Overlegorgaan van HBO-scholen met een accountancy-opleiding Secretariaat: Postbus 5171 6802 ED Arnhem 026- 3691075 06-53563467 LANDELIJK EXAMEN – OAT Vragen Bouw Totaal Groep voor de middagzitting van 14.00 – 16.30 uur Samenstellers : Redactiecommissie OAT Datum : Aantal bladzijden: 14 januari 2014 10, inclusief dit voorblad Toegestane literatuur: - Handboek 2013 Deloitte of Handboek 2013 E&Y of KPMG Jaarboek 2013/2014 Handleiding Regelgeving Accountancy (HRA) of de studentenversie HRA of VRA Suggestie tijdsverdeling: Vraag 1 Vraag 2 Vraag 3 Vraag 4 Totaal 40 minuten 65 minuten 30 minuten 15 minuten 150 minuten De voorgestelde tijdsverdeling vormt een indicatie voor de puntenverdeling. © Vereniging Hogescholen OAT januari 2014 Middagzitting uitwerkingen Pagina 1 van 10 Vraag 1 Overname Maribo-Timber NV en eigen vermogen. (40 minuten, 28 p.) Aan de casusbeschrijving is de volgende informatie ontleend: In 2012 heeft BTH BV één overname gerealiseerd: op 1 januari 2012 is per bank contant voor 10.000.000 Surinaamse dollar (SRD) een 90% belang verworven in Maribo-Timber NV. Deze Surinaamse houthandel en -zagerij is de enige buitenlandse deelneming van BTH BV. De omvang van het kapitaalbelang representeert de zeggenschap. Gegevens op 1 januari 2012: het zichtbaar eigen vermogen bedraagt SRD 6.731.867. de reële waarden van de identificeerbare activa en verplichtingen komen overeen met de boekwaarden met één uitzondering: de waardering van de voorraden gezaagd hardhout. De boekwaarde van deze voorraad bedraagt SRD 5.500.000. BTH BV kent aan deze voorraad een reële waarde toe van SRD 6.640.000. het vennootschapsbelastingtarief in Suriname is 38%. wisselkoers in 2012 Surinaamse dollar (SRD) : euro 1 januari 2012 gemiddeld 2012 31 december 2012 1 SRD = 0,238 euro 1 SRD = 0,256 euro 1 SRD = 0,227 euro Gevraagd: a. Bereken de nettovermogenswaarde (of: reële waarde) van het 90% belang in MariboTimber NV op 1 januari 2012 in Surinaamse dollar. nvw (100%): 6.731.867 + (1-0,38) x (6.640.000 – 5.500.000) = 6.731.867 (1p.) + 706.800 (1p.) = SRD 7.438.667 nvw (90%): 0,9 (1p.) x 7.438.667 = SRD 6.694.800 3 p. Alternatief, gebruikmakend van jaarrekeninginformatie: overnamesom overige res.: 787.000/0,238 nettovermogenswaarde 10.000.000 3.306.723 (goodwillafboeking) 6.693.277 b. Geef de journaalpost met bedragen in euro’s waarmee deze overname op 1 januari 2012 wordt verwerkt in de administratie van BTH BV. deelneming (in groepsmaatschappij) overige reserves (1p.) aan bank SRD 6.694.800 x 0,238 (1p.)=€ 1.593.362 € 786.638 SRD 10.000.000 x 0,238 = € 2.380.000 2 p. Er kan sprake zijn van doorwerkfouten. Indien “deelneming” ipv “deelneming in groepsmaatschappij” gebruikt: geen aftrek.. Eind 2012 rapporteert Maribo-Timber NV op basis van haar eigen grondslagen en in haar eigen functionele valuta een nettoresultaat over 2012 van SRD 1.233.400. Voorts is vastgesteld dat de helft van de voorraad gezaagd hardhout die aanwezig was op 1 januari 2012 gedurende 2012 is verkocht. c. Bereken in Surinaamse dollar het nettoresultaat over 2012 in overeenstemming met de grondslagen van BTH BV. © Vereniging Hogescholen OAT januari 2014 Middagzitting uitwerkingen Pagina 2 van 10 Aangepast nettoresultaat: 1.233.400 – 50% (1p.) x (1-0,38) x (6.640.000 – 5.500.000) (1p.) = SRD 880.000 2 p. Indien het “-“ teken voor 50% niet is opgenomen, dan 1 punt aftrek. d. Geef de journaalpost met bedragen in euro’s waarmee het bij vraag 1c berekende resultaat wordt verwerkt in de administratie van BTH BV. deelneming 90% x 880.000 x 0,256 = 202.752 aan resultaat deelneming 202.752 deelneming 90% x 880.000 x 0,227 = 179.784 reserve omrekenverschillen 22.968 aan resultaat deelneming 202.752 OF: jp (1p) omrekenkoers (1p) 2 p. Maribo-Timber NV heeft in 2012 geen andere