Opzet bibliotheekvisie
advertisement
Bibliotheekvisie gemeente Hulst DE BIBLIOTHEEKVISIE ‘een uitgelezen kans’ Februari 2011 Bibliotheekvisie gemeente Hulst inhoudsopgave PAG Samenvatting 1 1. Inleiding 1.1 Aanleiding 1.2 Doel notitie 1.3 Aanpak 1.4 Opbouw notitie 4 4 4 4 5 2. Inventarisatie 2.1 Huidig beleid / de bestaande situatie 2.2 Provinciaal beleid 2.3 coalitie-akkoord 2010-2014 2.4 Trends en ontwikkelingen 2.5 kleine kernenonderzoek 2.6 Sterkten- en zwakten / kansen en bedreigingen Conclusie 5 5 8 9 11 12 13 3. Strategische oriëntatie op de toekomst 3.1 Beleidsvisie 3.2 Relatie met de Wet maatschappelijke ondersteuning 3.3 Integraal beleid 3.4 Wat willen we bereiken in Hulst ? 3.5 Wat zijn de mogelijkheden ? 3.6 Beleidsmaatregelen 3.7 Indicatieve kosten en subsidie(mogelijkheden) 3.8 Opzeggen bibliobus 3.9 Tijdpad 14 14 14 15 15 15 15 16 17 17 Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage 18 20 21 22 1 2 3 4 Geraadpleegd 24 Bibliotheekvisie gemeente Hulst Samenvatting Door een aantal factoren op landelijk, regionaal en plaatselijk niveau is de behoefte ontstaan aan een visie op het Hulsterse bibliotheekbeleid, in samenhang met het beleid in de regio Zeeuws-Vlaanderen. Eénduidigheid in beleid voor de vestigingen in de oude gemeenten Hulst en Hontenisse en het principe ‘gelijke monniken, gelijke kappen’ spelen een belangrijke rol in de bibliotheekvisie die nu voor u ligt. Terwijl er aan de ene kant minder wordt gelezen, er zelfs sprake is van een laaggeletterdheid, blijkt aan de andere kant dat de bestaande lezers veeleisender worden, waardoor er meer beroep wordt gedaan op de specialistische kennis van de bibliotheekmedewerker. In oktober 2009 heeft de zelfbedieningsbalie zijn intrede gedaan, zodat er meer persoonlijke aandacht kan worden gegeven en er ruimte is voor specialisme. Steeds meer wordt er gebruik gemaakt van de digitale (snel-)weg van de bibliotheek en is er behoefte aan gecontroleerde informatie, welke op elk tijdstip van de dag kan worden opgevraagd. Lezers willen èn een uitgebreide bibliotheek èn veel gelegenheid om deze te kunnen bezoeken. Door regelmatig overleg met de directie van de Bibliotheek Zeeuws-Vlaanderen, wethouders en beleidsambtenaren van de gemeenten Hulst, Sluis en Terneuzen is er openheid verkregen omtrent standpunten van de andere betrokkenen, terwijl er met de uitkomsten van het gebruikersonderzoek en het kleine kernenonderzoek ook rekening is gehouden. Door het bestuderen van huidige ontwikkelingen, positief en negatief, een SWOT-analyse te maken vanuit het Z.Vlaamse bibliotheekbeleid, zijn we tot de conclusie gekomen dat bij ‘bibliotheek’ niet (alleen) gedacht moet worden in ‘gebouwen’, maar vooral in ‘voorzieningen’, waardoor er meer mogelijk wordt en waarbij de digitalisering van de maatschappij een (steeds) grote(re) rol speelt. Er zijn geen landelijke richtlijnen voor de minimumomvang van een kern om voor een vaste bibliotheekvestiging in aanmerking te komen. Wel zijn we tot de conclusie gekomen dat er in Zeeuws-Vlaanderen veel bibliotheekgebouwen zijn in verhouding tot de rest van Nederland. Op de keuze voor spreiding, concentratie of een combinatie van beide zijn onder meer de geografische structuur, de identiteit van de gemeente, financiële mogelijkheden, bezoekersstromen en het beleid van de gemeente van belang. Vanuit deze visie is in overleg met de bibliotheek gekomen tot de beleidsmaatregelen. Samen met de bibliotheek willen we het aantal lezers handhaven, nieuwe abonnees en bezoekers in de bibliotheek verwelkomen (fysiek en virtueel) door middel van projecten, een goede pr en nog betere bekendheid met alle mogelijkheden. Daarnaast willen we dat er meer samenwerking tot stand komt met het onderwijs in de vorm van o.a. mediatheken, een middel om de strijd aan te binden met laaggeletterdheid. Gebleken is dat de bibliobus in de gemeente Hulst in de hele gemeente 5,5 uur per week rijdt, hetgeen per sta-uur € 8.730,-- kost, of het nu een basis- of een onderwijsservicebus betreft. Wij zijn de mening toegedaan dat er op termijn méér bibliotheek kan worden ingekocht voor nagenoeg dezelfde prijs. Bij opzegging van de bus dient er een passende voorziening voor in de plaats te komen, waarbij we de realiteit onder ogen moeten zien dat er niet in elke kleine kern een vorm van bibliotheekvoorziening kan zijn. In overleg met de Bibliotheek is er een keuze gemaakt, waarbij rekening is gehouden met de (financiële) mogelijkheden, het kleine kernenbeleid en het belang van de scholen. Waar mogelijk worden ook de andere doelgroepen uit de kernen voorzien. Bibliotheekvisie gemeente Hulst Om een goede keuze voor onze gemeente te kunnen maken, is er een overzicht gegeven van de mogelijkheden en de kosten, uitgaande van de grootte van de kernen. Het principe ‘gelijke monniken, gelijke kappen’ is de kapstok geweest om te komen tot een zo goed mogelijke inzet van de bibliotheekvoorzieningen in de kernen, uitgaande van de grootte van deze kernen. Er is sprake van twee regio-kernen, drie grotere kernen met meer dan 2000 inwoners, kernen met een school en de overigen. Door middel van de bibliotheekvisie willen wij inzicht geven in het huidige beleid en een voorzet geven om de bibliotheekvoorzieningen in onze gemeente aan te passen aan de realiteit van vandaag, maar ook door in te spelen op de toekomst van de bibliotheek voor de gemeente Hulst. Bibliotheekvisie gemeente Hulst Hoofdstuk 1 Inleiding 1.1 Aanleiding Deze notitie is geschreven, omdat er tot op heden geen definitief gemeentelijk bibliotheekbeleid is ontwikkeld. Tijdens gesprekken met