Tobben naar een beslissing in de Derde Kamer : Reporters Online

This page was exported from Reporters Online [ https://reportersonline.nl ]
Export date: Tue Jul 18 15:54:23 2017 / +0000 GMT
Tobben naar een beslissing in de Derde Kamer
In de achtbaan die het Westerse leven tegenwoordig is, nemen we allemaal wel eens te vlot een beslissing.
Zonde, want al word je door schade en schande vanzelf wijzer, het kan sneller en pijnlozer, vinden Daan
Roovers en René Gude. Filosoferen, ofwel stilstaan bij je drijfveren en een wereldbeeld samenstellen uit de
vele brokken kennis die je opdoet, kan leed voorkomen. Zelfs in de politiek. Ze schreven samen een Kleine
geschiedenis van de filosofie. Met dit compacte boekje en vijf cd's luistercollege van Gude, willen ze lezer en
luisteraar daarbij helpen.
Noodzakelijk
De auteurs gaan in hun werk uit van een klassieke driedeling in de filosofie: kennis van de veranderlijke
wereld (physis), kennis van taal en denken (logos) en kennis van zeden en gewoonten (ethos). Deze elementen
vind je volgens hen bij iedere grote filosoof terug en ze zijn essentieel voor de politiek.
Physis, logos en ethos werden pas noodzakelijk toen mensen in steden gingen wonen en complexere manieren
van samenwerken zochten. ‘De homo sapiens leefde op de savanne in groepen van maximaal 150, grotere
groepen vielen uit elkaar”, vertelt Gude. ‘Maar in een stad van 300.000 mensen hebben we wetten, een
politiemacht, instituties nodig om de boel bij elkaar te houden. Dit zijn politieke oplossingen die we niet aan de
natuur konden ontlenen, we moesten ze zelf verzinnen. De filosofie met haar physis, logos en ehtos was hierbij
onontbeerlijk. Ze zorgde voor een grondige basis.'
‘Politici hoor je in de Tweede Kamer alleen práten over een asfaltweg'
Crisis
In de klassieke oudheid hadden burgers van de Griekse, democratische stadstaten zo'n basis hard nodig. Zij
mochten meebeslissen over de inrichting van de samenleving en dienden hun wereld te kennen. Die kennis
moesten ze goed onder woorden kunnen brengen en daarnaast was een morele visie onontbeerlijk. Ze bedreven
politiek. En filosofen waren er om hen daarin op te leiden.
Politiek is taal, stelt Gude, voorheen directeur van de Internationale School voor Wijsbegeerte in Leusden en
voormalig hoofdredacteur van Filosofie Magazine. ‘Je hoort politici in de Tweede Kamer alleen práten over
een asfaltweg. Ze zullen er nooit een aanleggen.' En met taal draag je kennis over, vervolgt hij. Als collegapolitici twijfelen aan wat je zegt, raakt dat het hart van de politiek. Dit gebrek aan vertrouwen kan tot een
fundamentele crisis leiden.
Ontbreekt het de huidige politiek aan filosofische reflectie?
Gude: ‘Iedereen denkt wel eens na over zijn vergissingen of over hoe zijn oordelen tot stand komen, maar niet
structureel. Je lijkt tijd te verliezen, omdat je er de dagelijkse gang van zaken voor onderbreekt. Descartes zei
echter al dat de meeste vergissingen voortkomen uit overhaaste beslissingen. En dat was geen theorietje van
hem, het was een waarneming. Nu kun je natuurlijk niet in de Tweede Kamer gaan zitten filosoferen, want
daar worden die beslissingen genomen en wetten gemaakt. En de Eerste Kamer controleert. Politici moeten
zich in een Derde Kamer kunnen terugtrekken om de dagelijkse besluitvorming stil te leggen en erover na te
denken. En dan geen excuses als “de werkelijkheid geeft ons geen tijd” of “ik moet een split second-beslissing
nemen”. Het moet een plaats zijn waar Kamerleden de belangen die ze vertegenwoordigen verantwoorden. De
PvdA legt er uit hoe een Nederlands vertrek uit Afghanistan te rijmen valt met de internationale solidariteit van
de sociaal-democratie. En hoe verenigt het CDA een verlenging van deze militaire missie met de christelijke
principes van naastenliefde en “Gij zult niet doden”? Iedereen die denkt dat hierover in alle rust niets
intelligents te zeggen valt, is door en door cynisch. Ik zou me als kiezer serieus genomen voelen door deze
aanpak.'