vermogensmutaties gekend dan die uit hoofde van het behaalde nettoresultaat. e. Geef met behulp van berekeningen een analyse van het negatieve omrekenverschil ad € 97.000 dat BTH BV in 2012 in verband met de deelneming Maribo-Timber NV in de jaarrekening 2012 heeft verantwoord. NB: Zie de mutatie ‘Koersverschillen’ in het verloopoverzicht van de post Deelnemingen uit de toelichting op de vennootschappelijke jaarrekening. vermogen 6.694.800 x (0,227 – 0,238) = resultaat (90% x 880.000) x (0,227 – 0,256) = - 73.643 (1p.) - 22.968 (1p.) - 96.611 2p Indien de student op correcte wijze de berekening in woorden uitlegt: 2 punten BTH BV heeft op de overnamedatum van 1 januari 2012 een 3% bancaire lening van SRD 8.000.000 opgenomen. Behalve voor de financiering van de overname dient deze lening gedurende de volledige looptijd ook effectief als afdekking van het valutaomrekenrisico op de deelneming in Maribo-Timber NV. Zoals uit de toelichting onder ‘Vreemde valuta’ blijkt verwerkt BTH BV het valutakoersverschil op deze afdekkingstransactie in de reserve omrekenverschillen. f. Onder welke benaming is deze verwerkingswijze in de regelgeving (RJ) bekend? Motiveer. HB. pag.519/RJ 290: hedge-accounting (1p). Dit blijkt uit het feit dat niet de normale regels voor de verwerking van omrekenverschillen op een monetair passief gevolgd worden d.w.z. via de winst-en-verliesrekening, maar gebruik wordt gemaakt van de bijzondere verwerkingswijze onder hedge-accounting: via het vermogen (ter voorkoming van een mismatch met de verwerking van de omrekeningsverschillen op de afgedekte positie) (1p). 2 p. Indien de term “hedge” niet genoemd of omschreven is: 0 punten. © Vereniging Hogescholen OAT januari 2014 Middagzitting uitwerkingen Pagina 3 van 10 g. Beschrijf beide door de RJ aanvaardbaar geachte verwerkingswijzen van het cumulatieve omrekeningsverschil bij een eventuele, toekomstige verkoop van het belang in MariboTimber NV. RJ 122.311: - (aanbevolen) verwerking in de winst-en-verliesrekening als onderdeel van het resultaat op de verkoop (1 punt) - rechtstreekse verwerking in de overige reserves (1 punt) 2 p. De reserve omrekeningsverschillen is een zogenaamde ‘wettelijke reserve’. h. Beschrijf het motief voor de wetgever om in bepaalde situaties de vorming van een wettelijke reserve voor te schrijven. De wetgever heeft hiermee beoogd in bepaalde situaties de uitkeerbaarheid van het vermogen te beperken. Hierdoor wordt kapitaalbescherming gecreëerd voor de schuldeisers. 2 p. i. Bereken het contant uitkeerbare vermogen per 31 december 2012 van BTH BV. 1. Balanstest: - gestort aandelenkapitaal - agio - overige reserves - reserve omrekenverschillen maximaal beschikbaar 4.185 6.018 9.575 - 10 19.768 (1p) 2. De uitkeringstest bepaalt vervolgens óf en in welke mate het maximaal beschikbare vermogen kan worden uitgekeerd. (1p) 2 p. Indien kandidaten de onderstaande berekening hebben uitgevoerd die van toepassing is op een NV, dan -indien correct- 1 punt toekennen. - agio - overige reserves - reserve omrekenverschillen uitkeerbaar vermogen 6.018 9.575 10 15.583 De jaarrekening van Maribo-Timber NV wordt gecontroleerd door een lokale accountant. j. Geef gemotiveerd aan welke NV COS van toepassing is als Klok Accountancy de jaarrekening 2012 van BTH BV controleert die opgemaakt is door -onder andere- gebruik te maken van de jaarrekening van Maribo-Timber NV. Antwoord (2 punten) De jaarrekening van Maribo-Timber NV wordt geconsolideerd in de jaarrekening van BTH BV. Bij de controle van financiële overzichten van een groep is standaard 600 van toepassing. © Vereniging Hogescholen OAT januari 2014 Middagzitting uitwerkingen Pagina 4 van 10 k. Noem vijf gegevensgerichte werkzaamheden (detailcontroles) die Klok Accountancy zelf op groepsniveau zal moeten