Nieuw Israelietisch weekblad

V
t December 1955 -» 17 Kislew 571<\"
87e Jaargang No. 12
NIEUWSRALW
TCH EEKBLAD
Diplomatieke tegenoffensieven
TSRAELS ambassadeur in Engeland, Eliahoe Elath, is een van de belangrijkste diplomaten, die het land op dit ogenblik heeft. Hij verkreeg reeds
bij de oprichting van de staat een hoge post en had trouwens al aan de
deze week juist
voorbereiding van het besluit der Verenigde Naties
hij
Zo
onmisbaar
dat
na zijn
medegewerkt.
lijkt
hij,
acht jaar oud
post
Engeland
steeds zijn
in
overplaatsing uit de Verenigde Staten
behouden heeft en hierdoor met Eban de uitzondering vormt op de regel,
dat na enige tijd de gezanten een andere standplaats toegewezen krijgen.
Van zulk een hooggeplaatst diplomaat verwacht men gereserveerde, voor
meerderlei uitleggingen vatbare uiteenzettingen, wanneer hij aan openbare plechtigheden deelneemt. Maar Élath heeft zich aan die regel de
laatste tijd niet gehouden en zijn verklaringen worden hoe langer hoe
duidelijker en onomwondener.
—
—
Enige weken geleden deed hij al een
felle aanval op Egypte, omdat het Duitse
officieren uit het nazileger in dienst had
genomen. Deze week was hn' nog feller en
richtte h\j zijn woorden onmiskenbaar tot
de regering, bij wie hij geaccrediteerd is.
Dit immers zeide hij op een diner van een
organisatie voor joods sociaal werk in
Engeland:
~Israël staat op hel ogenblik voor
iets, wat alleen kan worden beschouwd als een georganiseerde poging van een deel der grote mogendheden om Israël te gebruiken als een
pion ten einde hun eigen belangen te
bevorderen. Zij schgnen te vergeten,
dat zulk een politiek niet alleen de
levensbelangen van het land in gevaar
brengt, maar zelfs zijn bestaan bedreigt.
Wij zijn onze internationale ver-
plichtingen indachtig. Ei kan, geloof
ik, geen land ter wereld zijn dat oprechter naar vrede verlangt dan Israël of dat meer bereid is om tot de
grenzen van zijn mogelijkheden ertoe
bij te dragen.
Maar tegelijkertijd zgn wg niet bereid om ons tot olie te laten smelten
voor de wielen van anderen
ongeacht hoe belangrijk of krachtig de
machines zijn."
Dat is duidelyke taal: het is Engeland
immers, dat op het Arabische paard heeft
gewed. Eden wil, zoals hij al eens meer
in zijn politieke loopbaan heeft gedaan,
optreden als de welwillende beschermer
der Arabische volken, en zijn nu reeds
berucht geworden speech in Guildhall had
de kennelijke bedoeling de weg voor zijn
minister van Buitenlandse Zaken Macmillan naar Bagdad te effenen. Engeland
was over de uitkomst van de besprekingen bijzonder tevreden. En omdat men
zichzelf ook een beetje moet helpen om
succes te hebben, verklaarden de Engelsen al, dat de vooruitzichten voor een
—
oplossing van het „Palestijnse" conflict
bijzonder gunstig waren. Dat Ben-Goerion
de Engelse bemiddeling a! onmiddellijk
van de hand had gewezen, was voor
Eden blijkbaar geen bezwaar: de oplossing, die hij voor ogen had, was toch
immers alleen bedoeld om de Arabieren
tevreden te stellen. Eden slaagde er zowaar in, Egypte in de war te brengen.
Eerst werd medegedeeld, dat Egypte
Engelands bemiddeling aanvaardde maar
enige dagen later zei Nasser dat er geen
sprake van kon zijn, dat Engeland, dat
zulk een slechte rol in het Palestijnse
conflict heeft gespeeld, nu als bemiddelaar kon optreden.
—
Het Is maar zeer de vraag, ot Eden
bijzonder geschokt was dooi de ondubbelzinnige weigeringen van Ben-Goerion en
Nasser. Was het hem oprecht te doen om
vrede tussen Israël en Egypte? Wij zijn
daarvan allerminst overtuigd. Eden is
door de Engelse pers vrijwel unaniem
(enige uitzondering was de deftige Times)
aangevallen om zijn ongecamoufleerd
verzoek aan Israël een stuk van zijn
grondgebied op te geven en om het op-
—
halen van de resolutie van 1947, die niet
slechts door Engeland en de Arabische
staten was verworpen maar bovendien
op geheel andere toestanden sloeg. Ook
in het parlement heeft de Labouroppositie
het hem bijzonder moeilijk gemaakt met
impertinente vragen waarop Eden ontwijkend antwoord gaf
iets wat hem wel
is toevertrouwd. Maar van zijn eenmaal
ingenomen standpunt week hh' niet af en
optimisme omtrent een spoedige verzoening gaf hij niet prijs. En dat hö eenzijdig iets van Israël had gevraagd, kon
hij niet inzien. Zo bleef alles bij het oude,
ook na het bezoek van een indrukwekkende La bouraf vaardiging, (met n.b. Attlee
aan het hoofd), die aandrong op een verdrag met Israèl.
—
de bedoeling van Eden is reeds
WANT
volkomen bereikt: hij heeft zijn oude
partner Noeri es Said, de eeuwigdurende
premier van Irak, een troef in handen gespeeld, die deze onmiddellijk op tafel heeft
gelegd: het is voor de Arabieren net zo
lonend om met het Westen samen te werken als wapens te kopen uil Oost-Europa,
zoals Egypte heeft gedaan. Het initiatief
in de Arabische wereld, dat volledig bij
Egypte scheen te berusten, kon daardoor
overgaan naar Irak, dat nu liet zien, dat
het Bagdadpact zijn vijandschap tegen
Israël niet had doen verminderen. Tegen
deze tactiek heeft Elath gewaarschuwd en
te verstaan gegeven, dat Israël zichzelf
niet zal opofferen.
Noch de Labourpartij, noch de pers,
noch de verschillende joodse organisaties
die zich in resoluties hebben uitgesproken,
konden de Engelse regering van haar proArabische, of beter nog van haar proIrake3e richting afbrengen. Men heeft
zelfs het gevoel, dat de buitenlandse politiek zo oppermachtig door Eden en Macmillan wordt bepaald, dat zij zich van
alle critiek in het land niet veel behoeven
tenzij die critiek ook
aan te trekken
uit hun eigen rijen komt. En sinds het
aftreden van Churchill is er in de conservatieve partij wel niemand te vinden,
die het zelfs maar gedeeltelijk voor de
joodse zaak durft op te nemen.
—
niet met een voorstel tot verminking van
Israël kan komen. De leiders van beida
partijen gaan heel voorzichtig hun weg:
zowel Eisenhower als Stevenson laat het
niet ontbreken aan vriendelijkheden naaf
de kant van de Joden, die overigens geen
enkele verplichting tegenover Israël inhouden. Wat dit betreft is Stevenson niets
beter dan Eisenhower. De grootste teleurstelling was de rede van de meest waarschijnlijke democratische candidaat voor
het presidentschap op een banket ter ere
van Sjarett in Chicago. Stevenson maakte
zich er met een paar algemeenheden van
af, tot grote teleurstelling voor de duizenden gasten en twee en zeventig eregasten,
die slechts een plaats hadden kunnen bemachtigen door de aankoop van een obligatie in de Bonddrive voor minsten»
$ 1000.
de propaganda voor Isis
raël
een groeiende Arabische ac.
tiviteit té bemerken. De Libanezen en
SyriërS in Amerika hebben de eis gesteld,
dat de Zionistische propaganda zou worden verboden en ook hebben zij herhaald
wat de Syrische ambassadeur al eerder
had gevraagd: dat de verkoop van Bonds
zou worden gestopt omdat deze Israël in
staat stelt gelden vrij te maken voor de
is anders in Amerika. Daar is het
TEGENOVER
DATpolitieke
leven ruiger, de politici on-
afhankelijker en het partij-apparaat, zodra het niet over specifieke partijbelangen
gaat, veel soepeler. Zowel in het democratische als in het republikeinse kamp
zijn er senatoren en leden van het Huis
van Afgevaardigden die niet hebben geaarzeld de München-politiek der Grote
Mogendheden te veroordelen. Het zijn
niet slechts de verkiezingen, die een minister als Foster Dulles op het ogenblik
veel voorzichtiger maken dan Eden. De
weerstand in het land is groter en de
duidelijkheid
waarmee vooraanstaande
figuren uit zijn eigen partij spreken, doen
hem ook aarzelen om al te openlijk het
Engelse voorbeeld te volgen. Bovendien
geeft de reis van minister Sjarett en van
de Haifase burgemeester Abba Choesji
door Amerika vele gelegenheden om uiteenzettingen te geven, die Israels standpunt rechtvaardigen. Gouverneurs van
provincies, senatoren, candidaat-senatoren, geestelijken en andere leiders, laten
zich zien en horen op de bijeenkomsten,
die voor Sjarett worden belegd en dit
alles kweekt een stemming waarin men
aankoop van wapens.
In het bijzonder
in openbare
diensten zftn, deelnemen in de campagna
voor Israël. Maar zolang een man als
Truman, die heel wat opener en resoluter
is dan de tegenwoordige leiders van de
democraten en republikeinen, zich zonder
eisen «ij
dat personen, die
(Slot
op pag.
t)
Nieuwe consul van Israël
Waar blijft Winkelsluitingswet?
nieuwe winkelsluitingswet zal de
EENmedegedeeld,
oude vervangen, heeft de regering
haar
toen namens
de staatssecretaris voor Economische Zaken weigerde een Amsterdamse verordening ter goedkeuring aan de Kroon voor
te dragen. Maar intussen is deze nieuwe
wet nog niet ingediend en de compensatieregeling voor sabbathoudende winkeliers bluft onbevredigend en in strijd met
de Wensen van Amsterdam, de stad die
hiermee het meeste te maken heeft.
De afwijzing van de Amsterdamse verordening geschiedde destijds met de motivering, dat de wet de daarin voorgestelde
compensatie niet toestond, omdat men
alleen rekening mocht houden met het
belang van de consumenten en niet met de
vraag of de winkeliers door het sluiten
op de sabbat schade zouden lijden. Dit
argument op zichzelf is reeds
gezien
de practijk
zeer aanvechtbaar. In
ieder geval is het duidelijk, dat de tijd
van 8 tot 2 op Zondagmorgen, die de
regering wèl toestaat, ongunstig en daarom onvoldoende is. Amsterdam heeft' nu
in afwachting van de toegezegde wet
waarin ook de compensatie voor de sabbathoudende winkeliers beter geregeld zou
worden
een verordening aanvaard, die
overeenkomt met de wensen van de staatssecretaris. Maar dan mag men ook vragen, dat de regering niet te lang op zich
laat wachten. Enige grotere vrijheid zou
in dit verband waarlijk niet overdreven
zijn, als men ziet dat Amsterdam wel het
aantal avondwinkels (die ook op Zondagavond van 20 uur tot 1 uur open zijn)
kan vermeerderen. Ook de joodse en
—,
—
—
—
andere sabbathoudende winkeliers zou
men de gelegenheid .moeten geven om de
zes compensatie-uren te verschuiven naar
een gunstiger tijdstip, bijvoorbeeld van
11 tot 5 of van 10 tot 4.
dit verband maken we melding van
INniet
een ander
waarin de regering
bijzonder elegant gehandeld heeft.
geval,
Het betreft de verkiezingen, die in het
vervolg op Vrijdag gehouden zullen worden, indien de regering haar zin krijgt.
De Nieuwe Rotterdamsche Courant (28
November 1955) tikt de regering op haar
vingers, dat zij zich zo licht van de
joodse bezwaren afmaakt: „Deze bezwaren acht de ondergetekende niet van zo
overwegende aard, dat deswege van het
houden van de stemming op Vrijdag moet
worden afgezien" zo schrijft minister
Beel. En het blad betoogt, dat het erom
gaat of er ernstiger bezwaren tegen andere dagen in te brengen zijn. En dat in
ieder geval de minister wel zijn spijt
had mogen betuigen dat hij met de godsdienstige bezwaren van een bevolkingsgroep geen rekening heeft kunnen houden.
In de practijk lijkt ons deze zaak te
behoren tot die geringe ongemakken, die
de Jood gaarne voor zijn godsdienst over
heeft. Hij zal in de meeste gevallen vroeg
moeten gaan stemmen en zal ook geen
lid kunnen worden van het stembureau.
Wat dit betreft, zal de kleine joodse minderheid (en met hen de sabbathoudende
Christenen) zich moeten neerleggen bij
de belangen van de overgrote meerderheid, indien die belangen een verkiezingsdag op Vrijdag eisen. Daarentegen
lijkt het ons dat in de zaak der winkelsluiting aan de joodse wensen tegemoet
kan worden gekomen, juist omdat het
een kleine groep betreft.
*
De heer Reuven Ginthon die de heer
A. Caspi opvolgt als consul van Israël,
werd in 1896 in Breslau geboren. Hij studeerde economische wetenschappen aan
de universiteiten van Heidelberg, Berlijn
en Wenen. Na het beëindigen van Zijn
studie was hij in Berlijn twaalf jaar in
het bankbedrijf werkzaam. Na een verblijf in Triest ging hy in 1935 op alija, In
Israël was hij werkzaam in het bank- en
verzekeringswezen terwijl hij bovendien
arbeid verrichtte op toeristisch gebied.
Sedert begin 19J,9 was hij verbonden aan
het Israëlische ministerie van Buitenlande Zaken. Van April 191,3 tot Maart
195 S verbleef hij als handelsattaché in
Rome. Van April 1953 tot 1955 was hij opnieuxo "werkzaam bij het ministerie van
Buitenlandse Zaken in Jeruzalem.
De heer Ginthon was van jongs af aan
Zionist. Hij behoorde tot de oprichters
van „Blau-Weiss" en „Jung Judo". Later
werd hij lid van de Zionistische Studentenorganisatie. Aan tal van Zionistische congressen heeft de heer Ginthon deelgeno-
men.
NIEUW ISRAELIETISCH WEEKBLAD
2
BUITENLANDSEBERICHTN
ISRAËLISCHE
KLACHT BIJ
VEILIGHEIDSRAAD
Israël heeft bij de Veiligheidsraad een
klacht ingediend over drie en twintig
Egyptische gewelddaden en spionnageIraiitlelingei. sedert op 4 November het
bestand bij El Auja van kracht werd.
Neg«>n sabotagedaden werden in diezelfde periode uitgevoerd door Egyptische
„fedejien" die vanuit Jordanië op Israëlisch grondgebied doordrongen.
De Israëlische klacht werd door MordeChai Kidron overhandigd aan de Perzische
gedelegeerde Nasrolla Entesam, die deze
maand voorzitter van de Veiligheidsraad
Ss Volgens de klacht zijn Egypte's
„flagrante schendingen van de wapenetiïstandsovereenkomst" op tweeërlei
wijze vermomd: ten eerste hebben geregelde Egyptische strijdkrachten in het
gebied van Gaza overvallen gedaan op
Israëlische burgers en eigendommen alsmede op Israëlische grensposten en patrouilles; ten tweede worden vanuit
Egypte en Jordanië gewapende overvallen, moordaanslagen, vernielingen en
spionnage gepleegd door benden „fedejien", die opgeleid, bewapend, gesteund
en geleid worden door Egypte. Aldus de
Israëlische klacht bij de Veiligheidsraad.
Met betrekking tot de aanvallen die vanuit Jordanië plaatsvinden, wordt in de
klacht opgemerkt: „De regering van Jordanië vanuit wier grondgebied deze overvallen worden gepleegd, kan de veranthiervoor niet ontlopen;
woordelijkheid
bovendien blijken deze overvallen, zowel
wat hun wijze van uitvoering als wat hun
begeleidende omstandigheden betreft, een
treffende gelijkenis te vertonen met de
sabotagehandelingen en gewelddaden die
worden gepleegd door de door Egypte
gestuurde
„fedejien"...
de benden ge-
die vanuit
organiseerde plunderaars
Egypte en Syrië opereren."
Bovendien heeft Israël de Veiligheidsraad meegedeeld te beschikken over bewijzen dat deze operaties door de Egyptische legerautoriteiten worden georganieeerd en onder leiding van Egyptische
officieren ook vanuit andere Arabische
landen worden ondernomer. „Het is bekend dat de fedejien in Jordanië worden
georganiseerd door en versterkt met een
aantal beruchte misdadigers die onlangs
In dat land zijn aangekomen."
EVEN ZET ISRAELS STANDPUNT
UITEEN
Anba Even heeft in de politieke conaï.iissie van de Verenigde Naties een redevoering gehouden waarin hij de Arabische
gedelegeerden van repliek heeft gediend
en tegelijkertijd de meer gematigde standpunten van andere delegaties de revue
heeft laten passeren.
Naar aanleiding van de Arabische bedat het vluchtelingenprobleem
uitsluitend door repatriëring kan worden
opgelost, vroeg Even: „Waarom gaan ze
niet aceoord met integratie? Waarom
staan ze de vluchtelingen niet toe zich
vrijelijk binnen hun eigen gebieden te
bewegen?"
Hij wees erop dat de Arabische gastregeringen zich onophoudelijk verzetten tegen
rehabilitatie en reïntegratie van de vluchtelingen. Hij herinnerde de politieke commissie er in dit verband aan dat in totaal ruim tweehonderd millioen dollar waren uitgegeven teneinde het lot van de
vluchtelingen te verzachten
~en toch
is hun aantal thans groter dan ooit tevoren", aldus Even.
Israël, zo zeide de permanente vertegenwoordiger van Israël bij de Verenigde
Staten, heeft getoond wat er op dit geWed te bereiken valt door in totaal vierhonderd acht en vijftig duizend vluchtelingen op te nemen. Irak heeft slechts
vijfduizend vluchtelingen opgenomen, terwijl daarentegen honderdtwintig duizend
Iraakse Joden een nieuw bestaan in Israël hebben gevonden. Even haalde dit
aan als een bewijs voor zijn bewering dat
de Arabische staten wel degelijk in staat
zijn de vluchtelingen een tehuis te verschaffen maar dat zij in plaats daarvan
voortdurend trachten alle pogingen In die
richting schipbreuk te doen lijden.
Even citeerde uitlatingen van alle Arabische gedelegeerden tijdens de jongste
debatten in de politieke commissie waaruit bleek dat hun enig doel was „vernietiging van Israël.... een heilige oorlog
weringen
—
Het enige joodse Weekblad
in Nederland
Uitgave: Joachimsthal's
Uitgevers- en Drukkerijbedrijf N.V.
Redactie: Dr J. Melkman,
M H Gans
Redactie en administratie: Utrechtsestraat 44 Telef. 35584 en 30350,
Amsterdam-C.
Abonnementsprijs f 3.— per kw. Gewone advertenties: f 0.25 per mm.
Familieberichten
en gerubriceerde
annonces: f 0.30 per mm. Bankier:
Amsterdamse Credietmtj N.V., Herengracht 553, Amsterdam-C. Postgiro
v. d. Amsterdamse Credietmtj 23681,
Gem. Giro v. d. Amsterdamse Cre-
dietmü
AA 2822).
om Palestina te bevrijden en de Arabische wereld in ere te herstellen".
Even beantwoordde voorts een aantal
vragen, die gesteld waren door enige der
twee en twintig sprekers die voor hem
het woord hadden gevoerd. Op de vraag
van de Nederlandse delegatie die zich
een der sympathiekste had betoond, of
Israël meende dat een samengaan tussen Israël en de Arabische staten in het
Nabije Oosten onmogelijk was, antwoordde
Even dat Israël een dergelijk standpunt
verwerpt, waarbij hij erop wees dat in
Israël op het ogenblik honderdtachtig duizend Arabieren, zowel Christenen als Mohammedanen, als gelijkwaardige en vrije
staatsburgers leven.
.Op de vraag van de Iraakse gedelevoor soort vrede Israël wenste,
gaf Even eveneens rechtstreeks antwoord,
waarbij hij bijna de gehele politieke commissie gelach ontlokte door vast te stellen dat Jamali's vraag een ernstig antwoord verdiende, ook al „had de toon
waarop zijn vraag gesteld was, wellicht
iets beleefder kunnen zijn". In zijn antwoord op de vraag verklaarde Even dat
Israël een vrede wenst die verder reikt
dan de huidige wapenstilstandsovereenkomsten en die zal leiden tot een vrij vergeerde wat
tussen mensen
bij Israël in plaats
keer
en denkbeelden, waarvan een ~wig" tussen
de Arabische staten het middelpunt van
het Nabije Oosten zal zijn. Israël, aldus
Abba Even, wenst een vrede, die gebaseerd is op „wederkerigheid en gemeenschapszin, alsmede op culturele vooruitgang voor alle volkeren van het Nabije
Oosten".
LABOLR-DELEGATIE NAAK
MINISTER MACMILLAN
De Britse minister van Buitenlandse Za-
ken Maemillan heeft afwijzend geantwoord
op de voorstellen, die een delegatie van de
Labourpartij hem had gedaan ten aanzien
van het sluiten van een Engels—lsraëlisch
verdrag. De minister zeide dat hiervan
geen sprake
kon
zijn.
Verder herhaalde hij
het onlangs door Eden verkondigde standpunt dat Engeland niets voelt voor een bewapeningswedloop in het Nabije Oosten.
De secretaris van Labour, Morgan Phillips, zeide dat deze stap was ondernomen
wegens de gevaarlijke toestand in het Nabije Oosten. Als de drie redenen die aan
het verzoek ten grondslag lagen, noemde
hij: 1. de ernstige situatie in het Nabije
Oosten, met name tengevolge van de P.ussische wapenleveranties aan Egypte; 2.
bezorgdheid van Labour over de politiek
van de Britse regering In het Nabije
Oosten en in het bijzonder over de rede
van de premier waarin deze zinspeelt
op territoriale concessies van de zijde
van Israël; 3. bezorgdheid over een bewapeningswedloop in het Nabije Oosten.
De delegatie werd geleid door de voorzitter van de Labour-partij Clement
Attlee; zij
bestond verder uit de
Britse parlementsleden Herbert Morrison,
E. G. Gouch, Margaret Herbison, Alice
Bacon, dr Edith Summerskill, R. H. S.
Crossman, Anthony Greenwood, Sam Watson en lan Mikardo.
SULTAN BEN JOESSOEF SPRAK
MET VERTEGENWOORDIGERS DER
MAROKKAANSE JODEN
De sultan van Marokko heeft bespre.
kingen gevoerd met de secretaris-generaal van de Raad van Marokkaanse Joden, de heer Jacques Dahan, en met de
secretaris van de Marokkaanse afdeling
van het World Jewish Congress, de heer
Meier Toledano, in verband met de vorming van een nieuwe regering.
De heer Dahan heeft na het onderhoud
verklaard, dat de Sultan had verzekerd
zijn standpunt jegens zijn Joodse onderdanen, dat hij in moeilijke tijden onvervaard heeft gehandhaafd en «aardoor hij
hun trouw heeft gewonnen, nooit te zullen wijzigen. De Sultan deed een beroep
op ieders steun in de moeilijkheden die
Marokko thans doormaakt. Bovendien had
hij de verzekering gegeven dat de Joden
in regeringsbetrekkingen zouden worden
benoemd en dat hij persoonlijk borg stond
voor het volledig staatsburgerschap van
de Joden en de bescherming van hun
leven en bezittingen. De heer Dahan heeft
er na zyn onderhoud met de Sultan bij de
Marokkaanse Joden op aangedrongen deze
hun onvoorwaardelijke steun te geven.
Ook de heer Toledano heeft een verklaring over de bespreking uitgegeven. Hg
stelde vast dat Marokko zich gelukkig
mocht prijzen met Sultan Ben Joessoef
die zich heeft ontpopt als een groot monarch met veel politiek inzicht. Hij noemde de Sultan een warm voorstander van
samenwerking met Frankrijk. Tenslotte
deelde hij mee de Sultan voorstellen te
hebben gedaan in verband met tijdens
de overgangsperiode te nemen maatregelen.
COMMUNISTISCHE WAPENS VIA
OOST-EUROPA NAAR EGYPTE
Uit Wenen wordt bericht dat een aantal
Mig-straaljagers en twee-motorige lichte
bommenwerpers van Hongaarse en Roemeense vliegvelden zijn opgestegen met
bstemming Egypte. Sommige worden bestuurd door Egyptenaren, de rest door
communistische bemanningen. Van Westerse diplomatieke zijde in Belgrado
wordt gemeld dat de communistische wapens vanuit Joegoslavische havens en op
Joegoslavische
schepen naar Egypte
worden vervoerd, Vermoedelijk wordt het
zware materieel van Tsjechoslowakije via
Hongarije naar de Joegoslavische haven
Fiume gebracht. Het lichtere materieel
wordt in verzegelde kisten via Oostenrijk
verstuurd. De Oostenrijkse autoriteiten
hebben meegedeeld dat ze op grond van
de internationale transito-bepalingen deze
transporten niet kunnen controleren of
verhinderen, aangezien ze in verzegelde
kisten worden vervoerde
Van officiële Franse zijde wordt.meegedeeld dat een aantal „Ouragon"-jagers
naar Israël is verkocht. Waarschijnlijk
zijn ze via het vliegveld van Rome naar
Israël gevlogen. Het betreft hier een model straaljager waarvan er slechts driehonderd vijftig zijn gemaakt, waarna de
fabricage is stopgezet ten behoeve van
de meer doeltreffende Mystère-jager. De
Ouragon is verre de mindere van de Russische Mig 15 die aan Egypte wordt geleverd. Zijn maximum snelheid is ongeveer 725 kilometer per uur.
ANTI-JOODSE ACTIE IX TURKIJE
Bij de Arabische Liga zijn berichten
ontvangen over ongeregeldheden in Istanboel en elders in Turkije als gevolg van
de verspreiding vun pamfletten waarin
'de bevolking tegen de Joden wordt opgehitst door hen verantwoordelijk te stel-
len voor de anti-Griekse betogingen in
Oetober j.l.
