Evolutionaire morfologie van dieren

Studiefiche
Academiejaar 2016-2017
Evolutionaire morfologie van dieren (C003317)
Cursusomvang
(nominale waarden; effectieve waarden kunnen verschillen per opleiding)
Studiepunten 5.0
Studietijd 145 u
Contacturen
90.0 u
Aanbodsessies en werkvormen in academiejaar 2016-2017
A (semester 1)
hoorcollege
15.0 u
microteaching
15.0 u
zelfstandig werk
60.0 u
Lesgevers in academiejaar 2016-2017
Adriaens, Dominique
Martens, Koenraad
WE11
WE11
Aangeboden in onderstaande opleidingen in 2016-2017
Master of Science in de biologie
Master of Science in Biology
Uitwisselingsprogramma Biologie (niveau master)
Verantwoordelijk lesgever
Medelesgever
stptn
5
5
5
aanbodsessie
A
A
A
Onderwijstalen
Engels
Trefwoorden
Adaptieve en neutrale evolutie - radiaties en extincties - evolutionaire innovaties ontogenie, heterochronie en fylogenie - fysische omgeving en bouwplanevolutie functionele morfologie en ecomorfologie - epigenese
Situering
Er wordt hierbij gestreefd om competenties te verwerven op de volgende vlakken: (1)
bieden van een overzicht van heersende theorieën, hypotheses en modellen die
evolutionair morfologische processen trachten te verklaren teneinde verbanden te
kunnen leggen tussen verschillende processen, evenals zelf hypothesen te kunnen
formuleren; (2) het gericht verzamelen en synthetiseren van relevante informatie uit de
literatuur voor het opmaken van lesvoorbereidingen en het geven van een les met
aandacht voor verschillende doelpublieken (studenten vs breed publiek); (3) het
benadrukken van het belang van grondige zelfstudie en zich informeren ter
voorbereiding van wetenschapscommunicatie.
Dit opleidingsonderdeel kadert binnen de major Evolutie die zich toespitst tot de
verschillende mechanistische processen die organismale evolutie sturen. Binnen dit
opleidingsonderdeel gaat de aandacht naar de evolutie die gekenmerkt wordt door een
veranderend en functionerend fenotype binnen een gegeven fysische context, en dit in
wisselwerking met natuurlijke selectie, extinctie en survival of the fittest.
Inhoud
Tijdens de hoorcolleges zullen enkele topics worden toegelicht rond mechanistische
processen die morfologische evolutie bij ongewervelden en gewervelden hebben
gestuurd. Telkens zullen enkele voorbeelden nader worden behandeld, die deze
processen illustreren. Topics die behandeld zullen worden zijn bijvoorbeeld:
• adaptieve en neutrale evolutie
• key-innovations aan de basis van radiaties
• graduele bouwplantransformaties aan de basis van grote evolutieve transities
• adaptaties, exaptaties en prestatievermogen
• sexuele selectie vs natuurlijke selectie
• heterochronieën, en hoe ontogenie aan de basis ligt van fylogenie
• macro-evolutie als gevolg van genese en epigenese
(Goedgekeurd)
1
• ontogenie van vorm en functie
• fysische beperkingen en structurele compromissen
Voorbeelden die hierbij zullen worden toegelicht en/of aan bod zullen komen tijdens de
lesopdrachten, zijn ondermeer: fouten in adaptieve evolutie, radiaties en extincties
tijdens en na iceball earth, chromosomale soortvorming, saltatorische evolutie,
symbiogenesis, sex in eukaryoten, sexuele selectie, ontstaan van vertebrate
bouwplannen, hydrodynamische beperkingen op ontwikkelende en voedende
aquatische organismen, extreme voedingsspecialisaties bij vertebraten, transitie van
zwemmen naar lopen op land, transitie van rennende Dinosauria naar vliegende
vogels, ballistische tongprojectie bij tetrapoden, fysische implicaties van gigantisme,
convergente evolutie naar pootloosheid, evolutionaire reversies en adapties bij
walvisachtigen, ...
Voor de werkcolleges (lesopdracht) zal een lijst van topics worden aangeboden,
waaruit de studenten afzonderlijk of in groepen van twee een topic kiezen. Op basis
van enkele aangeboden referentiepublicaties, zullen ze een les voorbereiden rond deze
topic, welke dan schriftelijk en mondeling zal worden gepresenteerd. Hierbij zal indien
relevant en mogelijk gebruik kunnen gemaakt worden van collecties in universitaire
musea (Museum voor Dierkunde) en nationale natuurhistorische musea (oa. Koninklijk
Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen, Brussel). De practische voorbereiding
hiervoor zal gebeuren via begeleide zelfstudie.
