Tijd van Grieken en Romeinen Pax Romana = Romeinse vrede, in

4‐11‐2015
Tijd van Grieken en Romeinen
•
•
2.4 De late oudheid
De confrontatie tussen de Grieks‐Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur van Noordwest‐Europa
De ontwikkeling van het jodendom en het christendom als de eerste monotheïstische godsdiensten Pax Romana = Romeinse vrede, in 3e eeuw n. Chr. onder druk door:
1. Invallen door Germaanse stammen
2. Conflicten om de macht (235‐284 meer dan 50 ‘soldatenkeizers’)
3. Waardevermindering van het geld (inflatie).
Gevolgen
• Christenen werden als zondebok aangewezen en opnieuw laaide de christenvervolging op.
• Hervormingen onder Diocletianus (284‐305):
• Romeinse Rijk in 4 stukken verdeeld (tetrarchie) om het makkelijker te besturen.
• reorganisatie van het leger (snel in te zetten mobiele eenheden).
• aanpassing belastingstelsel
• boeren worden verplicht bij hun grond te blijven (begin ontstaan horigheid)
• Hervormingen in het bestuur (strak geregelde bureaucratie)
© Sint-Janslyceum ‘s-Hertogenbosch, Theo Manders
Tijd van Grieken en Romeinen
•
2.4 De late oudheid
De confrontatie tussen de Grieks‐Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur van Noordwest‐Europa
© Sint-Janslyceum ‘s-Hertogenbosch, Theo Manders
Tijd van Grieken en Romeinen
•
2.4 De late oudheid
De confrontatie tussen de Grieks‐Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur van Noordwest‐Europa
1. Invallen door Germaanse stammen
© Sint-Janslyceum ‘s-Hertogenbosch, Theo Manders
1
4‐11‐2015
Tijd van Grieken en Romeinen
•
2.4 De late oudheid
De confrontatie tussen de Grieks‐Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur van Noordwest‐Europa
2. Conflicten om de macht (235‐284 meer dan 50 ‘soldatenkeizers’)
Romeinse Rijk (271 n. Chr.) werd zelfs in 3e gedeeld als gevolg van de strijd tussen de soldatenkeizers.
© Sint-Janslyceum ‘s-Hertogenbosch, Theo Manders
Tijd van Grieken en 3. Waardevermindering van het geld (inflatie).
Romeinen
•
De confrontatie tussen de Grieks‐Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur van Noordwest‐Europa
Elke nieuwe keizer probeerde zich geliefd te maken bij de soldaten door hun soldij te verhogen. Met elke keizer
werden
de bedragen hoger. Ook de afkoopsommen aan Germaanse stammen, om zich rustig te houden werden
© Sint-Janslyceum ‘s-Hertogenbosch, Theo Manders
steeds hoger. Hoe betalen? ‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐> Minder zilver in de munten.
Tijd van Grieken en Romeinen
•
2.4 De late oudheid
De confrontatie tussen de Grieks‐Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur van Noordwest‐Europa
© Sint-Janslyceum ‘s-Hertogenbosch, Theo Manders
2
4‐11‐2015
Tijd van Grieken en Romeinen
•
2.4 De late oudheid
De ontwikkeling van het jodendom en het christendom als de eerste monotheïstische godsdiensten Gevolgen crisis;
1. Hervormingen onder Diocletianus (284‐305):
• o.a. tetrarchie; 4 hoofdige leiding Romeinse Rijk
2. Opnieuw oplaaiende christenvervolgingen.
Tijd van Grieken en Romeinen
•
2.4 De late oudheid
De ontwikkeling van het jodendom en het christendom als de eerste monotheïstische godsdiensten Keizer Constantijn de Grote
Na de dood van Diocletianus breekt opnieuw een burgeroorlog uit. Uiteindelijk valt de beslissing in de Slag bij de Milvische brug.
Overwinnaar = Constantijn de Grote.
‘s nachts in een droom was hij door Christus bezocht en deze had hem de overwinning voorspeld als hij het kruis, het symbool van het christendom, zou gebruiken.
Tijd van Grieken en Romeinen
•
2.4 De late oudheid
De ontwikkeling van het jodendom en het christendom als de eerste monotheïstische godsdiensten De triomfboog van Constantijn in Rome, opgericht na zijn overwinning op Maxentius (slag bij de Milvische brug).