Volgens het in Kairo verschijnende dagblad „Al Chajat" wekken de pamfletten
de Turkse bevolking op de Joden uit
Turkije te verdrijven. „Zij beweren dat
de Joden, als ze in de steden blijven,
op even massale schaal zullen worden
uitgeroeid als de Joden in Duitsland tijdens de tweede wereldoorlog", aldus het
blad dat er aan toevoegt: „Nog steeds
worden deze vlugschriften in Istanboel en
Izmir verspreid. Volgens van de Arabische Liga ontvangen berichten hebben de
Joden zich tot de Turkse autoriteiten gewend teneinde als Turkse staatsburgers
te worden beschermd. Deze hebben beloofd hiertoe de nodige stappen te zullen
ondernemen".
Een ander blad in Kairo, „Al Achram",
beweert uit Beiroet te hebben vernomen
dat het Libanese ministerie van Buitenlandse Zaken van het algemeen secretariaat van de Arabische Liga een „geheim" rapport heeft ontvangen met bijzonderheden over een sterke anti-Joodse
beweging in Turkije. Volgens dit belicht
zou de Arabische Liga bevreesd zijn dat
de Turkse Joden gedwongen zouden worden zich in Israël te vestigen waardoor
de immigratie in de Joodse staat nog
meer zou worden opgevoerd.
NOORDAFRIKAANSE JODEN WILLEN
NAAR ISRAËL
Het hoofd van de Jewish Agency, Zal-
■nan Sjragai, heeft meegpileeld
dat honderdduizend Noordafrikaanse Joden „aan
de deur van de Agency klappen om onmiddellijk te immigreren voor het le laat
is." Volgens deskundigen zouden zij binnen zes maanden moeten worden geëvacueerd.
„Wanneer we hierin niet slagen, dan
zullen ze niet alleen niet meer wegkunnen, maar dan verliest Israël goed en
bruikbaar mensenmateriaal voor arbeid
en verdediging. De Middellandse Zee zou
moeten wemelen van schepen die immigranten naar Israël brengen, vooral
thans, in verband met de onlangs ontstane internationale situatie", aldus de heer
Sjragai.
OLIEBRON IN WERKING GESTELD
In een stromende regen heeft de Israëlische minister van ontginning, Mordeaehai Bentow, op 24 November j.l. een
handle overgehaald waarna uit „Chelets
1", de bron die tussen Rosj Hasjana en
Jom Kippoer is ontdekt de olie begon te
vloeien naar de inderhaast gebouwde
tanks. Van deze tanks wordt de olie per
motortanker en spoor naar Haifa vervoerd, waar men binnen drie maanden
met raffineren zal beginnen, zodra er
zestigduizend liter ruwe olie beschikbaar
is. Het zuiveren van deze hoeveelheid zal
een week werk vereisen.
De olie spoot vanzelf omhoog zodra de
minister de schakelaar had overgehaald.
Men verwacht een dagelijkse opbrengst
van driehonderd- vijftig vaten. De bron
wordt geëxploiteerd door de Mezada maatschappij, een onderneming die het gemeenschappelijk bezit is van Lapidoth en
Israël Oil Prospectors. Een woordvoerder
van Lapidoth heeft meegedeeld dat de
opbrengst van de eerste dag aan het bewapeningsfonds zal worden geschonken.
RABBIJN MAIMON TACHTIG JAAR
De tachtigste verjaardag van rabbijn
Judah Leib Maimon is in Jeruzalem gevierd in tegenwoordigheid van het gehele
Israëlische kabinet, beide Israëlische
opperrabbijnen, de executieve van de Jewish Agency, het centrale comité van
Mizrachi en Hapoel Hamizrachi, een aantal prominente persoonlijkheden en zeer
veel gasten. Minister Esjkol bood rabbijn
Maimon namens de regering gelukwensen
aan. Premier Ben-Goerion, die nog steeds
het bed moet houden, zond een felicitatie,
waarin hij de integriteit van rabbijn Maimon, zijn geleerdheid, zijn morele moed
JOACHIMSTHAL'S
DRUKKERIJBEDRIJF N.V.
alle soorten drukwerk in
concurrerende
vervaardigt
prima kwaliteit en tegen
prijzen.
—
Utrechtsestraat 44
Amsterdam-C.
Telefoon 3:>384—30350
Sjabbath en
Joodse
feestdagen gesloten.
en zijn toegewijde arbeid voor hét Zionisme en de staat huldigde. Het woord werd
eveneens gevoerd door de opperrabbijnen
Herzog en Nissim. Ten slotte dankte rabbijn Maimon in bewogen woorden voor de
hem bewezen hulde.
ANTI-JOODSE PROPAGANDA VAN
ARABISCHE LIGA IN V.S.
De directeur van de Anti-Laster Liga
Förster, heeft meegedeeld dat het informatiebureau van de Arabische Liga in
New Vork drie honderd duizend dollar
heeft ontvangen voor zijn tegen Israël
gerichte propaganda, in toevoeging aan de
vierhonderd duizend dollar die het reeds
ontvangen had. Deze anti-Zionistische organisatie beschikt dU3 voor het komende
jaar over zevenhonderd duizend dollar in
totaal. Van dit bedrag is $ 140.000 afkomstig van Egypte, $ 99.000 van de Arabische Liga en $ 70.000 van Saoedie-
Arabië.
Volgens de heer Förster heeft de secretaris van de Arabische Liga Abdel Khalek Chassoena er bij het Arabische informatiebureau in New Vork op aangedrongen zijn propaganda voortaan geheel en
al in dienst te stellen van een grootscheepse actie tegen Israël en het Zionisme.
Hij heeft de Arabische propagandisten
aangeraden van de huidige crisis in het
Midden-Oosten gebruik te maken door te
verkondigen dat de toenemende communistische invloed of de Russische penetra-
tie in dat deel van de wereld te wijten is
aan de Amerikaar.se Joden en hun steun
aan Israël.
NEONAZI'S IN BELGIË
UIT HET LAND GEZET
Onverwacht is in Bru3sel de activiteit
van de neo-nazi's ontmaskerd toen de Belgische autoriteiten voor de tweede maal in
anderhalf jaar een aantal uit Duitsland
afkomstige oudleden van S.A. en S.S. over
de grens heeft gezet. Het gezelschap was
op uitnodiging van de z.g. „veteranen van
het Oostfront" in Brussel gearriveerd om
deel te nemen aan een feestmaal in een
gelegenheid in het hart van de stad. De
gasten die zich ondei3-.j.eldden door grote
rumoerigheid, hieven Du!.3e marsliederen
aan, waarna ze door r\i politie werden ingerekend en over de grens gezet. In de
Belgische pers is scherps critiek op het
gebeurde uitgeoefend waarbij unaniem
grote waardering werd uitgesproken voor
het optreden van de autoriteiten.
van pag. 1)
enige bedenking aan de zijde van het
recht van Israël stelt, zal men in een
individualistisch en op zijn politieke vrijheid gesteld land als Amerika niet kunnen
bereiken wat voor Engeland vanzelf
(Slot
spreekt.
rro
houden dus de actie voor en tegen
Israël elkaar in evenwicht en Dulles
trekt er de conclusie uit, dat hij zowel de
Arabieren als Israël iets moet geven. De
laatste biedt hij wat wapens aan (het
boodschappenlijstje wordt nog steeds bestudeerd) maar weigert het bondgenootschap. En juist dat wil Israël, omdat het
heeft geleerd dat de verklaring der drie
mogendheden minder steun geeft, dan een
alliantie met één van hen. Zoals de zaken
nu staan, is echter geen enkele van de
drie bereid om zich openlijk aan de zijde
van Israël te stellen, zelf3Frankrijk niet
dat vele oude rekeningen met Egypte
heeft te vereffenen, maar nu ertoe is
overgegaan om zowel Israël als Egypte
wapens te gaan leveren. Dit laatste bewijst tevens, dat van een beperking van
de bewapeningswedloop waaraan de Westerse mogendheden officieel nog steeds
vasthouden, in de practijk geen sprake is.
Dat legt Israël begrijpelijkerwijs nieuwe
verplichtingen op. Nu de agressieve bedoelingen van Egypte onbewimpeld worden uitgesproken, is het land daartoe ook
bereid. En als er nog iemand had getwijfeld, dan zou hij zijn laatste aarzeling hebben overwonnen na de rede van
de nieuwe opperbevelhebber van het gemeenschappelijke Egyptisch-Syrische leger, die bij zijn bezoek in Damaskus
heeft verklaard, dat het volgende jaar de
gezamenlijke legers geleed zouden zijn
voor de „tweede ronde" tegen Israël. Het
is altijd verkeerd om de uitingen van een
tegenstander te bagatelliseren en ook al
zijn er vele Westerse politici, die zichzelf
in slaap sussen en denken, d_at het niet
zon vaart zal lopen, is er voor Israël alle
reden om de gevaren die de sittifftie bergt
J. M.
koelbloedig onder ogen te zien.
HARE voor TBEVISIE - W*wpktbmt 3 - Tel 51683
No. lï
—
Dubieuze positie
NIEUW ISRAELIETISCH WEEKBLAD
2 December 1955
TN Marokko bevindt de joodse gemeenschap zich in de weinig
benijdenswaardige positie, die zo
kenmerkend is voor de labiele status
van het galoeth: Jarenlang hebben
de joodse leidere vertrouwd op het
Franse bewind, dat bescherming
betekende tegen een discriminatie,
die inhaerent scheen aan een Mohammedaanse heerschappij. Vooral
voor de bovenlaag van de joodse
bevolking sprak het vanzelf, dat de
Franse cultuur en Franse politieke
opvattingen de voorkeur verdienden
boven een strijd voor Marokkaanse
onafhankelijkheid: enig voordeel kon
men niet zien in het vervangen van
de beschaafde Christelijke overheid
door een Mohammedaanse autoriteit, wier houding tegenover de
Joden op zijn best zeer onzeker was.
Bij het rijzen vaö het nationalistische tij dreigde deze houding een
gevaar te betekenen: indien Frankrijk zich terug zou gaan trekken,
zou dan de joodse bevolking niet als
een residu der Franse overheersing
in de allereerste plaats te lijden
hebben ? Symptomen hiervan zijn in
de laatste maanden duidelijk genoeg
geworden. Het is op zichzelf waar,
zoals de nationalisten beweren, dat
slechts in zeer uitzonderlijke gevallen de Joden slachtoffer werden
van Marokkaans terrorisme en dat
voorzover dit gebeurde, het bijna
altijd een uitvloeisel was van een
anti-Europese en niet van een antijoodse stemming. Maar anderzijds
ia het ook gebleken, dat de economische situatie en nog meer de
economische toekomst, zeer duister
is. De drang tot emigratie en alija
naar Israël wordt ingegeven door
zorg voor het levensonderhoud die
steeds moeilijker wordt.
MOCH de Franse, noch de Marok-
kaanse autoriteiten zagen deze
vlucht gaarne. Men beschouwde het
als een bewijs van wantrouwen in
de plechtige toezeggingen, die tot
nu toe gegeven waren (door beide
zijden) of als een onzekerheid om-
trent de mogelijkheid der nationalistische leiders om hun toezeggingen te honoreren. Na de terugkomst
van sultan Mohammed Ben Joessoef
was het probleem nog ingewikkelder geworden, omdat het zeer de
vraag was of de sultan wel tot een
dusdanig democratisch bewind bereid was als nationalistische partijen
wensten en waarop de toezeggingen
aan de Joden gebaseerd waren.
Want de sultan had zich weliswaar
nimmer een vijand van de Joden
getoond (tijdens de wereldoorlog
toen Pétain in Algiers de Neurenbergerwetten doorvoerde heeft de
sultan dit voor Marokko geweigerd)
maar zijn opvattingen waren die
van een autocratische, Mohammedaanse heerser, voor wie de Joden,
ondanks alle vooruitgang, tweederangs burgers waren.
Een sterke pro-nationalistische
groep, onder leiding van de heer
Toledano, heeft zich al enige tijd
geleden bijzonder beijverd voor de
terugkeer van de sultan en heeft
ten slotte de officiële joodse leiding
meegekregen. Dit heeft geresulteerd
in toezeggingen van de kant van
Mohammed Blen Joessoef omtrent
een volledige gelijkstelling van alle
Joden en het opnemen van een Jood
in de regering. Hiermee hopen de
leiders het gevaar te hebben afgewend. Uit de sterke druk die op de
bureaux van de Jewish Agency
wordt uitgeoefend, uit het grote
aantal candidaten voor alija naar
Israël, blijkt echter dat de joodse
bevolking veel minder gerust de
toekomst tegemoet ziet, dan de
officiële verklaringen doen vermoeden. En inderdaad is er alle reden
voor bezorgdheid indien men denkt
aan de snelle ondermijning van de
joodse economische posities en aan
de gevaren, die een volledig Mohammedaans regiem in zich bergt.
3
Dr B. Benedikt geïnstalleerd tot
opperrabbijn van Den Haag
fjET Is Dinsdag voor het synagogaal ressort 's-Gravenhage een vreugdevolle dag
■*■ *■ geweest. Na verscheidene jaren is de lege plaats van opperrabbijn weer bezet.
Weliswaar is Den Haag In die periode, dank zij de grote bereidheid van de Weleerwaarde heer S. Rodrigues Pereira niet
geestelijke leiding geweest, maar bevredigend was de situatie in de tweede Joodse gemeente in Nederland zeker niet. Hoezeer
de leden van het ressort de benoeming van dr B. Benedikt met vreugde hebben begroet,
bleek Dinsdagavond wel in de feestelijk verlichte synagoge In de Wagenstraat, waar
namlijk vrijwel geen plaats onbezet is gebleven. En in die vreugde heeft de rest van
net Nederlandse Jodendom oprecht gedeeld, want velen van elders waren naar de
Haagse sjoel gekomen om luister bü te zetten aan de plechtige installatie van de
nieuwe raw.
Hieraan ging, zoals gebruikelijk, de administratieve installatie in een buitengewone zitting van de Raad van bet synagogaal ressort in de Kerkeraadszaal in
het gebouw aan de Nieuwe Molstraat
vooraf. Ook hierbij geven talrijke genodigden blijk van hun belangstelling.
De installatie hier geschiedde door de
voorzitter van de ressortale raad, de
heer I. Zadoks, waarbij deze uiting gaf
aan de voldoening, dat de opperrabbinale zetel nu weer definitief bezet is na
het vertrek, nu vier jaar gelede», van de
heer D. Y. Schochet. Spr. uitte de wens,
dat dr Benedikt vele jaren geestelijke leiding aan het Haagse ressort zal mogen
geven. Hij vees er vervolgens op, dat de
taak van een opperrabbijn vooral na de
oorlog bijzonder moeilijk is geworden.
Juist in deze tijd, waarin het aantal nog
maar gering is, wordt veel van de geestelijke herder verlangd. Grote nadruk
legde de heer Zadoks op de taak, die dr
Benedikt krijgt als pastoraal werker.
Spr. wenste de nieuwe raw ten slotte toe,
dat in hem verenigd zullen blijken de
vele voortreffelijke eigenschappen, die bfl
al zfln voorgangers aanwezig waren.
De heer S. Rodrigues Pereira wenste
dr Benedikt toe, dat hij er in zal slagen het Joodse godsdienstige leven in Den
Haag in stand te houden. De heer L.
Landesman, voorzitter van het dagelijks
bestuur van de Haagse gemeente richtte
zich met een raad tot de nieuwe opperrabbijn: wacht niet tot de gemeenteleden tot u komen, maar ga tot hen.
Namens de Permanente Commissie sprak
3e heer I. Dasberg, die verklaarde, dat
er meer dan één reden is om verheugd
te zijn over het feit, dat de zetel in het
Haagse ressort nu weer definitief bezet
is. Tot dr Benedikt zeide de heer Dasberg, dat Den Haag een dusdanig oude
traditie heeft, dat het waardevol is hier
te arbeiden en hfl zeide van mening te
zfln, dat het gehele Nederlandse Jodendom stellig zal kunnen profiteren van het
werk van dr Benedikt in zijn nieuwe
■
functie.
De nieuwe opperrabrjn sprak hierna
een kort woord, waarin hij zgn levensweg schetste. Het is een zigzag-weg geweest tot nu toe, die hem leidde via Krakau, Presburg, Wenen, Jeruzalem en Tel
Aviv naar Amsterdam en vandaar nu
naar Den Haag. Maar hij .onderkende
hierin toch ook een rechte lijn. Hij heeft
nl. overal, bij zijn leermeesters en vooral
ook bij zijn vader, steeds een diep begrip
en een helder verstand aangetroffen, ook
bfl opperrabbijn Tal z.g., die hem heeft
getroffen niet alleen door zijn helder verstand, zfln menselflk inzicht, zijn diepzinnigheid, maar eveneent door zijn aristocratische geest. Overigens: on- de vader
wilde de zoon rabbijn worden.
De heer Zadoks, die bfl de aanvang van
de buitengewone zitting de talrijke gasten had begroet, sloot hierna deze bijeenkomst, na ook mevr. Benedikt welkom
te hebben geheten in de Haagse kehilla.
Plechtige dienst
De plechtige dienst in de synagoge
werd o.m. bijgewoond door jhr. Van Weede namens de burgemeester van 's-Gra-
venhage, de heer 1. Dasberg en de heren
van Creveld en De Jong, namens de Permanente Commissie, door de gezant van
Israël, dr Yoran, de secretaris van de
Israëlische legatie, de heer Zippori, de
heer W. Hoekstra, oudvoorzitter van bet
voormalig Verzet in 's-Gravenhage, door
opperrabbijn A. Schuster en rabbijn dr
Berlinger, de heer L. Vorst, voorganger
van de Joodse gemeente Rotterdam en
voorts door een indrukwekkende reeks
van vertegenwoordigers van Joodse instellingen, verenigingen en organisaties.
Door hun aanwezigheid werd aan deze installatie een bijzonder reliëf verleend.
Begeleid door de heer I. Zadoks betrad
dr B. Benedikt de synagoge, in gezelschap
van de heer S. Rodrigues Pereira, die
door de heer L. Landesman werd begeleid. Terstond hierop nam de dienst een
aanvang met het zingen van Ps. 118 vers
26—29 door gazzan Mossel, tezamen met
een klein jongenskoor: Gezegend met
Gods naam zij hfl, die binnentreedt.
De heer I. Zadoks sprak vervolgens een
kort woord ter begroeting van de wereldlijke autoriteiten en allen die uit de Joodse gemeenschap gekomen waren om aan
deze installatie luister bfl te zetten. Een
bijzonder woord van welkom sprak de
heer Zadoks tot de heer Hoekstra, die
met velen ge-streden heelt in een strijd,
die menselijk en edel was.
Met de wens tot dr Benedikt, dat zgn
arbeid tot zegen van gans de mensheid
moge strekken, besloot de heer Zadoks.
De installatie-rede
Nadat de heer Mossel ps. 24 had gereciteerd, hield de heer Rodrigues Pereira
de installatie-rede, uitgaande van Jes.
62:10: Op uw muren Jeruzalem heb Ik
wachters aangesteld, iedere dag en iedere nacht; steeds zullen zij niet zwijgen.
Ofschoon er bij spr. enige weemoed was
over het afscheid, dat hij van deze gemeente heeft moeten nemen, voerde de
vreugde bij hem de boventoon, omdat hfl
zeer wel besefte, dat een definitieve op-
perrabbijn nodig is om het geestelijk leven op peil te houden en zo mogelijk omhoog te stuwen. De heer Rodrigues Pereira richtte in het verloop van zfln toespraak een ernstige waarschuwing tot
de Liberaal Joodse Gemeente te
VOOR
Amsterdam stond de Sjabbat geheel
in het teken van de installatie van Rab-
synagoge kon
Vrijdagavond niet allen bevatten, die waren gekomen om de dienst bij te wonen
en te luisteren naar de predicatie van
Rabbiner dr L. Rothschildt uit St. Gallen.
In zfln toespraak richtte hfl gelukwensen
en welkomstwoorden tot de nieuwe Rabbijn.
De volgende morgen was de bovenzaal
van het Forestershuis geheel bezet, toen
de dienst, waarin de eigenlijke installatie
bfln Soetendorp. De kleine
is NIET verminderd
al zijn de krantenkoppen kleiner
Alleen als iedereen werkelijk tot een OFFER bereid is kan
de Joodse Staat het lëVen van zijn inwoners beschermen.
Heeft U Uw offer reeds gebracht?
In Israël staat men een maand salaris af!
WAT DOEN WIJ?
VERMEERSTRAAT 22
-
Zijn genade
en Zijn onmirbare
steun
moge
schenken, besloot de heer Rodrigues Pereira zijn installatieredé.
Na welkomstzanfe door de heer Mossel,
trad dr Benedikt voor de H. Arke om zijn
ir.tree-rede te houden, waarbij "Ü zich baseerde op Gen. 32:28: Niet Jakob zal
voortaan uw naam genoemd worden
maar Israël.
Ofschoon het onmogelijk toescheen een
omschrijving te geven van de taak, waarvoor hfl zich gesteld ziet, meende dr Benedikt toch wel enkele onderdelen daarvan te moeten kunnen noemen: verspreiding van Joodse kennis, behoud van de
Joodse jeugd, het terugbrengen van de
veraf-staanden, voor te lichten en zo nodig raw te zijn. Zeer veel waarde zeide
dr Benedikt te hechten aan een nauw contact met zijn gemeenteleden, maar ook
dient contact te worden onderhouden met
de andere Joodse gemeenten en vooral
met Joodse geleerden elders in de wereld.
Immers, vóór alles moet een raw leren,
want alleen hfl die veel leert, kan een
goed leermeester
zfln.
Dienen en leren,
zo zag dr Benedikt de vervulling van zfln
nieuwe functie, waarbij hij zich bewust
is, dat de ene gemeente verschilt van de
andere. Uiteindelijk gaat het echter om
de geest. Ik breng u daarvoor ~de
Boodschap uit Zion". Er is dezer dagen
gezegd (dr Benedikt doelde op de intreerede van rabbijn Soetendorp van de Liberaal Joodse gemeente. Red.) dat vóór
alles een synagoge nodig is, maar in
Gods huis richt de mens zich tot het Opperwezen om Zfln zegen af te smeken,
doch belangrijker is, volgens spr. te le-
ren.
Gazzan en koor zongen vervolgens op
ontroerende wijze Ps 100, waarna de
nieuwe opperrabbijn het gebed voor het
Koninklijk Huis, bij geopende Arke, uitsprak.
Nadat de heer Mossel een lofzang had
doen horen, volgde het gebed voor de
Staat Israël.
Met zang van de gemeente werd deze
plechtige installatie besloten. Een druk
bezochte receptie vormde het einde van
deze voor het Haags ressort vreugdevolle dag, die een nieuwe periode inluidt.
uitgebreide
_.
'
nuttige geschenken
APOLLOLAAN 83 a AMSTERDAM
*-—
Rabbijn J. Soetendorp geïnstalleerd
tijdens plechtige synagogedienst
Het gevaar voor ISRAËL
JOH.
hen, die het traditionele Jodendom willen
verkwanselen voor wat zij modern noemen. Met de bede, dat God dr Benedikt
AMSTERDAM
NOODFONDS
-
TELEFOONNUMMER 790847.
Haftara.
Voor moesaf hield daarop Rabbi dr A.
Loewenstamm de installatierede, waarin
hfl uitvoerig de eisen schetste, waaraan
een rabbijn moet voldoen. Hfl moet beschikken over een grondige kennis uit de
bronnen geput. Hij moet begrip hebben
voor de mensen en een grote verantwoordelijkheid jegens de gehele Joodse gemeenschap tonen. Dr Loewenstamm was
van mening dat de nieuw benoemde functionaris had getoond over de nodige kwaliteiten te beschikken. Hij legde er de nadruk op dat het door hem behaalde diploma hem tot rabbijn van de Joodse gemeenschap maakte en hij altijd met het
gehele Joodse volk rekening zou moeten
houden.
Na de overhandiging van de hatarah
sprak dr Loewenstamm de priesterzegen
uit.
Vervolgens sprak Rabbi dr W. van der
Zyl, voorzitter van de World Union for
Progressive Judaism, die wees op het
grote Joodse verleden van Amsterdam en
op de plicht die er rust op een jonge rabbfln van een levende Joodse gemeenschap, om te zorgen dat hier het Jodendom niet verloren zal gaan. Hij bracht de
wensen over van de president van de
World Union en van Rabbi dr L. Baeck,
die wegens zriekte verhinderd was zelf
aanwezig te zijn, en hoopte dat Rabbijn
Soetendorp ook verder niet alleen voor
zfln gemeente, maar voor de grote Joodse
gemeenschap in de wereld, werkzaam
zou mogen zijn.
De intree-rede
ISRAËL
Amsterdamsche Bank, hoofdkantoor Amsterdam of Postgirenummer
zou plaatsvinden, een aanvang nam. Rabbijn Soetendorp werd ingehaald door een
commissie uit het bestuur. Hfl las zelf
de afdeling van de week, alsmede de
10506.
Rabbijn Soetendorp ging eveneens uit
van Jakobs droom. Jakobs droom leidde
echter tot een daad. Dromen, die niet tot
£Zte verder
£ctg.
fy
NIEUW ISRAELIETISCH WEEKBLAD
4
Als der sof is gut, is alles gut
OCCASIONS
Bijdrage tot Jiddisje literatuurgeschiedenis
PREMSELA & HAMBURGER
zal de met in
T/AN een sof goed
-jjIV
taalproblemen ingewijde, uitgaande
zijn?"
t
van eigen taalgebruik, allicht vragen. Ja, dat kan. Want ons Jiddisje woord
„sof" heeft zich in zijn uitsluitend ongunstige betekenis ontwikkeld uit het Hebreeuwse woord „sof" dat „sinde" betekent en deze ontwikkeling in malam
partem is een typisch voorbeeld van de
invloed, die de geschiedenis van een volk
op zijn taal uitoefent. Er is in de geschiedenis van het Joodse volk zo vaak een
„mieze sof" geweest, dat beide woorden in
onze geest tot één begrip samengesmolten
zijn en'wij vergaten, dat er ook een goede
sof kan zijn.
