Seminarie - KU Leuven

Deze steekkaart maakt deel uit van het boek "Steekkaarten doceerpraktijk" van Mieke Clement en Lies Laga (Eds.),
uitgegeven door Garant.
Seminarie
Omschrijving
In een seminarie staat de presentatie van opdrachten die studenten hebben uitgewerkt centraal. Deze
presentatie van studenten wordt gevolgd door een discussie tussen de studenten onderling en tussen de
student en de begeleiders.
Waarover gaat het?
In een seminarie staat het verwerken van een bepaalde hoeveelheid domeinspecifieke informatie en
het leren mondeling en schriftelijk rapporteren centraal. Kenmerkend voor een seminarie is dat de
bespreking wordt gestuurd vanuit de resultaten van de eigen activiteiten van de studenten. De inhoud
en de opbouw van een seminarie worden bepaald door de voorbereidende activiteiten van studenten
eerder dan door informatie die door het didactisch team (zie steekkaart ‘Didactisch team’) wordt
aangebracht. Een seminarie is aangewezen wanneer (aan een groep) studenten de opdracht is gegeven
om een bepaalde tekst te verwerken, gegevens te verzamelen, deelopdrachten uit te voeren en de
resultaten van hun analyse te presenteren (zie ook steekkaart ‘Groepswerk’). Een seminarie vereist
veel interactie tussen alle participanten (studenten onderling en studenten en onderwijsgevenden) en
vindt meestal dan ook plaats in kleinere groep. Seminaries gaan vaak gepaard met opdrachten (zie
steekkaart ‘Opdrachten’) en de domeinspecifieke informatie heeft vaak betrekking op
onderzoeksresultaten of handelen over fasen uit een onderzoeksproces.
Waaruit bestaat het?
Het didactisch team bepaalt de thema’s die aan de orde zullen komen, formuleert de opdrachten en organiseert het verloop van de seminaries. Tevens kan materiaal worden verzameld en aan de studenten
(eventueel via een digitaal leerplatform) ter beschikking worden gesteld. Tijdens het seminarie moet
het gesprek worden geleid. Dit vereist een grote vaardigheid van de leden van het didactisch team. In
sommige gevallen bereidt het didactisch team het eigenlijke seminarie voor met een deel van de studenten en soms laat men het leiden van het gesprek over aan de studenten.
Van de studenten wordt tijdens het seminarie een actieve participatie verwacht in die zin dat ze eigen
elementen inbrengen, de bijdragen van andere studenten beluisteren en constructief kritische opmerkingen formuleren bij de inbreng van anderen. Daarnaast kan een seminarie alleen slagen als studenten
op voorhand de opdrachten hebben uitgevoerd, de informatie op voorhand grondig hebben doorgenomen. Van studenten wordt meestal verwacht dat ze alle seminaries bijwonen.
Quoteringen kunnen worden gegeven op basis van de inhoud van de (mondelinge en schriftelijke) presentatie en de manier van presenteren (zie steekkaarten ‘Presentatie’ en ‘Verslagen’), maar een deel
van de quotering kan ook gebaseerd zijn op de medewerking van de student tijdens contactmomenten
(zie steekkaart ‘Medewerking tijdens contactmomenten’).
Waarvoor en hoe kan je het gebruiken?
In studentgecentreerde onderwijsbenaderingen en meer specifiek in Begeleide zelfstudie, het onderwijsconcept van de K.U.Leuven, wordt het zelfstandig verwerken van nieuwe informatie (zoals bijv.
studiemateriaal) en het presenteren van bevindingen hieromtrent door studenten beklemtoond, net
zoals het innemen van kritische standpunten. Het concept benadrukt echter ook dat didactische teams
Deze steekkaart maakt deel uit van het boek "Steekkaarten doceerpraktijk" van Mieke Clement en Lies Laga (Eds.),
uitgegeven door Garant.
voor een leeractiviteit als het zelfstandig bestuderen van studiemateriaal, de nodige ondersteuning
moeten bieden. Seminaries passen goed in dit concept omdat studenten op een zeer actieve wijze worden betrokken en studenten worden aangemoedigd om hetgeen ze geleerd hebben te delen met hun
medestudenten. Seminaries worden vaak gebruikt om studenten kennis te laten maken met (gedeelten
van) het onderzoeksproces (zie steekkaart ‘Onderzoeksgebaseerd onderwijs’).