verrichten op de consolidatie van Maribo-Timber NV in de jaarrekening van BTH BV zoals uitgevoerd door het management van BTH BV. Antwoord (7 punten) Klok Accountancy zal de onderstaande gegevensgerichte werkzaamheden verrichten:: - Aansluiting vaststellen tussen de geconsolideerde cijfers en de door de lokale accountant gerapporteerde cijfers van Maribo-Timber NV. (2 punten) - Controle van de omrekening van SRD naar EURO’s. (2 punten) - Controle van de eliminatie van onderlinge vorderingen en schulden tussen MariboTimber NV en BTH BV. (3 punten) - Controle van de eliminatie van intragroepstransacties tussen Maribo-Timber NV en BTH BV en ongerealiseerde winsten. (3 punten) - Controle van overige consolidatie aanpassingen door het management (geschiktheid, berekening en autorisatie) (2 punt) Referentie : standaard 600 alinea 34 en A56. Het maximaal aantal te behalen punten is 7 punten. Vraag 2 AO/IB volledigheid opbrengsten (65 minuten, 43 p.) Geef een beschrijving van de AO/IB rond de volledigheid van de opbrengsten van de bouwen verbouwopdrachten beginnend bij de opdrachtverstrekking aan een bouwbedrijf van BTG. Onderken in uw uitwerking de volgende onderdelen: - Typologie plus motivering - Begroting en tarieven - Processen offerte procedure contractprocedure, openen projectadministratie en voorschotbetalingen uitvoering en projectbewaking: o uitvoering o controles door financiele administratie o nacalculatie en verschillenanalyse oplevering project financiële afwikkeling van het project en controle op de financiele afwikkeling Antwoord 2.1 Typologie (3 punten) Stukproduktie Motivering: technisch omzettingsproces en volgens de individuele wensen van de afnemer 2.2 Begrotingen en tarieven (4 punten) Op basis van meerjarenramingen voor de afname wordt een verkoopbegroting opgesteld, dit per produkt en per vestiging. Hieruit worden afgeleid de benodigde capaciteiten in totaal en per bedrijf. Hieruit worden kostenbegrotingen afgeleid die het mogelijk maken tarieven te bepalen voor de man- en machine-uren. Hierbij wordt rekening gehouden met een geschat aantal indirecte uren van de medewerkers. De tarieven worden opgenomen in prijs- en tarieventabellen. Na invoer controleert de centrale administratie de juistheid van deze invoer. Het bestuur van BTG autoriseert de begrotingen en tarieven. Processen © Vereniging Hogescholen OAT januari 2014 Middagzitting uitwerkingen Pagina 5 van 10 2.3 offerte procedure (6 punten) Registratie van de offerteaanvraag door Planning en Calculatie in offertebestand (status: voorlopig). Registratie van de opdracht: bouw of verbouw, omvang project, periode en verwachte doorlooptijd project Hoofd Planning en Calculatie kan toegang krijgen tot het offertebestand met behulp van zijn unieke inlogcodes Geprogrammeerd wordt een uniek nummer toegekend en aanmaken project in projectadministratie Controle door Planning en Calculatie of aanvraag valt te realiseren: controle op beschikbare capaciteit en controle op kredietwaardigheid door Planning en Calculatie Acceptatie/ autorisatie door directie van de aanvraag en definitieve registratie (initieert reservering capaciteit + opstart voorcalculatie) Voorcalculatie: normbepaling per (ver)bouwproject. Planning en Calculatie stelt op de voorcalculatie op basis van het te verrichten werk. Inclusief een opslag voor winst Autorisatie van de voorcalculatie door de bedrijfsdirecteur Hoofd van de Financiële Administratie controleert de offerteprocedure en voorcalculatie; zijn deze volgens de richtlijnen? 