Nog altijd leven in de mond van de Nederlandse Joden allerlei resten van het
Jiddisj, dat eenmaal de spreek- en schrijftaal van de grote massa van het Nederlandse Jodendom was. Maar hoe interessant deze resten ook voor de taaibeoefenaar mogen zijn, hoeveel gevoelswaarde ze
cok daarbuiten mogen hebben, van een
taal in de gebruikelijke zin des woords kan
niet meer worden gesproken. Mede daardoor is de kring van belangstellenden voor
de uitgave van een Jiddisje tekst in Nederland zeer klein geworden. Te klein
zelfs. Want uit deze geringe belangstelling
blijkt, dat nog steeds niet voldoende wordt
beseft, van hoeveel belang deze voor een
deel nog niet uitgegeven of nog niet
wetenschappelijk doorzochte Jiddisje bronnen kunnen zijn voor de cultuurgeschiedenis van de Joden in Nederland.
Reeds daarvoor alleen, dat de heer Fuks
door zijn werk weer eens de aandacht
hierop vestigt, zouden wij hem tot dank
heeft zij dus in het huis van R. Liepmann
twee echtgenoten teruggevonden, of zoals
zij zich uitdrukt: Nu hob ich zwei kelowiem iber mir, oj mir! ach mir!
Waarna voor de, nu door drie getuigen in het nauw gebrachte Jeroesjalmie
niet anders overblijft dan wèl Jiddisj te
verstaan.
In het derde bedrijf komt het toeval
nog eens te hulp. De chazzen van Fingerloch, de vader van Teimerl, het wegge-
lopen juffertje komt ook al bij R. Liepmann terecht. Hfl vertelt hem hoe de
Jeroesjalmie zfln dochter heeft
valse
meegelokt en hoe hfl nu in wanhoop aan
het zoeken is, waarop R. Liepmann,
als deus ex machina, hem bfl zijn dochter
brengt, die hfl, na haar eerst, wat menselijk begrijpelijk is, voor canaille te hebben uitgescholden in genade aanneemt.
De moeilijkheid met de dubbele echtgenoot wordt vlot en vrolijk opgelost. R.
Jokesj geeft get en R. Getz Jeroesjalmie
neemt Lipke Jentes terug met de belofte haar voortaan in ere te houden en
opdat de Poeriemstemming algemeen zij,
verklaart R. Jokesj zich bereid met
Teimerl te trouwen. In deze algemene
vreugde zingen de chazzen van Fingerloch en zijn a.s. schoonzoon R. Jokesj
een beurtzang ter ere van Poerirn en ter
ere van Raw Jacob Mousjee van Amsterdam, waarvan één der laatste strophen
aldus luidt:
zpr flno DtHtßon
3)
verplicht zijn.
In April 1946 trof de heer Fuks bij een
onderzoek in zakken „sjeimes", die gereed
stonden om naar Muiderberg gebracht en
daar begraven te worden een klein grotendeels in het Jiddisj en voor een klein deel
in het Hebreeuws geschreven manuscript
aan. Bij nader onderzoek bleek het een
klucht uit het laatst van de 18de eeuw te
zfln en uit het einde daarvan kan men
opmerken, dat deze ter gelegenheid van
Poeriem werd opgevoerd in aanwezigheid
van R. Jacob Mousjee, de in 1793 benoemde opperrabbijn van Amsterdam, later bekend als Mozes Saul Löwenstamm. Het
titelblad en de lijst van spelers ontbrekenDe heer Fuks heeft deze tekst, geannoteerd en voorzien van een vertaling
in modern Jiddisj en een inleiding, in
1955 uitgegeven in Parijs. Amsterdam,
waar eens deze klucht werd opgevoerd,
was lange tijd de roemruchte hoofdzetel
van de Jiddisje boekdrukkerijen. Hoezeer
tekent alleen reeds de plaats van uitgave
de verandering der tijden.
Inhoud van het stuk
inhoud is in het kort weergegeven
als volgt: In het eerste bedrijf meldt
zich bij R. Liepmann, parnes en gabbaj
sjel tsedoko 1 ) een zgn. Jeroesjalmie, die
alleen lesjoun hakoudesj spreekt. Hij is
vergezeld van een mesjores (bediende) en
brengt een gefingeerde brief mee van kille
koudesj Solnek, waarin deze door rampen
getroffen gemeente door zijn bemiddeling
om steun verzoekt, waartoe men desge-
DE
wenst zijn gehele vermogen kan afstaan.
De opgenoemde rampen, waarbij o.a. het
zoekraken van de sleutels van het mikwe
en het stelen van de eroew vermeld worden, brengen ons direct in de Poeriemsfeer. Nauwelijks zijn ze weg of R. Jokesj
komt binnen, die zoals men zegt ~'n eigene
jesjiewe hot", d.w.z. die ook geld inzamelt
voor een goed doel, en wel voor zichzelf.
Öp het moment, dat hij wil vertrekken,
treedt mevrouw Lipke Jentes het huis van
R. Liepmann binnen. Zfl is een agoena
(verlaten vrouw) op zoek naar haar
spoorloos verdwenen tweede man. Zfl her-
kent in R. Jokesj haar trouweloze echtgenoot, over wie' zij een aantal niet erg
malse qualificaties uitstort, waaronder de
vererende titel „Jokesj ganew" een van
de mildste is. Jokesj, die aanvankelijk volhoudt haar niet te kennen, laat zich evenmin onbetuigd en respondeert in dezelfde
trant
men kent <yt rijmende genre nog
„Wos
wel uit het vroegere Amsterdam
weib? a ruach in ihr Leib!"
In het tweede bedrflf blijkt de mesjores
van de zgn. Jeroesjalmie een als jongen
verkleed meisje te zijn, dat in zijn gezelschap weggelopen is van haar vader, de
chazzen van Fingerloch. Ze krijgt nu, alweer ten huize van R. Liepmann berouw,
wat tot een ruzie leidt, waarbij wederom
de hulp en de bemiddeling van onze arme
parnes en gabbaj sjel tsedoko wordt ingeroepen. Nu komt R- Jokesj weer binnen en
ontmaskert de Jeroesjalmie. Het is zijn
spitsbroeder R. Getz, die hij een paar jaar
geleden na een diefstal in Breslau geholpen heeft „besjolem" weg te komen.
R. Getz wendt een misverstand voor,
veinst hem niet te verstaan, daar hij alleen
Hebreeuws begrijpt en tracht de beweringen van Jokesj
niet erg logisch voor
iemand die niets verstaan heeft
af te
doen met het schone citaat:
mapjn
'Jji KB_nn nrptM_i 2). Maar nu verschijnt Lipke Jentes weer ten tonele en
herkent eveneens de Jeroesjalmie, ditmaal
—
—
—
—
als haar eerste man, die zij dood gewaand
heeft, nadat hij haar door een brief heeft
laten berichten, dat hij overleden is. Zodoende is zfl met R. Jokesj hertrouwd. Nu
rwun am i:z:b |wm_n
"BI" ftb-bs
?'PI
I*aK v
.
'sa
TWÜ
Typisch een klucht
die de lachlust opwekken,
FIGUREN,
een overvloed van scheldwoorden en
verwensingen, malle situaties, generlei
poging tot verdieping, geen sprake van
karakterontwikkeling, opeenstapeling van
toevallen, het zijn evenzovele kenmerken,
die typerend zfln voor de „klucht". Met
de naam „blijspel" is hier naar onze
mening te hoog gegrepen. In de Engelse
vertaling van de voorrede zou het woord
farce dan ook beter passen dan comedy.
Het Is, wat de handeling betreft, van
een type, dat in het toenmalige Westin Frankrijk,
Duitsland en
Europa,
Nederland bij honderdtallen voorkomt en
staat klaarblijkelijk onder de invloed van
'
dit, toen internationaal zeer geliefde
genre. Literaire waarde bezit het niet, het
belang van deze uitgave schuilt in haar
cultuurhistorische betekenis. De schrijver
is blijkbaar met het toneel en met Duitse
toneelstukken goed bekend geweest en
heeft van zijn kennis gebruik gemaakt
bfl het schrflven van deze klucht, die niet
alleen Jiddisj van taal is, maar ons ook
geheel In Joods milieu en naar Joodse
toestanden verplaatst. Of het binnen het
kader van de Amsterdams-Jlddisje literatuur valt, is een vraag op zich zelf,
waarop wij nog nader zullen ingaan.
De heer Fuks heeft een bijzonder belangwekkende, historische inleiding geschreven 4), die op zichzelf reeds de uitgave
zou rechtvaardigen. Maar wij kunnen
met meer dan één conclusie, die hij trekt
en dit op grond van een zorgvuldig
onderzoek van de tekst, niet meegaan.
De heer Fuks baseert zijn conclusie,
waarop wij straks nog nader zullen ingaan, op de veronderstelling, dat de
auteur een Nederlandse Jood geweest zou
zfln. Dit nu achten wij op verschillende
gronden niet aannemelijk. Het is waar,
dat de onbekende schrijver gevoel voor
taainuances heeft, maar wanneer de heer
Fuks dit in zijn inleiding aldus formuleert: „Hls heroes speak the Jewish of
„thelr country", dan gaat hfl net iets te
ver. Het staat vast, dat R. Jokesj, R.
Getz en Lipke Jentes Ostjiddisch spreken en op gezag van de heer Fuks neem
ik gaarne aan, dat dit voor R., Jokesj
b.v. het dialect van Tarnopol is. Indien
R. Liepmann, die naar de mening van de
heer Fuks identiek is met de Amsterdamse parnes Liepmann Rintel,
alias
Philip Isac de Jong, een Nederlandse
resp. een Amsterdamse Jood geweest
was dan zou men dus mogen verwachten,
dat hij het Amsterdamse Jiddisj van die
tijd zou spreken, dat toen reeds vol
Nederlandse en vernederlandste woorden
zat en ook in andere opzichten zich zo
ver van het Ostjiddisch verwijderd had,
dat het onmiddellijk te herkennen en te
onderschelden Is. In plaats daarvan
spreekt hij een taal, zo sterk met Hoogduitse elementen doorspekt, dat de door
Fuks geciteerde definitie van Max Erik
ten aanzien van Euchel's: R. Henoch
oder was tut medamit n.l. „geen Jiddisj
en geen Duits" hier
voortreffelijk past.
En zeker geen Nederlands Jiddisj. Enerzijds blijkt dit uit het ontbreken der daarvoor karakteristieke kenmerken, zowel
wat het vocabulaire als wat de grammaticale bijzonderheden betreft (enkele
zeer sporadische Hollandismen even daargelaten). Anderzijds komen talrijke niet
tot dit idioom maar duidelijk tot het
toenmalige Hoogduits behorende uitdruk-:
kingen voor. Ter Illustratie noemen wij:
Ich werde mem möglichstes tun; genaubeobacjhten; macht keine lange Faxen;
vielleicht i.p.v. efsjer; die Sache kommt
mir sehr verdachtig vor; vielleicht ist sic
die namllche enz. Ook kent de auteur
woorden als „Frauenzimmer" en „überdrüssig" en gebruikt hfl de Hoogduitse
vorm „erzahten" en niet het Amsterdamse „verzeilen". Verder gebruikt hij
de derde persoon enkelvoud als beleefdheidsvorm zoals: Red Sic deutlich, erzahl
Sic mir, alles zeker geen Amsterdams
Jiddisj (deze vorm treft men bijv. bfl
Lessing in „Minna von Barnhelm" regelmatig aan). Ook valt het op, dat de
auteur, als hij R. Liepmann aan het
woord laat komen, zeer onzeker, in het
taalgebruik wordt; telkens vinden we,
„nit" en „nicht" alsook „eppes" en
„etwas" naast elkaar, wat er op wijst,
dat hfl op een hem vreemd taaiterrein
gekomen is n.l. het nabootsen van een
hem niet eigen dialect. Al evenzeer geeft
het te denken, dat In de door R. Liepmann gebruikte woorden: schubbejak en
jetzund de u door een jod wordt weergegeven inplaats van een met een waw.
D.w.z. met de Ostjiddische uitspraak u
inplaats van
de Westjiddische oe of
o.
5).
Oostduits dialect
geheel ander
EENvan
de chazzen
dochter. Hier
biedt de taal
van Fingerloch en
zijn
wordt, om een komisch
effect te bereiken, niet een Jiddische
maar een Oostduitse dialectische eigenaardigheid gebruikt. „Ich weiss, dass sic
aspect
ein guter Mann sind" wordt met verwisvan stemhebbende en stemloze
consonanten tot: „Ich feiss, tasz Ssie ein
kuder Mann ssint". Het doet denken aan
een anecdote, waarin deze zelfde eigenaardigheid het mikpunt van spot is, n.l.
van de man die tot een dame zeggen wil:
„Darf
ich
ihnen
meine Begleitung
anbieten?" en daarvan maakt: „Darf ich
ihnen meine Bekleidung anbieten?") Ook
hier treft men vele aan de Duitse toneeltaal herinnerende, in het Amsterdamse
Jiddisj niet voorkomende, uitdrukkingen
aan en bovendien het regelmatig gebruik
van de beleefdheidsvorm, type: Sic haben,
hetgeen al evenmin Jiddisj is. Wij zien
dus dat de schrijver:
a. zijn Oostjoodse figuren een goed en
levend Ostjiddisj laat gebruiken,
b. dat geen van zijn figuren Amsterdams
Jiddisj spreekt,
c. dat hij goed bekend is met de eigenaardigheden van een Oostduits dialect,
d. dat hij voor niet-Oostjoodse figuren
een soort kunstmatig Westjiddisj,
waarschijnlijk nagebootst Duits Jiddisj gebruikt en op dit terrein onzeker
wordt in het taalgebruik,
seling
e.
daarbij
veel
Hoogduitse uitdrukkingen
invoegt, die vaak aan het toneel en de
Duitse literatuur herinnerenDat een Amsterdamse Jood uit die tijd
Duitse toneeluitdrukkingen enz. kent is
op zichzelf niet onwaarschijnlijk, gezien
het werk van Jacob Dessauer, waarop
in de voorrede gewezen wordt. Maar alle
punten combinerende achten wfl een
auteurschap uit die kring uitgesloten.
Het ligt voor de hand aan een Oostjoodse
auteur te denken, die lange tijd in Duitsland heeft gewoond of uit een grensgebied in het Oosten afkomstig is.
Nu bevinden zich inderdaad enkele
Hollandismen in de tekst. Wij noemen
blz. 9 het woord „mar" = maar en
en blz. 28 ~mag ich frogen?", terwfll ook
„gebieren" en „jas" in dié richting kunnen, maar zeker niet moeten wijzen. Zelfs
bij de eerste twee voorbeelden is voorzichtigheid geboden, daar de Amsterdamse drukken, die zulk een ruim debiet
hadden, vaak Nederlandse woorden in het
Duits Jiddisj en zelfs enkele in het Ostjiddisj in zwang gebracht hebben. Men
moet ook rekening houden met de mogelijkheid, dat het stuk geschreven is door
een in Amsterdam wonende Oostjood
(wat wij niet aannemen) of dat het door
een Nederlandse Jood voor deze gelegenheid van een ander manuscript ge-
copieerd is,
wat enkele Nederlandse
insluipsels heel natuurlijk verklaren zou.
Maar een Nederlands-Jiddisje tekst is
het zeer beslist niet.
Kleurloze figuur
alleen de taalvorm maar ook de
inhoud levert het bewijs voor deze
opvatting. Nergens wordt over Amsterdam of Holland gesproken, nergens worden speciaal Nederlandse of Amsterdamse toestanden genoemd, of wordt,
wat voor de hand zou liggen, daar zelfs
op göEinspeeld. Een R. Liepmann, een
tamelijk kleurloze figuur in dit stuk, die
eigenlijk alleen maar als klankbord voor
de anderen en als verbindingsschakel
dient, zulk een figuur is overal, zeker in
heel Duitsland denkbaar. Noch uit de
taal, noch uit de tekst blijkt, dat hfl
parnes van Amsterdam is. Het geval zelf,
de ontmaskering van sjnorrende zwendelaars is in elke Duitse of andere gemeente denkbaar. Amsterdam heeft in
dit opzicht niets eigens of karakte-
NIET
ristieks. Het stuk mist elk locaalAmsterdamse kleur behalve dan de
zoeven reeds geciteerde vermelding van
Amsterdam en R. Jacob Mousjee aan het
eind. Dit is de enige peileii waarop de
hypothese omtrent de Amsterdamse
Zilver
luwelen
De grootste
Amsterdam
AM'l'lbK
Goud
—
voorraad
ROKIN
120
Zondags geopend
origine rust. En nu een kasje de-rebbe
Fuks a-derebbe Fuks. Hfl zegt zeer
terecht, dat het geen speciaal Poeriemstuk is en dat het door de verandering
van een paar verzen gemakkelijk voor
andere doeleinden geschikt kan worden
gemaakt.
Op blz. 13
van de inleiding lezen wij
als zfln mening: „Vet it is not improbable that our comedy could be played
at other times after some stanzas had
been changed". Waarom heeft hij deze
juiste stelling niet ook op de namen
R. Jacob Mousjee en Amsterdam toegepast, die zoals wij reeds zeiden slechts
éénmaal in een vers aan het eind genoemd
worden. Het metrum wordt waarlijk niet
geschonden als men, in plaats van
Amsterdam bijv. Breslau als
'Ei' n'ji'w
invult. Integendeel, het laatste vers is
een kreupelrijm van een verdacht aandoende veelvoetigheid.
Op grond van ons betoog kunnen
wfl
ook enige opvattingen omtrent de tendenz van het stuk niet delen. Met name
bedoelen wij de mening, dat de auteur
ten doel gehad zou hebben „de etterende
wonde aan het lichaam van de Nederlandse Joodse maatschappij bloot te leggen nl. de armoede en het daarmee gepaard gaant morele verval". Afgezien
daarvan, dat het naar onze mening niet
om Amsterdam gaat, vinden wij ook in
de tekst geen enkel bewfls voor deze bewering. Het is, dunkt ons, een doodgewone klucht, de ontmaskering van zwendelaars, zonder bepaalde sociale tendenz,
zeker niet in vorengenoemde zin.
Het behoeft nauwelijks betoog, dat wij
de mening, dat hier het antagonisme
tussen Duitse en Poolse Joden in
Amsterdam geschilderd wordt evenmin
onderschrijven.
Hierbij zij opgemerkt, dat de Tarnopoler „baal sjem" R. Jokesj voortdurend
scheldt op Asjkenaz, op alle Deitsch en
Deitschkropp en dat R. Liepmann hem
dreigt met de niet-Joodse autoriteiten
met de woorden „Hier is Asjkenaz!" Dat
is wel een vreemd antwoord van een
Amsterdammer. Wederom het woord
Amsterdam of Holland wordt niet genoemd.
Geen blijspel
het orgaan
gemeente
deze uitgave,
brengt
waarin o.m. beweerd wordt, dat dit een
blijspel is, geschreven in het Jiddisj, zoals dat in het midden van de achttiende
eeuw in Amsterdam werd gesproken, dat
verder van groot belang is voor de ontwikkeling, die het Jiddisj heeft doorgemaakt en voor de geschiedenis van de
Joden in Nederland.
Wij zijn van mening, dat het geen blijspel is, dat het niet geschreven is in het
Amsterdams Jiddisj van welke eeuw
ook, dat het van weinig of geen belang
is voor de ontwikkeling, die het Jiddisj
heeft doorgemaakt en even weinig voor
de geschiedenis van de Joden in Nederland betekent.
Men versta ons niet verkeerd. Op grond
van de aangevoerde criteria ontkennen
wij, dat dit werk tot de NederlandsJiddisje literatuur zou behoren en verwerpen wij de daarop gebaseerde conclusies. Maar wij ontkennen geenszins, dat
de heer Fuks verdienstelijk werk gedaan
heeft met deze uitgave, die wel van groot
belang Is in het kader van het Jiddisj In
het algemeen en van de geschiedenis der
Jiddisje litteratuur in het bijzonder. De
inleiding bevat wel degelijk zeer belangrijke en interessante bijzonderheden uit
de geschiedenis der Joden in Nederland.
Ze is ook in het Engels toegevoegd, zodat zij, die geen Jiddisj lezen er eveneens
kennis van kunnen nemen. En tot slot
willen wij ieder, die zich voor de geschiedenis der Joden In Nederland interesseert
in overweging geven, dat, zo het dan al
niet mogelijk is dergelijke teksten in
Nederland uit te geven, het toch nog mogelijk is de uitgave door het kopen van
een exemplaar aan te moedigen. Men
kan dit, zoals de oude term luidt, liesjmö
doen, maar dat behoeft niet eens. Ook
als ge geen Jiddisj kent, zal de voorrede u schadeloos stellen.
H. Beem
van
HETvaneen recensie
Liberaal Joodse
over
Octobernummer
de
-
i) Het begrip „gabbaj sjei tsedoko" is met
de Engelse ventaltag „p<hil£W-tdX»pdst" nd«t
juist weergegeven.
2) Sota 4,9 b: „Als de tijd van Masjreach
nadert, zal de cmibesoha-umdheld toenemen".
(De plaats is Sota 49 b, niet Sanhedrin 91b,
zoals abusievelijk wordt aan-gegeven).
8 ) De spelling van Amsterdajm met SamecJi
in plaats va,n de gebruikelijke met sjien wijst
ook in, de riohitinig va__ een njiet-Neder.-__.ds»
auteur.
♦) Het jaartal 1653 (blz. IX Engelse taleddiing) moet naar wij menen 1707 zijn. r>e
Nederl Spectator 1567 blz. 141.
5) Sohabbejaik is niet een specifiek Nederlands woord, maar komt lm grote delen van
Duitsland in de vorm vam Sdhaubfaejajok voor.
«) of bijv. Wolf van Uniratih: D4e aohlesasOhe
Mundart et
passim
116.
Ko. 12
—
NIEUW ISRAELIETISCH WEEKBLAD
2 December 1955
5
De Sidra van de week
nu keerden tot Jakob terug
DEbijenboden
zeiden: Wfl kwamen bij uw broeEsau, en hij is reeds op weg u
Jer,
tegemoet, met vier honderd man bij zich"
(Genesis 32:6).
Hoe reageerde Jakob op dit bericht?
Hoe voelde hij zich en welke stappen ondernam hij teneinde de dreiging tegemoet
te treden? Op beide vragen geeft de
Thora ons het antwoord. Over Jakobs gevoelens zegt de Thora: „Toen werd Jakob
zeer bevreesd en het werd hem zeer bang
te moede." Alle commentatoren geven
hierover verbazing te kennen. Hoe is het
mogelijk dat hij die in zij» droom het
visioen van een ladder tussen hemel en
aarde, waarlangs de engelen Gods opstegen en neerdaalden, waardig was gekeurd en tot wie God in diezelfde droom
had gesproken: ..En zie, Ik ben met U
en Ik zal u behoecen overal waar g; j
gaat, en Ik zal u wederbrengen naar dit
land, want Ik zal u niet verlaten, totdat
Ik gedaan heb wat Ik
heb toegezegd"
(Gen. 28:15), hoe is het mogelijk dat
die man bang is? Hoe kan hij, die door
beschermengelen werd begeleid, aan wie
God zich in het huis van Laban had geopenbaard, hem bevelend naar zijn geboorteplaats terug te keren waarbij H:i
aan Laban de waarschuwing richtte Jakob geen letsel toe te brengen, hoe kan
deze man twijfelen aan de vervulling van
.
Gods beloften?
Onze Wy'zen rebben deze vraag herhaaldelijk gesteld en beantwoord: „Een
man aan wie God (veiligheid) had beloofd, mag hij bang zijn en vrezen? Maar
wat Jakob becloelce was dit: Wee mij.
wellicht heb ik door mijn zondigheid de
Goddelijke bescherming verspeeld" (Me-
,
gilta Besjalach).
Een soortgelijke gedachtengang volgden
onze Wijzen in hun verklaring van de
vrees die Mozes voor Og koesterde (Numeri 21): ..Hierop is het volgende vers
van toepassing (Spreuken 28:14): Wetealig
de mens dit <;■
t t:st, maar wie zijn
hart verhardt, mit in het onheil. Zo is
het karakter van vrome mannen; hoewel
ie Heilige gezegend zij Hij hun zijn bescherming belooft, werpen zij toch hun
vrees niet van zich. Zo staat het geschreven omtrent Jakob: Toen werd Jakob «eer
bevreesd. Waarom was hij bevreesd? Hij
zeide: Wellicht heb ik toen ik bij Laban
was op de een of andere manier gedwaald... en heeft c*e Heilige mij daarom
verlaten."
■Met an
(Tankoema Choekkat, 25).
(
je
rechtvaardige
wie God beschermirig heeft
beloofd, begaat niet de fout dat hij zijn gunstig
als
lot
onwrikbaar ziet, hij is er niet
van overtuigd dat zijn weg in de toekomst
door geen enkele daad, geen goede en
geen kwade, beïnvloed kan worden omdat die weg al vast staat. De werkelijk
rechtvaardige begrijpt dat Gods belofte
hem slechts voorwaardelijk is gegeven en
dat het van hem afhangt of hij zich „met
zonde besmeurt" zoals onze Wijzen het
noemden.
Jakob begreep <rlat de belofte die hem
was, dat
ze geen bezwering inhield en evenmin een
vrijbrief om te doen wat hij wilde. Hij
wist dat deze belofte kon worden ingetrokken als hij het ernaar zou maken.
Onze Wijzen tonen dit aan met behulp
van de bewoordingen waarin de oorspronkelijke belofte van God aan Jakob in
diens droom vervat vyas: „R. Hoena zeide namens R. Acha: En. zie, Ik ben met
u (Gen. 28:15), en ook staat er geschreven: Indien Goi\ rad mij zul :ijn (Ibid.2o).