Flink vertimmeren
Daan Roovers, hoofdredacteur van Filosofie Magazine: ‘Precies, een Derde Kamer hebben we nodig. We
leven in een tijd van mouwen opstropen. Ferme taal is populair. En er zijn geen problemen, alleen oplossingen.
Telkens wanneer er een nieuwe minister aantreedt, gaat die niet op de winkel passen, maar de boel eens even
flink vertimmeren. Misschien is het de dreiging van Wilders of het ondernemersklimaat. Hervormen heeft
enorme sexappael. Terwijl de politiek meer gebaat is bij een lange termijnvisie.'
Gude: ‘Bij iedere hervorming is tijd nodig voor de uitvoering. We lossen nu echter de kinderziektes van vorige
hervormingen op met nieuwe hervormingen. Beoordelen of een operatie geslaagd is, kost meer tijd dan een
kabinetsperiode. Maar laten wij filosoofjes niet te makkelijk praten; je kunt niet eeuwig nadenken over een
oordeel.'
En twijfelen is tegenwoordig uit den boze.
Gude: ‘Inderdaad, zoals de Amerikanen zeggen: beter een foute beslissing dan geen beslissing. Toch is
twijfelen goed, je stelt het oordeel even uit.'
Niet te lang dus.
Gude: ‘Nee, je moet efficiënt twijfelen. Gericht naar een beslissing toe tobben.'
En daar kan de filosofie bij helpen?
Gude: ‘Daar steek ik mijn hand voor in het vuur. Als je snel wilt twijfelen, moet je bij de filosofie zijn. Er zijn
uitstekende handleidingen om te leren hoe je besluiteloosheid doorbreekt. De meest toegankelijke is Over de
methode van Descartes. Iets pittiger zijn de Kritiek van de zuivere rede van Kant en Over zekerheid van
Wittgenstein. De truc is: besteed een volle week aan een van die handleidingen, ontwikkel zo “een zekere
gewoonte je niet te vergissen”, een uitdrukking van Descartes, en win vervolgens die tijd dubbel en dwars
terug.'
‘We kunnen hier met z'n drieën een politiek partij beginnen'
Roovers: ‘De stelling “politiek kan niet zonder filosofie” bedoelen wij ruim. We praten al jaren over ons
politieke systeem. Is het nog houdbaar nu de groep zwevende kiezers groter wordt, kun je er een bestuur op
vormen?
Burgers kiezen de wetgevende macht, de Tweede Kamer. Niet de regering. Ministers hebben enkel een
uitvoerende taak, maar omdat ze vaak uit de Kamer komen en aan een partij gebonden zijn, denken ze
stemmen te moeten winnen. Ze dienen het landsbelang én het partijbelang. Dat wringt in één persoon.'
Gude: ‘Ja, voor de uitvoerende macht zou je heel verstandige mensen kunnen vragen. Die er voor opgeleid
zijn.”
Roovers: ‘En daarnaast; we kunnen hier met z'n drieën een partij beginnen. Voordat we het weten, zitten we
met tien man in de Kamer. Zo verging het Leefbaar Nederland ook. Fantastisch, heel democratisch, maar dit
maakt het land niet bestuurbaarder. Hierover moeten we nog eens nadenken.'
Gude: ‘Filosofie moet een permanent begeleidend verschijnsel van de politiek worden, ondanks dat we nooit in
een democratische heilstaat zullen leven. Zowel politicus als burger willen toch dat hun stem gehoord wordt?
