Het Rubenianum is gevestigd op de site en in het

Rubenianum/Kolveniershof
9 sept 2012
OPEN MONUMENTENDAG / MUZIEK, WOORD en BEELD
Welkom in het Rubenianum
Het Rubenianum is hét
kenniscentrum over de
beeldende kunsten uit de
eeuwen van Bruegel en Rubens.
U kunt er lezingen en
studiedagen bijwonen. We
hebben een rijke bibliotheek en
documentatie die u in onze
leeszaal kunt raadplegen.
Het Kolveniershof in woord en beeld…
Het Rubenianum is gevestigd
op de site en in het gebouw
van het Kolveniershof.
We vertellen u graag het
verhaal van de Kolveniers en
hun statige ontvangstzaal,
waar u zich nu bevindt.
… en muziek
We spelen vandaag muziek die hier, wie weet,
ooit klonk tijdens de vele feesten of bals.
U luistert afwisselend naar:
♫ Tielman Susato, Dansereye 1551 – New London
Consort o.l.v. Philip Pickett © L’Oiseau-Lyre)
♫ David Petersen (1651-1737), Speelstukken/Stylus Phantasticus
in the Low Countries – B’Rock XS © Klara-Et’cetera)
♫ Léon Boëlmann, Chamber Music – Trio
Parnassus © MDG Gold
De Kolveniers, wie waren ze?
De Kolveniersgilde werd opgericht
omstreeks 1490 als jongste van de
zes Antwerpse schuttersgilden.
Ze werkte aanvankelijk als enige
gilde met vuurwapens. Aan haar
vroegste wapens, de clovers,
ontleent ze haar naam.
Rol van schuttersgilden
Openbare ordediensten bestonden niet.
Ordehandhaving in de stad was de taak van de
burgerwacht en de zes schuttersgilden, waar
mannelijke inwoners dienstplicht vervulden.
De gilden hadden meer aanzien dan de
burgerwacht en telden elk zowat 200 leden.
Einde en nieuw begin van de gilde
Zoals alle andere corporaties werd de
Kolveniersgilde tijdens de Franse
bezetting de gilde ontbonden en hun
goederen verkocht.
Rond 1850 werd ze, als eerste in
Antwerpen, heropgericht. Tot vandaag
is de Koninklijke Kolveniersgilde van
Antwerpen actief met… de kruisboog.
Een schietplaats aan het Hopland
Hun gildehuis De Halve Maan
hadden de Kolveniers in de
Gildekamersstraat, achter het
stadhuis. Schietoefeningen waren
daar natuurlijk uitgesloten.
Daarom beschikten ze sinds vroeg
over een schuttershof met doelen
aan de rand van de stad. De hof,
met grote bomen, liep door tot aan
de Schuttershofstraat. Er stond
een eenvoudig huis op.
Het Kolveniersembleem had…
- twee gekruiste haakbussen
- drie distelbloemen
- de Bourgondische vuurslag met
vlammen
- op deze insignes uit de collectie
MAS|Vleeshuis zie je ook de
patroonheilige van de gilde: de
heilige Christoffel die het kind
Jezus op zijn rug over de rivier
draagt
Palluren
Het Kolveniersembleem
komt ook voor op de
insignes of palluren die de
gildebroeders op de
mouwen van hun
tabbaarden speldden. Dat
ziet u bij deze kolvenier,
Abraham van Merlen.
Een befaamde buurman: Rubens
In 1610 kocht Rubens het huis met grond aan
de Wapper dat grensde aan het Kolveniershof.
Kort daarop bestelde de gilde bij hem een
schilderij voor hun altaar in de kathedraal: de
beroemde Triptiek met de kruisafneming.
Een nieuwe caemer
Rond 1630 wilden de Kolveniers
een nieuw gebouw bij hun hof:
een ruime ontvangstzaal voor
hun sociale activiteiten, zoals de
andere gilden er ook een hadden.
Het ontwerp van metser Cornelis
van den Eynde werd uitgevoerd
in de jaren 1631-1636.