Maar van, daaraf' leren wij dat er voor
gedaan was, niet onaantastbaar
de rechtvaardige in, deze wereld geen
waarborgen bestaan." (Beresjiet Rabba
15. De reden hiervoor moet worden gezocht in de woorden „Wellicht heb ik door
mijn zondigheid de Goddelijke bescherming verspeeld". Jakobs vrees was niet
te wijten aan te weinig vertrouwen in God,
maar eerdei; aan te weinig vertrouwen
in zichzelf, in zijn eigen waarde, rechtvaardigheid en handelwijze: „— Ik ben
minacht. Precies zo behoort een machtig
man bedroefd te zijn over de mogelijkheid dat hij kan sterven, terwijl hij die
mogelijkheid desondanks kiest omdat zij
het waard is... Jakobs bev,reesdheid kan
op dezelfde wijze worden verklaard. Als
te gering voor al de gunstbewijzen en voor
hij niet bang was geweest dat Esau hem
al de trouw die Gij aan Uw knecht bezijn vrouwen en kinderen zou doden,
en
wezen hebt..." (Gen. 32:10).
zou dat geen bewijs zijn geweest van
Abarbanel geeft voor Jakobs angst een
zijn vertrouwen op God en zijn bestemverklaring die eerder psychologisch dan
ming maar dan zou hij hem tegemoet zijn
theologisch genoemd kan worden: „Jagegaan in de mening dat hfl zich als een
kobs vrees voor Esau werd niet verbroer jegens hem zou gedragen. Maar
oorzaakt door kleingelovigheid. Hij vernu hij de mate waarin Esau hem haatte
trouwde wel degelijk op God. Maar zijn
naar waarde schatte, en zozeer dat zijn
vrees was als de vrees van een ware held normaal menselijke vrees werd gewekt,
die op weg naar het strijdtoneel bang is
wees zijn verstand, dat zijn gevoelens
om te sterven en het gevaar beseft, beheerste zoals het bij een man van kamaar uit edelmoedigheid het leven verrakter behoort te zijn hem wegens zijn
smaadt en ,gen moedige dood verkiest... vrees terecht, zodat hij zich staalde voorHij die de strijd aanbindt, denkend dat het onderhoud met zijn broer. Van zulk
hij niet zal sterven, kan geen held geeen man kan met recht worden gezegd
noemd worden, evenmin als iemand die
dat hij in Zijn profetie gelooft en dat
geld voor liefdadige doeleinden geeft om
hij op de voorzienigheid van zijn God verte laten zien hoe rijk hij is, nobel kan wortrouwt.
den genoemd, want hij doet het niet uit'
(Department for Tora-education oj
vrije verkiezing, maar omdat hij het geld
the Jewish Agency for PalcstineJ
door
Npchama
UIT EN TOCH THUIS
IN
HOTEL
CAF Ê-
RESTAURANT
Speciale gelegen-leid voor
Dw recepties of diners"
~M AJESTICZAA I."
„
.pi nlT|r
All AM 14
—
GEBR. BWEERING
AMSTKitDAM
Westeinde 2fi—ÏB. Telefoon 40fi(-">—M7K.
Leibowitz
Steenzetting op het graf
van Opperrabbijn Tal
12 Kislev vond de steenzetting
plaats op het graf van Opperrabbijn
J. Tal. Zeer velen waren gekomen ten
einde "» deze plechtigheid bij te wonen,
*-l
aldus eer bewijzend aan een man
dié
tijdens zijn leven zo wars van elk eerbe-
toon is
geweest.
Aan de onthulling van de Matsewa ging
het lezen van het eerste hoofdstuk en
een gedeelte van het tweede hoofdstuk
van het Misjhatractaat Zewachim vooraf.
Hierin gingen de opperrabbijnen Pereira,
Schuster, Benedikt en de rabbijnen Ber'
linger en Vorst voor.
Nadat de gebruikelijke psalmen waren
gereciteerd, begaven zich de aanwezigen
Installatie Rabbijn Soetendorp
naar het graf. Het zwarte omhulsel van
de steen werd verwijderd. In Hebreeuwse
letters prijkte de naam en de waardigheid
van de overledene op het eenvoudige
van vele organisaties en leden van
Liberale GemeenteV waren op Zondagmorgen 27 November bijeengekomen omdeRabbijn
Soetendorp
geluk te wensen met zijn installatie. Door de voorzitter, de heer G. Hirsch,
werden
o.a. begroet de consul van Israël, de heer A. Caspi en zijn opvolger de heer Ginthon,
de wethouder van Amsterdam mr A. de Roos. de voorzitter van de N. Z. 8., mr I. s!
de Vries, de voorzitter van het Genootschap Nederland—lsraël, prof. dr M. A.
Beek
de voorzitter van de Bijbelsocieteit „Tenach en Evangelie", ds K. H. Kroon, dé vertegenwoordiger van de Jewish Agency dr J. Melkman, en verder afgevaardigden van
joodse instellingen.
Verder luidde de Hebreeuwse tekst:
„Herder van de heilige gemeente der
hoofdstad Amsterdam en van het ressort
Utrecht, voorzitter en stichter van het
Opperrabbinaat van Nederland; hij verspreidde Thorakennis in Israël en stond
in de bres voor God. Zijn reine ziel
steeg ten hemel op Donderdag 14 Kislev.
1 VERTEGENWOORDIGERS
verschillende
Het eerst voerde het woord mr R. A.
Levisson, die het werk van zijn vader
releveerde en erop wees, dat thans voor
het eerst een Nederlander rabbijn bij de
liberale gemeente werd. Hij zag dat als
een gunstige ontwikkeling van de weldra
vijfentwintig jaren bestaande gemeente.
Sprekende over de verhouding tot de kerk-
ondersteuning van de oproep voor het
Noodfonds-Israel, omdat wij — naar het
woord uit Tehilliem
Jeruzalem moeten plaatsen boven al onze vreugde. Daarop sloot de heer G. Hirsch de bijeen-
—
komst.
„Saga of Jerusalem” voor
burgemeester d'Ailly
genootschappen zeide hij dat de liberale
gemeente tot iedere samenwerking bereid
was en hij sprak de wens uit dat ten-
minste op administratief gebied binnenkort een regeling zou zijn te wachten.
Hij wenste de heer Soetendorp, die al
sinds 1947 dicht bij de liberale opvattingen
stond, geluk en hij zeide overtuigd
te zijn, dat de gemeente onder zijn leiding een nieuwe bloei zou tegemoet gaan.
Over de samenwerking met de gehele
joodse gemeenschap sprak ook Rabbi Van
der Zeyl uit Londen, die verklaarde dat
de hatarat horaa niet gegeven werd vooreen bepaalde groep maar voor geheel Is-
raël. Rabbi Loewenstamm. als lid van
de examencommissie sprekende voor Rabbi Leo Baeck, die door ziekte verhinderd
was te komen, wees op de verantwoordelijke taak, die de nieuwe rabbijn op zich
nam. De heer A. Caspi sprak enige woorden van afscheid en zeide. dat rabbijn
Soetendorp niet slechts een Nederlander
maar ook een Israëli was. Ds K. H.
Kroon uitte zijn waardering voor de heer
Soetendorp, die zo vaak lezingen voor zijn
groep had gehouden en zulk een aandachtig
gehoor had gevonden. Prof. S. Kleerekoper, sprekende als een persoonlijk vriend,
zei dat hij als vrijdenker in de heer Soetendorp eigenlijk een tegenstander moest
zien, omdat deze als enige van de Nederlandse rabbijnen het gesprek met de nietgelovigen niet uit de weg was gegaan.
Ten slotte riep hij de aanwezigen op. niet
te vergeten voor het Noodfonds-Israel te
geven.
Rabbijn Soetendorp zeide zfln taak in
de eerste plaats te zien als een opdracht
om de joodse jeugd, die zozeer vervreemd
was van het' Jodendom, aan te trekken.
Hij bedankte verder de verschillende sprekers en besloot zijn toespraak met een
Namens burgemeester Gersjon Agron
van Jeruzalem heeft notaris Eduard
Spier als voorzitter van het Centraal Comité voor Nederland van de State of
Israël Bonds mr Am. J. d' Ailly, burgemeester van Amsterdam, een boekwerk
getiteld „The Saga of Jerusalem, the
Holy City" overhandigd.
De heer Spier wees op de betekenis, die
de steden Amsterdam en Jeruzalem in de
Joodse historie hebben gehad. Voor de
Joden was Amsterdam steeds een stad,
svaar zij verdraagzaamheid, gewetensvrijaeid en vrede wisten te zullen vinden.
En al mogen beide steden in hun uiteriijke verschijning sterk verschillen, zij
jaan beide een grote toekomst tegemoet,
riet alleen op economisch gebied, maar
>ok op het gebied van wederzijds begrip;
ran vrijheid en verdraagzaamheid. Notaris
Spier deelde voorts mede. dat het ook
Amsterdam is, waar per hoofd de meeste
State of Israël Bonds zijn gekocht van
alle steden ter wereld.
Burgemeester d' Ailly antwoordde, dat
de Joodse burgers van Amsterdam steeds
tot de beste hebben behoord. En wat
die vrijheid en ruimheid van denken beAmsterdam kan niet leven als
treft
het deze niet kan tonen.
—
gedenkteken.
Hij werd te ruste gedragen op Vrijdag
van de afdeling: Sta op, trek naar Beth
El op. In het jaar 5715".
De enige in het Nederlands gestelde
inscriptie bevond zich op de steen die
het graf dekte. Zij luidde: Justus Tal,
Opperrabbijn van het synagogale ressort
Amsterdam en Utrecht, voorzitter van
het Opperrabbinaat van Nederland.
Ridder in de Orde van de Nederlandse leeuw.
Overleden 14 Kislev (9 December) 5715.
Aan het graf werden de traditionele
gebeden uitgesproken door O. R. Schuster,
die ook na afloop der plechtigheid nog
het woord voerde. Spreker noemde O.R.
Tal een onvergetelijke Rav. Hij citeerde
het vers: beter een goede naam dan
kostbare olie. Volgens O. R. Schuster verstaat de bijbel onder „naam" ook wel
wezen en karakter van een mens. Naast
de naam die de mens door ouders en
vrienden wordt gegeven, komt dan die
derde naam welke een mens zich zelf
geeft: zijn wezen en karakter. Én door
die derde naam zal 0. R. Tal bij ons
blijven voortleven. Aanknopend aan de afdeling van de week vergeleek spreker
Rav Tal met aartsvader Jacob, die volgens onze wijzen de Bechier, de uitverkorene onder de vaderen was. wegens zijn
direct contact met de Schepper. Dat was
Rav Tal. Hij had die directe relatie tot
God in alles. Aan het slot van zijn korte
toespraak zei spreker onder meer: ..Wij
gaan nu van hem weg. Tsadikim hebben
geen Matsewa nodig. Hun woorden zijn een
gedenkteken. We gaan een moeilijke toekomst tegemoet, met veel strijd waac
veel standvastigheid voor nodig is. Daarbij wil ik me Opperrabbijn Tal tot voorbeeld nemen".
Opperrabbijn S. Rodrigues Pereira
nam afscheid van Haags ressort
FN een buitengewone zitting van het ressort 's-Gravenhage is Woensdagavond, in
tegenwoordigheid o.a. van de nieuw benoemde opperrabbijn dr B. Benedikt, officieel
afscheid genomen van de waarnemend opperrabbijn S. Rodrigues
Pereira. Het
*
Een brief van de heer A. Caspi
bij zijn vertrek uit Nederland
ik,-door mijn regering naar een
yyuNederland
te verlaten, zon
andere post overgeplaatst, op het punt sta
ik gaarne gebruik maken van de gelegenheid, die de
redactie run het Nieuw Israelietisch Weekblad mij zo vriendelijk heeft geboden om
langs deze weg, tm <i> namens mijn echtgenote, van u allen afscheid te
nemen.
Mijn vrouw en ik hebben bijna SVt jaar in Nederland doorgebracht; wij zijn van
dit
goede, mooie land en zyn bevolking gaan houden. Tot onze grote voldoening zipi met
velen uwer hechte banden van vriendschap gesmeed, die ons de intrede in het (even
va » <'<■ ■'
.eschap in Nederland hebben vergemakkelijkt. Dr hulp die ons
door haar leden geboden werd, hebben wij zeer leren waarderen. Ik ben er zeker van
dat n mijn opvolger «n vriend, en mevrouw Ginthon met dezelfde hulpvaardigheid
tegemoet znlt treüi n.
Onze kostbaarste herinnering aan Nederland is de wetenschap dat het Nederlandse Jodendom in zijn geheel ons dierbaar Israël steunt en dit altijd zal idijven
Mijv
ik Maken van deze gelegenheid gebruik om onze vele vrienden en
kennissen cddrtbel ie -.efirjen.
Ti -.arm n nu i ike heer.cn mevrouw Ginthon zullen wij een tweede en extra gift aan
het ~Noodfonlö Israël"-afdraae-n, in plaats van dit geld te gebruiken voor een
~
introductie-
Met
in
afscheidsreceptie.
wenseii voor de Joodse organisaties en voor iedi r persoonlijk, zeg ik
sjalom en lehitraoth
A. Caspi, consul van Israël
mijn beste
was
een sobere samenkomst, dio niettemin diepe indruk op de aanwezigen maakte door
de hartelijke geest, die jegens de scheidende tot uiting kwam, en bovenal door de
weemoed, die het heengaan beheerste.
-
De voorzitter van de raad van het ressort de heer I. Zadoks, was de eerste
die de heer Rodrigues Pereira toesprak,
waarbij hij eraan herinnerde, dat het de
wens \ an de wnd. opperrabbijn zelf was,
dat zodra de gelegenheid zich daartoe
voordeed, de zetel in het Haagse ressort
door eeh definitieve opperrabbijn zou worden bezet, om dan zelf terug te treden.
De heer Zadoks huldigde de heer Rodrigues Pereira op bijzonder hartelijke wijze
voor de geestelijke leiding en de grote
steun, aan de Haagse kehilla geschonken.
Niet zodra was de heer Rodrigues Pereira,
als veldrabbijn bij de Irene-brigade, in
Mei 1945 in Den Haag, of hij bood spontaan zijn diensten aan. In 1951, na het
vertrek van opperrabbijn Schochet, werd
wederom, en niet tevergeefs, een beroep
op de heer Rodrigues Pereira gedaan.
De heer Zadoks zeide er zich van bewust
te zijn, dat de heer Rodrigues Pereira de
dubbele taak, die hij op zich had genomen, niet had kunnen volbrengen zonder
de steun en hulp hem door zijn echtgenote
verleend. Daarvoor bracht de heer Zadoks
mevrouw Rodrigues Pereira ook zeer hartelijk dank. Als geschenk bood de heer
Zadoks de heer en mevrouw JJodrigues
Pereira een reis naar Israël aan.
Na een kort woord van dr B. Benedikt,
sprak de voorzitter van het kerkbestuur,
de heer L. Landesman woorden van grote
erkentelijkheid jegens de scheidende op-
perrabbijn.
Tenslotte voerde nog het woord de heer
S. Colthof namens de deelnemers aan de
Talmud-cursus, die de heer Rodrigues Pereira zes delen Tenach, in Israël verschenen,
aanboden.
Nadat gazzan Mossel de bijeenkomst
met het zingen van een chassidisch lied
had opgeluisterd, heeft de heer Rodrigue3
Pereira in een bewogen woord afscheid
genomen en dank gezegd voor de hem
gebrachte hulde. Het was hem in de Haagse gemeente, waar de Thora nog zon belangrijke plaats inneemt, een vreugde geweest zijn taak te vervullen. Daarna richtte de heer Rodrigues Pereira zich met
een persoonlijk woord tot ieder, die tot
hem had gesproken.
Met de wens, dat er vrede moge heersen in de Haagse kehilla en haar gezinnen
en niet het minst in Israël besloot de
heer Rodrigues Pereira.
NIEUW ISRAELIETISCH
6
Ontmoeting
met
WEEKBLAD
Rosa Spier
AL heeft ze in 1945 haar plaats
aan de eerste harplessenaar van
het Amsterdams Concertgebouw
verlaten, wie de naam Rosa Spier
uitspreekt, denkt onmiddellijk aan
dit eerste ensemble des lands en aan
de onvergetelijke harpsoli die daarin
door haar vertolkt werden. Wie
denkt dat ze het nu wat meer
„rustigjes" aan doet, is er naast.
„Ik koeliseer mijn hele jakkerleven
maar d00r...", schreef ze nog pas
aan een vriend. En inderdaad, het
programma voor de komende week,
dat ze me met een martelaarsgezicht
meedeelt
De moeder van Rosa Spier, die
zelf een grote vocale begaafdheid
bezat, maar die door de kortzichtigheid der toenmalige opvoeding ver
van zangles werd gehouden, ontving
in 1903 een brief van de directeur
van het Haags Conservatorium
(Henri Viotta) waar Rosa leerlinge
in een koorklas was. De brief sprak
over de uitstekende vorderingen van
Rosa en over de daarmee verband
houdende noodzaak een instrument
voor haar te kiezen. Waarom Rosa's
moeder toen juist de harp gekozen
heeft, zal wel altijd een raadsel
blijven, maar dat haar keuze de
enig juiste was, hebben de feiten
overvloedig bewezen. Het jaar daarop, in 1904, nam ze reeds deel als
soliste in Mozarts concert voor fluit
en harp! In 1905, ze was toen pas
14 jaar, zat ze al als (vaste) tweede
harpiste in hetResidentie Orkest
ze was toen nog leerlinge van de
H.8.5.... Het is dan ook meermalen
voorgekomen dat men haar van
school haalde omdat ze bij de
orkest-repetities onmisbaar was. En
dan te weten dat ze bovendien in
operettes en in de toenmalige
Italiaanse opera speelde! Ten slotte
bezocht ze, met volledig goedvinden
van haar moeder, de H.B.S. nog
slechts als „toehoorster" voor talen.
De dirigent van het Residentie
Orkest, noch de leider van de
Italiaanse Opera wisten dat Rosa
voor beide ensembles twee vaste
contracten had afgesloten. Zo zat
—
Chanoeka via de radio
het eerst in Nederland zal een
VOOR
synagogale dienst via de radio gevolgd
kunnen worden. De Vara is namelijk van
programma van 14 December met bandopnamen een reportage uit
te zenden van een bijzondere dienst in
December (21.50 uur) „Leer een lied"
(om 22.45 uur) marsliederen; 5 December (om 22.35 uur) gezongen folklore; 7
December de muzikale groetendienst
~From East to West" (om 22.30 uur).
De tenor Feldmann zal op 5 December (om 21.50 uur) een recital geven. Onder de bekende leiding van dirigent Sjab-
Rosa tussen twee orkest-vuren, wat
haar nogal eens in perikelen bracht.
De leider van de Italiaanse Opera,
Arturo Rubino, een groot dirigent,
die helaas geestesziek stierf, was
dermate heetgebakerd, dat hij Rosa
als ze eens geabsenteerd had (wat
bij haar deelname aan twee orkesten
niet le voorkomen was), in letterlijke zin naar het leven stond, zodat
ze door haar collegae-orkestleden
ontzet moest worden! Maar een
paar uur later, na de repetitie,
moest men haar van Rubino bevrijden, omdat hij haar, in zijn
enthousiasme over haar spel, om de
hals viel...
Speciale techniek
voltooide ze haar ConservatoINriumstudie
en
met
toen
het Arnhems Orkest als
1909
onderscheiding
Daarna volgt het Ma-ariv-gebed. De gebruikelijke melodieën daarin zfln o.a. de
traditionele Amsterdamse melodie, zoals
die ook op Poeriem gezongen wordt en
het Jir-oe-Einenoe van de bekende Amsterdamse chazzan, A. Katz. z.l. Het avond
kaddisj bevat motieven uit het Maos
Tsur, dat als besluit gezamenlijk zal wor-
den gezongen.
In de ogenblikken van stil gebed worden er verklarende teksten aan de opnamen toegevoegd, geschreven en uitgesproken door opperrabbijn A. Schuster.
Chazzan is Hans Bloemendaal, die voor
de dienst begint in hetzelfde programma
(14 December, 19.10—19.30 uur) met het
Amsterdams Joods Mannenkoor 0.1.v.
Hans Krieg, het Ma-towoe („Hoe goed...")
van Louis Lewandowsky zal zingen.
werd
meteen in
eerste harpiste aangenomen; tevens was
ze (sinds 1913) hoofdlerares aan het Haagse Conservatorium. Na een kleine periode
in het Utrechts Stedelijk Orkest kwam
ze weer in haar oude Residentie Orkest
terug, maar nu achter de eerste lessenaar! Op dat Haagse Conservatorium
heeft Rosa Spier een school van harpisten gekweekt die Nederland een aparte
naam bezorgd hebben door hun bijzondere kwaliteiten. Een van die kwaliteiten
is de voorname krachtige klank door de
aparte plaats en wijze van aantokkelen
der snaren. Rosa Spier heeft dan ook een
speciale techniek ontwikkeld die men elders tevergeefs zal zoeken. Harpistes die
uit haar school naar voren traden zijn
Phia Berghout, Margot Broeders en Toos
Stotijn-Heuwkemeyer.Alle drie, benevens
Coby Heuckenroth weigerden haar in 1942
op te volgen, toen ze aan het Haagse
Conservatorium moest aftreden.
Rosa Spier, die toen al sedert 1932 soloharpiste van het Concertgebouw-orkest
was moest gaan onderduiken en vond gelukkig onderdak bij de violist Toon Amende. Toch kwam ze (door verraad) in
Westerbork terecht. Het gelukte notaris
E. Spier (wel een naam-, doch geen familiegenoot van haar) haar op de Barneveld-lijst te krijgen. „Waarom doet u
dit voor mij?", vroeg ze hem en zijn
antwoord was: „Omdat ik verplicht ben
te helpen de Joodse cultuur te redden".
~/?. Spier, huisvrouw"
plan in haar
de Amsterdamse synagoge op het Jacob
Obrechtplein. Deze dienst is de speciale
Chanoeka-dienst die voor de oorlog altijd
pp uitgaande Sjabbat viel. Na de oorlog
werd het regel, dat hiervoor een Zondagmiddag werd uitgekozen. Ditmaal is het
.op 11 D ec ember om half vijf, dat het
Mincha-gebed zal worden gezegd, de
Chanoeka-kaarsen zullen worden ontstoken en opperrabbijn A. Schuster zal een
predikatie houden.
valt deze week van verschillende
*-* „lichte" programma's te genieten: 4
en
(en waarvan ze de koelie-
achtige drukte toch voor geen geld
zou willen missen!) ziet er afgeladen uit. Allereerst het optreden:
Maandag voor de luchtvaarttroepen
in Winterswijk, Woensdag in Breda,
Donderdag studio-opnamen, Vrijdag
in Naaldwijk. Zulk een mobiele
Weektaak wordt haar slechts mogelijk gemaakt door het bezit van een
auto'tje waarin ze tevens haar zeer
kostbare harp kan vervoeren.
KOL ZION LAGOLAH
weigerde tfldens haar gevangenschap
ZE
een harp aan te
niet alleen omdat de
dierbaar
onder
raken,
harp haar te
was om
dergelijke vernederende omstandigheden
bespeeld te worden, maar ook omdat zij
geen verder voordeel wilde genieten van
haar grote naam op dit instrument. Toch
belandde ze uiteindelijk in Theresiënstadt
en mocht daar in een uitwisseiingstrein
naar Zwitserland plaats nemen, omdat ze
geen „Rosa Spier harpiste" maar „R.
Spier, huisvrouw" op haar persoonsbewijs
had opgegeven. Juist diegenen die er op
hadden gestaan met academische of
andere gewichtige titels vermeld te worden, werden door de Duitsers vastgehouden...
De bevrijding bracht haar naar Hilversum, in het Radio Philharmonisch Orkest;
een milieu, waar ze aan haar liefde om
via recitals propaganda voor de harp te
maken geheel kon
voldoen.
1n1951 be-
reidde men haar ter gelegenheid van
haar zestigste verjaardag een grootse
hulde, die was voorbereid door haar oudleerling en vriendin Phia Berghout. Een
ensemble van (zeker rheer dan tien) harpen speelde te harer ere 0.1.v. Albert
van Raalte speciaal voor dit feest gecomponeerde werken van Lex van Delden en Marius Flothuis.
Tot 1953 bleef ze bij de radio, maar
nu heeft haar aan de harp gewijd leven
een meer sociaal perspectief want ze
speelt heel * veel op concerten waarbij
het gesproken woord een voorname, tot
de harp opvoedende plaats heeft. Eén
aspect van dit sociaal-culturele werk vormen de Tenach-declamaties van Willem
Berkhemer, die door haar worden geïllustreerd èn omlijst met eigen composities en waarvan Columbia een deel op
de plaat heeft vastgelegd.
Leo Hoost
Pianiste Warda Nisjri
treedt op in Nederland
van Israels meest belovende mv*-* ziektalenten komt naar Nederland.
Het is de jonge pianiste Warda Nisjri, een
sabre, die al sinds haar achtste jaar in
het openbaar optreedt. Aanvankelijk op-
geleid in Tel Aviv, voltooide zij onder Lazar Levy haar pianostudie aan het Conservatoire National te Parijs. Claudio Ar-
rau was zo ingenomen met haar spel,
dat hij haar een beurs aanbood, om zich
onder zijn leiding in New Vork verder te
kunnen ontplooien. Aldus gebeurde en
gedurende deze finishing touch-periode
gaf zij in de V.S. veel recitals. Ook in
Canada en Guatemala heeft zij zich met
succes laten horen. Toen ze in 1953 nog
uitsluitend in Israël optrad, gaf ze er
meer dan 120 concerten. Warda Nisjri,
die op 11 December in het Concertgebouw te Amsterdam zal spelen, zal daar
werken van Beethoven, Ben Chaim,
Brahms en Liszt ten gehore brengen.
tai Petrasjka speelt op 7 December (om
21.50 uur) het Kol Zion Orkest. Arbeiderskoren zullen op 8 December (om 22.38
uur) voor de microfoon komen. De dag
van 10 December wordt (om 22.45 uur)
uitgeluid met Chanoekah-liederen.