de bibliotheek, de burgers, scholen en vertegenwoordigers uit de politiek is gebleken dat hieraan behoefte bestaat. landelijk - het aantal abonnees en bezoekers daalt - er is sprake van ontlettering en ontlezing - er is veel concurrentie tussen de vrijetijdsaanbieders - ontwikkelingen op ICT-gebied bieden veel kansen voor de bedrijfsvoering en de dienstverlening door de bibliotheek - dezelfde ICT-ontwikkelingen kunnen worden gezien als een bedreiging. regionaal Met ingang van 1 juli 2004 zijn de Zeeuws-Vlaamse bibliotheken samengevoegd tot één basisbibliotheek Zeeuws-Vlaanderen (de eerste in Zeeland), waarbij sprake is van één bestuur en één directeur. Dit betekent dat er op Zeeuws-Vlaams niveau veel meer samenwerking plaatsvindt, terwijl er tegelijkertijd ruimte blijft voor de couleur locale. Bovendien is het voorzieningenniveau in kleine kernen gekrompen (verdwijnen van winkels, postkantoor en banken), zodat de leefbaarheid in de kernen ter discussie komt te staan. in het Hulsterse - speerpunten raadsprogramma 2006-2010 ((kleine kernenbeleid, ouderen- en minimabeleid, jongerenbeleid en rechtvaardig en eerlijk subsidiebeleid); - de toekomst van de bibliotheekvoorziening is afhankelijk van de functies die in de toekomst aan de bibliotheek worden toebedeeld; - nauwere samenwerking bibliotheek en gemeente; - het huidige bibliotheekwerk zal zich meer moeten richten op de eisen die de veranderende samenleving met zich meebrengt; - verdere ICT-ontwikkeling op het bibliotheekwerk (kans of bedreiging?); 1.2 Doel van de beleidsnotitie De gemeenteraad wil komen tot een breed gedragen visie op het gebied van bibliotheekvoorzieningen in de gemeente Hulst voor de periode van 2010-2014. 1.3 Aanpak De bibliotheekvisie is in een interactief proces tot stand gekomen, waarbij de bibliotheek, de Zeeuwse Bibliotheek, diverse gemeentelijke afdelingen en relevante maatschappelijke partners (dorpsraden en scholen) bij betrokken zijn. Het doel is om te komen tot een heldere gemeentelijke visie op de bibliotheekvoorzieningen in de gemeente Hulst. De uiteindelijke invulling van de functie van de bibliotheek in onze kernen voor de toekomst is mede afhankelijk van de financiële mogelijkheden die er zijn. Er is echter geen sprake van een verkapte poging tot bezuiniging. Bibliotheekvisie gemeente Hulst Conclusie Alhoewel het gaat om een gemeentelijke visie op de bibliotheek, is er sprake van grote betrokkenheid van en afstemming met de Zeeuws-Vlaamse bibliotheek. 1.4. Opbouw notitie In hoofdstuk 2 wordt de huidige situatie in het Hulsterse geïnventariseerd: alle bibliotheekvariaties, openingsuren, aantal lezers en uitleningen en een overzicht van de subsidieverstrekking sedert 1999. Daarna wordt de rol van de Provincie geschetst. Van toepassing zijnde beleidsvoornemens van het college van burgemeester en wethouders en de gemeenteraad worden geschetst in 2.2, terwijl in hoofdstuk 2.3 de trends en ontwikkelingen worden beschreven. In onderdeel 2.4 wordt een SWOT-analyse gemaakt van de bibliotheek in brede vorm. In hoofdstuk 3 met de titel ‘strategische oriëntatie op de toekomst’ wordt een link gelegd met de visie van de bibliotheek, de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Kadernota) en de woonvisie van onze gemeente. Ook wordt een overzicht gegeven van de mogelijke (nieuwe) bibliotheekvormen. In hoofdstuk 3.5 worden de beleidsmaatregelen voorgesteld waardoor de gemeente Hulst de toekomstvisie bibliotheek kan realiseren en vormgeven. De vraag: ‘Waar willen we naar toe ?’ zal beantwoord worden in 3.7. De kosten van nieuwe voorzieningen en opzegging van de biblio(service)bus, worden indicatief opgesomd in hoofdstuk 3.8, waarna een tijdspad wordt voorgesteld. Bibliotheekvisie gemeente Hulst Hoofdstuk 2 Inventarisatie 2.1. Het huidige beleid / de bestaande situatie Tot op heden is er geen gemeentelijk beleid ontwikkeld ten aanzien van de bibliotheek(voorzieningen). Gelet op onze wensen t.a.v. het bibliotheekwerk, de rol van de bibliotheek in de lokale samenleving, onze financiële situatie en maatschappelijke ontwikkelingen, is het noodzakelijk een uitspraak te doen over de huidige en toekomstige vestigingen. De uitkomsten van het gehouden onderzoek bij gebruikers en niet-gebruikers van de bibliotheekvestigingen kunnen hierbij worden benut. Het gebruikersonderzoek 2009 heeft alleen in de vestiging Hulst plaatsgevonden. Verder wordt het gebruik van de bibliobus, welke op dit moment € 48.000,-- per jaar kost, een onderdeel van discussie, zeker gezien het beperkte aantal sta-uren. Wat ook een punt van overweging is, is dat voornamelijk de doelgroep “basisschoolkinderen” hiervan gebruik kan maken. De fusie tussen alle Zeeuws-Vlaamse bibliotheken tot één bibliotheek Zeeuws-Vlaanderen, is ingaande 1 juli 2004 een feit, waardoor er meer samenwerking tussen de ZeeuwsVlaamse gemeenten en de bibliotheek is ontstaan. Bibliotheekvestigingen en -variaties in Hulst 1. vaste vestiging: Hulst, Vogelwaarde en Kloosterzande 2. bibliobus (gemiddeld 5,5 uur per week) Clinge 11.00-12.00 uur (1 uur) Graauw 13.15-14.15 uur (1 uur) Heikant 10.00-10.30 uur (1/2 uur) Hengstdijk 16.05-16.35 uur (oneven weken) (1/2 uur) Lamswaarde 14.45-15.45 uur (1 uur) St.Jansteen 08.45-09.45 uur (1 uur) Terhole 16.00-16.30 uur (even weken) (1/2 uur) 3.grensoverschrijdende samenwerking: Clinge-De Klinge en Kieldrecht-Nieuw-Namen. Inwoners van de grensdorpen kunnen gebruik maken van de diensten van de belgische bibliotheken, terwijl er ook een uitwisseling plaatsvindt van de collecties. 