BEELD in het Kolveniershof
De ruimte waar u nu zit, deed vanaf 1636
dienst als gildelokaal: een rijk aangeklede
vergaderzaal met twee monumentale
schouwen met marmeren zuilen, een zware
kroonluchter en glas-in-loodramen.
Verder was ze aangekleed met kostbare
meubels, sculpturen en schilderijen, onder
meer volgende twee grote
corporatieportretten…
De Kolveniers in beeld
Tweemaal bestelde het gildebestuur een
monumentaal geschilderd groepsportret.
In 1644 kreeg Cornelis de Vos opdracht om
de corporatie in beeld te brengen.
In 1678 maakten vader en zoon Pieter Thys een
groepsportret van de gildeleiding.
Beide doeken gingen, met de rest van de
inboedel, verloren in een felle brand in 1737.
We kennen ze enkel nog van versies op klein
formaat.
MUZIEK & WOORD bij de Kolveniers
Niet alleen de gilde zelf gebruikte deze zaal. Ze
verhuurde ze ook voor banketten, concerten en
toneelvoorstellingen. Zelfs gemaskerde bals en
koorddansspektakels vonden hier plaats, net
als schilderijenveilingen.
Negentiende eeuw
Tijdens de Franse bezetting werd het gebouw
verkocht als nationaal goed. De site raakte
opgedeeld in twee en spoedig zelfs zeven
kavels. Toch bleven deze grote zaal en die
beneden intens in gebruik als dans- en
concertzaal, maar ook als herberg, magazijn,
advocatenwoning, kantoor...
Hierna volgen drie affiches voor
Vastenavondbals in de Kolvenierszaal uit het
OCMW-archief.
Maart 1810
- Ververschende
Dranken te krijgen
- Inkom: dry Plaquetten
- Verboden te Rooken
Februari 1811
- De Zaelen zullen wel
verligt zyn
- groot Orquest
- Inkom: eenen Franc
Maart 1813
- Gemasqueer[t] en
ongemasqueert
- Buffet voorzien van
alle dranken
- Mogelijkheid tot
Soupeeren
Twintigste eeuw: woord & dans
In afwachting van een grondige restauratie en
herbestemming als het Rubenianum, vonden in
de jaren 1950 en 1960 enkele bekende
organisaties een tijdelijk onderkomen in het
Kolveniershof…
Het Reizend Volkstheater (RVT)
- Voorloper van
Theater Zuidpool.
- Repeteerden in
een bijgebouw van
het Kolveniershof.
- Dit is de
productie Vrolijke
Vrouwtjes, in het
Rubenshuis
Studio Herman Teirlinck
- Repeteerde en trad op in
deze zaal en op zolder.
- Deze foto toont een
repetitie op zolder, te
herkennen aan het ronde
raam of oculus, en het
dakgebinte.
Koninklijke Balletschool Antwerpen
- Een examen in de benedenzaal
- Rechts achteraan docente en bezielster Jeanne Brabants
Vandaag: feestelijke gildemuziek!
Groep Jan Smed treedt vandaag twee maal op in
en rond het Kolveniershof met muziek zoals die
tijdens feestelijke gildeoptochten door de
eeuwen heen klonk. Fijfer, trom en viool spelen
om 11.30 en 14.30 uur. Komt dat zien!
Verder: uitzonderlijke boekenverkoop
In de benedenzaal verkopen we
alleen vandaag dubbels en stocks uit
onze eigen bibliotheek en die van
Musea en Erfgoed Antwerpen.
Een uitgelezen kans om een
kunstboek of catalogus aan zeer
gunstige prijs op de kop te tikken.
Doorlopend tot 18.00 u.
Tot ziens, op de Rubenianumlezingen?
Twee zondagen van hier kan u in deze zaal een
boeiende lezing bijwonen. Bert Schepers vertelt
over zijn onderzoek naar het meest amusante
genre uit de schilderkunst: de apensatires.
Zondag 23 september om 11.00 uur
Schrijf je vandaag in aan de onthaalbalie!
Dank voor uw bezoek!
9 sept 2012
OPEN MONUMENTENDAG / MUZIEK, WOORD en BEELD