Belangrijk is, dat deze week begonnen
wordt met een reeks lessen in „Eenvoudige Hebreeuwse conversatie voor beginners. Cursusleider is Joedah Sjoewal.
Het lesschema is op de duur van één
jaar berekend. Na dit jaar zal men verschillende Hebreeuwse programma's van
Kol Zion kunnen volgen. De lessen zijn
gebaseerd op het boek „Hebrew for all"
van Harold Levy, uigegeven door het Central Council for Jewish religious education,
Woburn House, Upper Woburn Place, London W.C.1., England. „Easy Hebrew Conversation" vangt aan op 6 December om
22.45 uur.
Wij ontvingen:
The Autobiography of Solomon MaiThe East and West Library,
de
beroemde autobiografie van
Van
Salomo Maimon is nu ook een Engelse
vertaling verschenen. Dit werkje behoort
tot de klassieken uit onze moderne literatuur, zowel om de meesterlijke milieubeschrijving als om het feit, dat het de
eerste schildering van het Chassidisme
geeft.
Prof. Bergmann heeft een korte uiteenzetting gegeven van de wijsgerige opvattingen van Maimon, die een van de eerste en intelligentste critici van Kant is
geweest. Met de 17 illustraties, die aan
dit boek zijn toegevoegd, is deze uitgave
mooier dan de oorspronkelijke Duitse.
mon,
Facts and Figures, Israël Office of
Information 1955.
Deze brochure, die jaarlijks verschijnt,
is oorspronkelijk een uitgave geweest van
de Jewish Agency en thans overgenomen
door de Israëlische regering. Zij bevat
bijzonder nuttige gegevens, op duidelijke
wflze gepresenteerd.
B. E. Polak, Recepten uit de Jood-
De Arbeiderspers,
grootmoeder
is de
dat
WAAR
de ganse morgen in de keuken
met het lezen van lintijd,
mijn
ver-
bleef, bezig
zen, erwten of korrels rijst, terwijl ze
deze langzaam van een bord in haar hand
liet glijden? Of eindeloos lang de spinazie
van de ene teil in de andere overhevelde, totdat deze geheel bevrijd was van
het doornige zaad?
Voor haar draaide de hele huishouding om de keuken, het eten, om de
warme maaltijd, die de kroon op de dag
zette.
En ook voor mijn moeder, die al over
heel wat minder huishoudelijke hulp de
beschikking had, ook voor haar nog was
de maaltijd het hoofdbestanddeel van
haar dagelijkse arbeid, waarvoor zfl al
haar krachten inspande, waarin zij zelfs
een groot deel van haar artistieke ver-
mogens investeerde.
Onze eetgewoonten zijn sterk veranderd. De moderne vrouw en zeker de
werkende, maakt dankbaar gebruik van
alle hulpmiddelen die de techniek haar
biedt, zoals daar zijn in staniol verpakte,
gedroogde soepen, niet te onderscheiden
van verse bouillon, mevrouw! Van gesneden en in plastic verpakte groenten,
van in de machine geschilde aardappelen. AI zijn we dan hierin nog niet genaderd tot de Amerikaanse gewoonte om
zoveel mogelijk eetwaren uit blik te gebruiken.
De Joodse keuken,
hoofdzakelijk bestaande uit Pools-Russische en Zuideuro-
pese gerechten, vormt wel het tegendeel
van
zon
moderne gestroomlijnde Ameri-
kaanse.
Met welk een ironie werden niet in
de achter ons liggende oorlog de gevleugelde woorden van het klassieke Joodse kookboek van Saartje Vos in de mond
genomen: „men neme" op een moment
zfln:
—
Koken met fantasie
se keuken, N.V.
19*55. Prijs f 2,90.
Onderwerpen
Geography. Regions, Language, Population and Immigration, Nationality Law,
Government, Israël Defense Forces, Religion,
Economy, Labor Organisation,
Education
Agriculture,
Culture,
and
Health Services, Social Security, Communications, Highlights of Everits 1948 1950
en smaak
dat men in plaats van over de daarin
vereiste zes eieren eh het halve pond
roomboter slechts kon beschikken over
suikerbieten en wat tapte melk.
En hoewel de recepten die mevr. Polak
ons in haar boekje opdist, meestal eenvoudiger zfln gehouden dan die in vroegere Joodse kookboeken, treft ons toch
de grotere fantasie waarmee deze gerechten worden bereid, wanneer men ze
vergelijkt met de gewone Hollandse burgerpot, of met die van de alleen maar
rauwkostkeuken. Allerlei jeugdherinnerin-
gen worden wakker
bfl het lezen dezer
recepten, een warm en tegelijk weemoedig gevoel! Dus zou het toch waar zfln,
zoals het heet in de Dreigroschenoper:
„Erst kommt das Fressen. darm kommt
die Morai"? Of om nog vertier terug te
gaan, tot de Spreuken der Vaderen: ~im
ein kemach, ein thora", zonder meel geen
thora? Hoe het ook zij en wat ook het
primaat heeft, het eten of de leer, een
feit is het dat toen ik voor een mflner
vrienden de recepten uit dit kookboek opsomde, hij met glanzende ogen en steeds
meer verrukte stem riep: „En gepelde
garstsoep? Aardappelen met maag? En
schaletpot?" Ik kon hem verzekeren dat
hij het allemaal kon vinden in het boekje
van mevr. Polak. Waarop hij besloot het
voor zijn vrouw te kopen.
En ook u lezeres, die zo nauwgezet
volgens de moderne voedingsleer weet tt
koken, geen minuutje te lang op het gas,
geen greintje te veel vater, geen vitamientje verloren, ook u zult zich tussendoor wel eens willen bezondigen aan de
rijke spijzen, die ons vroeger zo veel te
dik maakten en ook veel vatbaarder vooï
suikerziekte.
t
Maar voor die enkele keer dan schaffe
u zich, mede ter opfrissing van uw ge«
heugen het receptenboek aan, dat mevA
Polak met zoveel toewijdihg samenstelde,
als herinnering aan een voorbije tfld en
een milieu dat in Europa nauwelflkg
Lies van Weezel
meer bestaat.
NIEUW ISRAELIETISCH WEEKBLAD
7
Den Haag had 14 opperrabbijnen
Dr B. Benedikt ivordt de vijftiende
TytET dr B. Benedikt doet — welgeteld — de vijftiende opperrabbijn zijn
intrede in het ressort 's Gravenhage, sedert in 1725 Zalman Loonstein
als eerste in deze reeks belast werd met de geestelijke leiding van de
Haagse Joodse gemeenschap. Aan dit getal van vijftien moet men zich
echter niet al te stringent houden, want vooral in den beginne functioneerden ook leraren wel als zodanig en bovendien hebben meermalen opperrabbijnen van elders ad interim de geestelijke zorg van de Hoogduitse
Joden in Den Haag op zich genomen.
Het feit, dat eerst in 1725, dus nog
maar 230 jaar geleden, voor het eerst een
opperrabbijn in Den Haag werd genoemd,
zou bij hen, die weinig vertrouwd zijn met
de geschiedenisvan de Joden in Nederland
de indruk kunnen wekken, dat niet veel
eerder Joden in Den Haag voorkwamen.
Er is echter al in 1398 sprake van de
aanwezigheid van een Joods echtpaar in
Die Haghe, d.i. dus ongeveer een eeuw
nadat het grafelijk slot (de tegenwoordige Ridderzaal) tot stand was gekomen.
Het duurt intussen nog ca 200 jaar alvorens men in oude archiefstukken weer
de namen van Joden binnen 's-Gravenhage
aantreft en pas in 1722 komt de eerste
officiële synagoge tot stand, al waren dan
al in het begin van de 17e eeuw godsdienstoefeningen gehouden ten huize van
Abraham Boas. Die eerste synagoge stond
aan de Voldersgracht. Toen die omstreeks
het midden van de vorige eeuw te klein
werd en bovendien bouwvallig was bevonden, werd besloten tot de bouw van de
tegenwoordige synagoge aan de Wagenstraat, die 21 Eloel 5604 (5 September
1844) werd ingewijd. Als bijzonderheid
moge hierbij worden vermeld, dat, toen
de wetsrollen de synagoge werden binnengedragen, Joodse militairen vóór het gebouw stonden opgesteld, die onder bevel
van een Joodse onderofficier, het militaire eerbewijs brachten door het geweer te
presenteren.
Zes gulden per week
gelijktijdig met het in gebruik
VRIJWEL
eerste officiële synagonemen van
inge, doet de eerste
de
opperrabbijn zijn
trede; zoals we zagen: Zalman Loonstein,
afkomstig uit Nijmegen. Hij werd voor de
tijd van drie jaar benoemd. Zijn salaris
bedroeg... zes gulden per week, terwijl
hfl tevens in het genot gesteld werd van
een vrije woning, vrij hout en turf en
bovendien met Pesach vrij matzes. Nauwelijks drie jaar is de Eerwaarde Zalman
Loonstein opperrabbijn in Den Haag geweest. Het heeft daarna verscheidene ja-
ren geduurd, alvorens parnassijns overgingen tot de benoeming van een opvolger. Dat werd Jacob Sjalom, maar veel
vreugde schijnt deze niet van zijn hoge
ambt te hebben gehad. Hij werd tenminste
al na een jaar ontslagen(!), waarbij misschien persoonlijke motieven een rol hebben gespeeld. Zeker is dat echter niet.
Hoe dit overigens zij, na het vertrek van
Jacob Sjalom besloten parnassijns, wegens de grote schulden der gemeente, in
de komende tien jaren geen opperrabbijn
te benoemen en tevens de salarissen van
de voorzanger en andere ambtenaren te
verlagen. Aan dit besluit heeft men zich
niet strikt gehouden, want Jozua Oeben
OPPERRABBIJN I. MAARSEN
van Saul Halevi, maar
bovenal van diens buitengewoon vrome en
grote geleerdheid
ascetische levenswijze.
Van zijn opvolger Abraham Jehuda
Lob Mesritz, ook Levie Matthias genoemd, is weinig bekend. Na hem kwam
Rabbi Lemmel, officieel: Josef Asser Lehmans. Zijn 34-jarige ambtsperiode vergde
veel beleidvol inzicht, mede in verband
met de Franse overheersing en hetgeen
Nederlands-nationaal gezien
daarop
is gevolgd. Onder zijn gemeentenaren
moeten er trouwens ook geweest zijn, die
het hem niet gemakkelijk hebben gemaakt.
—
we nu voorbij aan de waarneGAAN
ming van het opperrabbinaat door
een tweetal functionarissen, dan zien we
juist op een keerpunt in de
in 1848
—
Nederlandse staatsinrichting
B. S. Berenstein als opperrabbijn in Den Haag
optreden. Hij overleed in 1893 en ouderen
onder onze lezers zullen zich hem nog kun-
nen herinneren als een zeer bijzondere
figuur, strijdbaar zeker, maar vooral ook
geleerd en met een diepe belangstelling
voor de wetenschap. Het was opperrabbein Berenstein die de Vereniging tot bevordering van de Joodse letterkunde en
geschiedenis mede oprichtte. Hij genoot zo
grote hoogachting onder zfln tijdgenoten,
dat hfl menigmaal ten voorbeeld werd
gesteld aan hen, die na hem kwamen. Zo
EIR is weer een leegte ontstaan in het
aspect van de Amsterdamse Jodenbuurt. Maar ditmaal behoeft niemand er
een traan om te vergieten, want het gaat
om een boom. Om een boom, zal men
verwonderd vragen en slechts het handjevol overgebleven Amsterdamse' Joden,
geboren, en getogen in de omgeving van
Hortusplantsoen en Plantage, zullen direct
begrijpen dat hier uitsluitend één boom
bedoeld kan zijn, n.l. de wilg in het
Hortusplantsoen, volgens hun zeggen de
mooiste boom in de hele stad.
En inderdaad, aan deze wilg villen wij
een in memoriam wijden want hy heeft
het verdiend! Hij was in zijn soort een
(van Oven), in 1738 als koster en godsdienstonderwijzer aangesteld, kreeg tevens
opperrabinale bevoegdheden. Hem werden heel wat taken opgedragen, o.a. het
schoonhouden van de synagoge!
Volledigheidshalve moet tussen Van
Oven en Sjalom nog genoemd worden
Abarlie Levie, eveneens koster, maar bekleed met opperrabinale bevoegdheden.
zijn voornaam werd
Josua van Oven
ook wel Jozua geschreven
heeft de
—
—
Haagse gemeente tien jaar gediend.
Op 36-jarige leeftijd kwam Saul Halevi
naar Den Haag. Aan deze opperrabbijn
wijdde Sigmund Seeligmann indertijd een
studie en van hem weten we, dat Saul
Halevi bij zijn tijdgenoten om zijn grote
geleerdheid hoog stond aangeschreven.
Opperrabbijn Halevi was gehuwd met een
dochter van de Amsterdamse O. R. Arje
Löb Löwenstam, Dina, die Hebreeuwse
gedichten schreef. In 1785 overleed O. R.
Saul Halevi. In zijn lijkrede gewaagde de
leraar van Gemiloeth Chasadim en Tifereth Bachoerim, Isaac Dürkheim van de
—
—
jaren geleden in
enkele
Zwitserland overleden opperrabbijn, hebben we na de oorlog hier zien terugkomen, volkomen doordrongen als hij was van de (geestelijke)
nood en ellende, waarin zfln zwaar getroffen oude gemeente verkeerde.
Onze eigen tijd
1903 werd de toenmalige opperrabbijn
van Groningen A. van Loen naar Den
Haag benoemd. Met deze in 1925 in de
ouderdom van bijna 78 jaar overleden
opperrabbijn zijn we intussen in de nieuwe geschiedenis terecht gekomen, in een
periode door ons volledig beleefd en dus
bekend. In zekere zin trad O. R. van
Loen in de voetsporen van zijn voortreffelijke voorganger Berenstein. Ook opperrabbijn Van Loen legde grote belangstelling voor het organisatie-leven aan de dag
en zijn interesse voor Joodse wetenschap
was zeker niet minder.
Viel het betrekkelijk gemakkelijk tot nu
over de Haagse opperrabbijnen te schrijven, moeilijker wordt onze taak waar we
genaderd zfln tot I. Maarsen, die in 1925
op 32-jarige leeftijd tot het hoge ambt
werd geroepen en die met het overgrote
deel van zijn gemeentenaren door de overweldiger werd weggevoerd. Man van grote begaafdheid, kan hij wellicht niet beter
getypeerd worden dan door de tekst, waar-
In memoriam de wilg in het Hortusplantsoen
Voor Jenny
OPPERRABBIJN SAUL HALE VI
ambtsvervulling vierde werd hem door
zijn gemeenteleden een geldsom aangeboden, welke hij bestemde voor een fonds,
beogende aan verdienstelijke leerlingender „Godsdienstige Israëlietische armenschool" kledingstukken uit te reiken.
Ons voor het schrflven van deze terugblik verdiepende in de geschiedenis der
Haagse Joden, trof het ons herhaalde malen hoe juist tijdens de ambtsvervulling
van O. R. Berenstein verscheidene Joodse verenigingen zijn opgericht, werkend
op verschillend terrein. In zijn tijd kwam
bv. ook het Israelietisch ziekenhuis, gevestigd in een groot pand aan de Prinsegracht, tot stand. Betrekkelijk kort na het
overlijden van opperrabbijn Berenstein is
dit Joodse ziekenhuis als zelfstandige inrichting opgeheven. Overigens mag hier
niet onvermeld blijven, dat de Nederlandse overheid O. R. Berensteins verdiensten
kort voor zijn overlijden erkende door
hem te benoemen tot ridder in de Orde
van de Nederlandse Leeuw, een onderscheiding, die na hem ook de latere opperrabbijn A. van Loen ten deel is gevallen.
Na het overlijden van Opperrabbijn Berenstein komen I. L. Sohlberg (ad int.)
en T. Tal, beiden voor korte tijd. Ook
de daarna optredende dr T. Leeuwenstein
is niet lang in Den Haag gebleven
nauwelijks vier jaar
maar deze nog maar
— IN
Strijdbaar en geleerd
—
leefde O. R. Berenstein nog lang na zfln
dood btf de Haagse Joden voort. Niet
onvermeld van hem mag hier blijven de
oppositie, welke hij voerde tegen dr J. H.
Dunner met betrekking tot diens leerplan
voor het godsdienstonderwijs.
Toen O. R. Berenstein zijn 40-jarige
pronkjuweel. Fier en hoog stond zijn geweldige massa te midden van een paar brave,
ietwat burgerlijke grasveldjes als delevend
geworden romantiek van een Ruysdaellandschap. Wij kenden zijn schoonheid in lente en zomer, wij wisten hoe
indrukwekkend zijn machtige stam was en
hoe prachtig zijn takken afstaken tegen
een gouddoorlichte Westerkim of tegen de
grijze sneenwlucht van een sombere winterdag. Niet dat onze Joden van Plantageen Hortusbuurt zich aan een dergelijke
aesthetische zwijmelarij zouden hebben
overgegeven, zo iets past niet bij een serieuze levenshouding. Maar ook een boom
is een schepping Gods en mocht als zodanig een voorwerp van bewondering zijn.
Vandaar dat menige bezoeker van Bedekhabajith op zijn haastige weg naar deze
buurtkapel, het nooit zou verzuimen even
op te kijken naar de wilg. Hij moest er
immers toch langs en kon zich dus en
passant dit genoegen veroorloven. En de
op Sabbath in het Hörtusplantsoen gezellig kuierende balbattiem genoten van zijn
luister als een stukje echte natuur binnen het „techoem". Zo vertrouwd waren
de oudere buurtbewoners van Joodsen huize met hun wilg, dat hij zelfs in halachische discussies kon worden betrokken, n.l. waar het ging om de vraag
of zyn takken als „koschere Araboth"
konden worden gebruikt. Overigens een
volkomen theoretisch probleem, want zelfs
voor het plukken van zijn laagste twijgen
ware een flinke ladder nodig geweest.
En niet waar „was tut een Jid anf a
Leiterf"
Ook de jeugd had een zekere binding
in het plantsoen, zoals hij
in deze kring heette. Hij gold daar als
een bijzonder geschikt honk bij krijgertje- en verstoppertje spelen en voor de
adolescenten, die zich voor de liefde begonnen te interesseren
zijn dikke
stam een ideaal rendez vous, eensdeels
met „de boom
ten einde de geliefde op te wachten, anderdeels om zich aan spiedende ogen te
onttrekken.
Aldus waren alle Joden woonachtig in
de straten en grachten van Plantage en
Hortusbuurt ieder op hun wijze aan de
«■i.e. verknocht. En die liefde ging zelfs
zover, dat zij de oorzaak dreigde te
worden van een oproer in deze over het
algemeen weinig revolutionnaire gemeenschap. Immers wat was het gevalt Kort
na de eerste wereldoorlog kreeg een ambtenaar de onzalige inval juist dit pracht
exemplaar van een boom te laten omhakken. Niet omdat het nodig was, maar
terxoille van de een of andere denkbeeldige verfraaiing van het stadsbeeld.
Namcelijks werd dit euvele plan bekend of de wilgenvereerders kwamen unaniem in het geweer. Bezadigde huisvaders
schreven onvriendelijke brieven aan B. en
W. Boze verzoekschriften werden ontworpen, particuliere relaties aangeklampt
ten einde dit „schlamazzel" te voorkomen.
Het was ten slotte Henri Polak die uitredding bracht door zijn gezaghebbende
stem tegen dit vandalisme te verheffen.
Was voordien zijn populariteit reeds
groot, na deze daad vereerde men hem
bovendien nog als de redder van „de
wilg".
Intussen, ook een boom heeft niet het
eeuwige leven en na de tweede wereldoorlog begon deze stoere nestor onder de
bomen lelijk af te takelen. Dat kon men
zien aan het toenemend aantal dorre tak-
OPPERRABBIJN J. A. LEHMANS
mee hfl zijn intrede deed: „Zeg niet ik
ben jong, maar overal waarheen ik u
zend, zult gij gaan en al wat ik u gebied,
zult gfl spreken" (Jer. 1:7). Daarnaar
heeft O. R. Maarsen te allen tijde gehandeld.
Noemden we hiervoor dr T. Leeuwenstein, die zich na de oorlog de zorg van
zijn oude gemeente aantrok, het is. hier
zeker ook de plaats om te spreken over
de erkentelijkheid van de Haagse Joden
jegens Opperrabbijn S. Rodrigues Pereira,
die in de laatste jaren bij herhaling de
Haagse gemeente heeft gediend, vooral
na het vertrek van opperrabbijn D. Y.
Schochet, die, na betrekkelijk korte tfld
met de geestelijke zorg in het Haagse
ressort belast
te zijn geweest, heenging
om zich in Canada te vestigen.
Dr Benedikt wacht in Den Haag stellig een moeilijke, maar daarom juist een
mooie taak, niet'het minst met het oog
op de jeugd,
J. E. van 6er Wielen
De maker van de golem ?
Frederic Thieberger, The Great
Rabbi Loew of Prague, The East and
West Library, London 195),, 15.5.
lang geleden spraken wij onze verwondering erover uit, dat over een
legendarische figuur als de Maharal (Der
hohe Rabbi Loew) uit Praag zo weinig
geschreven is en dat het boek van Ben
Zion Bokser (From the World of the
Cabbalah) het eerste moderne werk over
hem was. En zie, in hetzelfde jaar is e»
nog een werk verschenen dat precies hetzelfde onderwerp behandelt.
Zulk een coïncidentie is te merkwaardig
om beide boeken niet te vergelijken. Daarbij blijkt onmiddellijk, dat de interesse
van Bokser in de eerste plaats gericht
was op de religieuze kanten van Maharal,
terwijl Thieberger meer historicus is. Hoe-
NIET
wel Bokser ook wel belangstelling voor de
levensloop van zfln held heeft, onderzoekt
Thieberger meer in details diens afkomst
en geschiedenis. Bijzonder belangwekkend
zijn Thiebergers onderzoekingen naar de
oorsprong van de Golemlegende, die gelijk
bekend verbonden is met Maharal. Hfl
toont aan dat de oude bronnen en familie,
geschriften van deze hele Golemlegende
niets afweten; dat daarentegen deze
Golem wel met andere historische figuren
verbonden is. Pas in de achttiende eeuw
wordt de Golem toegeschreven aan
Maharal, die in de zestiende eeuw leefde
(Thieberger houdt als geboortejaar 1512
vast; aan de sterfdatum 1609 wordt niet
getwijfeld). Sindsdien heeft de legende
een grote verbreiding gekregen en daardoor is ons beeld van deze grote geleerde
en mensenkenner volkomen vertroebeld:
Er is daardoor te weinig aandacht besteed
aan de religieuze betekenis van een man,
die zowel bfl de rationalisten als bfl de
chassidiem in hoog aanzien stond.
Thiebergers boek is zeker gemakkelijker
toegankelijke lectuur dan dat van Bokser.
Het is zakelijker en besteedt aan de
ideeënwereld van Maharal veel minder
ruimte dan aan de historische omstandigheden. Bovendien geeft Thieberger een
aantal vertalingen uit de werken van dé
Maharal om de moderne lezer enig inzicht,
te verschaffen in diens betoogtrant en de
opvattingen. Het boek besluit met een
collectie legendes omtrent Maharal, waarbij de auteur
om de historische ontwikkeling van de legende aan te tonen
verschillende versies van dezelfde legende
—
—
publiceert.
In zekere zin vullen de beide boeken
elkaar aan; de filosoof en theoloog zal het
eerst naar dat van Bokser grijpen, de
historicus naar dat van Thieberger. Zfl
beiden hebben de verdienste, dat zij een
belangwekkende figuur nader brengen tot
de moderne mens.
ken in zijn kruin. En in het laatste jaar
was de ivilg zo wrak geworden dat een
flinke storm hem zou kunnen vellen. Geen
andere mogelijkheid dus dan het gevaarte om te kappen, een vonnis dat enkele
weken geleden in alle stilte werd voltrokken. Zo is dus onze wilg bezweken
na een eervolle staat van dienst. Hon-
derd vijf en twintig jaar is hij de glorie
geweest van dit stukje Amsterdam, een
glorie die nu icel heel spoedig zal verbleken tot een vage herinnering aan de
prachtige wilg in het Hortusplantsoen.
C. B.
NIEUW ISRAELIETISCH WEEKBLAD
8
BERICHTEN EN MEDEDELINGEN
NED.
KERKGENOOTSCHAP
ISRAËL.
Cursn»-s«n 0.1.v. Rabbijn E. Berlinger
Groningen: Zondag 4 December, des
avond* te kwart vóór zeven, in het gebouw van de Jcodse Gemeente, TenachCvi s
el I.
Delft: Dinsdag 6 December, des avonds
te kwart -voor acht, Gemara cursus:
tractaat Kebot
Eindhoven: .Woensdag 7 December, des
avonds te 8 uur. lezing over „Onze profeten".
Bwolle:.Donderdag 8 December, des
avonds te 8 tjur, in het bfllokaal van de
Synagoge, Teriach-cursus, Samuel I.
JOODSE GEMEENTE AMSTERDAM
Talm» <
l.v. Opperramjn Soluister
Deze cuiï'.'_ ep Donderdagavond 8 December at. te kwart voor acht in het
bijlokaal van de Lekstraat Synagoge is
,: van het laatste ondereen v
werp,
föeld werd op 24 November 1 1 Bavi a Batra).
De
"
"
"
:
;
.">
aanvangen.
..
ber zr.l op de gewone tijd
taande week mag het
liet vroeger wordei
g minuten vóór half acht.
""
"
ir
Ta'anleth Kalb'riroiem
De
;;u,in«e
:>,..<
\
ber a
t
"
i
Ta'anieth
Kabraniem
op Donderdag 8 Decemnat. tevens Jom Kip>
vindt plaats ter Syca middags te i uur.
nagoge L<
Tal Oemotor
Mea
rd aan het invoegen
"van Tal Oemotor in het avondgebed op
■"
.
a.s.
tgi "
Overige enmnMen Lekstraat
.