2.4 contractprocedure, openen projectadministratie en voorschotbetalingen (7 punten) Er wordt een contractprocedure gestart waarbij op basis van de goedgekeurde offerte het uit te voeren werk wordt beschreven (kwaliteit en opleverdatum) en aangegeven wordt wat het gaat kosten Bij het niet doorgaan van het project wordt de reden vastgelegd en het projectnummer gesloten door Planning en Calculatie Het niet doorgaan van een project en de reden wordt door Planning en Calculatie gerapporteerd aan de directie Klant en bedrijfsdirecteur tekenen het contract Contract wordt ingevoerd in het contractenbestand (uniek project nummer) evenals de definitieve planning Registeren (basis)gegevens project (uniek projectnummer, begroting, geplande doorlooptijd, kwaliteit- en veiligheidseisen, facturatieschema, etcetera) Financiële Administratie controleert de voorcalculatie en het contract. Zijn deze opgesteld en geautoriseerd in overeenstemming met de directierichtlijnen Financiële Administratie controleert de invoer in het contractenbestand, is de invoer in overeenstemming met het getekende contract en definitieve voorcalculatie Automatisering zal periodiek de programmatuur testen. Testresultaten worden gedocumenteerd en gerapporteerd aan de directie van de verschillende bouwbedrijven evenals de directie van de Holding Er is ook een voorcalculatie en contractprocedure als de klant aanvullende wensen heeft ten opzichte van het oorspronkelijk bouwbestek en contract. Dit is een aanvullende opdracht Controle door Financiële Administratie op volledigheid en juistheid facturatie (voorschotnota) a.d.h.v. het contract Registratie door de Financiële Administratie van de ontvangst van het voorschot (Bank debet en credit vooruit gefactureerde termijnen of credit op OHW) uitvoering en projectbewaking (16 punten) 2.5 Uitvoering (6 punten) Er wordt door Planning en Calculatie een projectleider aangesteld © Vereniging Hogescholen OAT januari 2014 Middagzitting uitwerkingen Pagina 6 van 10 Er dient sprake te zijn van het aanmaken van een uniek uitvoeringsbestand door Planning en Calculatie (zelfde unieke nummer als gebruikt voor de projectadministratie) oor het registreren van alle verbruikte uren en materialen, het bewaken van de voortgang, tussentijds rapporteren en het afsluiten van het project Opstellen en invoeren in het uitvoeringsbestand de voortgangsrapportages door projectleider (rapporteren over voortgang, verbruikte materialen en uren, gebruik machines). De projectleider kan toegang krijgen tot het uitvoeringsbestand met behulp van zijn unieke inlogcodes. De invoer wordt geprogrammeerd gecontroleerd zoals bestaanbaarheid projectnummer, personeelnummer en nummers gebruikte materiaal. Tevens zullen de ingevoerde hoeveelheden gecontroleerd worden op redelijkheid. Controles door Financiële Administratie (6 punten) De uren van de medewerkers met de aansluiting: job, shop en paid time De indirecte uren (=verschil tussen job en shop time) worden beoordeeld op redelijkheid door de Financiële Administratie Job en shop time worden gecontroleerd met de rapportages van de projectleider Paid time controle met behulp van de arbeidscontracten De tijd tussen paid en shop time zijn de uren vakantie en of ziek Uren met de tellers op de machines evenals ontvangst- en afgiftemeldingen van de machines van de projectleider en de magazijnmeester van Materiaal BV Afboeking voorraadbestand materialen en onderdelen = opboeking bouwprojecten Bezoek ter plaatse door de Financiële Administratie, beoordelen van de voorgang (OHW), vaststellen aanwezigheid van: bouwmateriaal, bouwmaterieel en medewerkers 2.6 2.7 Nacalculatie en verschillenanalyse (6 punten) De werkelijke kosten worden geboekt per project (nummer). Administratie voert deze gegevens in o.b.v. het uitvoeringsbestand, factuurgegevens en loongegevens per projectnummer De administratie vergelijkt de hoeveelheden begroot (machine- en manuren, materialen, materieel) met de werkelijk verbruikte hoeveelheden. Verschillen zijn efficiencyverschillen. Hierover wordt gerapporteerd aan directie en projectleider Per afdeling worden de werkelijke kosten vergeleken met de dekking. Verschillen zijn prijs- en bezettingsverschillen Voor 2.5 tot en met 2.7. in totaal maximaal 16 punten toekennen. 