Goede resultaten bij verstandelijk beperkten

N V F V G | N E D E R L A N D S E V E R E N I G I N G VA N F Y S I O T H E R A P E U T E N V O O R V E R S TA N D E L I J K G E H A N D I C A P T E N
46
S P E C I A L I S T E N K AT E R N
Mindfulness, ACT en pijneducatie
Goede resultaten bij
verstandelijk beperkten
Psychosomatische fysiotherapie wordt bij
mensen met een verstandelijke beperking
nagenoeg niet ingezet. Toch komt er bij
deze doelgroep veel stress, angst en
somatisatie voor. Uit onderzoek blijkt dat
ook verstandelijk beperkten goed reageren
op psychosomatische fysiotherapie, terwijl
de meest gangbare therapie tot nu toe
medicatie is.
Tekst: Erik Gielen
Mensen met een verstandelijke beperking
worden vaak verdeeld in drie groepen: mensen
met een lichte, matige of ernstige verstandelijke beperking. Bijna de helft van de jongeren
met een lichte verstandelijke beperking (LVB)
heeft last van ernstige emotionele en gedragsproblemen.1 Een reden kan zijn dat ze meer
geplaagd worden. Jongeren met een LVB weten
niet altijd of er óm of mét hen gelachen wordt.
Contact met leeftijdgenoten verloopt vaak
moeizaam. Bovendien zijn ze kwetsbaar voor
psychisch geweld en fysiek (seksueel) misbruik.
OMGAAN MET EMOTIES
Uit onderzoek blijkt, dat de groep licht verstandelijk beperkten en in mindere mate de matig
verstandelijk beperkten goed in staat is om
situaties aan emoties te koppelen.2 Daarnaast
zijn beide groepen in staat om emoties correct te
benoemen en om het verschil aan te geven tussen
gedachten, gevoelens en gedrag.3 Dankzij deze
vaardigheden zijn mensen met een verstandelijke beperking gevoelig voor psychosomatische
fysiotherapie. Mensen met een ernstige verstandelijke beperking (IQ < 35) zijn niet gevoelig
voor psychosomatische fysiotherapie; er moet
enige mate van inzicht zijn. Bij ASVZ bieden we
jongeren met een LVB psychosomatische fysiotherapie aan. De meest gangbare werkvormen
zijn Mindfulness4, Acceptance and Commitment
Therapie (ACT) en pijneducatie5.
MINDFULNESS
Mindfulness wordt meestal aangeboden in de
vorm van visualisaties. Daarbij mag de cliënt
aangeven wat voor hem een ontspannen situatie
is. Dat kan een boswandeling zijn, maar ook een
bezoekje aan de Efteling. Aan de hand van de
opgegeven situatie proberen we de cliënt zoveel
mogelijk ontspanning aan te bieden en te laten
ervaren. Er zijn cliënten die liggen op de behandelbank bedreigend vinden. We starten dan in zit
op een stoel. Het effect hoeft er niet minder om
te zijn. Uit ervaring blijkt, dat de bodyscan wel
gebruikt kan worden, maar dat cliënten niet altijd
een idee hebben van links en rechts of weten
wat een kuit is. De bodyscan moet dan heel
eenvoudig en duidelijk geïnstrueerd worden.
ACT
We kiezen voor ACT als een cliënt veel piekert.
Eerst leggen we uit wat piekeren is en wat het
verschil is met zich zorgen maken. Piekeren
kan effectief tegengegaan worden door de
gedachten te richten op een voorbijgaand
voorwerp en ook daadwerkelijk te zien dat de
gedachte weggaat. Afhankelijk van de interesse
van de cliënt kan het gaan om wolken die voorbijdrijven, vrachtauto’s die langsrijden, schepen
die voorbijvaren of honden die weglopen.
en chronische pijn. Het kan constructief werken
om samen met de cliënt te zoeken naar functies
van pijn. Ook cliënten met een verstandelijke
beperking begrijpen dat er een link is tussen
spanning en pijn als ze die een paar keer
hebben ervaren. De waarde van de interventie
wordt aanzienlijk groter als er goed wordt
samengewerkt met andere disciplines, zoals de
groepsleiding bij een intramurale cliënt of met
de ouders. Het meegeven van huiswerkoefeningen laat regelmatig een positief effect zien
bij bijvoorbeeld slaapproblemen.
ONTSPANNING
Mensen met een verstandelijke beperking
blijven een kwetsbare groep binnen onze
samenleving. Door hun extra tools aan te
bieden, zijn ze in staat hun leven beter vorm
te geven. Dat geeft vaak meer ontspanning bij
de cliënten en soms ook bij hun omgeving. Met
psychosomatisch fysiotherapie boeken we bij
AVSZ mooie resultaten.
De literatuur staat op FysioNet,
www.fysionet.nl.
Erik Gielen is fysiotherapeut bij ASVZ.
PIJNEDUCATIE
Pijneducatie is vooral effectief bij somatisatie
Hoe het werkt
Leo woont in een intramurale instelling. Hij heeft veel spanning en moeite om zijn
lichaam te ervaren, waarschijnlijk naar aanleiding van seksueel misbruik. Als er veel
stress is, kan Leo zijn gedachten niet stoppen en kan hij angstig worden. Dat veroorzaakt weer veel spanning.
Door middel van mindfulness en ACT heeft Leo geleerd om zich te ontspannen en zijn
gedachten beter te sturen. Hierdoor slaapt hij ook veel beter. Zo blijkt het voor Leo
effectief om een egelbal in een kussensloop te stoppen en die aan het voeteneinde in
zijn bed te leggen. Als Leo veel stress ervaart, gaat hij met zijn voeten de stekeltjes van
de egelbal opzoeken en probeert hij de afzonderlijke stekels te ervaren. Dit leidt hem af
van zijn gedachten en het helpt hem in slaap te vallen.
FysioPraxis | juni 2015
Erik Gielen
Hij is bereikbaar via [email protected].