De Middeleeuwen

De Middeleeuwen
H5
De Middeleeuwen
Paragraaf 5.1, Middeleeuwen
Eed van trouw
Feodalisme
feodum = Latijn voor lenen
Leenheer
Leenman (vazal)
De leenheer geeft de leenman land (leen), macht en bescherming in
ruil voor raad en daad (advies) bij rechtspraak en hulp in oorlog.
Uitvoering feodalisme
O
Koning (leenheer)
P
Graaf (leenman)
P
Graaf
O
Koning
P
Graaf
U
Bisschop
P
Hertog
P P
P P
P P
Baron Baron
Baron Baron
Graaf Graaf
Ridders
Boeren
Een hoge edelman beloofde bescherming
aan een aantal boeren die op hun beurt tot
gehoorzaamheid en herendiensten waren
verplicht
Koning
(leenheer)
Hertog
(leenman)
Graaf
(leenman)
Ridder
(leenman)
Ridder
(leenman)
Hertog
(leenman)
Graaf
(leenman)
Ridder
(leenman)
Ridder
(leenman)
Graaf
(leenman)
Ridder
(leenman)
Ridder
(leenman)
Bischop
(leenman)
Klooster
(leenman)
Klooster
(leenman)
Uitbreiding rijk door oorlogen
Ridders en kastelen
Infanterie
Ridder 14e eeuw
Cavalerie
Een boog- en kruisboogschutter
Artillerie; katapult,
ballista en trebuchet
Paus Leo III
* 795 – 816 paus te Rome
* botsing met edelen – aanslag
* vlucht naar Karel de Grote
* 800 terug in Rome
* 1673 heilig verklaard
Paus Leo knielt voor de pas gekroonde keizer Karel
814 Karel de Grote †
Begraven in de dom van Aken
Zoon Lodewijk de Vrome volgt op
Na diens dood valt het rijk uiteen
Christendom in Europa
H5.2 Germaanse goden; Tiwaz, Wodan, Donar en Frija
(Hun namen leven nog voort in de dagen van de week,
namelijk woensdag, donderdag en vrijdag.)
* Kerstening
* missionarissen / zendeling
* hemel / hel
Het Bonifatiusbeeld in Dokkum
waar de heilige staat afgebeeld
met het evangelieboek
beschermend op zijn hoofd, als
herinnering aan zijn marteldood.
Willibrord (658 – 739†) in Friesland
In een klooster waren monniken de gehele dag bezig met bidden,
zingen, werken in de bibliotheek/scriptorium en werken op de
akkers rondom het klooster.
Monniken werkten uren achtereen om een boek of een bijbel te
schrijven. Ze versierden vooral de beginletters. Het waren kleine
schilderijtjes/miniaturen. Hier zie je een afbeelding van de Heilige
Johannes uit de 15e eeuw
Een klooster in de Middeleeuwen bestond uit een aantal
onderdelen, namelijk een bibliotheek, een school, een kerk, een
schrijfzaal, begraafplaats en een aantal akkers.
Organisatie christelijke kerk
U 
Paus
U
U
Aartsbisschop
U
Aartsbisschop
U
Bisschop Bisschop
U
U
U
Priester Priester Priester
De Paus
Het woord paus heeft zowel
een Griekse (pappas) als
Latijnse (papa) herkomst.
Het betekent letterlijk
"vader", en is de titel van
de leider van de roomskatholieke kerk. De paus is
de bisschop van Rome en zo
de opvolger van de apostel
Petrus.
Paus Franciscus
266e paus
Aartsbisschop
Een aartsbisschop is een
bisschop die aan het hoofd staat
van een kerkprovincie, gevormd
door een aantal bisdommen.
Midden: Wim Eijk de
aartsbisschop van Utrecht.
Bisschop
Een bisschop is een
geestelijke die veelal aan het
hoofd staat van een bisdom.
Hiernaast zie je drs. A.L.M.
Hurkmans de bisschop van
's-Hertogenbosch
Vermenging Germaanse gewoonten / Christendom
* midwinterfeest – kerstfeest
* lentefeest – Pasen
Succes kerstening: bekering vorsten
Verspreiding Christendom rond 600
H5.3
Standensamenleving en Hofstelsel
Domein van de edelman (heer)
Middeleeuwen = landbouwsamenleving
* 90% bevolking was boer
* land verdeeld onder edelen en kerk
* 10% bevolking leefde in kleine steden
* Dorestad > handel en plundering
Edelen bezaten een stuk land (=domein)
domus = Latijn voor woonplaats
Het economisch systeem van het domein
heet: HOFSTELSEL
Het domein bestond uit:
* vroonland (= hoeve van de heer)
* saalland (= land van de heer)
* hoeveland (= land bewerkt door horigen)
Bestuur van het domein:
* heer stelt rentmeester aan (= lage adel)
- int belasting
- spreekt recht (boetes opleggen)
* rentmeester heeft heerlijke rechten
bv. houden van (deel van) boetes en belasting
Wonen op het domein:
* edelman en gezin
* rentmeester en gezin
* vrije boeren
* horigen
Bewerken van de grond:
* hoeveland bewerkt door horigen – pacht in natura
* saalland bewerkt door horigen – herendiensten
Vrije boeren verrichten geen herendiensten, maar:
* betalen belasting (vaak in natura)
* dienen als soldaat
Doel van het hofstelsel:
* autarkische zijn = zelfvoorzienend
Een aantal herendiensten
die men moest verrichten
voor de domeinheer.