2.8 oplevering project (2 punten) Inspectie en controle oplevering door bedrijfsdirecteur: Directeur stelt vast dat project wordt opgeleverd, zoals in de aanneemovereenkomst is overeengekomen Opstellen opleverprotocol dat wordt ondertekend door klant en bedrijfsdirecteur Aandacht voor garantie: opbouw garantieverplichting. 2.9 financiële afwikkeling van het project en controle op de financiele afwikkeling (5 punten) Financiële Administratie factureert in overeenstemming met de contractuele afspraken. Controle door hoofd Financiële Administratie a.d.h.v. het contract en aanvullende contracten bij meerwerk Aansluiting tussen opleveringsprotocollen met contracten en facturatie © Vereniging Hogescholen OAT januari 2014 Middagzitting uitwerkingen Pagina 7 van 10 Hoofd financiële administratie bewaakt de volgende verbanden: Opboeking debiteuren = opboeking omzet - Afboeking debiteuren = opboeking bank Hoofd financiële administratie stemt facturen af met de afgesloten contracten voor wat betreft de afgesproken aanneemsommen en tijdigheid facturering. - Vraag 3 Diverse verslaggevingsaspecten (30 minuten, 18 p.) Het door BTH BV toegepaste model voor de geconsolideerde winst-en-verliesrekening heeft kenmerken van zowel een categoriale opstelling (model E van het Besluit modellen jaarrekening) als van een functionele opstelling (model F van het Besluit modellen jaarrekening). a. Noem een post uit de geconsolideerde winst-en-verliesrekening van BTH BV die kenmerkend is voor de categoriale opstelling. wijziging onderhanden projecten of bedrijfsopbrengsten “Overige kosten”: 1 punt b. Noem een post uit de geconsolideerde winst-en-verliesrekening van BTH BV die kenmerkend is voor de functionele opstelling. kostprijs van de omzet of bruto-omzetresultaat 2p 2p BTH BV verwerkt betaalde goodwill ten laste van het eigen vermogen. De wetgever staat ook andere verwerkingswijzen van betaalde goodwill toe. c. Beschrijf beargumenteerd een mogelijk motief voor de directie van BTH BV om te kiezen voor de thans gehanteerde verwerkingswijze van betaalde goodwill. In vergelijking met de alternatieve verwerkingswijzen heeft de afboeking ten laste van de reserves een gunstig effect op rendementskengetallen.(2p) De noemer (vermogen) wordt lager door afboeking van de goodwill en de teller (resultaat) wordt niet belast met amortisatie. (2p) 4p Andere antwoorden zijn mogelijk. Het antwoord dat er geen verschil is tussen commerciëel en fiscaal is fout. Neem aan dat de herwaarderingsreserve uitsluitend betrekking heeft op het tegen actuele waarde opgenomen onderdeel materieel van de materiële vaste activa. d. Bereken de afschrijvingslast van het materieel over boekjaar 2012 indien het materieel zou zijn gewaardeerd op basis van kostprijs. De herwaardering in de enkelvoudige balans is verwerkt naar rato van het deelnemingspercentage en de boekwaarde/afschrijving in de geconsolideerde balans integraal, waardoor beide grootheden niet met elkaar in verband kunnen worden gebracht. De afschrijvingslast op basis van kostprijs kan dan niet berekend worden. 3p Ook goed rekenen: gerealiseerde waardestijging 2012 100/75 (1p) x 30 (1p)= 40 afschrijvingslast 2012 dus: 403 – 40 = 363 (1p) 3p Omdat het vpb-tarief in de casus niet gegeven is, ook goed rekenen: © Vereniging Hogescholen OAT januari 2014 Middagzitting uitwerkingen Pagina 8 van 10 gerealiseerde waardestijging 2012 30 (2p) afschrijvingslast 2012 dus: 403 – 30 = 373 (1p) 3p e. Bereken per 31 december 2012 de boekwaarde van het materieel indien het materieel zou zijn gewaardeerd op basis van kostprijs. De herwaardering in de enkelvoudige balans is verwerkt naar rato van het deelnemingspercentage en de boekwaarde/afschrijving in de geconsolideerde balans integraal, waardoor beide grootheden niet met elkaar in verband kunnen worden gebracht. De boekwaarde op basis van kostprijs kan dan niet berekend worden. 