Thora: Op S;'abbat tussen Mincha en
>v door de 'r.eer J. Parsser.
ia. Zondagavond te kwart voor
I
-
de '.eer J. Parsser.
ara Kiddoesjien; Zondagochtend
art over acht en
i
Gemara
(K
bald.
Maandagavond te
acht door de heer J. Mantel.
,
Ta'anieth: Dinsdagavond te
ac : door de heer D. KlagsOrach
Aioech
'an
sdafcaVond tekwart voor
Chaim:
acht door
B. rloskovits.
LinnaeiiMtiaat-Sjnagoge
de
i eer
Sjabl
»anvang;
afloop fler
I
ian ie
■
een half uur vóór de
dienst Misjna Betsa. Na
;elchan Aroeg.
Deze 'ecroefenirjgen vinden plaats onder leiding van de heer B. Drukarch- Met
nacht Ma aricw.
PORT ISRAEL. GEMEENTE
Op de 2e ciag cnanoeka. Zondag 11 December j.al een extra snogedienst wor-
Hierbij zal Chacham Roden g(
drigue». 'Pereira een predikatie houden.
vangt san des middags te 4.00
'
■
uur.
LIBERAAL JOODSE GEMEENTE
dienst op Vrijdag 2
December a.s. 'te 7.30 uur.
Predic'atie. Drldèrwerp: De ontmoeting
van JacWen'Ezau kan tot zegen voeren.
Volksuniversiteit
De 2e> Je/ing van' de cursus geschiede-
-
vindt. plaats od Woensdag
straat £-30 Aanvang 8.15 uur.
nis
7 Decem-
ber a.s., i» -iet Forestershuis, Sarphati-
B'NALOIGRH
ETH ILLEEL
56 is als volgt samenHet 11
gesteld, i "
A. de Vries; Ondervoorzitter:
Voorztttei
;
Mr Gerard Polak;
""" : Mentor:
A. Kolthoff; Eerste
Pennir
A. SQndheim; Tweede secretaris: L H. van der Heijden; Deurwachter: yy
imidt.
Het
at blijft gevestigd: Rivieren! aan 1«3 Tl.' tel. 711663.
:
HAGESIER
geen bijeenkomst.
<
-ekt de heer J. ter
werp „Ook een Jood
Beek
kan \
z.\x\" (Shakesoeare en
Shvlorv.»; Pi.'Parklaan om 20.00' uur.
4 D- <
11 Di
>
""
JOODSEONTSPAN I GSCOM IS E
BRABANT
Tweede dag Chanoeka, Zonda» 11 December, 'van 2—6 uur zal in „Cosmopo's-Hertogenbosch.
Jiet" Snellestfaat ' 49, Noord-Brabant
van
voor i
en uit
4—13 jaar -een dianoeka-f eest gehouden
Worden, georganiseerd door de „Joodse
Ontspanning
De beer'r;.'
Brabant".
C;.'".of uit Am..terdam, die
i-i;n .Tedewerkins; heeft toelaten genieten van
tjn goeA.heHttmste_r.
Verder i« e: een uitgebreid programma,
waaiaair kinderen uit Den Bo3ch, Boxtel, Breda, Eirtdhoven, Oss, Tilburg, Roermond, Vngh..'e__ Waalwijk meewerken.
Bovenciier» -Heeft' de commissie voor
fezegd.
.Nl «;e
verrassingen gezorgd.
MACCABI-NEDERLAND
Afd. AixjsteMlani
Op _:
or.d 17 December a.s. organiseert Maccabi-Amsterdam in het Mienige
Gedenksteen in Gorredijk
De geineenteiaad van Gorredijk heeft
een vccustel-.van B. en W., tot plaat-
sing van pen gedenksteen ter herdenking van de in dé oorlog weggevoerde
Joodse rrrw'obeis van Gorredijk, zender
hoofde!ijke' stemming aangenomen. De
steen zal wórden, aangebracht in de gevel van het, 'ppsikantqor. Het ontwerp is
van, de beeldhouwer Joh. G.
Wertheim en stelt een hand voor die een
M
n David wegrukt. De heer Wertheim
; le opr'iacht nadat het gemeenteart Gorredijk advies had ingewonnen bij het kerkbestuur van de Joodté in Leeuwarden.
Over 3e boven de steen aan te brengen t< kst wordt nog overleg gepleegd.
'
haar jaarlijkse feestavond. Voor ons zal o.a. optreden „Het
Utrechts Dokters Cabaret".
De kaarten zijn verkrijgbaar op de
trainingsavonden en telefonisch bij de volgende adressen: mevrouw E. WoudstraKats, Henr. Bosmanstraat 27, A'dam.Z.
(tel. 792546) én mej. R. v. d. Heijden, Nwe
hs, Adam.C. (tel.
Prinsengracht 43
nerva-Paviljoen
52693).
Voor verdere bijzonderheden zie
onze
advertenties.
Afd. Amsterdam-Kleutergymnastiek
Wij wekken alle ouders op, hun kleuters
vanaf 4 jaar tot en met 6 jaar -bij Maccabi op Woensdagmiddag van 1.15 u. tot
2.15 u. gymnastiek te laten doen. Er
is een deskundige leidster aanwezig. De
lessen worden gegeven in de Vondelschool, Jekerstraat.
De kinderen die er reeds zijn, zijn allemaal zeer enthousiast. Komt u eens kijken.
MAGEEN DAWIED
A.s. Zondagavond 4 December organiseren wij voor de laatste maal in dit
jaar een gezellige dansavond in ons lokaal Lekstraat 61. Medewerking wordt
verleend door het bekende orkest uit de
Caramella Music Club. ledereen is van
harte welkom. Zondagmorgen om half elf
precies iS er weer repetitie voor onze
revue Maandagavond 5 December geen
bijeenkomst. Dinsdagavond 6 December
repetitie voor de revue. Woensdagavond
7 December is er gelegenheid om te tafeltennissen enz. Er is momenteel een versterkersinstallatie, dus iedereen kan gramofoonplaten (ook langspeel) meenemen.
Voor bijzonderheden omtrent onze revue
leze men onze advertentie in dit blad.
Wij adviseren u wel zich zo spoedig mogelijk van kaarten te voorzien.
NEDERL. MIZRACHIE
Afd. Rotterdam
Het winterprogramma van de afd. Rotterdam van de Nederl. Mizrachie werd
onlangs ingezet met een geanimeerde
Melawé-Malka-bijeenkomst, welke door
een groot aantal leden werd bezocht (ook
de Haagse Mizrachisten waren goed vertegenwoordigd).
De voorzitter deelde in zijn openingswoord mede, dat het plan bestaat, zo
mogelijk op de Sjabbat vóór iedere Rosj
Chodesj een Melawé-Malka-bijeenkomst te
organiseren. Getracht zal worden, afwisselend één leraar, ook van elders, te verzoeken, een halachisch onderwerp te behandelen, waarna de avond verder gezellig
wordt doorgebracht met muziek e.d.
Op deze eerste avond hield Rabbijn Vorst
een helder betoog over de verschillen van
opvatting betreffende het ontsteken der
Chanoeka-lichten: in de Gemara. bij Beth
Hillel en Beth Sjammaj. bij de Tosafisten
en Rambam. bij Sefardiem en Asjkenaziem.
Na de pauze, waarin koffie met cake
werd aangeboden, werd het programma
voortgezet met gramofoonmuziek, hierbij
werden Chazanoet-, Jiddisje- en Iwrithplaten ten gehore gebracht. Ten slotte
deed de voorzitter een dringend beroep
op ieder der aanwezigen om mede te werken aan de komende actie voor het onlangs
gestichte Noodfonds voor Israël.
NESJEE AGOEDATH JISRAEEL
Wij herinneren nog aan onze Theeavond van Maandagavond 5 December
a.s.. aanvang 20.30 u. in het bijlokaal van
de Jacob Obrechtstraatsjoel, waar o.m. de
heer J Parsser zal spreken over Joodse
Ethiek.
Dinsdagavond 6 December om 20.30 u.
hebben wij onze Sji'oer van de heer B.
Druckarch in het Gebouw van de Joodse
Gemeente,
PI. Parklaan 9.
ORT-HOLLAND
Voor de avondcursus opleiding tot
schrijfmachine-monteur bestaat wederom
gelegenheid tot inschrijving. Het onderwijs
vindt tweemaal per week plaats en omvat
naast het werken aan draaibank en boormachine, het repareren van onderdelen,
demontage en montage van de meest voorkomende merken schrijfmachines. Enige
kennis van reken- en telmachine behoort
eveneens tot de opleiding. Voor deze cursus, waarvan de meeste oud-leerlingen na
de opleiding een plaats in het beroep hebben gevonden, kan men zich opgeven op
het bureau van ORT-Holland.
Bij de onlangs begonnen avondcursus
naaien van dameskleding (twee maal per
weekl kunnen nog enige personen worden
genlaatst.
De opleiding behelst het leren vervaardigen en toepassen van alle onderdelen
voorkomende aan rok, blouse en japon,
benevens het maken daarvan.
Ook kunnen enkele deelnemers worden
geplaatst op de avondcursus machinaal
breien, welke cursus twee maal per week
plaats vindt.
Opgaven kunnen geschieden bij ORTHolland. Rapenburgerstraat 167.
POALE ZION BEHOLLAND
De
uitgestelde weekendbijeenkomst
zal
thans plaats vinden op 10 en 11 December
a.s. in één van de zalen van Hotel „De
Rode Leeuw", Damrak, Amsterdam.
Dr J. Melkman spreekt over „Religieuze crisis bij Agnon". De heren S. de Jong
en M. Polak spreken voor en tegen deelname aan het galoethwerk.
De heer L. A. A. Cohen spreekt over
zijn reis naar Israël als leider van de Nederlandsche Reisvereniging.
VROUWENKOOR IJASJIER
HAJEHOEDIE
AMSTERDAMS JOODS MANNENKOOR
Onze beide koren zijn uitgenodigd op
Zondagavond 11 December mede te werken aan een chanoekabijeenkomst voor de
bewoners van De Joodse Invalide.
Onze leden zullen onder leiding van onze
dirigent Hans Krieg het gehele programma voor hun rekening nemen.
Dames en heren met goede stemmen
en bewonderaars van het Joodse lied zijn
Van het
December
Joods Nationaal Fonds
Nieuwe J.N.F. Sluit/egel Ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van het
Avivi, heeft
Herzlia Gymnasium in Tel(Keren
Kayehet Joods Nationaal Fonds
meth Lejisraeel) een nieuwe sluitzegel
uitgegeven. Op alle schoolrapporten in
Israël zal deze zegel dit jaar worden geplakt.
Het lichtblauwe zegel wordt verkocht
a 50 proetah en het fraaie zegel a 100
proetah.
Het Landelijk Bureau van het J.N.F,
zal over 3 weken een zending hebben ontvangen en dan kunt u daar deze zegels
krijgen a 10 ets. per stuk.
Jehosjoeah Hankin Sluitzegel Op 6 Kislew (21 November) was het 10 jaar geleden, dat Jehosjoeah Hankin stierf. Hij
heeft zijn leven lang energiek ernaar gestreefd zoveel mogelijk grond in onvervreemdbaar bezit van het Joodse volk te
brengen. Hij heeft een grote rol gespeeld
bij het verwerven van de Emek Jezreëel,
de Emek Chefer en de bodem in de
bocht van Haifa.
,"_-_*
Het Landelijk Bureau van het J.N.K
heeft een sluitzegel met zijn beeltenis in
de kleuren blauw, groen en bruin in voorraad, die u a 10 ets per stuk kunt bestellen.
als nieuwe leden hartelijk welkom op onze
repetities. Voor het vrouwenkoor op Donderdagavond 8 uur in het gebouw van de
Joodse gemeente PI. Parklaan 9 en voor
het mannenkoor op Zondagmorgen 10.30
uur in gebouw Kriterion Roetersstraat.
W.I.Z.0. NEDERLAND
Afd. Den Haag
De bazar, welke op 22 dezer werd gehouden, werd druk bezocht en verwacht
mag worden, dat een flink bedrag zal
kunnen worden afgedragen voor het
W.1.Z.0.-werk. Het bestuur dankt de mearbeid.
dewerksters voor hun onvermoeide
ledere Dinsdagmiddag om _U3O uur is
de
er een bijeenkomst in het gebouw van 13.
Joodse Gemeente, Nieuwe Molstraat
De ene week is er gelegenheid om te
handwerken ten behoeve van de W.1.Z.0.
om te bridgen, waaren de andere week samenzijn
een kopje
bij onder gezellig
thee wordt geschonken.
Afd. 't Gooi
Maandag 28 Nov. van 2—5 en B—ll
Bazar in 't Gebouw van de Joodse Gemeente, Kromme Englaan 1 a. Bussurn.
Grote keuze van artikelen. Geaellige sfeer,
muziek, buffet. ledereen is van harte
welkom, vooral ook introducé's.
Zaterdag 17 December geeft het J.N.F,
van het
een cabaretavond in de foyer
Kurhaus met medewerking
DEN HAAG van Alex de Haas. Na afloop bal in la Corvette.
Gezien het geringe aantal plaatsen is
vooruitbespreking gewenst. Kaarten bij
de bekende adressen en bij de leden der
J.N.F, commissie.
Op 12 November j.l. hield de vereni-
ging J.O.V. de eerste grote avond in haar
nog jong bestaan. Dit openingsbal is een
succes geworden. Niemand willen we tekort doen, maar tóch enkele medespelenden naar voren halen en wel de zanger
Maurice Schellekes, de conferencier, de
heer Harrie Koenraad en de goochelaar
de heer Fred Kellie. De voorzitter van de
J.0.V., de heer G. Bialystok, opende de
avond. De Eerwaarde Heer M. Mossel,
geestelijk leider der vereniging, zeide in
zijn toespraak dat het bestaansrecht van
de J.O.V. bewezen is, maar dat naast de
ontspanning de binding aan het Jodendom en zijn cultuur de voornaamste
plaats moet'blijven innemen. De heer A.
Emanuel, secretaris van de Joodse Gemeente sprak uit naam van het bestuur.
De voorzitter van de sportvereniging Maccabi Den Haag de heer J. Speijer, die
een enveloppe met inhoud overhandigde,
hoopte dat er een fusie tussen beide verenigingen tot stand zou komen.
In Den Haag is een comité Noodfonds
Israël gevormd. Het secretariaat is gevestigd: Oranjelaan 48. Rijswijk.
Op Woensdagavond 7 December belegt
het Comité in samenwerking met de Joodse Gemeente een demonstratieve vergadering in Diligentia, Lange Voorhout 5, te
's-Gravenhage.
De vereniging „Achdoeth" organiseerde
ter gelegenheid van Simchath-Torah een
geslaagde feestavond op 15 October j.l.
Wim Ibo's Triangel, met als medewerkenden Sophie Stem, Hetty Blok, Wim lbo,
Thom Kelling, Cor Lemaire, met pianobegeleiding van Cor Schutte, oogstte succes. De voorzitter, de heer I. C. Spitz,
die de avond opende, sprak zijn genoegen
uit over de grote opkomst, belichtte nogmaals het doel der vereniging, verwachtte dai zij die nog geen lid waren, alsnog
toe zouden treden en verzocht bij onverhoopte ziektegevallen het Bestuur van
„Achdoeth" of ten kantore van de Joodse Gemeente hiervan mededeling te doen,
opdat deze zieken bezoek zouden krijgen.
De gratis attractie, nl. een reis naar
en een 5-daags verblijf in Parijs voor 2
personen werd door een der aanwezigen
met grote blijdschap, in ontvangst genomen. Een geanimeerd bal met het SUsan's Dance-Orchestra besloot dit festijn.
Op de eerste culturele bijeenkomst in
het seizoen 1955-1956 van onze gemeente
op 23 October j.l. sprak dr E. Wikler
uit Utrecht over het onderwerp „Jodendom en Natuurwetenschap". Een honderdtal aanwezigen luisterde met volle aandacht naar de spreker, die werd ingeleid en na afloop bedankt werd door de
heer I. Zadoks. Van de gelegenheid tot
vragen werd door' enkele bezoekers gebruik gemaakt.
Dr C. P. Gunning, oud-rector van het
Amsterdams Lyceum, heeft op 26 October
j.l. in „Boschliist", Den Haag, wederom
over Jeugd Alijah gesproken.
De heer E. Zippori, secretaris van het
Israëlische Gezantschap, leidde de avond.
Daarna gaf de heer Gunning een overzicht van het Jeugd-Alijah werk geduren-
KALENDER
I<7C:
2 Vrijdag. Begin 4.30 u.
17
3 Sabbath. Einde 5.19 u.
18
4 Zondag.
19
5 Maandag
20
6 Dinsdag
21
7 Wotnsdag
22
8 Donderdag
SS
'3K 'DB!"! m_!~ :
's morgens 6.25 u.
9 Vrijdag. Begin 4.30 u.
21
10 Sabbath. Einde 5.16 u.
nYnsD :-w*i :-ï».«i
25
"'
"
VOORRADIG HEBREEUWSE
CHOCOLADELETTERS (Ringers)
bij MOUWES
—
DEN HAAG
AMSTERDAM
Wacht met bestellen niet tot de laatste
dag a.u.b.
de de laatste 20 jaar, steeds afgewisseld
door
herinneringen
aan
zijn
reis.
Dr Gunning heeft een intense bewondering voor het Jeugd-Alijah werk, dat niet
klaar stoomt voor examens en diploma's,
maar de creatieve krachten van de jeugden daarmede van het volk, opwekt. Het
leert de kinderen eigen kracht en talent
ontdekken en ontwikkelen, het leert hun
ook samen te leven en zich aan te pas-
sen.
De leiders worden opgeleid met het
doel hun begrip bij te brengen voor het
kind en de zorg die het behoeft. Daarom kunnen zij op hun beurt bij de kinderen verantwoordelijkheidsgevoel kweken.
Zo kan men de jeugd integreren in
de gemeenschap en hen leren leiding te
geven en te aanvaarden. Menselijkheid en
barmhartigheid hebben hier een wonder
tot stand gebracht, zo besloot de heer
Gunning, wien, als dank voor zijn warm
pleidooi, een boom-certificaat werd aangeboden door Jeugd-Alijah Vrienden.
In de vergadering van het Synagogaal
Ressort van 21 NovemROTTERDAM ber jl. werd Opperrabbijn
dr A. S. Rodrigues Pereira benoemd tot waarnemend Opperrabbijn van het Ressort.
Op Maandag 5 December zal in het
N.1.G.-gebouw om half 8 een vergadering van de Kerkeraad worden gehouden.
Met ingang van 1 December 1955
draagt de tegenwoordige J. N. F. commissaresse, mevrouw S. Aronson-Gobitz
het commissariaat over aan mevr. M.
Fonteyn-Bonewits,
Walenburgerweg
95,
Rotterdam, tel. 80124.
Het gironummer blijft 317597 t.n.v.
commissaresse Joods Nationaal Fonds
Rotterdam.
Het mag ongetwijfeld
een
ongekend
succes genoemd worden, dat de Joodse
Culturele Vereniging te Zutphen kans
heeft gezien, om een 600 bezoekers binnen haar poorten te halen, ter gelegenheid van haar jaarlijkse
ZUTPHEN grote feestavond, op 29 Oc-
tober j.l. Diverse factoren
hebben dit mogelijk gemaakt. In de eerste plaats is dit grote succes wel te danken aan het gezelschap van die avond,
t.w. Johan Kaart en Johan Boskamp, met
„Potasch en Perlemoer met vacantie".
dat zicii op zijn best toonde en alle lof
verdient door zijn optreden, maar bovendien ook aan het bestuur, dat tijd noch
moeite heeft gespaard, om alles tot In
de perfectie voor te bereiden.
Bij monde van de voorzitter, de heer
M. Groen, kwam de tevredenheid van het
bestuu- over een dergelijke opkomst tot
uiting. Het bal met de daaraan toegevoegde attracties was weer „af", dank zij
de leiding van de heer H. Meijers te
Doesburg en het orkest Meuris.
De heer E. Meijers, secretaris der N.I.G.
te Zutphen en werkzaam bij de Arrondissements Rechtbank te Zutphen als
Administratief Ambtenaar A 2, is met ingang van 1 November '55 bevorderd tot
A 1 met aanwijzing als Bureel Chef.
SEMINARION IVRI—
OELPAN IVRI
Van 27 December tot 1 Januari in
De Pietersberg (Oosterbeek).
Voor gevorderden
lessen in Tenach,
Rollen van de Dode Zee. Moderne Literatuur door
Eljakim Ben Menachem, directeur
van de Taehkemonischool,
Meir Gcrtner, docent aan het Carmel
College,
Hayim Hefer, Hebreeuws dichter.
Dr Chaim Rabin. lector aan de Universiteit van Oxford.
Voor mindergevordi-rden lessen in Conversatie, vertalen, Tenach dcor
Mosjee Goldstein, Carmel Hefer,
Mosjee Mandel, Bathva Rabin.
Prijs: ’45.—.
Opgaven bii het Tarboetressort van de
N.Z.8., Joh. Vermeerstraat 22. A'dam-Z
Leiders van jeugdverenigingen en studenten ontvangen reductie en kunnen zich
bij het secretariaat van hun organisatie
opgeven.
NIEUW ISRAELIETISCH WEEKBLAD
JOODSE INVALIDE
Chadasjoth DE
Woensdag
INGEZONDEN
„Redeloze aanval”
In uw nummer van 11 November j.l.
hebt u onder de titel „Redeloze Aanval"
gereageerd op een zg. „Uitkijk"-artikel
in het Wekelijks Mededelingenblad voor
Twente en de Gelderse Achterhoek „Chiddoesj", een uitgave der Ned.-Israel. Gemeente Enschede.
Dit artikel betitelt u achtereenvolgens
met een „redeloze aanval", „een scheldkanonnade", „demagogie", terwijl u de
schrijver er van „een verbitterd man"
noemt, „die alle redelijkheid en zelfs de
waarheid uit het oog verliest". Afgezien
dan nog maar van het feit, dat u ons
weekblad een „maandblad" noemt, dat
naamloos
door die verbitterde man
wordt volgeschreven.
Wij mogen wel aannemen dat uw grote
lezerskring zelf zal concluderen, wie zich
schuldig heeft gemaakt aan „een redeloze
—
—
aanval",
„een
scheldkanonnade" en
„demagogie" en hier nog aan toevoegen,
dat ons weekblad „Chiddoesj" tot stand
komt dank zfl de medewerking van een
staf van enthousiaste vrijwilligers. Het
„Uitkflk"-artikel was trouwens even naamloos als uw reactie er op.
Indien uw reactie verder niet dan „redelijkheid" en „waarheid" zou bevatten,
dan hadden wij het hierbij kunnen laten,
doch dit is helaas geenszins het geval.
onderhavige
Want u schrijft: „het (de nieuwe Opperrabbinale indeling) is een voorstel van
een vergadering van alle ressortale besturen (dus ook het zijne) en het is aanvaard door de Centrale Commissie". En
de waarheid is, dat Overijssel uit protest
(zie Chiddoesj d.d. 20 Oct.) geen afgevaardigden heeft gezonden naar die gecombineerde vergadering en dat het gewraakte „Uitkijk"-artikel verscheen vóór
de vergadering dèr Centrale Commissie.
„Zou de schrijver de stukken rustig bekeken hebben, dan zou hij hebben gezien
dat de benoeming van één Opperrabbijn
trouwens geen bezuiniging, maar in verband met de staatssubsidie voor Opperrabbijnen juist een vermeerdering van
uitgaven... had betekend," aldus schrijft
u. De schrijver heeft de stukken zéér
rustig bekeken, maar hij heeft zich niet
beziggehouden met het bezuinigingsprobleem, omdat hij zich op het standpunt
stelt, dat principiële aangelegenheden
niet beïnvloed mogen worden door finan-
ciële overwegingen.
En nu de kwestie-Amsterdam. U creëert hier een tegenstelling tussen de opvattingen van Amsterdam en Enschede
ten opzichte van wat het Kerkgenoot-
schappelflke reglement schrijft omtrent de
afdracht voor al dan niet betalende leden. Indien u op uw beurt dit reglement
nu eens rustig had bekeken, dan zoudt
u hebben gezien dat dit punt zeer discutabel is. Voor Enschede, dat volgens u
„naar verhouding" veel minder betaalt,
is deze zaak in de practijk niet zo belangrijk, omdat het aantal Joodse families dat
niet bfl de Gemeente is aangesloten, nog
niet eens te tellen is met de vingers van
één hand. Maar voor Amsterdam komt
dat ongeveer neer op zegge en schrijve
5000 zielen! Voor Enschede speelt het
aantal niet-betalers geen rol in de afvaardiging naar de Centrale Commissie, maar
Amsterdam geeft zijn 5000 niet-betalers,
door ook voor hen de Kerkgenootschappelijke belasting af te dragen, de rechten van een dienovereenkomstige afvaardiging in het hoogste College van het
Ned.-Israel. Kerkgenootschap, zonder dat
hun plichten daar tegenover staan.
En wij vragen ons af, of Amsterdam óók
zo grootmoedig is als het er om gaat,
deze niet-betalers de rechten van barmitswah, choepah of teraardebestelling op
Muiderberg te verlenen. Daarom schreven wij, dat Amsterdam zich letterlijk een
meerderheid van stemmen (en dat is niet
Dr M. Henriquez Fimentel 90 jaar
DEZER
dagen mocht de Amsterdamse
chirurg M. Henriquez Pimentel zfln
verjaardag
vieren.
negentigste
Hoewel hij hieraan geen ruchtbaarheid
heeft willen geven, hebben toch velen aan
hun grote vriendschap en dankbaarheid
uiting gegeven door hem op deze dag duidelijk te laten blijken, dat hij nog lang
niet vergeten is.
Dr Pimentel, een der grote organisatoren van de N.1.Z., de P.1.Z., de C.I.Z. en
de Clara-Stichting, was gedurende zeer
veel jaren een centrale figuur in het
Joodse ziekenhuiswezen tfldens de bloeitijd van het Amsterdamse Jodendom.