Rond 1000 nam inwonertal toe.
Dus moest er meer voedsel worden geproduceerd.
Hoe bewerkte men de grond?
Door middel van het TWEESLAGSTELSEL
Jaar 1
Jaar 2
Jaar 3
Land A
Zomergraan
(haver,gerst)
Wintergraan
(tarwe,rogge)
Zomergraan
(haver,gerst)
Land B
Wintergraan
(tarwe,rogge)
Zomergraan
(haver,gerst)
Wintergraan
(tarwe,rogge)
Nadeel: grote kans op misoogst
Tweeslagstelsel wordt vervangen door DRIESLAGSTELSEL
Jaar 1
Zomergraan
(haver,gerst)
Jaar 2
Braak
Jaar3
Wintergraan
Land B
Wintergraan
(tarwe,rogge)
Zomergraan
Braak
Land C
Braakliggend
(onbebouwd)
Wintergraan
Zomergraan
Land A
Braak liggen = er niets op verbouwen - zo kan de grond
rusten.
Ze kenden namelijk nog geen kunstmest en gewone mest
was schaars, waardoor de grond snel was uitgeput.
Voordeel:
* kleinere kans op
misoogst
* hogere opbrengst
Later wordt het slagenstelsel uitgebreid.
Standen:
* adel
* geestelijkheid
* boeren
Taken:
* adel = bescherming
* geestelijkh. = bidden
* boer = landbouw
Kenmerken:
* priviléges
* sociale immobiliteit
(= onbeweeglijkheid)
Opkomst van de Islam
H5.4
Moskee Muhammed Ali in Caïro
Allah = Arabisch voor God
Mohammed is zijn profeet (= boodschapper)
- vestigt zich in Mekka
- ruzie met Arabieren vanwege polytheïsme
- vertrekt naar Medina
Sticht in Medina ‘de Islam’ > aanhangers = moslims
* Mohammed wordt politiek en religieus leider
* Islam met geweld verspreiden
* na dood nemen opvolgers (kaliefen) macht over
Gevolg: ruzie over de opvolging
- alleen familie kan kalief worden (sjiieten)
- elke geschikte geestelijke kan kalief worden (soennieten)
Visioenen van Mohammed zijn opgeschreven in de Koran
- bestaat uit 114 hoofdstukken (soera’s)
- 5 zuilen = 5 plichten
> geloofsbelijdenis
> 5 maal per dag bidden : Mekka
> aalmoezen geven
> vasten tijdens Ramadan
> één maal in leven naar Mekka
Hadj - (pelgrim)
Uitbreiding Islam tot 750 = heilige oorlog (Jihad)
*
* 732 slag bij Poitiers – Karel Martel verslaat Arabieren (Moren)
Medina
(Mohammed)
(Arabische rijk valt uiteen)
Arabische cultuur in Spanje
H5.5
Val van Granada
Gevolgen:
* introductie van ‘uitvindingen’:
- windmolens
- fruit (citroen, abrikoos)
* bloeiende handel
* godsdienstvrijheid (Islam, Jodendom, Christendom)
* culturele uitwisseling tussen Midden-Oosten en Europa
Moskee van Cordoba
De Vikingen
H5.6
Vikingen zijn Scandinavische Germanen
Leven van:
- landbouw
- visvangst
- jacht op pelsdieren + handel
Vanaf 800 tochten naar Europa en Amerika, omdat:
* bevolkingsgroei leidt tot voedselgebrek
* stichten koloniën door erfenisproblemen
* voelen zich bedreigt door Karel de Grote
Zweedse Vikingen > Zwarte zee, Middellandse Zee
Noorse Vikingen > Groot-Brittannië, IJsland, Groenland
Deense Vikingen > West-Europa
911 Rollo (Viking) werd leenman van Franse koning
- zijn leen heette: Normandië
- vermenging met andere culturen
1066 Willem de Veroveraar - slag bij Hastings
- King Harold (Eng.) wordt verslagen
- Willem wordt koning van Engeland
- introduceert daar het leenstelsel
- de Franse taal werd bestuurstaal
- Normandische architectuur werd mode
bv.
Romaanse kerken
Ongeveer 40% van de Engelse woorden komt uit het Frans
Vb:
Beauty
-
Beauté
mooi
Beef
-
Boeuf
rundvlees
Jeopardy
-
Jeu Parti
gevaar/verdeeld spel
Mayday
-
M’aider
help mij
Palace
-
Palace
paleis
Pleasure
-
Plaisier
plezier
Avenue
-
Avenue
laan
Slag bij Hastings 1066
Willem de Veroveraar (1027 – 1087)
Bijnaam: Willem de bastaard
Bouw Tower van Londen
Overleden na verwondingen door val van paard
Begraven in Caen
Tower of London
Romaanse kerk
Ronde bogen
Ronde
Dikke muren