Als je denkt te weten hoe de wereld in elkaar zit, maar het lukt je niet dit aan de buren uit te leggen, dan kun je
nog geen barbecue organiseren. Uitdrukkingsvaardigheid bijvoorbeeld, retorica, is altijd een onderdeel van
filosofie geweest.'
Met die uitdrukkingsvaardigheid, kennis van de wereld en een morele visie moet je jezelf een
wereldbeeld verschaffen. Knap lastig in deze complexe tijd van snelle veranderingen en
informatieovervloed.
Gude: ‘Kennis is versnipperd geraakt over verschillende wetenschappen. Deze specialismen zijn nodig en toch
moet iedereen tijd inruimen om hieruit één voorstelling te construeren waarmee hij de wereld tegemoet treedt.
Stel, je weet alles van genetica, maar je hebt geen idee van de verontrustende impact die het woord genetica op
de samenleving heeft. Dan ontbreekt het je aan psychologisch of sociologisch inzicht.
Roovers: ‘Het geldt ook voor politici. Kennis van je portefeuille is niet genoeg. Je hebt ook kennis van de
straat en de sociale samenhang nodig. En je moet weten waar we naar toe gaan, die morele visie.'
Niet iedereen heeft hier zin in.
Roovers: ‘De mens is actief in drie domeinen: in zijn privéleven, sociale leven en publieke leven. In dat laatste
treedt hij naar buiten met opinies over de samenleving en een visie op de weg die we met z'n allen gaan.
Volgens sommige filosofen is je publieke leven het belangrijkst. Hannah Arendt vindt dat dit leven een mens
tot mens maakt, waarin hij vrij is en zichzelf toont. Het is ook het domein van de politiek. Hier spreek je met
anderen over hoe de samenleving in te richten. Dat kun je niet alleen. Wanneer je niet meedoet, zegt Arendt,
laat je de kans liggen om mens te zijn. Het klinkt dramatisch, maar ook Aristoteles zou dit zeggen. We zijn een
politiek dier.'
Gude: ‘Je kunt de beker aan je voorbij laten gaan...'
Roovers: ‘...maar dan doen anderen het voor je.'
Gude: ‘Als je het zelf niet doet, laat je je koeioneren.'
Dus mensen die niet naar de stembus gingen en gaan...
Roovers: ‘Je valt niet direct terug in het dierenrijk als je geen stemt uitbrengt. Je kunt ook op een andere
manier politiek actief zijn. Debatten organiseren bijvoorbeeld.'
Gude: ‘Veel mensen doen niet mee, ons systeem is nog geen perfecte democratie. Het is aan filosofen mensen
erop te wijzen dat meedoen aan het maatschappelijk leven onderdeel is van hun mens-zijn. En dat het voor
iedereen is weggelegd. Je kunt enkel een buurtvereniging draaiende houden en vinden dat de rest het kan
bekijken. Dan ben je nog altijd bezig boven jezelf uit te stijgen.'
Meer lezen over filosofie en levensbeschouwing? Laten we dan vrienden worden op Facebook of op
Blendle waar je 2,50 cadeau krijgt wanneer je een account aanmaakt.
Geschiedenis van de filosofie, vijf cd's luistercollege door René Gude en Kleine geschiedenis van de filosofie,
René Gude en Daan Roovers. ISBN 9789089930194, 19,95 euro.
Eerder gepubliceerd in dagblad Trouw.
Excerpt: Voor René Gude kwam filosofie neer op ‘efficiënt tobben’. Ook politici zouden daar wel bij varen.
Temper de hervormingsdrift en doe aan zelfreflectie in de Derde Kamer. Een dubbelinterview met filosoof Daan
Roovers.
Post date: 2015-03-18 16:15:32
Post date GMT: 2015-03-18 15:15:32
Post modified date: 2017-03-25 01:09:44
Post modified date GMT: 2017-03-25 00:09:44
Powered by [ Universal Post Manager ] plugin. MS Word saving format developed by gVectors Team www.gVectors.com