Hofstelsel en horigheid

Kenmerk 11
De vrijwel volledige
vervanging in WestEuropa van de
agrarisch-urbane
cultuur door een
zelfvoorzienende
agrarische cultuur,
georganiseerd via
hofstelsel en horigheid
Les 9: Hofstelsel &
Horigheid
H3:§ 1:p64-6 (en oriëntatie)
Na de Romeinse Tijd
• Tussen 450 en 500 nc trekken de Romeinen
(soldaten/burgers) en veel geromaniseerde
Germanen/Kelten weg
– Steden lopen leeg
– Platteland raakt deels ontvolkt
• Geen basis meer voor welvaart
• De agrarisch-stedelijke (urbane) samenleving
van de Romeinen transformeert tot een
agrarische samenleving!!
Wat blijft er over?
• Een aantal steden blijft
– Maar veel kleiner
– Een aantal bisschoppelijke steden
– Kerken als centrum (in de stad; voor het platteland)
• Op het platteland
– Abdijen
– Kerkjes
• De geestelijken hebben slechts een klein
surplus (overschot) nodig en weinig
nijverheidsproducten
Lagere productie
• Leidt niet alleen tot een lager surplus
• Maar ook tot
– Verslechtering landbouwmethodes
– Verslechtering gereedschap
– Fragiel/kwetsbaar evenwicht
• Misoogst (of dood van de koe “Clara”) leidt tot
–
–
–
–
–
opeten zaaigoed
moeten lenen (= schulden)
van slecht gevoed zijn tot honger
tot meer vatbaar zijn voor ziekten
tot
►
►
►
Ontstaan hofstelsel
- domeinen
• Het land steeds meer in bezit van
– Germaanse machthebbers
– Kerk (Bisschoppen en abten)
• Zo’n stuk land werd domein genoemd
– Het land werd in stukken verpacht
– Landeigenaar of rentmeester woonde centraal
– Het domein was nagenoeg zelfvoorzienend
(autarkie)
Een Engels domein
Ontstaan hofstelsel
- Ontstaan horigheid
• Waar leefde men?
– 90 procent van de bevolking leefde op een domein
– De andere 10 procent
• waren nakomelingen van Germaanse veroveraars met een
eigen stuk(-je) land
• Daarnaast waren er ook boeren die hun vrijheid te danken
hadden doordat men zelf land mocht inpolderen/in cultuur
brengen (vooral noordwesten van het huidige Nederland)
Horigheid
• De boeren die op het
domein woonden
– Hadden veelal hun vrijheid
opgegeven (gebonden aan
de grond) in ruil voor
bescherming
• Horigheid
– was erfelijk
– Betekende sociale
controle
– Verplichting tienden en
herendiensten
►
– Daardoor viel je onder
de bestuurlijke macht
van de heer/abt
Verschillen in horigheid
•
•
•
•
Grootte land
Hoeveelheid diensten
Hoeveelheid pacht
Wie je baas was (kerk of heer)
• Sommigen leefden in regelrechte slavernij; anderen
konden zichzelf vrijkopen.
• Echte slavernij was er niet meer
– Het economische voordeel hiervan was weg
• Wat moest je met al die producten die zij maakten?
• Wat moest je als er voedselschaarste kwam?
• Beter:
– Geef hen land en laat hen pacht betalen!
Impact vertrek Romeinen
ECONOMIE
- Handel/nijverheid nabij (limes, Romeinse dorpen, steden)
en lange afstand valt weg
- Infrastructuur gaat kapot
- geldeconomie verdwijnt
-Zelfvoorzienend/autarkie/hofstelsel/domein ↑
SOCIALE
VERHOUDINGEN
BESTUUR
- Romeins bestuur verdwijnt
- Feodaal bestuur komt op
- Achterblijvers zijn op zichzelf
aangewezen
- Een nieuwe hiërarchie
moet ontstaan; horigheid
ontstaat
CULTUUR
- Religie blijft daar waar mensen zijn
- Normen/waarden van de Romeinen verdwijnen grotendeels
- Germaanse cultuur wordt steeds belangrijker
Maakwerk in de klas
Nakijken klassikaal:
-Van vorige les:
•Afbeelding Romeinen gebruiken om een toetsvraag gaat maken
•Kenmerken & belangrijkste begrippen Tijdvak II
Deze les:
•Tijdvak II afronden; start Tijdvak III & huiswerk (vrijdag)
Huiswerk
• Lezen
– blz. 62 t/m 66
• Maken
– opdracht 1 & 2, p. 67