3
4‐11‐2015
Tijd van Grieken en Romeinen
•
2.4 De late oudheid
De ontwikkeling van het jodendom en het christendom als de eerste monotheïstische godsdiensten Keizer Constantijn de Grote
Kwam na (weer) een burgeroorlog dus als overwinnaar (312) naar voren en neemt de volgende maatregel: Edict van Milaan (313) ; Romeinse burgers worden vrij hun religie te
kiezen en belijden. Dit betekent het einde van de
christenvervolgingen in het Romeinse Rijk.
Wat betekende dit nog meer voor het christendom?
•
Het christendom werd voor de keizer een middel om meer eenheid in het rijk te krijgen. Hij bevorderde ook de bouw van kerken.
•
Onder een van zijn opvolgers (Theodosius, 391) werd het christendom uiteindelijk de staatsgodsdienst. Tempels werden gesloten en de Olympische spelen
werden verboden.
Na zijn dood scheiding Oost‐ West‐Romeinse Rijk
definitief.
•
Tijd van Grieken en Romeinen
•
2.4 De late oudheid
De klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur
Christendom neemt de Romeinse vormentaal over!
Tijd van Grieken en Romeinen
•
2.4 De late oudheid
De klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur
Christendom neemt de Romeinse vormentaal over!
Christelijke kunstenaars lieten zich natuurlijk inspireren door Klassieke Romeinse kunst. Het is dan ook
logisch dat we bij de illustraties van vroegchristelijke kunst vaker parallellen zien met de heidense kunst.
Artemis tempel Ephese
1e eeuw n. Chr.
Livia, vrouw van Augustus, 1e eeuw n. Chr.
Orante, catacomben Rome, 3e eeuw n. Chr.
4
4‐11‐2015
Tijd van Grieken en Romeinen
•
2.4 De late oudheid
De klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur
Christendom neemt de Romeinse vormentaal over!
Christelijke kunstenaars lieten zich natuurlijk inspireren door Klassieke Romeinse kunst. Het is dan ook
logisch dat we bij de illustraties van vroegchristelijke kunst vaker parallellen zien met de heidense kunst.
Poseidon, 3e eeuw n. Chr.
Tijd van Grieken en Romeinen
•
Apollo, 2e eeuw n. Chr.
Syrische zonnegod (Soll), 3e eeuw n. Chr.
2.4 De late oudheid
De klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur
Christendom neemt de Romeinse vormentaal over!
Christelijke kunstenaars lieten zich natuurlijk inspireren door Klassieke Romeinse kunst. Het is dan ook
logisch dat we bij de illustraties van vroegchristelijke kunst vaker parallellen zien met de heidense kunst.
Rechts: Christus Basilica Sant Apollinare. 6e eeuw n. Chr.
Links: Icoon Christus
Catharina klooster
6e eeuw n. Chr.
Tijd van Grieken en Romeinen
•
2.4 De late oudheid
De klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur
Christendom neemt de Romeinse vormentaal over!
Christelijke kunstenaars lieten zich natuurlijk inspireren door Klassieke Romeinse kunst. Het is dan ook
logisch dat we bij de illustraties van vroegchristelijke kunst vaker parallellen zien met de heidense kunst.
Triomfantelijke intocht van keizer Marcus Aurelius, 176 n. Chr.
Triomfantelijke intocht van Jezus in Jeruzalem, sarcofaag christen Junius Bassus (360 n. Chr.)
5
4‐11‐2015
Tijd van Grieken en Romeinen
•
2.4 De late oudheid
De klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur
Christendom neemt de Romeinse vormentaal over!
Christelijke kunstenaars lieten zich natuurlijk inspireren door Klassieke Romeinse kunst. Het is dan ook
logisch dat we bij de illustraties van vroegchristelijke kunst vaker parallellen zien met de heidense kunst.
Nike of Samothrace, ca. 190 v. Chr.
Nike / Victoria, Ephesus
ca. 29 n. Chr.
Tijd van Grieken en Romeinen
•
2.4 De late oudheid
De klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur
Christendom neemt de Romeinse vormentaal over!
Christelijke kunstenaars lieten zich natuurlijk inspireren door klassieke Romeinse kunst. Het is dan ook
logisch dat we bij de illustraties van vroegchristelijke kunst vaker parallellen zien met de heidense kunst.