Seminaries worden bij voorkeur aangeboden aan kleine groepen (minder dan 30 studenten). Het is
immers de bedoeling dat studenten feedback krijgen over de manier waarop ze de uitgevoerde opdrachten hebben uitgevoerd ter voorbereiding van het seminarie en de manier waarop ze hun analyses
presenteren (zie steekkaart ‘Feedback’). Tijdens de seminaries neemt de interactie tussen studenten
onderling en tussen de studenten en de begeleiders een centrale plaats in.
Aanbevelingen en valkuilen
Het moet voor studenten heel duidelijk zijn wat van hen wordt verwacht: de opdrachten moeten duidelijk worden geformuleerd (zie steekkaart ‘Opdrachten’) en studenten moeten zeer duidelijk weten op
welke wijze ze hun analyses moeten presenteren.
Om de kwaliteit van de seminaries zelf te garanderen, kunnen volgende maatregelen worden overwogen:
- Ga in op de vragen en problemen die de studenten zelf aanbrengen. Luister naar de studenten en
analyseer zorgvuldig wat ze inbrengen, zodat je het probleem scherp kan stellen.
- Vermijd terecht te komen in een situatie waarin studenten van jou het ‘juiste’ antwoord verwachten. Help studenten veeleer om zelf en in interactie met elkaar op zoek te gaan naar oplossingen
voor de vragen en problemen die ze aan de orde stellen. Daardoor creëer je kansen om ook aandacht te besteden aan de cognitieve verwerkingsactiviteiten, probleemoplossingsstrategieën (zie
steekkaart ‘Cognitieve verwerkingsactiviteiten’) en metacognitieve leeractiviteiten (zie steekkaart
‘Metacognitie) die studenten hanteren.
- Mondelinge en schriftelijke presentaties staan centraal (zie steekkaart ‘Presentatie’). Omdat studenten meestal niet vertrouwd zijn met mondelinge presentaties is het aangewezen om hen hierop
voor te bereiden door hen duidelijk te maken wat van hen wordt verwacht en door te expliciteren
hoe zij zich hierop kunnen voorbereiden. Hierbij kan worden gedacht aan volgende zaken:
• duidelijk aangeven wat het doel van de presentatie is;
• duidelijk aantonen wat de studenten naar voren moeten brengen door richtvragen mee te geven
die ze kunnen gebruiken om hun presentatie uit te werken;
• tips meegeven voor veel voorkomende problemen: tijdsverdeling bespreken indien meerdere
studenten aan het woord komen; bepalen van overgangen van de ene spreker naar de andere,...;
• checklist meegeven ter ondersteuning. Door de checklist vooraf te geven zien de studenten welke aspecten belangrijk zijn bij het presenteren en kunnen ze daar minimaal aandacht aan besteden tijdens de voorbereiding. Deze checklist kan ook worden gebruikt als evaluatie-instrument.
- Het is aangewezen te zorgen voor een veilige omgeving waarin studenten fouten mogen maken. Indien de opzet van de seminaries het mogelijk maakt, lijkt het aangewezen om studenten eerst kansen te geven om een presentatie voor te brengen zonder dat hieraan consequenties voor de eindevaluatie verbonden zijn en dus twee presentatiemomenten in te bouwen. Bij deze oefenpresentatie is
gerichte feedback over de wijze van presenteren en de gebruikte hulpmiddelen (transparanten,...)
aangewezen.
- Men kan studenten ertoe aanzetten om actief de bijdragen van andere studenten te beluisteren door
studenten een duidelijk omschreven rol te geven, interactie te stimuleren door het stellen van uitdagende vragen,…
Deze steekkaart maakt deel uit van het boek "Steekkaarten doceerpraktijk" van Mieke Clement en Lies Laga (Eds.),
uitgegeven door Garant.
Gebruik van een digitaal leerplatform
Hieronder worden enkele voorbeelden gegeven van hoe een digitaal leerplatform kan worden ingezet
bij seminaries:
- aanbieden van een overzicht van alle seminaries en welke onderdelen daarin aan bod komen;
- instructies voor de presentatie verduidelijken;
- ter beschikking stellen van groepspagina’s ter ondersteuning van de samenwerking van de studenten;
- gebruik van discussiefora om de discussie tussen studenten over bepaalde onderwerpen te stimuleren (voor of na contactmoment);
- informatie over de doelstellingen en de evaluatiecriteria;
- laten insturen van elektronische versies van presentaties;
- geven van feedback op tussentijdse presentaties;
- ...