Waarom Caesar een held was

Is Caesar een held?
Caesar wordt gezien als de beroemdste Romein uit de geschiedenis, maar is hij
daarmee gelijk een held, en werd hij door Romeinen gezien als held? En
wanneer kan iemand gezien worden als held? Wij geven argumenten voor en
tegen Caesar als held, waarna wij hem vergelijken met hedendaagse grote
figuren.
Waarom Caesar een held was
Of iemand een held is, kan je op verschillende manieren uitleggen. Moet hij dan
alleen belangrijke dingen doen voor zijn volk, of voor meerdere partijen? Zo kan
je zeggen dat Caesar een held is, omdat hij als proconsul van Gallië grote
veroveringen heeft gedaan, die ervoor zorgden dat het Romeinse Rijk werd
uitgebreid. Hierdoor heeft hij in een nog groter deel van Europa beschaving
gebracht. Zonder Caesar zou Frankrijk misschien wel helemaal niet zo
ontwikkeld kunnen zijn.
Caesar heeft natuurlijk meerdere functies bekleed in zijn leven, maar alleen zijn
hoogste functies zijn relevant. Doordat Caesar in 60 v Chr een triumviraat
gevormd had, zou hij zeker van een periode als proconsul van Gallia zijn. Dat
was wat Caesar het liefst wilde. Zo kon hij in Gallië zijn eigen legers opbouwen,
nieuwe gebieden veroveren en zo voor eeuwig een beroemd man zijn. Nadat
Caesar twee jaar consul was geweest in Rome, werd hij proconsul van Gallië en
Illyrië (wat het voormalige Joegoslavië is). Een jaar later werd hij ook nog eens
gouverneur van Gallia Narbonensis (en dat is de huidige Provence). De
oorspronkelijke bedoeling van Caesar was om met zijn legioenen enkele
gebieden in Gallië te veroveren, in plaats van heel Gallië. Maar na vier jaar was
het Caesar toch gelukt om heel Gallië te onderwerpen, waar ook het zuidelijke
deel van Groot-Brittannië bij hoort. De Galliërs hadden altijd problemen
opgeleverd voor de Romeinen, dus door deze onderwerping had Caesar zich
nóg geliefder gemaakt bij het volk. Toen Caesar na vier jaar terugkeerde naar
Rome, wist hij dat Pompeius alleenheerser geworden was. Caesar trok de
Rubicon over met zijn legioenen en werd staatsvijand. Uiteindelijk versloeg hij
Pompeius en werd hij dictator. Maar omdat de senatoren hem niet vertrouwden
werd hij uiteindelijk vermoord.
Caesar was bij de zijn legers en het Romeinse volk erg populair en geliefd. Hij
behartigde altijd de belangen van de lagere klassen. Ook kwam Caesar in latere
eeuwen, samen met Alexander de Grote, als één van de typische helden in
allerlei verhalen terug. En ook nu kan Caesar zeker als een van de grote helden
uit de geschiedenis worden gezien, mede door zijn ambitieuze persoonlijkheid en
zijn grote veroveringen.
Waarom Caesar geen held was
Het is een vraag die historici al jaren tart: Was Julius Caesar een glorieuze held
of een egocentricus met een lust naar macht? Er valt in ieder geval niet te
zeggen dat hij geen groot leider, generaal, politicus of schrijver is. Om deze
redenen is hij ook door de eeuwen heen door velen als een held gezien, maar
het is tijd om deze toekenning aan de tand te voelen.
In Caesar's jeugd leerde hij hoe politieke en militaire macht konden worden
misbruikt. Door het op doen van deze vaardigheden lukte het hem om uit te
groeien tot een succesvolle soldaat en politicus. Zo kon hij ook, toen hij wat
ouder was, Gallië annexeren binnen 10 jaar. Daarnaast viel hij ook Brittannië
aan, zodat hij verder ging dan ooit gegaan was. Door al deze belangrijke
overwinningen en slimme politieke spelletjes werd hij ook Dictator Perpetuo, iets
wat nooit eerder was bereikt.
Het lijkt alsof Julius Caesar een goed man was, maar dit is een schijnbeeld. Hij
deed erg zijn best zijn ware aard te verbergen, maar als men een scherpe blik
werpt op zijn werk Commentarii de Bello Gallico, ziet men duidelijk dat terwijl hij
erg zijn best doet het te laten lijken alsof het een objectieve reportage is, het
eigenlijk een zware verdraaiing van de waarheid is. Caesar probeert zichzelf
neer te zetten als de grote held in zijn eigen stuk. Maar het is natuurlijk
onmenselijk objectief over jezelf te schrijven, dus hoe betrouwbaar is deze bron?