4. Boek-aan-huis-dienst. Vrijwilligers van deze dienst gaan rond met boeken in verzorgingstehuizen in Hulst en Kloosterzande en brengen deze naar alle immobiele inwoners van onze gemeente. 5. leesbevorderingsactiviteiten d.m.v. voorleesmiddagen (50+ voor peuters), kinderboekenweek, literair café, informatieve bijeenkomsten in samenwerking met Stichting Welzijn Ouderen, maar ook o.a.: voorleeswedstrijden, klassenbezoeken, Ned. Kinderjury, uitnodigen jeugdschrijvers, allemaal in samenwerking met de basisscholen 6. aanbod voortgezet onderwijs: afstemmen collectie met de mediatheek van het Reynaertcollege, samenwerking schrijversbezoek (literair café), jonge jury 7. uitbreiding collectie cd’s en dvd’s. Hulst In Hulst is de bibliotheek 34 uur per week geopend: Maandag 13.00 – 20.00 uur Dinsdag 13.00 – 17.30 uur Woensdag 10.00 – 17.30 uur Vrijdag 10.00 – 20.00 uur zaterdag 10.00 – 15.00 uur Bibliotheekvisie gemeente Hulst Jaartal 2003 2004 2005 2006 2007 2008 (gehele gemeente) 2009 Aantal uitleningen 142.161 151.486 152.590 154.640 139.703 225.882 210.877 Aantal leners 4.269 4.200 4.080 4.203 4.089 6.362 6.197 Kloosterzande Gedurende 17 uur per week is de bibliotheek te Kloosterzande geopend: Maandag 14.00 – 17.30 uur 18.00 – 20.00 uur dinsdag 14.00 – 17.00 uur woensdag 14.00 – 17.00 uur vrijdag 14.00 – 17.00 uur zaterdag 10.00 – 12.30 uur Jaartal 2003 2004 2005 2006 2007 2008 (totale gemeente, zie voorgaande tabel) Aantal uitleningen 45.476 46.202 45.825 45.304 41.486 Aantal leners 1309 1321 1272 1219 1162 Vogelwaarde In de kern Vogelwaarde is de bibliotheekvestiging 6 uur per week geopend, welke als volgt zijn onderverdeeld: voorlopig Dinsdag 14.00 – 17.00 uur donderdag 14.00 – 17.00 uur en 18.00 – 19.30 uur. Deze vestiging, welke bij de basisschool stond, is in 2004 verhuisd naar de bovenverdieping in het gemeenschapshuis. Jaartal 2003 2004 2005 2006 2007 2008 (zie bovenstaande tabel voor totaal-overzicht) Aantal uitleningen 17.532 21.827 20.601 19.912 18.838 Aantal leners 510 530 535 529 506 Bibliotheekvisie gemeente Hulst Overzicht subsidieverstrekking bibliotheek Hulst/Hontenisse Jaar Voorlopige subsidie Definitieve subsidie 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 €431.714,72 €460.887,79 €489.475,95 € 491.446,71 € 501.000,-€ 514.778,70 € 515.000,-€ 515.000,-€ 522.751,-€ 530.592,-€ 546.510,-€ 561.372,-- € € € € € € € € € € € 430.226,91 462.144,43 484.781,94 490.039,75 509.736,56 514.778,-515.000,-515.000,-522.751,-530.592,-546.510,-- Kosten bibliobus (inbegrepen in de subsidie) Jaar 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 (forse verhoging ZB) 2009 (minder uren) Voorlopige subsidie € 30.986,-€ 32.735,€ 37.385,-€ 38.621,€ 40.080,€ 41.700,-€ 41.700,-€ 41.700,-€ 42.540,-€ 52.000,-€ 40.000,-- Definitieve subsidie € 30.986,-€ 32.667,€ 37.413,-€ 38.817,€ 46.439,-€ 40.407,-€ 41.700,-€ 41.700,-€ 42.540,-€ 51.373,-€ 42.500,-- Bibliobus Zoals eerder gesteld rijdt de bibliobus in totaal 5,5 uur per week in de diverse kernen (zie boven). Er hebben 447 mensen gebruik gemaakt van de bibliobus in 2006, terwijl er 17.970 uitleningen waren. In 2007 waren er nog 316 personen die de bibliobus bezochten, waarvan 280 kinderen. Dit geeft echter een vertekend beeld. Elke school heeft één lidmaatschap waarvan alle kinderen gebruik maken. Er zijn dus veel meer gebruikers. Om een beter inzicht hier in te krijgen, zullen de bezoekers van de bibliobus in 2010 worden geteld. 2.2 Provinciaal beleid 2009-2012 De ambities van de Provincie Zeeland, zoals vastgelegd in de Nota Cultuur Continu, worden ook in de periode van 2009-2012 onveranderd voortgezet: Bibliotheekvisie gemeente Hulst * een substantiële bijdrage leveren aan de totstandkoming van een zo gevarieerd en zo gespreid mogelijk cultureel aanbod in Zeeland; * Een zo groot mogelijke cultuurparticipatie realiseren; * versterken van de culturele factor in de Zeeuwse samenleving. Rol Provincie: verleden, heden en toekomst (visienota overheden op Zeeuws netwerk bibliotheekvoorzieningen) Rolverdeling volgens de provincie Zeeland Overheid als subsidiënt c.q. opdrachtgever dient beleid te voeren en ruimte te geven aan de bibliotheek. De provincie heeft de regierol met als taken: 1. innovatie stimuleren en onderhouden 2. samenwerking basisbibliotheken stimuleren 3. horizontale integratie bevorderen. Verleden in Zeeland 13 bibliotheken, bibliobus, vestigingen in 1998: “Structuur gewogen” over verandering en “Lenen loont” concept is verouderd, er moet een cultuuromslag plaats gaan vinden. Nu in Zeeland door verschillende fusies zijn 11 bibliotheken tot 4 basisbibliotheken omgevormd, die via een samenwerkingsovereenkomst en ondersteund door de PSO-Zb het Zeeuwse bibliotheeknetwerk vormen. Vernieuwingsgelden zijn ingezet voor o.a. projecten als de G!ds, de biblioservicebus en zelfsbedieningsbalies. Provincies kregen tot en met 2008 de regierol voor de bibliotheekvernieuwing in de eigen regio’s Ontwikkelingen periode 2009-2012 Rijksbeleid bibliotheekwerk voorziet in deze periode niet meer in een faciliterende rol voor de provincies. Beschikbare rijksmiddelen gaan direct naar de bibliotheekorganisaties t.b.v. innovatie en digitalisering Bibliotheekbeleid wordt een gezamenlijke verantwoordelijkheid van bibliotheken, gemeenten en provincie samen. Provincie voelt zich verantwoordelijk voor het Zeeuwse bibliotheeknetwerk, maar betreurt het dat de eerder ingezette bibliotheekontwikkelingen stagneren. In de rol van opdrachtgever betreft de bekostiging van het bibliotheekbeleid louter de ondersteuning van de Wetenschappelijke Bibliotheek en de PSO (Provinciale Service Organisatie). Zeeuws bibliotheeknetwerk