Theorie taal- en stijlfouten

Stijl- en taalfouten
Veel voorkomende fouten bij het formuleren van zinnen:










beknopte bijzinnen
contaminatie
inversie
tautologie
pleonasme
foutieve samenstelling
congruentie
symmetrie
onoverzichtelijke zinnen
ontspoorde zinnen
De beknopte bijzin
In een beknopte bijzin staat geen onderwerp. Als je er een gewone bijzin van maakt, moet het
onderwerp verwijzen naar dezelfde persoon/ zaak als het onderwerp uit de hoofdzin.
Hard lopend werden de boeven door de politie in de gaten gehouden. Terwijl de boeven
(onderwerp) hard liepen, werden de boeven (onderwerp) door de politie in de gaten gehouden.
Fout is:
Hard lopend achtervolgde de politie de boeven.
(Terwijl ze (= de boeven =onderwerp) hard liepen, achtervolgde de politie (onderwerp) de
boeven (lijdend voorwerp).
Opmerking
Er zijn drie soorten beknopte bijzinnen:
1. met te + infinitief
vb.: Na het gat ontdekt te hebben waarschuwde hij de dijkbewaking.
2. met een voltooid deelwoord
vb.: Uit de wind gehouden kon hij de eindstreep halen.
3. met een onvoltooid deelwoord
vb.: Dromend van zijn vriendin liep hij tegen een lantaarnpaal.
Contaminatie
Als je twee woorden of uitdrukkingen ten onrechte vermengt, spreek je van een contaminatie.
Voorbeelden




Deze computer kost duur. (kost veel of is duur)
Ik zal dat nachecken. (nakijken of checken)
Hij kreeg ongenadeloos op zijn kop. (ongenadig of genadeloos)
Hij neemt in de klas altijd het hoogste woord. (heeft het hoogste woord of het woord
nemen)
1
Aan het eind van de partij legde hij het laatste loodje. ( het loodje leggen of de laatste loodjes
wegen het zwaarst)
Inversie
In een normale zin komt de persoonsvorm na het onderwerp. Als je in een zin de volgorde van
onderwerp en persoonsvorm omdraait, spreek je van inversie of tante Betjestijl.
Je mag inversie alleen gebruiken in vraagzinnen, in zinnen die beginnen met een ander
zinsdeel dan het onderwerp of in zinnen die beginnen met een bijzin.
Beginnen we vanmiddag om drie uur?
Vanmiddag beginnen we om drie uur.
Als iedereen er is, beginnen we om drie uur.
Fout zijn zinnen als:
Het regende de hele middag en hebben we dus niets kunnen doen.
Op vrijdagmiddag pikken we vaak een terrasje, maar had ik er vanmiddag geen zin in.
Zinnen met foutieve inversie verbeter je door persoonsvorm en onderwerp om te draaien of
door een zindeel voor persoonsvorm te zetten.


Het regende de hele middag en we hebben dus niets kunnen doen.
Het regende de hele middag en dus hebben we niets kunnen doen.
Op vrijdagmiddag pikken we vaak een terrasje, maar ik had er vanmiddag geen zin in.
Op vrijdagmiddag pikken we vaak een terrasje, maar vanmiddag had ik er geen zin in.
Tautologie
Met een tautologie zeg je twee keer hetzelfde met verschillende woorden. Deze woorden
behoren tot dezelfde woordsoort.
Als je een tautologie gebruikt, moet je je wel afvragen of die een functie heeft.
Goed is:
Hij werd met pracht en praal begraven.
Fout is:
Misschien dat ze er wellicht nog achter komen.
Door de regen kon je de overkant haast bijna niet meer zien.
Pleonasme
Met een pleonasme zeg je twee keer hetzelfde met verschillende woorden. Deze woorden
behoren niet tot dezelfde woordsoort. Een pleonasme gebruik je om een eigenschap van iets te
benadrukken. (grijs beton, witte schimmel, groen gras etc.)
Als je een pleonasme gebruikt, moet je je wel afvragen of dat een functie heeft.
2
Goed is:
Deze zomer hadden wij de parasol wel nodig tegen de hete tropenzon.
Fout is:
Vorige week heeft hij zijn werk weer hervat.(weer weglaten)
De regenbuien kunnen nog ongeveer drie tot vier dagen aanhouden.(...ongeveer drie dagen of
drie tot vier dagen...)
Foutieve samenstelling
In zinnen die verbonden zijn door en of maar kun je soms één of meer zinsdelen weglaten.
Weglating mag alleen als de woorden die je weglaat in beide zinnen:



dezelfde grammaticale functie hebben (onderwerp, meewerkend voorwerp,
koppelwerkwoord etc.
Fout is:
Zijn broek kost 80 euro en vind ik niet mooi.('zijn broek' is in de eerste zin onderwerp
en de tweede zin lijdend voorwerp)
dezelfde grammaticale vorm hebben (enkelvoud of meervoud)
Fout is:
Er wordt een verkeersdrempel aangelegd en huizen gebouwd. (na 'en' moet worden
ingevoegd worden.
dezelfde betekenis hebben
Fout is:
De boot was zeer modern uitgerust en de bemanning ook.
Congruentie
Als het onderwerp enkelvoudig is, moet de persoonsvorm ook enkelvoudig zijn.
Als het onderwerp meervoudig is, moet de persoonsvorm ook meervoudig zijn.
Fout is:
Een groot aantal mensen (O) zijn (PV) naar de bijeenkomst gekomen. Zijn moet zijn:
is.(aantal is enkelvoudig)
Een zwerm (O) bijen achtervolgden (PV) de jongen. Achtervolgden moet zijn: achtervolgde.
(zwerm is enkelvoudig)
Symmetrie
Gelijkheid in bouw en vorm noemen we symmetrie.
Fout is:
Men zegt dat het veel gaat regenen, maar ze zeggen zoveel. (goed is: ... maar men zegt...)
Darten dwingt je tot snelle reacties en goed je verstand te gebruiken. (goed is: ... je snel te
reageren en ...)
3
Onoverzichtelijke zinnen
Dingen die bij elkaar horen, mag je niet te ver uit elkaar zetten. De zin wordt daardoor
onoverzichtelijk.
Fout is:
Alle leraren vulden de lijsten niet goed in. (niet alle leraren...)
De auto reed tegen een boom waarin drie dames zaten. (de auto waarin drie dames zaten...)
Ook te veel mededelingen in een zin maken de zin onoverzichtelijk.
Fout is:
In deze folder van de keuringsdienst van waren wordt gewaarschuwd tegen handelaren die
clandestien garnalen laten pellen door illegalen en waarin uit de doeken wordt gedaan aan
welke eisen het pellen van garnalen moet voldoen. ( bij 'en' moet een nieuwe zin beginnen:
Daarin wordt uit de doeken...)
Ontspoorde zinnen (anakoloeten)
Als je te lange zinnen maakt, loop je het gevaar dat je zin 'ontspoort'.
Zo'n zin noemen we een ontspoorde zin of anakoloet.
Fout is:
Het bezwaar tegen de huidige overgangsregel is dat, als je in een paar vakken slecht bent,
moet je dan het volgend jaar alle vakken overdoen. ( ...je dan het volgend jaar alle vakken
over moet doen)
4