Begincompetenties
Een basiskennis morfologie van invertebrate en vertebrate organismen is vereist, zoals
aangeboden in "Biodiversiteit van Ongewervelden" (Bach 1, Biologie), "Biodiversiteit
van Gewervelden" (Bach 2, Biologie), en "Vertebraten histologie en vergelijkende
anatomie" (Bach 2, Biologie). Ook steunt dit vak op basisprincipes rond evolutionaire
processen zoals aangebracht in "Ecologie" (Bach 1, Biologie) en "Evolutie" (Bach 3,
Biologie).
Eindcompetenties
1 De studenten hebben een goed inzicht in de verschillende mechanistische
1 processen die de evolutie van fenotypes stuurt en op welke niveaus deze zich
1 situeren (Opleidingsspecifieke Leerresultaten).
2 Studenten kunnen zelf onderzoeksgestuurde hypotheses formuleren voor wat betreft
1 morfologische evolutie.
3 Studenten maken een kritische en diepgaande analyse van evolutie in termen van
1 "natuurlijke selectie", "adaptatie" en "survival of the fittest", en de daarmee gepaard
1 gaande hypotheses en modellen.
4 De studenten kunnen recente en gespecialiseerde literatuur kritisch evalueren en
1 rond een specifiek topic binnen evolutionaire morfologie integreren.
5 Studenten kunnen schriftelijk en mondeling communiceren over een specifieke topic
1 in evolutionaire morfologie van dieren door middel van het geven van een les op
1 academisch niveau, gegeven in groep.
Creditcontractvoorwaarde
Toelating tot dit opleidingsonderdeel via creditcontract is mogelijk mits gunstige beoordeling
van de competenties
Examencontractvoorwaarde
Dit opleidingsonderdeel kan niet via examencontract gevolgd worden
Didactische werkvormen
Hoorcollege, microteaching, zelfstandig werk
Toelichtingen bij de didactische werkvormen
• Hoorcolleges (15 u in totaal), waarin de grote topics rond evolutionaire morfologie
• zullen worden toegelicht.
• Zelfstandig werk (60 u in totaal): studenten werken zelfstandig en in groep een
• onderwerp uit dat onderdeel zal uitmaken van een eigen les (zie hieronder).
• Microteaching (15 u in totaal), waarin de studenten zelf (per twee of drie) een les
• geven over een vooraf gekozen topic binnen evolutionaire morfologie van dieren.
Leermateriaal
Er zullen lesnota's en relevante wetenschappelijke literatuur worden aangeboden via
Minerva (vrij te downloaden en printen). Geraamde totaalprijs: 10 EUR
Referenties
-
Vakinhoudelijke studiebegeleiding
De studenten hebben steeds de mogelijkheid om na de les vragen te stellen, of via email contact op te nemen om bvb een afspraak te maken. Via Minerva zal tevens een
electronisch discussieforum mogelijk gemaakt worden. M.b.t. de voorbereiding naar de
(Goedgekeurd)
2
te geven les, zullen de studenten de kans krijgen om op afspraak punten en problemen
te bespreken. De schriftelijke en mondelinge lespresentaties zullen gevolgd worden
door een feedback.
Evaluatiemomenten
periodegebonden en niet-periodegebonden evaluatie
Evaluatievormen bij periodegebonden evaluatie in de eerste examenperiode
Schriftelijk examen met open vragen, mondeling examen
Evaluatievormen bij periodegebonden evaluatie in de tweede examenperiode
Schriftelijk examen met open vragen, mondeling examen
Evaluatievormen bij niet-periodegebonden evaluatie
Mondeling examen, vaardigheidstest, peer-evaluatie, verslag
Tweede examenkans in geval van niet-periodegebonden evaluatie
Examen in de tweede examenperiode is niet mogelijk
Toelichtingen bij de evaluatievormen
Periodegebonden evaluatie: mondelinge ondervraging voorafgegaan door
schriftelijke voorbereiding, gecombineerd met schriftelijk examen. De studenten zullen
geëvalueerd worden tijdens periodegebonden evaluaties, waarbij de materie zoals
aangebracht tijdens de hoorcolleges.
Niet-periodegebonden evaluatie: De studenten worden geëvalueerd op basis van
hun vaardigheden om (1) de gekozen topic uit te werken, en (2) die naar het publiek te
communiceren. Ook het schriftelijk verslag (slides met bijhorende informatie) van de
gegeven les door de studenten wordt in de evaluatie opgenomen.
Eindscoreberekening
Periodegebonden (50%) + niet-periodegebonden (50%) evaluatie.
Bij de 2e examenkans is er enkel een periodegebonden evaluatie, waarbij de score van
de niet-periodegebonden evaluatie van de eerste zittijd wordt behouden.
Studenten die zich onttrekken aan de niet-periodegebonden evaluatie kunnen geen
delibereerbare score krijgen.
(Goedgekeurd)
3