WEB Autonome dysreflexie - De Hoogstraat Revalidatie

Autonome dysreflexie
bij hoge dwarslaesie
(T6 en hoger)
Wat is Autonome Dysreflexie (AD)?
Autonome Dysreflexie - afgekort AD - is een
plotselinge stijging van de bloeddruk, als reactie op
een specifieke prikkel van het zenuwstelsel, onder het
niveau van de dwarslaesie. De prikkel, bijvoorbeeld
een overvolle blaas of darm, zet een reflex in werking,
waardoor de bloeddruk omhoog schiet. Door de
dwarslaesie is de reactie van het lichaam op de prikkel
veel te sterk. Hierdoor kan in korte tijd een gevaarlijk
hoge bloeddruk ontstaan.
Een acuut hoge bloeddruk kan bij een klein percentage
een hersenbloeding of hartaanval veroorzaken.
Aangezien dit levensbedreigend kan zijn, moet
autonome dysreflexie direct en effectief behandeld
worden. Het is belangrijk dat u en uw verzorgers
hiervan op de hoogte zijn, zodat u snel kunt handelen
als het nodig is.
Deze folder geeft informatie over autonome dysreflexie
en over de symptomen, de oorzaken en de
behandeling.
Mocht u na het lezen van deze folder nog vragen
hebben, stel ze dan gerust. AD kan gevaarlijk zijn,
maar is goed te behandelen. Het is dus belangrijk dat
u goed geïnformeerd bent.
1
Wie kan het krijgen?
Autonome dysreflexie is een complicatie die op kan
treden bij mensen met een dwarslaesie boven niveau
T6. Met name mensen met een tetraplegie (verlamming
van armen en benen) kunnen er mee te maken krijgen.
Hoe vaak het precies voorkomt is niet duidelijk. AD doet
zich pas voor na een aantal weken, als de reflexen weer
terugkeren. AD komt het meest voor in het eerste jaar
na de dwarslaesie, maar kan ook later optreden.
Tekenen en symptomen
Het meest voorkomende symptoom van autonome
dysreflexie is plotseling opkomende heftige hoofdpijn, met
daarbij hevig transpireren van de huid, vooral in gezicht,
nek en schouders.
Daarnaast kunnen andere symptomen voorkomen zoals:
Veranderingen in hartslag – langzamer of sneller
Verminderde urineproductie
Koorts
Rode vlekken boven het dwarslaesieniveau
Bleke koude huid onder het dwarslaesieniveau
Kippenvel boven het dwarslaesieniveau
Wazig zien of vlekken voor de ogen
Verstopte neus
Gevoelens van angst en bezorgdheid
Toegenomen spasmen
Soms zijn de symptomen minder heftig. Dan spreken
we van een ‘stille autonome dysreflexie’.
2
Wat gebeurt er precies bij AD?
Autonome dysreflexie (AD) is een te sterke reactie van
het zenuwstelsel op een specifieke prikkel. De prikkel
is meestal afkomstig vanuit het gebied onder het
niveau van de dwarslaesie. Door bijvoorbeeld een
overvolle blaas of darm worden zenuwprikkels naar het
ruggenmerg gestuurd. Er wordt een reflex in gang
gezet en de bloedvaten in de huid en in de onderbuik
vernauwen zich. De huid en onderbuik bevatten veel
bloedvaten. Als die zich allemaal vernauwen, loopt de
bloeddruk in het hele lichaam snel op. AD is dus een
alarmreactie van het lichaam. Voor de dwarslaesie zou
je de prikkel voelen en er op reageren, door
bijvoorbeeld de blaas te legen.
Vóór de dwarslaesie zouden de hersenen bovendien
remmende signalen verzonden hebben om deze
reflexreactie tegen te gaan. Door de dwarslaesie is de
geleiding van deze signalen verstoord. De reflex wordt
niet gestopt en het hele lichaam reageert te sterk op
een plaatselijke prikkel.
Als reactie op de hoge bloeddruk zenden de hersenen
signalen uit om de hartslag te verlagen en de
bloedvaten boven het niveau van de dwarslaesie te
verwijden. Deze poging om de bloeddruk te
controleren, veroorzaakt de symptomen van autonome
dysreflexie, zoals hevige hoofdpijn en zweten.
3
Oorzaken
AD kan vele oorzaken hebben. Alles wat pijnlijk of
irriterend is onder het niveau van de dwarslaesie kan in
principe mogelijk AD veroorzaken. De meest voorkomende
veroorzakers zijn blaas- en darmproblemen.
Blaas en urinewegen
Overvolle blaas
Blaas- of nierstenen
Urineweginfecties
Verstopte katheter
Blaasonderzoeken, -behandelingen of -operaties
( b.v. cystoscopie of urodynamisch onderzoek).