Samenwerking binnen een Zeeuws bibliotheeknetwerk heeft een meerwaarde voor alle Zeeuwse burgers en dient een samenwerkingsstructuur van voorzieningen te bieden, fysiek en virtueel. Randvoorwaarden basisbibliotheken: a. vraag- c.q. marktgericht: diensten en producten afstemmen op de vraag b. ondernemend: outreachend werken en samenwerking aangaan c. innovatief: inspelen op actuele ontwikkelingen d. transparant: overzichtelijkheid bieden. Bibliotheekvisie gemeente Hulst Verwachte diensten en rollen Afstemming op gemeentelijk beleid, door diensten als volgt aan te bieden: - informatiefunctie: toegangspoort tot informatie, virtueel en fysiek laagdrempelig en neutraal - ontmoetingsfunctie: sociale cohesie bevorderen - recreatieve functie : collectie o.a. afstemmen op ‘ontspanning’ - educatie: media-educatie, taalbeleid, leesbevordering en ‘een leven lang leren’ - lokaal sociaal beleid: bibliotheek speelt een rol in de sociale samenhang (gemeenschapsvorming) en bij het verbeteren van relatie burger-overheid. 2.3 Beleidsvoornemens college en raad Tijdens het fusieproces, om te komen tot een Bibliotheek Z.Vlaanderen is afgesproken dat er, naast een samenwerking, elke gemeente de mogelijkheid heeft om de bibliotheek zelfstandig in te richten (couleur locale). coalitie-akkoord 2010-2014 Hulst staat aan de vooravond van grote veranderingen. Er moeten in deze raadsperiode antwoorden worden gevonden op 2 grote vraagstukken: de komende rijksbezuinigingen en de verandering in de bevolkingssamenstelling. Deze vraagstukken liggen in elkaars verlengde. Niet alleen de bezuinigingen, maar ook de krimp of de groei van de bevolking heeft financiële gevolgen. Dat vindt zijn oorzaak o.a. in de verbondenheid daarvan met de uitkering uit het Gemeentefonds en uit de meer of mindere bijdrage uit te verkopen gronden. Bovendien staat de gemeentebegroting extra onder druk, omdat een zich wijzigende bevolking om andere voorzieningen vraagt. Onze inwoners moeten zoveel als mogelijk is, kunnen rekenen op een plaats in de regionale arbeidsmarkt. Om dit te bereiken wordt continue overlegd met vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven en onderwijs. Naast werkgelegenheid zullen wij ons tot het uiterste moeten inspannen om de bestaande welvaart en welzijn voor onze inwoners te behouden. Bij dit alles staat de leefbaarheid van de (kleine) kernen voorop. Dorps- en wijkraden worden meer betrokken bij het reilen en zeilen in hun gebied en fungeren daardoor ook als het luisterend oor van het gemeentebestuur. Het college betrekt alle inwoners - jong en oud - en betrokken partijen bij de vorming van toekomstig beleid en het opstellen van de bijbehorende maatregelen. Dat zal gericht zijn op het beantwoorden van de genoemde vraagstukken én op het vinden van een nieuwe balans tussen krimp en groei. Volgens het werkprogramma ‘sport, cultuur en recreatie’ 2010-2014 van de gemeenteraad, dat gebruikt wordt als kaderstellend instrument, is het van belang zijnde uitgangspunt als volgt: - subsidieverlening voor activiteiten die ten goede komen aan de leefbaarheid van de kernen. Conclusie: Voor de bibliotheek zijn geen specifieke uitgangspunten opgesteld. Bibliotheekvisie gemeente Hulst 2.4 Trends en ontwikkelingen Trends De positie van plattelandsgebieden in het algemeen en van kleine kernen in die plattelandsgebieden in het bijzonder verandert. Tevens, maar ook in samenhang daarmee, verandert de functie die het plattelandsgebied of de kleine kern vervult in de activiteiten die plaatsvinden, zoals wonen, werken, verzorgen, leren en ontspannen. Deze veranderingen komen tot stand mede als gevolg van algemene maatschappelijke ontwikkelingen: individualisering, welvaartsverhoging, voortschrijdende technologie en stijgende mobiliteit. Voor kleine kernen betekent dit een verschuiving van het dorp als dorpsgemeenschap naar het dorp als woonlocatie of woonomgeving. Op zoek naar meer kwaliteit en meer keuzemogelijkheden wordt door een groter wordend deel van de dorpsbewoners het gebruik maken van voorzieningen niet meer beperkt tot de directe woonomgeving. De verzorging van de plattelandsbevolking of het voorzieningenniveau op het platteland komt daarmee in een spanningsveld, omdat geprobeerd wordt om drie doelstellingen te bereiken die vrijwel onverenigbaar zijn: a. een kwalitatief hoog niveau van voorzieningen b. voor iedereen op elke plaats aanwezig c. lage kosten. Dit spanningsveld is ook aanwezig in de uitwerking van een toekomstvisie voor het bibliotheekwerk in de gemeente Hulst. Creativiteit en een integrale gemeentelijke aanpak zijn daarom basisvoorwaarden om in de kleine kernen een basisniveau van voorzieningen in stand te kunnen houden. Conclusie Er zijn geen duidelijke landelijke richtlijnen voor de minimumomvang van een kern om voor een vaste bibliotheekvestiging in aanmerking te komen. Op de keuze voor spreiding, concentratie of een combinatie van beide zijn onder meer de volgende factoren van invloed: de geografische structuur en de identiteit van de gemeente en de bezoekersstromen de omvang van het werkgebied en de reeds aanwezige voorzieningen het beleid van de gemeente (voorzieningenbeleid; streeft de gemeente in de toekomst een centrumfunctie na of wordt het beleid gericht op gelijke spreiding van het voorzieningenniveau ?) Ontwikkelingen Als lokale overheid zet de gemeente diverse beleidsinstrumenten in voor het oplossen van maatschappelijke problemen en het tot stand brengen van een adequaat voorzieningenniveau, afgestemd op de behoeften van de burgers. Relevante maatschappelijke ontwikkelingen die