3p Ook goed rekenen: boekwaarde 31 december 2012 obv actuele waarde = ongerealiseerde waardestijging 100/75 (1p) x 150 (1p) = boekwaarde 31 december 2012 obv kostprijs = 1.785 - 200 1.585 (1p) 3p Omdat het vpb-tarief in de casus niet gegeven is, ook goed rekenen: boekwaarde 31 december 2012 obv actuele waarde = ongerealiseerde waardestijging boekwaarde 31 december 2012 obv kostprijs = 1.785 - 150 (2p) 1.635 (1p) 3p Garantieverplichtingen zijn zowel opgenomen in de balans (Voorziening garantieverplichtingen) als in het overzicht “Niet in de balans opgenomen verplichtingen”. f. Beschrijf op basis van de RJ twee voorwaarden waaraan voldaan moet zijn voor het in de balans opnemen van een voorziening voor garantieverplichtingen. - er is een voldoende betrouwbare schatting te maken van de uitstroom van middelen - er bestaat per balansdatum voldoende waarschijnlijkheid dat een uitstroom van middelen zich zal manifesteren 2p Indien de student op correcte wijze ingaat op de criteria voor voorzieningen: maximaal 2 punten. g. Beredeneer of de leaseverplichtingen die worden vermeld in het overzicht “Niet in de balans opgenomen verplichtingen” voortvloeien uit een financiële lease óf een operationele lease. operationele lease omdat in het andere geval de verplichtingen on-balance zouden zijn verwerkt. (0 of 2 punten) 2p Vraag 4 Nieuw contract tussen BTH BV en Klok Accountancy (15 minuten, 11 p.) In deel 3 van de casus is vermeld dat voor 2013 BTH BV weer een nieuw contract wil afsluiten met Klok Accountancy voor het verrichten van de wettelijke controle. Het bedrijf stelt wel als voorwaarde dat de heer Snelrewaarder dan weer de verantwoordelijke accountant wordt. © Vereniging Hogescholen OAT januari 2014 Middagzitting uitwerkingen Pagina 9 van 10 Geef op basis van de VGC / NVOoa een beschouwing of Klok accountancy een dergelijk contract mag afsluiten. Besteed in uw beschouwing uitsluitend aandacht aan: - het belangrijkste fundamentele beginsel dat mogelijk bedreigd wordt, - het onderkennen van de bedreigingen, - mogelijke waarborgen en - conclusie. Antwoord De heer Snelrewaarder is al zeven jaar de verantwoordelijke accountant voor de wettelijke jaarrekeningcontrole voor BTG is en hij kan het uitstekend kan vinden met de directieleden. Door deze omstandigheden wordt zijn objectiviteit (3 punten) bedreigd door een te grote mate van vertrouwen (2 punten). Doordat voor het afsluiten van een nieuw contract het bedrijf de voorwaarde stelt dat Snelrewaarder de verantwoordelijke accountant blijft ontstaat ook de bedreiging intimidatie (2 punten). In de NVoa (3.3 interne roulatie) is bepaald dat bij organisaties van openbaar belang de verantwoordelijke partner binnen zeven jaar te vervangen. Voor controlecliënten niet zijnde een organisatie van openbaar belang heeft het de voorkeur om deze procedure toe te passen.(2 punten) Klok Accountancy zal de directie van BTG hierop wijzen en benadrukken dat een nieuw contract voor het uivoeren van de wettelijke jaarrekeningcontrole alleen kan worden afgesloten als een andere accountant dan de heer Snelrewaarder zal worden ingezet als verantwoordelijk accountant voor de jaarrekeningcontrole. (2 punten) Alternatief antwoord: Er is geen waarborg mogelijk (2 punten). Voor onafhankelijkheid: Maximaal 2 punten Ook goed is de conclusie: Het laten beoordelen van de werkzaamheden door een andere accountant. © Vereniging Hogescholen OAT januari 2014 Middagzitting uitwerkingen Pagina 10 van 10