Sarcofaag van een Romeins veldheer 2e eeuw n. Chr..
Tijd van Grieken en Romeinen
•
De klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur
Christendom neemt de Romeinse vormentaal over!
Christelijke kunstenaars lieten zich natuurlijk inspireren door Klassieke Romeinse kunst. Het is dan ook
logisch dat we bij de illustraties van vroegchristelijke kunst vaker parallellen zien met de heidense kunst.
Christelijke sarcofaag 4e eeuw n. Chr..
Symbool christendom
Engelen
6
4‐11‐2015
Tijd van Grieken en Romeinen
•
2.4 De late oudheid
De klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur
Het Christusmonogram, ook wel Christogram genoemd, behoort – naast
het kruis en het ichtussymbool (de vis) – tot de belangrijkste symbolen
om Jezus Christus mee aan te duiden (vooral in de late oudheid).
Het is een afkorting van de Griekse naam ΧΡΙΣΤΟΣ (Christus), waarbij de
eerste twee letters, Χ(Chi) en Ρ(Rho), tot een monogram (soort
logo) gevormd zijn. Volgens een andere traditie gaat het om de Griekse
equivalenten van de beginletters van het Latijnse Christus Rex (Christus (is)
Koning)
Romeinse tekening die de christelijke vrede symboliseerde.
Tijd van Grieken en Romeinen
•
2.4 De late oudheid
De klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur
Christendom neemt de Romeinse vormentaal over!
Christelijke kunstenaars lieten zich natuurlijk inspireren door Klassieke Romeinse kunst. Het is dan ook
logisch dat we bij de illustraties van vroegchristelijke kunst vaker parallellen zien met de heidense kunst.
Basilica van Constantijn, Trier, Germany, 305‐312 A.D
Basiliek gebouwd in de vorm van een Romeinse basilica met een klassiek rechthoekige vorm en drie beuken, Santa Sabina, 5e eeuw n. Chr..
Tijd van Grieken en Romeinen
•
De klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur
Christendom neemt de Romeinse vormentaal over!
Christelijke kunstenaars lieten zich natuurlijk inspireren door Klassieke Romeinse kunst. Het is dan ook
logisch dat we bij de illustraties van vroegchristelijke kunst vaker parallellen zien met de heidense kunst.
Detail sarcofaag van Bassus (359 n. Chr.)
Christus, met aan zijn zijde Petrus en Paulus steunt met zijn voeten op een heidense god en wordt geflankeerd door Korintische zuilen met afbeeldingen van druiven en eroten.
7
4‐11‐2015
Tijd van Grieken en Romeinen
•
De confrontatie tussen de Grieks‐Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur van Noordwest‐Europa
Na de dood van Theodosius wordt de scheiding van het Oost‐ en West‐Romeinse Rijk definitief.
Tijd van Grieken en Romeinen
•
De confrontatie tussen de Grieks‐Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur van Noordwest‐Europa
Tijd van Grieken en Romeinen
•
2.4 De late oudheid
2.4 De late oudheid
De confrontatie tussen de Grieks‐Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur van Noordwest‐Europa
Rond 375 trekken de Hunnen
plunderend vanuit Azië naar Europa. Hierdoor raken steeds meer stammen op drift (de tijd van de Volksverhuizingen)
• Het arme West‐Romeinse Rijk had vaak geen geld om de aanvallen af te kopen.
• Ook was men voor de grensverdediging steeds meer afhankelijk geworden van Germaanse bondgenoten.
In 476 n. Chr. zette een Germaanse generaal de laatste West‐Romeinse
keizer af en hield het West‐Romeinse Rijk op te bestaan.
Historici laten vaak vanaf dit moment de Middeleeuwen beginnen.
8
4‐11‐2015
Tijd van Grieken en Romeinen
•
De confrontatie tussen de Grieks‐Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur van Noordwest‐Europa
© Sint-Janslyceum ‘s-Hertogenbosch, Theo Manders
Tijd van Grieken en Romeinen
•
2.4 De late oudheid
Volksverhuizingen 3e‐ 6e eeuw n. Chr.
2.4 De late oudheid
De confrontatie tussen de Grieks‐Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur van Noordwest‐Europa
© Sint-Janslyceum ‘s-Hertogenbosch, Theo Manders
9
4‐11‐2015
10