Als een der eerste Nederlandse Zionisten ziet hfl de staat Israël, die hij
meermalen heeft bezocht, als verwezenlijking van een al jaren lang bestaand
ideaal.
Hij betekent voor ons, Joodse medici,
een voorbeeld uit vroegere jaren, een
levende herinnering aan een betere tfld
en het prototype van de uiterst bekwame en stijlvolle geneesheer, die ook op
latere leeftijd niets van zijn waardigheid
heeft verloren.
Moge het onze geestelijke vader en
grootvader gegeven zijn nog een aantal
jaren te leven te midden van zijn familie,
die hem zo voortreffelijk verzorgt, in
een gezondheidstoestand die het hem mogelijk maakt in even goede conditie te
verkeren als hfl op zfln negentigste verjaardag was.
Dr Arthur Polak
eens juist en moet zijn: een veelheid van
stemmen) in de C.C. kocpt door voor zijn
ongeveer 5000 „leden-in-gebreke" een
kerkgenootschappelijke belasting af te
dragen, waardoor het zfln betalende leden onnodig financieel zwaarder belast
en de evenredige en democratische samenstelling der Centrale Commissie tot
een aanfluiting maakt.
De woorden „onbehoorlijk, „gemeen"
en „schande", welke u in onze gedachtengang „hineininterpretiert", hebben wij niet gebruikt en komen evenmin
in onze vocabulaire voor. Maar dat is
een kwestie van journalistiek peil.
Tenslotte: U zegt, dat Amsterdam door
een rigoureus belastingstelsel het land op
de been houdt en daarmede bedoelt u
waarschijnlijk, dat het Kerkgenootschap
mede met de door Amsterdam (te veel)
afgedragen Kerkgenootschappelijke bijdragen zijn werk in het land bekostigt.
Dat is evenwel een zuiver budgetaire aangelegenheid. Het Kerkgenootschap stelle
zijn begroting op en sla dan zijn benodigde
inkomsten om op het aantal in Nederland
wonende wèl-betalende zielen. Het gevolg
daarvan zal dan zijn, dat het bedrag-perziel over de gehele linie (en dus ook voor
Amsterdam) iets hoger zal komen te lig-
gen.
Maar het gevolg kan daarvan ook zijn,
dat eindelijk de Centrale Commissie eens
kan worden samengesteld op zuiver democratische wijze: gekozen naar evenredigheid der in -Nederland wonende (wèlbetalende) Joodse bevolkingsgroepen en
dus representatief voor het Nederl.-Israël.
Kerkgenootschap.
Eerst dan heeft zij het morele recht,
om beslissingen van zulk een belangrijke
er ingrijpende aard te nemen, als een
Opperrabbinale her-indeling van Nederland!
De redactie van Chiddoesj
1. Wy noteren, dat Chidoesj een weekblad is, tot stand komend door naamloze vrijwilligers in tegenstelling tot ons
blad, welks redacteuren in iedere editie
worden vermeld.
2. Het ressort Overijssel heeft hoogst
ondemocratisch gehandeld, door niet op
een vergadering te verschijnen, omdat er
een voorstel werd behandeld, dat haar instemming niét had. Wie niet verschijnt,
verliest het recht van aanmerking op de
genomen besluitmt.
3. De anonyme vrijwilligers van Chidoesj blijken volslagen onbekend te zijn
met de reglementen van het Kerkgenootschap en daarom beschuldigen en insinueren zij uit hun duim. De afvaardiging
naar de Centrale Commissie is voor de
oorlog vastgesteld en heeft niets te maken met de hoogte van de afdracht. Amsterdam kan zich dus niets „kopen",
maar heeft recht op een vast aantal afen als het ressort Overijssel het met de verdeling van afgevaardigden niet eens is, moet het een voor-
gevaardigden
stel indienen om het oude reglement te
wijzigen.
4. Het artikel van Chidoesj is daarom
een ongemotiveerde, hoogst onbehoorlijke
aanval. En de verbittering van de schrijver(s) in Chidoesj blijkt wel daaruit, dat
ieder constructief voorstel voor een andere indeling of een democratischer opbouw
opnieuw ontbreekt. Het ressort
Overijs-
sel en de redactie van Chidoesj doen hun
zaak, en de zaak van misschien andere
goed door wegblijven,
door beschuldigingen en door onwetendheid.
gemeenten, geen
Redactie N.I.W.
Joods radioprogramma
Mij verheugend op de
Joodse radio-uit-
zending van Woensdagavond 16 November
j.1., onder de titel „Van Ur tot Kanaan",
ben ik tot mfln bijzondere spijt teleurgesteld. Om te beginnen was niet duidelflk
wat de titel ermee te maken had. Ten gehore gebracht werden uitsluitend vele couplette n Jiddisje liederen, toegelicht en
aangevuld met een griezelig Pesachverhaal (omstreeks Chanoeka), ontstaan in
de voorbije sfeer van het Poolse ghetto.
Het is mogelijk dat dit voor insiders bekende en veelgebrachte genre interessant
is op een avond van een interne Joodse
kring. Bfl een radioprogramma is het
toch de bedoeling contact te maken met
de medemens, begrip en sympathie te
kweken. Dan dient er voor mfln gevoel
enige schroom in acht genomen te woralles wat deze speciale ghettoheeft. Ook
vind ik dat de zo schaarse zendtijd beter
gebruikt kan worden voor positief waardevolle mededelingen, hetzij met betrekking tot de zo dwingende werkelijkheid,
hetzfl door een klein document uit de
heroïsche historie. Bij elk initiatief rekent men op de Joodse gemeenschap in
zfln geheel. Van welke omvang en samenstelling is de groep die over zoiets belangrijks als radio-uitzendingen beslist,
den
bfl
problematiek tot onderwerp
die als Joods programma
worden?
9
uitgezonden
M. Hertz
Personalia
De heer S. Israëls uit Drachten, oudgemeentesecretaris van Smallingerland en
lid van de kerkeraad van Leeuwarden,
fungeert sinds enige maanden als waarnemend burgemeester van Vlieland.
HABONIEM BEHOLLAND
Amsterdam-Sjear Jasjoev
Nitsaniem: Wij gaan hard door met de
repetitie voor het chanoekahstukje. Komen jullie allemaal Sjabbathmiddag?
Ma'agal: Deze week weer gewoon bijeenkomst. Er valt nog heel wat te doen,
want het is de laatste keer voor het chanoekahfeest.
Negbah: Zaterdagavond gewoon bijeenkomst.
Chawiwah: Tot onze spijt geen bijeen-
komst.
Arnhem-Ka (liniah
Alf: Hoort van Freddy.
Beth: Waarschijnlijk geen bijeenkomst,
tenzij Eldad een andere afspraak gemaakt heeft.
Gimmel: Bijeenkomst Zondagavond om
7.15 u in de Pastoorstraat.'
Haarlem -Machi
Alf: Bijeenkomst op gewone tfld en
plaats samen met Koos.
Beth: Bijeenkomst om 7 uur bfl Hans
Gokkes, Kleverlaan 24, Haarlem. We gaan
dan nu echt werken voor de wedstrijd
van de Jom Alyath Hanoar bovendien
krijgen jullie ie,ts te horen over Jediath
Haaretz aan de hand van mooie foto's.
Gimmel: Voor degenen, die aan het toneelstukje meedoen, beginnen we om
6.30 u. De rest wordt om 7 u verwacht.
Den Haag-Alyah
Alf: Bijeenkomst.
Gimmel: Deze week afscheidsbijeenkomst voor Peter die naar Israël gaat
bij Ray Kaempfer, Vliegenvangerlaan 15
Vogelwijk Den Haag. Te bereiken met
bus G tot halte Eiberplein.
Het Gooi-Palmach
Sanny en Lotje komen bfl jullie, om, 3
uur in het gebouw v.d. Joodse Gemeente:
Zeedijk 30, Hilversum.
Gromngen-Metsoedath Zion
Alf: Gewoon bijeenkomst.
Beth: Bijeenkomst om 4 uur met Hella.
Gimmel: Jullie worden om 7 uur
's avonds verwacht.
Rotterdam-Hechaloets Hatsaier
Alf: Zondag a.s. extra gezellige bijeenkomst om half 3 in de sjoel ter ere van
Chanoekah.
Beth: Mosje gaat iets over chanoekah
vertellen. We hopen echter dat jullie dit
keer eens allemaal komen.
Gimmel: Joke Roos komt met Carla
mee. Zfl zal iets over het Chassidisme
vertellen en bovendien tracteren.
Utrecht-Rewiwlm
Alf: Gaat weer door met de repetitie.
Ook de gimmels worden weer verwacht.
Gimmel: Aat Tromp is bereid zolang in
Harry's
plaats bij jullie te komen.
Zwolle
Alf: Volgende week weer bijeenkomst
met Judith.
Gimmel: Channan Kisch komt deze
week weer terug uit Israël. Hfl zal zo
spoedig mogelijk bfl jullie komen.
Winterkampen: Zie aankondiging volgende N.I.W. Alle inlichtingen op het kantoor van Haboniem, Joh. Vermeerstraat
22, Adam Z. tel: 719824.
HASJALSJELET
Winterkamp
Voor de chaweriem
die alleen over
naar ons a.s. kamp komen, zal
5.50 in rekening gebracht worden.
Afd. Amsterdam
A.s. sjabbos is er weer voor alle groepen bijeenkomst.
In de Snoge beginnen we om 2.45 uur.
Komen jullie weer allemaal? Het spannende verhaal van vorige week zal vervolgd worden. Talie begint om 2.30 uur
in de Swammerdamstraat.
De groepen in de Gerard Doustraat hebben als van ouds om 2.00 uur bijeenkomst. Komen jullie op tijd?
Voor de ouderen heeft de heer Drukarch
zich bereid verklaard iedere motsaee
sjabbath een sjioer, choemasj met rasji
te geven. Deze sjioer is bestemd voor
chaweriem en chaweroth van 16 jaar en
ouder. We beginnen om 7.45 uur in de PI.
Parklaan 9. Nemen jullie een choemasj
met verklaringen mee?
Afd. Almelo
We komen op Zondag 4 December om
3.30 uur bij elkaar.
Afd. Haarlem
A.s. sjabbos geen bijeenkomst!
Afd. Enschede
Komen jullie allemaal in ons a.s. machanee? Voor jullie zal dan ook het a.s.
winterprogramma besproken worden!
sjabbos
’
Afd. Nijmegen
A.s. Zondagmiddag door afwezigheid
van de Madrichoth geen bijeenkomst
Afd. Rotterdam
Alf en Beet hebben deze Sjabbath om
half drie bijeenkomst. Denken de Chaweriem van Beet eraan zich goed en
degelijk voor te bereiden voor het debat?
Afd. Twente
De kleineren: Jullie (dus vanaf zes
jaar) zijn allemaal welkom.
De groteren: Deze hebben a.s. Zondagmiddag om 2 uur bijeenkomst.
THORA WA'AWODA
Bnei Akiwa-Amsterdam
Haroeh: Half vier in de Polderweg
sjioer
Mordechai. Vergeet niet Te
liedjes mee te nemen!
Half vier in de Polderweg, deze
Hatira:
week
is er een gastmadriech om jullie
sjioer te geven. Na afloop oneg met Ha-
van.
roeh.
Mitnachaliem: Bijeenkomst om half
een „Seoedah Sjlisjith".
Emmoeniem: Half drie in de Joh. Vermeerstraat.
Mafipiliem: Half drie in de Lekstraat.
Oók degenen die in het andere Zuid wonen!
Bnei Akiwa-Amersfoort
Volgende bijeenkomst op Zondag 11
December.
Bnei Akiwa-Den Haag
Deze week zal Leo ReiAdorp ons een
verhaal vertellen.
Bnei Akiwa-Leeuwarden
Zondag 4 December bijeenkomst in het
gebouw van de Joodse Gemeente.
Bnei Aklwa-Rotterdam
Deze sjabbath heeft alleen Sdee Jaakow-Chibath Tsijon bijeenkomst. Jehoeda
zal met een paar sjioeriem over de tefilvier met
16 November j.l. hebben onze bewoners op uitnodiging van de Plaiv
tage Buurtvereniging een toneelstuk gezien gespeeld door het gezelschap „de
Liester" in de Koningszaal van Artis.
Daarna hebben zfl door de welwillende
medewerking van de directie van het
Leidseplein-theater, groepsgewijze, genoten van de „Ooievaarswals", welk stuk
zeer in de smaak is gevallen.
Ten slotte sprak dr A. Polak op Donderdag 24 November j.l. in ons tehuis
over Joodse kunst, waarbij een kleine
tentoonstelling van oude Joodse gebruiksvoorwerpen en munten was georganiseerd.
Een zeer geanimeerde en interessante
lezing, waarvoor wfl dr A. Polak en diens
echtgenote hier gaarne onze bflzondere
dank brengen.
Herdenking Kinderwetten
Ons land herdenkt dit jaar het feit, dat
vijftig jaar geleden de Kinderwetten in
werking werden gesteld.
De afkondiging van deze wetten, die
in zo belangrijke mate tot de ontwikkeling van het kinderbeschermingswerk hebben bijgedragen, zal ook in Joodse kringen worden herdacht. Op 8 Januari a.s.
organiseert het Verbond van Joodse instellingen voor Kinderbescherming in Nederland een herdenkingsdag in het Gebouw
voor Kunsten en Wetenschappen te
Utrecht. Nadere bijzonderheden volgen
nog.
Reserveert deze datum!
daden
(Vervolg van pag. 8)
voeren, vervliegen. Toen Jakob
wakker werd, begreep hfl dat het noodzakelijk was om de aanwezigheid Gods
door een gebouw te symboliseren. Hg
veranderde de naam van de plaats in
Beth-El, Huis Gods. Ook deze gemeente,
aldus spreker, moet de droom, waarin
wij ons maar al te graag begeven, door
een daad realiseren. Ge hebt gehoord,
aldus Rabbijn Soetendorp, dat de predicaties die hier vanmorgen werden gehouden, werden overstemd door de muziek die van buiten kwam. Wij hebben nl.
geen eigen gebouw. Wij hebben niets, zoals Jakob niets had. Ook wfl hebben geen
steen, waarop wij het hoofd kunnen .neerleggen. Soms is het gevolg van het niets
hebben een grote geestelijke kracht. De
wil om op te bouwen en door te zetten.
Met niets zijn wij na de oorlog uit het
kamp en uit de onderduik teruggekomen
en de engelen die van ons heengegaan
zijn, de engelen die neergedaald zfln, hebben ons de kracht gegeven om vol te
houden. Nu staat daar deze gemeente,
met veel mogelijkheden en wellicht een
grote toekomst. Als wfl er toe komen om,
dat wat wij dromen, te realiseren. Als
wfl er toe komen, om een eigen huis op te
richten, waar wfl God kunnen
dieneiv
waar wij samen kunnen komen, waar wfl
samen kunnen werken tot zegen van allen.
Gazzan H. Ereira ging op buitengewoon
mooie wijze voor in het gebed.
Onder de aanwezigen merkten wij op
de voorzitter van de N.Z.8., vertegenwoordigers van verschillende Joodse organisaties, ds K. H. Kroon en het bestuur
van Tenach en Evangelie, ds F. Kuiper,
en de voorzitter van de Katholieke Raad
voor Israël, mgr A. C. Ramselaar.
lah beginnen. Verder zal een van de chaweriem het bijprogramma verzorgen.
Tikwatenoe-Amsterdam
Het tienjarig bestaan van Tikwatenoe
zal D. v. Zondagmiddag 11 December e.k.
in Krasnapolsky worden gevierd. Het belooft een middag vol verrassingen te worden. Een uitgebreid programma is samengesteld. O.a. zal de heer Slagter met zfln
Joodse schooljeugd uit Twenthe met een
revue komen. In de thans op te voeren
revue, waaraan ca. 60 personen meewerken, zfln vele nieuwe taferelen, op Channoekah en op Tikwatenoe betrekking hebbend, ingelast. Dus ook zfl, die ook al in
Nijmegen onze Twentse vrienden hebben
zien spelen, krijgen weer heel veel mooie
nieuwe dingen te zien.
De circulaires zijn naar de kinderen verzonden en wie zeker wil zfln van een
plaats, haaste zich het invulbiljet naar
het bureau van Tikwatenoe, PI. Parklaan
9 te sturen; want als de zaal eenmaal vol
is, helpt het bestellen van plaatsen, die
alle gratis zijn, toch niet meer. Ook
voor de ouders geldt hetzelfde. Er zfln
een aantal plaatsen geheel gratis ter beschikking van de ouders op het balcon.
Maar het aantal ouders is veel groter dan
het aantal plaatsen. Wie dus het eerst
kaarten bestelt, krijgt in ieder geval een
kaart toegewezen. Het is nu wel zeker,
dat het nieuwe kinderkoor K6l Ephraïm
0.1.v. Sjmoeél Cohen op het lustrumfeest
zal optreden.
Dank zij de prettige samenwerking met
Bnei Akiwa is het gelukt een aantal nieuwe leiders voor Tikwatenoe te vinden.
Door het groeiend aantal leden was het
de laatste tijd wel eens voorgekomen, dat
er niet voldoende leiders voor de verschillende groepen waren. Daardoor liep de
zaak niet zo, als de leiding wenste. Nu is
een verandering ten goede gekomen
en wfl verwachten, dat er een hele toeloop zal komen van nieuwe leden. Aanmelding hiervoor
kinderen van 6—12
jaar
bij het bureau van Tikwatenoe,
PI. Parklaan 9, Amsterdam C, tel: 51620
—
—
en 51610.
Zo juist vernemen wfl, dat Bram Jacobs, die pas is teruggekeerd van een
éénjarig verblijf in Israël, iedere Sjabbatmiddag in de Lekstraat wat zal vertellen
van het leven in ons eigen land. Dus....
een reden temeer om op de bijeenkom-
sten te komen.
10
De meest uitgebreide collectie vindt U steeriö In onze beide zaken. Onze goudsmid
8 ter P laatse aanwezig, zodat Uw reparaties en juwelenmontering met de grootst
mogelijke service en spoed uitgevoerd kunnen worden.
'
~~
>feW/
fjfflßÉ-^P»811
Mfiügeweg .
Reguhersbreestraat 41
Bilthoven, 26 Nov. 1955
Heden
overleed
onze
Behuwdbroer en Oom
JOEL BLES
in de ouderdom van 41
jaar.
12 Kislew 5716
Nwe Herengracht 7 hs
geven met grote vreugde
Amsterdam:
kennis van de geboorte van 1 S. Bles—Gokkes
hun dochter
Majo, Dlny en Eddy
WANDA DANIELA
Wed. E. Blesvan Kleef
Curagao, 24 Nov 1955.
Fam. J. Hoek—Bles
Villa Eliza, Girouette.
op
."-.-M.r_3.jm
'*
awi
10 december 1955
In de Synagoge te Utrecht,
aanvang 8.45 uur.
Kiddoesj na de Sjoeldlenst
in een der gemeentelokalen.
K. Altmann
G. Altmann—Bood
Zeist, Berkenlaan 18.
De no r van
MELVIN M. KRAMER
en
FRIEDA E.
RODRIGUES PEREIRA
zal '■"?- plaatsvinden in de
* Port. Isr. Synagoge, Rapenburgerstraat
197 te
Antvsterdam op
Woensdag
—————
7
Dec. 1955
te 13.30 uur.
flllllllllllllltlllllllllllllUllllllllllllllllllllllllllllllllllll
I 10 December e.k. s
I hopen onze lieve =
groot- =
en
H ouders
ouders
H
HUGO ALTMANN
en
ANNETTE
ALTMANN—
LANGER |
dag
te herden- ||
= de
s ken, waarop ze voor |
| 55 jaar in het huwe- I
ï lijk getreden zfln.
= Receptie van 4-6 uur. I
\ Hun dankbare kin- =
| deren en kleinkin- §
| deren.
H
R. Altmann
G. Altmann—Bood
=
Freddy
JOEL BLES
Heden overleed onze
allerbeste vriend
JOEL BLES
Fam. J. Spejjer
Churchill-laan 17
Amsterdam
Fam. J. Spefler
Brussel
Fam. E. Fresco
Rotterdam
Adam, 27 Nov. 1955.
Heden overleed na een
langdurig Iflden onze
Neef
JOEL BLES
Zijn nagedachtenis zal
steeds in onze herinne-
M. van Staveren
J. van Staveren
Braasem
en kinderen
Urnuiden.
—
onze
Heden overleed
dierbare vriend
JOEL BLES
Fam. N. de Leeuw
Kromme
Sophia
s Berkenlaan 18
}
'
Fam. I. Koekoek
Merwedeplein 28 hs
Adam, 27 Nov. 1955.
blflven.
Mijdrechtstraat 60 hs
Adam, 27 Nov. 1955
Zeist.
Üllll!lll'l!il!llllllllllll!lll!llll!ll!!lllllilllllll)lllll!lllllll
piiniiimniiiiHiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiinnj
| Op Zondag 11 Dec. !
Ü a.s. zal ik van 2.30- |g
j 5 uur In Hotel Ter-
I minus, Stationspi. te I
| Utrecht mijn familie, =
1 vrienden en kennis- [
| sen gaarne in de ge- g
1| legenheid stellen mij =
M met mfln 70ste ver- =
I jaardag te feliciteren. =
L. HARTOG
s Wolter Heukelsl. 59.
■
g
liiiiiiiiüiiiniiiiiiniiiiiiitiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiil
n"n
Mevrouw
G. N. ELZAS—
EDERSHEIM
zal gaarne Zondag 4 Dec.
van 3 tot 5 uur bezoek
ontvangen In de foyer van
de N I G
Rotterdam, 2 Dcc, 1955,
innig
Churchill-laan 142
J. van Messel—
Aardewerk
De begrafenis heeft te
Muiderberg plaats ge-
LINA
SCHÖNBERG—
—
—Schönbach
N. v. Zwanenbergh
Amsterdam
R. Schönbach—
Bamberger
_B_M_-N_-H-_a_a_M_M_-_M--M_-KM--MBa-l
Neven en nichten
De begrafenis heeft Inmiddels te Wassenaar
onze grote droefheid,
onze innig geliefde Zuster en
Schoonzuster,
HORN
.
.
Sternfeld
Familie Cohen—
Kleermaker
De
imazeiwo
KIPPEN
f 1.50
Arnhem:
E. Wolff—Mogendorff
H. Wolff
Tengevolge
van
M.
een
en nichten en neven
""
SCHÖNBACH
Na een langdurig lijden
overleed tot onze diepe
in leven Broeder van
onze
1/2 kg
per
G. Frank—
Mogendorff
noodlottig ongeval overleed de Heer
Van Limburg
'n
Namens de familie
Loosdrecht:
E. Waterman
Scheveningen:
Stlrumstraat 42
Parijs:
Max Segall
E. Segall—Lehrfreünd
13 Kisleiw 5716
27 November 1955.
11 Downshlll
Achusa-Haïfa
25 November 1955.
jaar.
—
Den Haag, 13 Kisleiw
5716—27 November '55
'n '3 '3 'j
jaren
Gouda:
Iz. Mogendorff
S. Mogendorff—Meijer
Schönbach
jaar.
Heden overleed onze
lieve Moeder, Behuwden Grootmoeder, Zuster en Behuwdzuster
HENRIftTTE
WATERMAN—
LOPES CARDOZO
In de ouderdom van 62
■
Grajower—
onze grote droefheid,
onze geliefde vriendin,
Mevrouw
LINA SCHÖNBERG—
HORN
op de leeftfld van 51
Govert Flincklaan 16.
onthulling van de
van wijlen de heer
SALOMON
ENGELANDER
Heden overleed onze
zal plaatsvinden Zondag 4
lieve schoonzuster en |December 12 uur op de beggraafplaats Muiderberg.
tante
Mevrouw
Namens de familie
JEANNETTE
I. Engelander
MOGENDORFF—
WAISVISZ
op de leeftijd van 64
O.R.T
Mevr. H. Lambertz—
Wlllner
Rotterdam:
Familie Zuidervllet
Cohen
mevrouw
LINA SCHÖNBERG—
HORN
'n '3 '3 ': 'n
Samuel Grajower
Hilversum,
25 November 1955.
_^_-_-i_H-B--_-HB_-a_a-i-a_a_-i_-M-H_i
Venlo:
Familie Keyzer—
Venlo:
Nichten en neven
Heden overleed onze
beste Zwager en Oom,
de Heer
ABRAHAM
VAN MESSEL
Namens de familie:
Sal. Aardewerk
Adam, 28 Nov. 1955.
Gouda, 26 Nov. 1955
Van Swletenstraat 3.
Venlo:
nigst geliefde vriendin,
Plotseling overleed, tot
rouwbeklag.
A. Mogendorff
Hetty
ring blijven.
*
Nina
Verzoeke geen
9 Kislew 5715
'D 'a 's '3 'n
J. Hom
J. Hom—Getter
feva
Amiad (Israël):
A. Bartels
L. Bartels—Cohen
Den Haag:
E. de Lleme—Droomer
B. de Lieme
had.
jaar.
onze dierbare vriend,
de Heer
MO SCHÖNBACH
Zijn hulpvaardigheid en
oprecht medeleven zal
ons altijd In herinne-
leeftfld van 51
Plotseling Is van ons
heengegaan onze In-
jaar.
Hilversum:
N. Bartels—Frankfort
Den Haag:
A. Bartels
R. Bartels—Troulder
WAISVISZ
op de leeftijd van 64
ongeval
SCHÖNBERG—
Den Haag,
13 Kisleiw 5716
27 November 1955
Sweelinckplein 20.
———————
MOGENDORFF—
een noodlottig
overleed op
24 November 1955
Door
Mevrouw
jaar.