voor Hulst en het bibliotheekbeleid van belang zijn: - toename van verschillende doelgroepen, welke moeilijker te bereiken zijn. Voor Hulst gaat het dan o.a. over mensen van allochtone afkomst, woonwagenbewoners, analfabeten, statushouders, vroegtijdige schoolverlaters; - veranderende tijdsbestedingspatronen van burgers en als gevolg hiervan de vraag om multifunctionele (efficiënt te benutten) openbare voorzieningen met ruime(re) openingstijden 1; 1 ingaande 1 januari 2007 is hier voor de vestiging Hulst aan tegemoetgekomen: ruimere openingstijden zonder middagsluiting) Bibliotheekvisie gemeente Hulst - ontwikkeling van samenwerkingsvormen van private en publieke instellingen, waar dat synergie kan opleveren; ontkokering, vorming van ketens en netwerken: vervlechting van beleidsterreinen. Wat verwacht de bibliotheek van de gemeente? - eigen verantwoordelijkheid om richting te geven aan het vernieuwingsproces - goede afstemming vinden in de nieuwe rol van opdrachtgever (gemeente) en opdrachtnemer (bibliotheek) - actieve ondersteuning van afgestemd bibliotheekbeleid (bijlage 1 beleidsterreinen) - sturing geven aan vraag van de inwoners en aanbod van de bibliotheek - Zeeuws-Vlaamse gemeenten gezamenlijk financieel verantwoordelijk voor de bibliotheek Zeeuws-Vlaanderen - Voorwaarden en invulling en financiering grensoverschrijdende samenwerking opnieuw bezien - Regelmatig overleg met de gezamenlijke Zeeuws-vlaamse gemeenten over het te voeren beleid - overleg en discussie over wie welke diensten uitvoert en wie het gaat bekostigen - uitvoeringsovereenkomst gezamenlijk opstellen en afsluiten 2.5. kleine kernen-onderzoek bibliotheek (bijlage 2) Door de Stichting Bibliotheek Zeeuws-Vlaanderen is een kleine kernen-onderzoek voor onze gemeente uitgevoerd met de centrale uitgangspunten: * vestiging Hulst en Kloosterzande hebben regionale taken * vestiging Vogelwaarde blijft gericht op de kern * olievlekwerking vanuit de grote vestigingen * dienstverlening kleine kernen afhankelijk van de omvang, sociale ontwikkeling, huidige voorzieningen en demografische kerndata * budgetneutraal * herkenbaar beleid. Regiocentra: Hulst en Kloosterzande Kernen met basisscholen: St.Jansteen, Vogelwaarde, Heikant, Clinge, Graauw, Lamswaarde, Nieuw-Namen, Terhole en Hengstdijk Kernen zonder basisscholen: Ossenisse, Kapellebrug, Kuitaart en Walsoorden. 2.6 Sterkten en zwakten / kansen en bedreigingen Sterkten: 1. de marktpositie van de vestigingen Hulst en Kloosterzande is goed (gezien gebruik); 2. de bibliotheek is een sterk ontwikkelde professionele organisatie; 3. de bibliotheek kent een toegankelijke en ruime openstelling; 4. in de loop der jaren is er een goed netwerk opgebouwd van regionale en lokale contacten; 5. de medewerkers van de bieb beschikken over ruime boekgerichte kennis en ervaring en worden voortdurend bijgeschoold (er is weinig verloop onder het personeel). Zwakten: 6. het imago van de bibliotheek wordt bepaald door de boekenuitleen; 7. de bibliotheek heeft een beperkt vermogen om innovaties zelfstandig te implementeren; Bibliotheekvisie gemeente Hulst 8. de kennis op het terrein van de digitale media Kansen: 9. klanten vragen steeds meer hulp en advies bij selectie en verwerking van informatie (educatie) 10. digitalisering van de info is aantrekkelijk voor bepaalde groepen klanten; 11. bibliotheek kan activiteiten richten op doelgroepen 12. wildgroei in de informatiesector vraagt om stroomlijning, noodzakelijk om het publiek te kunnen bereiken; 13. groeiend besef onder bibliotheken en instellingen uit de informatiesector dat onderlinge samenwerking essentieel is. 14. betere samenwerking onderwijs. Bedreigingen: 15. door de explosieve groei van het aantal informatiebronnen en het feit dat lezen minder populair dreigt te worden, wordt er steeds oppervlakkiger kennisgenomen van het informatie-aanbod; 16. verdergaande digitalisering kan de bibliotheek overbodig maken; 17. de steeds verdergaande “ontlezing”; 18. rol van de overheid: de bibliotheek wordt geconfronteerd met bezuinigingen; 19. concurrentie vanuit de boek- en computerwereld. Conclusie Terwijl er aan de ene kant minder wordt gelezen, blijkt dat de bestaande lezers veeleisender worden, waardoor er meer beroep wordt gedaan op de specialistische kennis van de bibliotheekmedewerker. Steeds meer wordt er gebruik gemaakt van de digitale (snel-)weg van de bibliotheek en is er behoefte aan gecontroleerde informatie, welke op elk tijdstip van de dag kan worden opgevraagd. Lezers willen èn een uitgebreide bibliotheek èn veel gelegenheid om deze bibliotheek te kunnen bezoeken. Bibliotheekvisie gemeente Hulst Hoofdstuk 3 Strategische oriëntatie op de toekomst 3.1 Beleidsvisie Visie: De Bibliotheek Z.Vlaanderen is een laagdrempelige basisvoorziening die zich manifesteert als professioneel informatieverstrekker, zowel fysiek als virtueel. De bibliotheek moet voor zoveel mogelijk inwoners te bereiken zijn. Op basis van de vastgestelde kerntaken Educatie, Informatie, Lokaal sociaal beleid, Cultuur en ontmoeting en Recreatie kan de bibliotheek deze rol vervullen. 