Katheterisatie
Plasbuisbeschadiging
Darmen en spijsverteringssysteem
Overvolle darmen, constipatie (verstopping)
Galstenen, maagzweren
Blindedarmontsteking
Aambeien
Toucheren
Huid
Decubitus
Strak zittende kleding of schoenen
Contact met harde of scherpe voorwerpen
Blaren, brandwonden, zonnebrand, bevriezing of
insectenbeten
Ingegroeide teennagels
4
Voortplantingssysteem van de man
Zaadlozing
Infectie of ontsteking van de testikels
(epididymitis)
Druk op de testikels (b.v. door het zitten op het
scrotum)
Gebruik van vibrator
Voortplantingssysteem van de vrouw
Menstruatie
Infectie van de vagina of baarmoeder
Gebruik van vibrator
Andere oorzaken
Diep veneuze trombose of longembolie
Overmatig alcoholgebruik
Overmatig gebruik van cafeïne
Gebroken botten of ander letsel
Gebruik van soft- of harddrugs
Operatieve onderzoeken of anderszins ingrijpende
onderzoeken, zoals plaatsing van een
suprapubische katheter
Zwangerschap
5
Behandeling
AD kan ernstige gevolgen hebben binnen korte tijd.
Het is dus belangrijk om snel te handelen.
Sommige mensen met een dwarslaesie die eerder AD
gehad hebben weten daardoor waarschijnlijk zelf wat
ze moeten doen. Als dit niet het geval is, dient u
onmiddellijk hulp te zoeken.
Het is belangrijk dat de oorzaak snel wordt gevonden
en waar mogelijk wordt weggenomen.
Loop waar mogelijk zelf de volgende punten na of laat
dit door iemand anders doen.
Wat moet u doen / laten doen
(in volgorde van hoogste prioriteit):
Ga zo snel mogelijk rechtop zitten. Hierdoor
circuleert het bloed beter in lagere delen van het
lichaam, zodat de bloeddruk kan verlagen. Zit u in
de rolstoel, houdt dan de benen omlaag.
Maak strak zittende kleding los.
Blaas:
Onderzoek of de blaas overvuld is (voelen of kloppen)
• Breng een katheter in als u intermitterend
katheteriseert of gebruik maakt van een uritip.
• Maak gebruik van een gecoate katheter om
verdere AD-reacties te voorkomen. Zorg ervoor
dat u niet meer dan 500cc katheteriseert,
6
•
•
anders raakt de blaas te snel leeg en krijgt u
opnieuw een prikkel.
Als u een inwendige katheter heeft, controleer
de katheter dan op verstoppingen, knikken in
de slang en andere obstructies die de afvoer
van urine belemmeren.
Leeg de urinezak om te voorkomen dat een te
volle zak de urineafvoer belemmert.
Darm: Onderzoek of de darm overvuld is (voelen of
kloppen). Als er laag in de darm teveel of te harde
ontlasting zit, dient dit voorzichtig verwijderd te
worden. Vooraf aanbrengen van een verdovende
gel kan verdere AD-reacties voorkomen.
Controleer goed op andere mogelijke oorzaken,
zoals scherpe voorwerpen die tegen de huid
drukken, of een eventuele botbreuk na een val.
Als de bloeddruk hoog blijft, ook nadat de oorzaak is
weggenomen, zijn bloeddrukverlagende medicijnen nodig.
Die medicijnen kunnen via de mond worden ingenomen.
In De Hoogstraat gaat de voorkeur uit naar het medicijn
Adalat, een capsule die onder de tong geledigd wordt.
Behandeling met dit soort medicijnen kan een te lage
bloeddruk veroorzaken, dus de bloeddruk moet ook na de
toediening van het medicijn in de gaten gehouden worden.
Medische kaart autonome dysreflexie
De dwarslaesieteams hebben een medische kaart
ontwikkeld die gemakkelijk in uw beurs of in een vakje
van uw rolstoel past. Op deze kaart staat wat de
7
mensen in uw omgeving moeten doen als er een
noodsituatie ontstaat. Vraag ernaar bij uw
revalidatiearts of het verplegend personeel.
Preventie
AD is een veel voorkomend verschijnsel en kan goed
behandeld worden. Het is belangrijk het ontstaan van
AD zoveel mogelijk te voorkomen. Let er op dat blaas
en darm op tijd geleegd worden. Ook het zoveel
mogelijk voorkomen van andere lichamelijke irritaties
is van belang.
Als een bepaalde oorzaak niet vermeden kan worden,
probeer dan in elk geval het risico te verminderen.
Breng bijvoorbeeld vooraf een verdovende gel aan om
te voorkomen dat rectale stimulatie tijdens het
leegmaken van de darmen AD veroorzaakt. Hetzelfde
geldt voor wrijving van de katheter bij het
katheteriseren.
Meer informatie
Tijdens uw verblijf bij De Hoogstraat kunt u altijd met
vragen terecht bij het verplegend personeel of de
revalidatiearts.
Tevens is er goede informatie te vinden op de website
www.spinalnet.nl en www.invanet.org
8
Tekst:
Carla Cohen, verpleegkundige, Catja Dijkstra, revalidatiearts
Datum:
oktober 2013
Heeft u wijzigingen of aanvullingen op deze folder, dan kunt u contact
opnemen met de afdeling communicatie & marketing, 030 256 1391 of
[email protected].
Deze folder is verkrijgbaar bij de bibliotheek, via [email protected]
of te downloaden op www.dehoogstraat.nl.
Fragment gedicht ‘Dat dit’ op de achterzijde.
Dit gedicht schreef zanger en dichter Huub van der Lubbe over revalidatie.
Fotograaf Bob Bronshoff maakte er foto’s bij en vormgever Koos Glasbeek
voegde woord en beeld samen. Het kunstwerk hangt in de gang tussen de
orthopedietechniek en het revalidatiecentrum.