ROZETTE BARTELS
op de leeftfld van 54
Heden overleed In het
Van Iterson Ziekenhuis
mijn geliefde Echtgenote, mijn lieve Moeder
JEANNETTE
Plotseling overleed, tot
Heden overleed tot onze
diepe droefheid onze
beste vriend
JOEL BLES
;
zal
nagedachtenis
Zijn
Heden overleed tot onze
ons steeds In herinnegrote droefheid onze
ring blijven.
beste Vriendin, MeFamilie Kosman
vrouw
Waterloopleln 55 H
LINA SCHÖNBERG—
HORN
op de leeftijd van 51
Tot ons leedwezen gejaar.
ven wfl kennis van het
Den Haag,
overlflden van onze
13 Kisleiw 5716
vriend
27 November 1955
JOEL BLES
A. Wolf
Zijn nagedachtenis zal
B. Wolf—
steeds In onze herinneHerschenbaum
ring blijven.
Kon. Emmakade 128
Adam, 27 Nov. 1955
D. Horenblas
Fam. E Mok—Coronel
B. Horenblas—Wolf
Fam. B. Korper—Mok
Sweelinckstraat 57.
■
.
plaats gevonden.
op de
Zuster,
Behuwdzuster
en Tante
14 Kislew 5716
's-Hertogenbosch
S. v. Zwanenbergh
HORN
LINA
innig geliefde Dochter,
Dat hij ruste In vrede.
Jozef Israëlslaan 48.
H. Schönbach
Garnade
Frldo
geliefde
Den Haag,
13 Kisleiw 5716,
27 November 1955
Sweelinckplein 20.
diepe droefheid overleed onze dierbare vriend
ring
mfln
'n 'a 't 'i 'n
Ch. Schönberg
Tot onze
22 Klesllv. 5716
"n 'a 't
'n
Rijswijk Z.H. 9 Klsleiw
5716-24 November '55
Tot onze diepe smart
werd heden van ons
onze
weggenomen,
jaar.
K. Keizer—
Schönbach
F. M. Keizer
Z. Schönbach
jaar.
Bles
Amsterdam:
Elly Bles
De begrafenis heeft
Dinsdag
te Diemen
plaats gehad.
Adam,
28 Nov. 1955
droefheid,
op de leeftfld van 51
Buenos Aires:
Fam. H. Schwan—
Gokkes
't p"v
M. SCHÖNBACH
op de leeftijd van 62
Vrouw, Mevrouw
Fam. G. de Leeuw—
FREDDY
grote
Heden overleed mijn
lieve zorgzame Man
ABRAHAM
VAN MESSEL
op de leeftijd van 71
Venlo
Plotseling overleed, tot
mijn
Tengevolge van een
noodlottig ongeval overleed heden tot onze
diepe droefheid onze
lieve zorgzame man,
vader, broer, zwager en
oom, de heer
jaar.
■
De Heer en Mevrouw
REISEL-MULLER
rhse ~o
van onze zoon
41
Los Angeles, Calif.:
W. Krant
L. Krant—
Vischschraper
en kinderen
Hilversum:
L. Rood
S. Rood—Krant
en kinderen.
27 November 1955.
Amsterdam,
27 nov. 1955
Utrecht.
JOEL BLES
jaar.
Man,
geliefde
Vader, Zoon,
Broer,
innig
p-^—-—«_-.-_-__-—__-_-_"—
Heden overleed tot onze
diepe droefheid onze
lieve neef
In de ouderdom van
Enige en algemene
kennisgeving
'
Lassuslaan 41.
Ttjd.: Emmakliniel.,
s=^||^^^!lßfl£
N.V. JUWELIERSBEDRIJF HERMAN SCHIPPER i.o.
Tenzij nadrukkelijk anders is vermeld, aanvaarden -wij
geen verantwoordelijkheid voor het kasjroet van de in
onze advertentie-kolommen aangeprezen artikelen.
Men Btrllr *i*h dienaangaande in verbinding met zijn
Opperrabbinaat.
ZOON
J^^Bl^
UW VEILIGE WEG
'
n"3
De Heei en Mevrouw
H. Slomovitz—Wagman
geven met grote vreugde
kennis van de geboorte
iSsR^-^
HERMAN SCHIPPER
bluft
m
B^^
Van Reguliersbree tot Heiligeweg
ë
van hun
_i<lffff_B
Loge.
Zijn nagedachtenis
len wfl In hoge
droefheid
zulere
op
houden.
's-Gravenhage,
27 November 1955.
Het Bestuur
van Loge Hollandia:
Mr I. E. Hes, voorz.
M. Cohen, secr.
jaar.
H. Frank en familie
Hollis. New Vork
33 Stewart Road
G. Frank en familie
Palo Alto Californië
870 Hamllton Ave.
Fa S. M. Keizer & Zn
27 November 1955
onze lieve Echtgenote,
Moeder, Behuwd- en
Grootmoeder, Schoonzuster en Tante
Mevrouw
GRETA
KLEERKOPER—
DE WILDE
leeftijd
van 72
op de
Jodenbreestraat 65
Telefoon 45400
Wfl verzenden door
het gehele land.
,FIRMA S. WOLFF
Schilder, en wltwerken door
geheel Nederland.
Wapserveenstraat 5*4
iDen Haag Telefoon 36.16.07
jaar.
's-Gravenhage,
v. Weede v. Dijkveld-
een
Tengevolge van
noodlottig ongeval overleed In het ziekenhuis
Zuidwal te Den Haag
onze Broer, Zwager en
Oom, de Heer
C. H. FRANK
op de leeftfld van 78
12 Tebeth 5716
■
straat 6:
Michel Kleerkoper
Antwerpen,
Herculesstraat 1:
E. Kleerkoper
J. Kleerkoper—
van Dam
Oranjestad
(Aruba):
R. Kwetser
Kleerkoper
—
M. Kwetser
Greetje
_—■_■_■■
11
.
r
Chanoeka
kaarsen
>
diverse maten
liggen klaar bfl
MOUWES
AMSTERDAM
Utrechtsestraat 73
Telefoon 35053
—.—^—-.■—_-.—-—
Israël. Begrafenisondern. „OKACH HAIM"
Rapenburgerstr'. 195. Telefoon 46413, Amsterdam-C.
BEGRAFENISSEN IN BINNEN- en BUITENLAND
DEN HAAG
Gedempte Gracht 85
Telefoon 114455
BEIDE ZAKEN OPEN
OP ZONDAG
L_____J
11
HENNY DORMITS
en
De
NICO GOTLIEB
geven hiermede kennis van
hun voorgenomen huwelijk,
waarvan de voltrekking zal
plaats vinden op Dinsdag
a.s. om
20 December
11.15 uur ten Stadhuize te
's-Gravenhage. Burg. de
Monchyplein.
De
nein zal plaatsvinden om 12.30 uur in de
Synagoge, Wagenstraat.
haar
"
KOOKSTER
-
R„
£*
GEEF EEN DUURZAAM
„LU.STERRIJK" GESCHENK
' n Gramofoonplaat
Wk
fl
■
Wegens gebrek aan opvolger
te komen gunstige voorwaarden.
Inkoopsom f 15000.-
Amsterdam-C.
foc
-waarvan de helft direct en het restant in termijnen
kan worden voldaan. Volledige opleiding wordt gegarandeerd. Salaris naar prestatie. Levenspositie voor
goede werkkracht.
Brieven onder no. C 557, bureau van dit blad.
van:
Bergweg 338, Rotterdam Textielgroothandel
per 1 Januari a.s.
naar:
der) een
DIEPENDAALSE DRIFT ó
HILYERSIM
TELEFOON 8452
eer-
Zakenman, 32 j.,
kennismaking met
flink meisje, fin.
.
huishoudelijke
leiding
-
Weesperplein
(tot
PLATENSPELERS
student die binnenkort naar Amerika emigreert zoekt
Jonge
kennismaking
met een ser. meisje tot 28 j.
Briev. C 554, bur. v. d. blad.
Aangeb. voor direct omgev.
Wolkenkrabber
Bil]til^T
m. koscher pension. Teleaanw. Br. C 555,
bureau van dit blad.
kamer
JjiL
J&.
&Ü7
WL
____£___!
Ken kleine adver-
tentie, maar een
grote keus voor
rhanuka geschen-
ggj
ADVERTEERT IN DIT BLAD
MEXOIKOS
B. MOSKOVITS tsLU
Reoseveltlaan X5
Telefoon .11981
«^"
L.
IN<AN4 LtVKtIA,HC\£KS
J\
| IJO S1 JOOOS TEHUtSJ Jfj
J-KHVL HARONY
AMSTERDAM
BEETHOVEXSIBAAX
TH. H. VAN RIJN Prop
»
_...
Feesten en Partijen
voor elke gelegenheid worden
uitstekend
vakbekwaam en
verzorgd door
Restaurant Tel Aviv
I NUTTIGE
Inlichtingen bij
J. Berger, Ruyschstraat 52.
GESCHENKEN
U VINDT ZE BIJ
EMRIK |
V.
ZONDAGS
'IVlcvi'.it'tueKtelle-i
Radfotoes-tellen
Teletunken
Philips
"
"
Telefoon 52636
heeft weer
heel blik tuinboontjes
1.28
Spaanse erwten
Droogseheerapparaten
Philips, Remington en
Platenspeler» en
’
Strykbuuten (regelb.)
Napelse kastanjes
gezouten
wam
’
| v. EMRIK
Alleen uit onze jaarlijkse acties kunnen
bestreden worden.
de financiële tekorten hiervan
Uw bijdragen zijn daarom voor ons werk onontbeerlijk.
Diabetici!
"
"
Suikervrije
Chocoladeletters
Banketletters
(100 '/o
Amande-
"
"
""
""
Bonbons
""
"
zalm
KINDERHOEVE
ALEX WINS
’
'i.<
Rollen Chocolade
Chocolade Pasta
Chocolade
Hagelslag
Jam
Verpakte
Mejosuiker
Pakjes Cacao
Vei-pakte Drop en
Pepermunt
Limonadesiroop
enorme
N. W.
€Uw
'1113-
Joh. Vermeerstr. 18, A'dam-Z., Tel. 791421
(zuivere amandelen)
’
’
5.— per pond
GEMBER- en
ORGEADEBOLUSSEN
0.30 per stuk
GROTE SORTERING
luxe dozen bonbons
(Droste
Baronie
-
Rademaker)
-
MARSEPEIN
’
eigen fabrikaat
0.70 per 100 gram
UITERWAARDENSÏR.
(bij de Rijnstraat!
1138
Tel. 711659
—
Adam-Z.
AUTOHANDEL S. KRAEMER
Amsterdam, 2de Jacob van Campenstraat 151
Telefoon 713997 (b.g.g. 712297)
In- en verkoop van uitsluitend eerste klas
automobielen.
KANTOORMACHINES
sorte-
Banketbakkerij
191800.
BANKETIITIERS
(div. merken)
artikelen voor
Diabetici vindt TJ, bij
Postgiro
PRONT
ZONDAGS de gehele dag
geopend van 8 tr»t 6 Hur
Onze specialiteit:
I
Kinderpension op de Veluwe
.in de onmiddellijke nabijheid van bos en hei. Het
gehele jaar open. Pension6.— per dag. Kinprijs
derhoeve Alex Wins. 'Jeelweg 4, Ede (Gld.). Telef.
K 8380—9376.
ring
r%
BROOD- Dl
BANKETBAKKERIJ
len)
Deze
bijdragen aan: Lippmann, Rosenthal & Co., Nieuwe
Spiegelstraat; N.V. Kas-Ass., Spuistraat: N.V. Hollandse Bank-Unie. Herengracht; N.V. Bankierskantoor
M. v. Embden, Herengracht; Amsterdamse Crediet Mij
N.V., Herengracht. alle te Amsterdam-C. N.V. van Lissa
& Kann, Den Haag (Postgiro 2040). Gem. Giro C 725;
Let op!
Echte gerookte zalm
per ons
0.45
ZONDAGS GEOI'FA'D
Wasmachines en
Centrifuges
Haarden en Kachels
Desgewenst betaling in
overleg,
voor
I
Weesperstraat 81
"
" Platen wisselaar»
" Broodrooster»
"" Gasfornuizen
Zonnekaehels
"" Gashaarden
"
"
7248*5—717829.
GEOPEND
Joop de Jong
-
Ei-re.-j
is
verlanglijstje
Het JOODS-SOCIALE werk moet immers doorgaan
v
rm^m^mmmm^^^^^^m^,^m^mmmm^^a^^m^^mmmmi^mm
fimmtHier
NIET ALLEEN de bakker moet iedere week betaald worden... De huishouding van onze acht tehuizen gaat door.
-__,
Onder Rabb. Toez.
Amsterdam, Telefoon 54312
Telefoon
\
SCHEVENINGEN
.a.
v
dl 11. Briev. ond. no C 556, j
bureau van dit blad.
6S—7O
Alb. Cuypstraa..
bü de Ferd. Bolstraat.
wÊ~tZ
Zuid"
Gedurende de Decembermaand als zeer speciale at'trhotla
de charmante Indonesische zangeres
cc. danseres
Straal- en
.
PRIJSCOURANT
9
Braun
NIEI'WSTE
MODELLEN
VRAAGT GEÏLLUSTREERDE
- BODBOA
Le Chevaiier d ar
Wüste u.
Gelobtes Land
voor bureau en magazijn Analyste
zoekt per 1 Jan.
gez. Voor goede kracht levan overname van de zaak,
wegens gebrek aan opvolmet warme maaltijd.
ger. Brieven onder C 558,
bureau van dit blad.
Br. C551, bur. v. d. blad.
<>NZE ZENDINGEN Z.JN
AMKKICAI-S HAK
„Het trefpunt in
(bruin-groene
J omslag)en en Auerbach:
foon, badk.
venspositie en mogelijkheid
-->%
WJ
kamer
DjT
GEHELE WERELD
l
EN WISSELAARS
wenst
C
van dit blad.
gem.
Pientere
jongeman
VERZENDING OVE?.
LEVENSPARTNER
i Dubnow
50 j.). Br. 552, bur. dl I
111
4,
Amsterdam.
aO
VERZEKERD
verrichten.
ruimd humeur, administr.
Leeftijd ca 20 tot 30 jaar. en
organisat. onderlegd, ( Gevraagd
Brieven onder L.P. 6235, passende
Adv. Bur. De la Mar, Adam
echtgenote van David Abraham Ensel, geboren 5 Juni
1906 te Amsterdam, laatstelijk gewoond hebbende iGevr. voor direct VOOR
Rapenburgerstraat 108 te TWEE MAANDEN ter
Amsterdam, overleden op vervanging v. d. huisvrouw
16 Juli 1943 te Solibor of
(iie menen iets van deze
nalatenschap te vorderen te
hebben of daaraan iets verschuldigd te zijn, worden
verzocht vóór 31 December
in klein
1955 daarvan opgave te
doen bij ondergetekende, orthodox hachsjarahhuis.
curator over de onbeheerde
Brieven: Willemslaan 24,
nalatenschap.
Bussurn
Telefoon 3185.
Mr. S. Boas,
H_.r
Kinderliedjes en
Sprookjesplaten op
78 en 45 toeren
AL
Allen;- die menen gerechtigd
Zoek voor mijn vrendin, Tel. _ja 7 uur 710346 of Br.
eenvoudige wed. z. k., midden dertig, C 553, bureau van dit blad.
te zijn tot de nalatenschap tevens in staat
i
kantoorwerkzaamheden te lieve verschijning, opgevan
Esther Gobetz,
W
til-fOOM 40U9
besch. Dame, in bezit van auto,
onafh. 45 j., zoekt een besch. gez.
Br. C550. bur. v. d. blad.
VRIENDIN
Ervaren
facturiste
Voor de kleint|es:
AMSTERDAM
HUWELIJK
vraagt
(of
Ruime keuze in ieder genre
■
/JU
9L
V
bestaat gelegenheid voor pientere jongeman zich in
mijn zaak te Amilerdam (grossierderij) in te kopen
met t.z.t. het recht van overname op nader overeen
's-Hertogenbosch,
Ant. v. .Alphenstr. B 540.
Tijd. corr.adres: Singel 393,
Fam. E. Cohen—
Bouwman
Rudelsheim-Stichting zoekt voor
kleine inrichting te Hilversum
Deze betrekking is intern en wordt behoorlijk gesalarieerd. Opname in het Pensioenfonds te zijner tijd
mogelijk. Soli. aan het secretariaat: Joh. Vermeerstraat 24, Amsterdam-Z.
's-Gravenhage,
Badhuisweg 48.
VERHUISD:
S.A.
van
Opijnen
1e Oosterpark-
straat
Telefoon
29
—-iryyi \JIIITf73ïm
/tltj'Jllllifiil&fm
■Wni
IM_UAiUMIM|M-U_i
M
mÊ
ALLE MERKEN
OOK IN 111 URKOOP
zonder prü-iverliogi-ig
N z voorbi rgwai. iio
(Naast Poort van Cleef)
Telefoon 30239. Amsterdam
-
40-jarige ervaring
173-175
56907
Amsterdam-O.
Gelieve tijdig Uw bestellingen op te geven
Bezorging door
de gehele stad
VAN OUDS
JAAP BIJL
AN'I'tMIKMKI'BKI-EN
\Ve.<Ki«<islraiH
- AMSTERDAM
VOOK IN l-.N VKKKll<3l' VA,\
K
MAAIMAIHINKS
«7
Telefoon 517..0
m.i
IiIiLEX
ENZ.
12
Oofc nu
loeei frunf
heerlijke
ir
_■
■
22
<_■
_?j_i
O t/m familie, vrienden en relaties verrassen
Gelieve Uw bestellingen
——
Bezorqino door
KALVERSTRAAT 38
en 100% amandelen
Lid
en Ringers)
vroegtijdig op le
de oehete s.arf
J
SCHIPPER BIJ DE DAM
Wiedergutmachung in
DEUTSCHLAND
GEEN FILIALEN
VERBOND VAN MIDDEN- EN OOST-EUROPESE
JODEN IN NEDERLAND
Amerikaanse
Qliestookkachels
lERA Internationale Entschadigungs- und
Rückerstattungs-Anstalt, Vaduz
«en Ideale verwarming
voor Huiskamer». Winkel»
en Kantoren
adviseert kosteloos en zorgt voor snelle en betrouwbare afwikkeling
van alle schadevergoedingseisen in het gehele gebied van het
Westduitse bondsrepubliek.
Gagaraafteenl reukloos
Vraagt vrUbiijvend ïnltch
tingen
btl de warmtepeclalisten
In bijzondere gevallen gemakkelijke betalingsvoorwaarden.
Oev sinds 1924
Kolen en Oltestook
haarden en kachels
RegullersKracht 35,
Tel. 33079. Amsterdam-O.
üfficlai (lealer Coleman
"
J. G. Kristians & Zn.
Corr.adres: Vaduz (Liechtenstein), Postfach 44472,
Telefoon Vaduz 72912, Telegramadres: lERA, Vaduz.
-
—,
;
ROYAL ’79.—, ’125.—, ’145.—, IMPERIAL met elite«chrift ’175.—, REMINGTON ’79.—, 98.—, 125.—,
175.—, UNDERWOOD ’loo.—, 125.—,145.—, 175.—.
TELMACHINES van ’9B.— af. Nieuwe machines
ERIKA
TORPEDO
ALPINA
REOLYMPIA
MINGTON,
prijsklasse ’375.—, GROMA
Leliegracht 24, Tel. 46922, Amsterdam
-
Ook reparatie
2de druk van
B. E. POLAK
RECEPTEN UIT DE
"
r
uitverkocht.
GEBONDEN
Wij
’
Medewerking verlenen: PAUL GODWIN
en ISIA ROSSICAN: „spelen voor U"
JUDITH MORECKA (Parijs) zang,
HAROLD HORSTEN- conference en het
Radio dansorkest.
Op ZONDAGMIDDAG 11 DECEMBER 1955
houdt HABONIEM om 2 uur precies in het
MINERVAPAVIUOEN
-
HET LAAGST IN PRIJS
een groot Chanoekafeeat, waaraan mee zullen
werken
de afdelingen Amsterdam, het Gooi,
Utrecht en Haarlem.
Alle jongerentussen 10 en 18 jaar zyn van harte
welkom.
Op ons programma staan toneel, wedstrijd,
volksdansen en een verrassing in de pauze.
Bontmantels
(_;een
Boekhandel Joachimsthal
ZONDAG
met bal, ten bate van uitreiking: van brandstoffen.
_
Originele PERSIANER PATTES
ontvingen deze week een nieuwe zending
menoroth en zijden en wollen tallitoth.
In voorraad een schat van nieuwe boeken. Komt
U ook even zoeken in Joachimsthal's boeken.
TELEFOON
—
GEOPEND VAN 10—2
CHANOEKA-AVOND
ALLÉÉN DE MAAND DECEMBER
2.90
VAN WOUSTRAAT 124
’
EXTRA AANBIEDING
weer bijna
gereed gekomen en al
’ ’ ’
T BOIVTPARADIJS
JOODSE KEUKEN
is zojuist
organiseert op Sjabbat 10 December. 8 uur 's avonds
in de zalen van Carlton een
C-ianoeka-feest
4.90, 3.90, 3.10 en 2.60 (mcl. bel.)
Verkrijgbaar bij LEK BLITZ, p/a Maison Ro
Meyer, Sarphatipark 104, tel. 790149 en MAK
GROENTEMAN, Ferd. Bolstr. 84 1, tel. 717596,
(na 6 uur).
LIBRI in luxe tas ’260.—, PARVA ’215.— enz. Ook
4« zware nieuwe kantoormachines. Komt U ook eens
kQken of vr. ml.
Telefoon 51777
revue
C'est Magnifique
Kaarten a
—
PI. Parklaan 9
Kaarten ad ’s.— verkrijgbaar bü ,de bestuursleden
Mevr. S. Nussbaum, Minervalaan 70, tel. 790576: H. Kon,
PI. Middenlaan 25, tel. 58429; mevr. P. R(jk—Keiler, Kr.
Mijndrechtstraat 3. tel. 715445 en de Soo. Afd. der Joodse
Gemeente, PI. Parklaan 9. tel. 51777.
op ZATERDAG 24 DECEMBER A.S. in het
MINERVAPAVILJOEN te Amsterdam.
’295.—, KO-
voor schrijfmachines
presenteert de
<*
—
Amsterdam
en Quaker
S. J. J. MAGEEN DAWIED
sortering KANTOORMACHINES nieuw en
gebruikt en voor elke beurs. NIEUWE MACHINES
GEM. BETALING. Uw oude machines kunt U inruilenl
"f wij kopen deze van U.
Koffermachines ERIKA
’9B.—, URANIA ’95. —, ADLER ’135.—, CONTINÉN’195.—, STANDAARDMACHINES Halda
TAL ’165.
’165.—, ’195.—, RHEINMETALL als nieuw ’298.—,
Diamanthandel
Brillant, goud. zilver, keltümpleet
Uitgebreide collectie Chanoeka-geschenken
Eigen Reparatie-inrichting en Juwelen Montering
■—----
mét
beurs p. d.
OMEGA DEALER
qeveni
Inderdaad dat moet Kaptino zijnII
zn
W^F"^^-
Telefoon 49657 is&S
AMSTERDAM
"*öÉ(p
onze
mei
SPECULAAS - MARSEPEIN MARSEPEINFIGUREN - BORSTPLAAT
■
juwelier horloger
jfeffp
BANKETLETTERS bereid met roomboter
(Droste
CHOCOLADELETTERS
__l
-
_fTIBfU-i
713401
UUR
_h
HOTEL SILBERHORN TBQ
Geopend vanaf 20 December.
Aanvragen: Restaurant Kahn Basel.
Tel. 223022
Aeschengraben 18.
—
[l f W\
"
|S rLJ
******
REISKOSTEN'
f■ A^K
naar maat
"»"""
SWEELINCKSTR.
11
le
hoek Covert Flinikstraal
b 'J Alb Cuyp-markt
- AMSTERDAM
GROOT
CHANOEKAH-BAL
-
TELEFOON 71.76.01.
WORDEN VERGOED
MACCABI
MET
ATTRACTIES
Vooraf optreden van het befaamde
|
UTRECHTS DOKTERS CABARET
i/OOKjJ
l-B
WINTERSPORT IN ZON EN SNEEUW
IN GRINDELWALD (Berner Oberland)
Indisch Lam)
Klaar en
MET OFFSET-EN
\fliP
!-&
VM __■
lAf
STËKCILWERK
* COPIEERINRICHTINS
NAfl
.Selecta.;,
2
ADAM Z
TEL.
ADVERTEERT IN DIT BLAD
78418*
. op ZATERDAG 17 DECEMBER in het
MINERVA-PAVIUOEIM
De
Zaal open 19.30 uur.
deuren gaan dicht om 20.15 yur.
Avondkleding verzocht
Toegangsprijzen f 4.50 en f 3.50
Kaarten verkrijgbaar bij:
MEJ. H. v. d. BERG, Minervalaan 72 11.
M. MARK, Lomanstraat 79.
S. MOSES, Churchill-laan 144.
„Van schoolsport tot Uw wintersportreis"
SPORT
(Leo v.d. Kar)
Speciaalzaak voor iedere tak van sport
Unieke afdeling sportieve kleding!
—
—
TtWl
H
»M-B
"■
SM
'
■
B
I V
CEINTUURBAAN 149—153 t.o. Rialto. Telef. 728987
Jf
<nnP
»
fPRIMPPI
K
11-H'-B
&
■■
FILIALEN
...
Reimann Stok & Kersken N.V.
#.
Ut ’■
AMSTERDAM
O.Z. Voorburgwsl 157
T.l 45884
ROTTERDAM
W.jle-k-do
24
W. 111620
umO IR.- 1416
AINHfH
2741»
bucheoe
sist
.wl
A««"."J
HHUCOH
5X5?
SfJ»
OIO.N.AU
5104
RaOSENBfAI
VINLO
BM
3030
111*
VKI.HI llt
VOOK lEUEUE
VAN
—
—
KEIZERSWAARD Jr.
GLAS WEBB
TAFELS
Fa.
UKLIÏIIKMIKUI
SEBV LESGOED
STOELEN en BESTEK
UTBECHTSEOWABSSTBAAT IS
«9593,
na 18 uur telefonisch
Telefoon
59591