3.2 Relatie met de Wmo Prestatieveld 1 leefbaarheid: bevorderen sociale samenhang en leefbaarheid Definitie Leefbaarheid: het wonen in een prettige en veilige omgeving, met de mogelijkheid om (thuis of in de buurt) gebruik te kunnen maken van zorg- en welzijnsdiensten. Hierbij gaat het om de samenhang in de activiteiten: wonen, werken, verzorgen, leren en ontspannen. Sociale samenhang: de relatie die bewoners met hun leefomgeving hebben. Is deze bijvoorbeeld gericht op zuiver ‘wonen’ en ‘werken’ dan is de sociale samenhang in de wijk of het dorp minder groot dan dat deze bijvoorbeeld gericht is op ‘ontspannen’, ‘leren’ en ‘verzorgen’. Is de relatie met de kern gericht op ‘wonen’ en ‘werken’ dan betekent dit een verschuiving van ‘de kern als dorpsgemeenschap’ naar ‘de kern als woonlocatie’. Ook de ‘eigenheid’ van de wijk of het dorp speelt een rol in de sociale samenhang tussen de bewoners. Vooropgesteld: de woonkern zelf bepaalt niets, maar de bewoners ervan kunnen van oudsher bepaalde opvattingen of gebruiken hebben die ze onderscheiden van de bewoners van andere kernen. Zo kan er in een kern een echte ‘dorps-spirit’ aanwezig zijn waarbij men voor en met elkaar zaken verwezenlijkt. Prestatieveld 3 geven van informatie en advies Definitie Met het geven van informatie en advies wordt gedoeld op activiteiten die de burger de weg wijzen in het veld van maatschappelijke ondersteuning. Het kan hierbij zowel gaan om algemene voorzieningen zoals (voldoende) informatiepunten, als om meer specifieke voorzieningen zoals een individueel advies of hulp bij de verheldering van een ondersteuningsvraag. Het is wenselijk dat de gemeente zich daarbij laat leiden door de één loket-gedachte: een burger dient zich in principe maar één keer tot de gemeente te hoeven wenden om over het gehele scala van voorzieningen de nodige informatie te verkrijgen. Daarbij dient de gemeente zich niet te beperken tot die voorzieningen waar zij zelf over gaat, maar ook informatie te geven over relevante aanpalende terreinen, zoals zorg en wonen. Conclusie De rol van bibliotheek zal in het kader van prestatievelden 1 en 3 van de WMO worden ingevuld. Bibliotheekvisie gemeente Hulst 3.3. integraal beleid In de bibliotheekvisie wordt rekening gehouden met de uitgangspunten van de woonvisie, het accommodatiebeleid, het coalitieakkoord en het kleine kernenbeleid. 3.4 Wat willen we bereiken in Hulst ? toekomstbestendige bibliotheekvoorzieningen in de gemeente Hulst het huidige aantal lezers laten toenemen nieuwe abonnees en bezoekers in de bibliotheek verwelkomen (zowel fysiek als virtueel) d.m.v. goede pr, projecten en (nog) betere bekendheid met alle mogelijkheden de rol van opdrachtgever verder uitdiepen: meer samenwerking tussen culturele instellingen, betere informatievoorziening voor de burger, een grotere participatie van de jeugd bibliotheekvoorziening gezien de grootte van de kern, de opbouw van de bevolking (en de financiële middelen) het beste bij deze kern past; inzet en uitbreiding van de aanwezige kennis van het bibliotheekpersoneel. 3.5. wat zijn de mogelijkheden ? a. b. c. d. e. f. g. h. i. j. vaste vestiging bibliobus mediatheek (bijlage 3) lidmaatschap school boek-aan-huis-dienst ouderen en immobiele mensen grensoverschrijdende samenwerking consulenteninzet voor projecten wisselcollectie (bijlage 3) inrichten fysiek steunpunt i.s.m. lokale ondernemers opzetten en invullen van lokale leesbevorderingsnetwerken. 3.6. voorgestelde beleidsmaatregelen Gezien het bovenstaande, waaronder de woonvisie van de gemeente Hulst, de genoemde maatschappelijke ontwikkelingen, het kleine kernenonderzoek van de bibliotheek, de uitbreiding van digitale diensten en de functies van bibliotheek zoals educatie, ontmoeting, informatie, lokaal sociaal beleid, en recreatie, wordt het volgende voorgesteld: in overleg met Bibliotheek Zeeuws-Vlaanderen de huidige bibliobus op te heffen, waarbij voor de verschillende kernen een alternatieve voorziening komt; de regiofunctie van de vestiging in Hulst te versterken; grensoverschrijdende samenwerking in overleg met bibliotheek en partners in de huidige vorm opnieuw bezien; van 2011 tot 2014 Hulst en Kloosterzande: een vaste vestiging met zelfbedieningsbalies kernen met meer dan 2000 inwoners een mediatheek : Vogelwaarde, Sint Jansteen en Clinge; kernen met een school een wisselcollectie: Lamswaarde, Graauw, Terhole, Hengstdijk, Heikant en Nieuw-Namen; Bibliotheekvisie gemeente Hulst de overige kernen Absdale, Ossenisse, Walsoorden, Kapellebrug en Kuitaart dienen gebruik te maken van de diensten van de regiokern; de onderwijsbibliotheekdienst handhaven; ingaande 2014 vestiging Kloosterzande omvormen naar mediatheek. 3.7 Indicatieve kosten Subsidie De gemeente Hulst zal onder voorwaarden in 2011 een subsidie van € 533.303,40 aan bibliotheekwerk besteden. Dit bedrag is exclusief de extra middelen in het kader van bibliotheekvernieuwing, welke beschikbaar worden gesteld door de provincie. Subsidiemogelijkheden Provincie In het kader van de leefbaarheid in de kleine kernen zal een aanvraag bij de Provincie Zeeland worden ingediend. 3.8 Opzeggen bibliobus De bibliobus heeft een contract afgesloten met de toenmalige stichting katholieke bibliotheken Oost-Zeeuws-Vlaanderen Oost, waarbij de bepaling werd opgenomen dat bij opzegging van het contract, een opzeggingsbijdrage betaald dient te worden (artikel 8 Overeenkomst van dienstverlening voor een mobiele bibliotheekvoorziening); als er sprake is van een opzegtermijn van 1 jaar, is de bijdrage in het eerste, tweede en derde boekjaar, ingaande op de datum waarop de vermindering geëffectueerd wordt, gelijk aan respectievelijk 75%, 50% en 25% van het tarief. Bij een opzegtermijn van 2 jaar is de opzeggingsbijdrage in het eerste en tweede boekjaar, ingaande op de datum waarop de vermindering geëffectueerd wordt, gelijk aan respectievelijk 60% en 30%. Contract kan door de bibliotheek per de eerste van elke maand schriftelijk worden opgezegd met inachtneming van 1 jaar of 2 jaar. Bibliotheekvisie gemeente Hulst 3.9 Tijdpad Actie Voorlichting