En hoe betrouwbaar was Caesar?
Het wordt ook gezegd dat Caesar een held van het volk was. Maar hij gebruikte
het volk alleen maar. Omdat hij niet via de normale wegen aan zijn hang naar
alleenheerschappij kon voldoen, zocht hij naar een andere weg om de macht van
de senaat en de andere politieke organen te verminderen of naar zichzelf te
trekken. In de praktijk was dit goed voor het volk, omdat hij vele wetten en
regelingen invoerde die voordelig waren voor het volk. Maar de beweegredenen
achter deze acties zouden verre van moreel acceptabel zijn in de moderne tijd.
Net zo moreel onacceptabel was de oorlog met Gallië. Het wordt geschat dat in
deze oorlog ongeveer 1 miljoen mensen zijn omgekomen. Dat is ongeveer 3 keer
zo veel mensen als dat er in het toenmalige Rome woonden. Verder wordt ook
geschat dat er 1 miljoen mensen als slaven waren genomen. Ondanks het feit
dat het in die tijd misschien acceptabel was, mogen wij als moderne samenleving
iemand die een miljoen mensen doodde en verder nog een miljoen mensen als
voorwerpen behandelde niet als held zien.
Door de Rubicon over te steken nam Julius Caesar een beslissing. Een
beslissing die voor een groot deel onze moderne samenleving heeft gevormd.
Uiteindelijk kan men niet spreken over een historisch figuur als goed of slecht.
Het antwoord verschilt vanuit elk perspectief. Het ligt aan een oneindig aantal
factoren. Door al deze factoren is het onmogelijk tot een conclusie te komen.
Was Caesar een held? Dat valt niet te zeggen. Maar zeker is dat hij een van de
belangrijkste personen uit onze geschiedenis is.
Huidige helden
In de tijd van Caesar werden vooral grote mannen op het slagveld en belangrijke
consuls gezien als helden, hoe meer land hij verovert had hoe grotere held hij
was. Maar is dat nog steeds zo?
Poetin’s innamen van de Krim wordt door de rest van de wereld zeker niet gezien
als een actie die iemand tot held maakt. Vroeger liet zo’n actie zien hoe groot het
land wel niet was, nu waren er als reactie meteen sancties en ruzie. De russen
zullen dit misschien wel als heldendaad zien, maar je krijgt meteen de wereld
tegen je.
Ook Hitler wordt maar door weinigen gezien als held. Er is zelf een oorlog
uitgebroken. Hij verloor die oorlog dus hij zou ook in de oudheid niet gezien zijn
als held.
In Nederland zien veel mensen Mark Rutte als een sterke leider, maar hij zou in
de Romeinse tijd nooit een held zijn geweest. Wat heeft hij nou eigenlijk
verandert? Heeft hij ons rijk groter gemaakt? Heeft hij grote overwinningen
behaald? Het antwoord is nee, hij heeft niks gedaan wat hem tot een echte held
zou maken.
Obama wordt door veel mensen als held gezien, niet alleen door Amerikanen, hij
heeft goede dingen gedaan voor Amerika en voor de rest van de wereld. Hij
heeft Amerika qua landoppervlakte niet groter gemaakt, maar de naam Amerika
wel.
Nelson Mandela wordt over de hele wereld gezien als een grote held. Hij heeft
grote veranderingen gebracht in Zuid-Afrika, die ook verandering brachten in de
rest van de wereld. Bij zijn ‘heldendaden’ is er geen oorlog gevoerd, hij kreeg
zelfs de nobelprijs voor de vrede.
Het is wel duidelijk dat het hedendaagse beeld van een held anders is dan dat
het in het Romeinse rijk was. Nu wordt een leider van land als held gezien als ze
goede dingen voor hun eigen land doen, bijvoorbeeld de volksgezondheid
verbeteren of de werkeloosheid verminderen, en als ze de rest van de wereld
helpen, zoals ontwikkelingshulp naar arme landen sturen. Oorlog wordt alleen
nog maar geaccepteerd om in een land ‘vrede’ te brengen. Het grootste verschil
tussen nu en toen is dat oorlog voeren en overwinningen behalen op het slagveld
toen een belangrijk punt voor een held was en dat oorlog nu juist een slecht punt
is.