scholen en dorpsraden concept bibliotheekvisie Concept-visie en opmerkingen naar college B&W Subsidiemogelijkheden provincie Zeeland Commissie samenleving Gemeenteraad Opzeggen bibliobus Periode 22 november 2010 januari 2011 januari 2011 2 februari 2011 24 maart 2011 In de loop van 2011 Bibliotheekvisie gemeente Hulst Bijlage 1 Beleidsterreinen bibliotheek a. Bibliotheek en educatie Informatievaardigheden en media-educatie: het patroon van informatievoorziening en – verwerking wordt steeds complexer; het is voor grote groepen burgers lastig om deze ontwikkelingen bij te benen. In de samenleving is daarom in toenemende mate behoefte aan een instantie die zich specifiek richt op het aanleren van informatievaardigheden. De bibliotheek is de aangewezen instantie om voor alle doelgroepen media-educatie aan te bieden. Onderwijs: De bibliotheek is een belangrijke partner in het onderwijsveld. Alle Zeeuwse scholen maken gebruik van diensten van de openbare bibliotheken. Het onderwijs wordt vraaggericht en professioneel ondersteund, vanuit de behoeften van het onderwijs worden nieuwe diensten en producten ontwikkeld, waaronder digitale diensten zoals de virtuele mediatheek. De gezamenlijk bibliotheken willen hun rol in het basisonderwijs versterken. Leven lang leren: “Een leven lang leren” is een belangrijk onderwerp in het landelijk bibliotheekbeleid voor de komende jaren. De ontwikkeling wordt door de bibliotheken gefaciliteerd. Een leven lang leren richt zich op de hele breedte van de Nederlandse bevolking, van jong tot oud, van laag- tot hoger opgeleid. Een aspect ervan is de samenwerking tussen bibliotheken en instellingen die het leren van volwassenen verzorgen. Taalbeleid en leesbevordering: De rijksoverheid streeft in het kader van taalbeleid naar een doorlopende lijn van peuter tot volwassenen. De bibliotheken participeren actief in het taalbeleid door diensten aan te bieden aan de instellingen die zich met voor- en vroegschoolse educatie bezighouden en aan instellingen voor primair en voortgezet onderwijs. De samenwerking, waarbij ook andere partners als boekhandel en regionale omroep betrokken zijn krijgt vooral gestalte in concrete leesbevorderingsactiviteiten, die gericht zijn op meerdere vormen van lezen (van fictie tot praktische informatie van alledag). b. Bibliotheek als informatiecentrum Basisvoorziening: De bibliotheek is binnen de samenleving een belangrijke basisvoorziening. Elke bibliotheek fungeert als een toegangspoort tot de informatie die binnen en ook buiten het Zeeuwse netwerk van bibliotheken aanwezig is. De bibliotheek is een laagdrempelige, neutrale voorziening waar mensen gemakkelijk binnenstappen. Elke bibliotheek levert minimaal het basisaanbod, het dienstenpakket dat elke burger in de provincie van zijn bibliotheek mag verwachten. Het overige aanbod is afgestemd op de specifieke behoeften van de bevolking in het werkgebied. Om deze ambitie te realiseren moet iedere inwoner van de provincie een bibliotheek of bibliobus in de buurt hebben. Gezien de ontwikkelingen op het platteland kan overwogen worden de bibliotheek te huisvesten in combinatie met andere voorzieningen. Het basisaanbod is vastgelegd in de brancheformule 'kwaliteit van de dienstverlening' van de branchevereniging VOB en verder uitgewerkt per type bibliotheek in de overeenkomsten die de bibliotheken in Zeeland met elkaar hebben gesloten. Aanvullende diensten en producten maken eveneens deel uit van deze overeenkomsten. De bibliotheek kan voor de aanvullende diensten en producten een beroep doen op de serviceorganisatie of zelf een specialisatie ontwikkelen. Alle bibliotheken in de provincie vormen voor de klant één gezamenlijke bibliotheek met één collectie, dezelfde tarieven, dezelfde pas en dezelfde uitleenvoorwaarden. Informatiediensten: Een bibliotheek is een informatiecentrum, zowel fysiek als digitaal, dat kerninformatie ter beschikking stelt en waar de klant de antwoorden vindt op zijn of haar vragen. De bibliotheek onderkent middels marktonderzoek de informatiebehoeften van klanten(groepen) en past daar haar aanbod op aan. De bibliotheek koopt niet alleen Bibliotheekvisie gemeente Hulst informatie in maar is zelf ook actief in het ontwikkelen van content van lokaal of regionaal belang, zowel wat betreft actuele informatie als op het terrein van cultureel erfgoed. Grootschalige digitaliseringsprojecten moeten ertoe leiden dat de informatie die zich ervoor leent digitaal beschikbaar komt. De bibliotheek verleent in toenemende mate digitale diensten, er vindt een verschuiving plaats van fysieke collectie naar connectie. Van huis uit kan de klant informatie vragen bij de bibliotheek of door het zoeken in informatiebestanden die door de bibliotheek worden beheerd. Loketfunctie: maatschappelijke organisaties en overheden krijgen de gelegenheid om voor hun dienstverlening gebruik te maken van de openbare bibliotheek. c. bibliotheek als cultureel centrum en plaats voor ontmoeting De bibliotheek speelt een centrale rol in het culturele leven van een gemeenschap. Bibliotheken hebben hiervoor een goed bereikbare plek nodig, waar ruimte is voor andere voorzieningen. In kleinere dorpen komen verschillende voorzieningen op het gebied van cultuur, welzijn, informatie, zorg, educatie en dienstverlening bij elkaar. Daarmee wordt een bijdrage geleverd aan de leefbaarheid. De bibliotheek biedt een podium voor de discussie over maatschappelijke ontwikkelingen en een plek waar mensen met dezelfde interesses elkaar kunnen ontmoeten . Activiteiten op het gebied van lezen en literatuur stimuleren deze ontmoeting met elkaar, met schrijvers en met boeken. De bibliotheek biedt actieve ondersteuning aan leeskringen. d. bibliotheek en lokaal sociaal beleid Bibliotheken zijn onderdeel van de lokale voorzieningenstructuur en leveren een bijdrage aan de sociale samenhang. Voor het vitale platteland is de bibliotheek als basisvoorziening belangrijk. Bibliotheken spelen een rol bij het stimuleren van ‘gemeenschapvorming' (waarbij zowel ouderen als jongeren, allochtonen en autochtonen betrokken zijn) en bij het verbeteren van het contact tussen burgers en gemeente. Elke bibliotheek is gericht op de specifieke situatie in het verzorgingsgebied en afgestemd op de wensen van de klanten. Daarbij is ruimte voor lokale specialisaties, zoals bijvoorbeeld de rol van de bibliotheek als communicatiespecialist die taken uitvoert voor de lokale overheid. Het virtueel inburgeringsloket dat door de VOB is ontwikkeld wordt door bibliotheken ingezet in overleg met de gemeente. e. bibliotheek en de recreatieve functie De bibliotheek blijft ook de trouwe lezer die de bibliotheek vooral gebruikt voor het lenen van ontspannende boeken en audiovisuele materialen bedienen. Voor deze groep lezers wordt een collectie geboden met een goede variatie aan titels. Daarnaast worden nieuwe diensten ontwikkeld. ---------------------------------------------------------------- Bibliotheekvisie gemeente Hulst Bijlage 2 kleine kernen en de bibliotheek - Overzicht - Kleine kernen en de mediatheek op school - Kleine kernen en wisselcollecties - Kleine kernen en de bibliotheekbus - Kleine kernen en een combinatie Kernen-indeling ossenisse (naar faciliteiten) regio-centrum walsoorden hengstdijk met basisschool kloosterzande zonder basisschool vogelwaarde lamswaarde kuitaart terhole graauw hulst St. Jansteen nieuw namen heikant clinge kapellebrug Bibliotheekvisie gemeente Hulst Bijlage 3: bibliotheekvoorzieningen – kernen Huidige Situatie Hulst 10.821 bibliotheek Kloosterzande 3.286 bibliotheek St. Jansteen 3.130 Bibliobus Clinge 2.436 Bibliobus Vogelwaarde 2.132 bibliotheek Heikant 1.119 Bibliobus 954 Bibliobus Graauw Nieuw Namen 1.032 Lamswaarde 811 Bibliobus Terhole 521 Bibliobus Hengstdijk 531 Bibliobus Kapellebrug 369 Ossenisse 332 Walsoorden 167 Kuitaart 115 Nieuwe situatie Hulst 10.821 bibliotheek Kloosterzande 3.286 bibliotheek St. Jansteen 3.130 mediatheek Clinge 2.436 mediatheek Vogelwaarde 2.132 mediatheek Heikant 1.119 wisselcollectie Graauw 954 wisselcollectie 1.032 wisselcollectie Lamswaarde 811 wisselcollectie Terhole 521 wisselcollectie Hengstdijk 531 wisselcollectie Kapellebrug 369 Ossenisse 332 Walsoorden 167 Kuitaart 115 Nieuw Namen Bibliotheekvisie gemeente Hulst Bijlage 4 keuzemogelijkheden Verschillende bibliotheekvoorzieningen: a. mediatheek (zie omschrijving bijlage 3, éénmalig €35.000,---, structureel €15.700,-) b. wisselcollecties 14 scholen (éénmalig € 152.600,--, structureel € 63.700,--) c. bibliobus 25 sta-uren (éénmalig € 15.000,--, structureel € 175.000,--) bibliobus 12,5 sta-uren (éénmalig 5 12.500,--, structureel € 87.500,--) a. mediatheek Mediatheken op school Kernbegrippen: - leslokaal ingericht als jeugdbibliotheek - collectie exclusief op jeugd gericht - ongeveer 5 boeken per leerling - collectie onderdeel van collectiemngt. Bibliotheek - in- en uitleen verzorgd door groep 7 en 8 - bibliothecaris onderdeel van programma school - gericht op leesbevordering en lees-enthousiasmering - mediawijsheid in standaard aanbod - mogelijkheden voor extra-curriculaire activiteiten - eventueel in te richten als afhaalpunt volwassenen b. wisselcollecties op school - Kernbegrippen: kleine collectie boeken op school collectie rouleert 2 maal per jaar collectie onderdeel van collectiemngt. Bibliotheek aanvullend op thema-collectie OBD boeken zijn uitleenbaar in- en uitleen verzorgd door groep 7 en 8 aan te vullen met bibliotheekprogramma’s gericht op leesbevordering en lees-enthousiasmering en media-wijsheid in standaard aanbod mogelijkheden voor extra-curriculaire activiteiten Bibliotheekvisie gemeente Hulst c. bibliobus - grote collectie in de bibliobus - minimale afname 25 sta-uren voor Zeeuws-Vlaanderen - collectie ook gericht op volwassenen - collectie onderdeel van collectiemngt. Bibliotheek - boeken zijn uitleenbaar - contract voor langere periode - kosten € 8.730,-- per sta-uur. (uitgebreidere) omschrijving mediatheek Een mediatheek is een documentatiecentrum waar kranten, tijdschriften, voorlichtingsbladen, enz., en eventueel ook video- en geluidsbanden worden bewaard en kunnen worden geraadpleegd. Meestal bestaat de mediatheek als een afdeling van een bibliotheek. In het onderwijs is een mediatheek vaak een ruimte met computers en een bibliotheek. Vaak is het ook een studieruimte waar gestudeerd kan worden. Een mediatheek in het basisonderwijs richt zich dus op mediawijsheid en leesbevordering. En wordt ondersteund door een bibliotheekorganisatie en haar backoffice (inrichting; collectie-vorming en -onderhoud; inzet medewerkers en kennis; digitale verbindingen). Bibliotheekvisie gemeente Hulst Geraadpleegd: jaarverslagen en jaarrekening bibliotheek 2007, 2008 en 2009 2. bibliotheekvisie gemeente Dordrecht 3. cultuurnota’s gemeente Sluis en Hulst 4. Bibliotheekbeleid Provincie Zeeland 2009-2012 5. Leidraad nieuwe rol gemeenten (Provincie) 6. Bibliotheekvisie Schouwen-Duiveland 7. Lenen Loont 8. Kulturhus 9. Beleidsvisie bibliotheek 10. Woonvisie gemeente Hulst,november 2005 11. Beleidsplan Zeeuwse Bibliotheek 2008-2012 12. Bibliotheek special 2006 13. Jo!bib beleidsplein Antwerpse bibliotheken 1.
