Bespiegelingen over het begrip `cultuur` in de zorg: maakt cultuur

Bespiegelingen over het begrip
‘cultuur’ in de zorg:
maakt cultuur ons of
maken wij cultuur?
© Cor Hoffer
cultureel antropoloog / socioloog
GGZ-organisatie
Parnassia Bavo Groep
1
2
Onderwerpen:
•
•
•
•
‘cultuur’ en ‘religie’ als begrippen
‘cultuur’ als concept in de zorg
interculturalisatie in de zorg en de GGZ
conclusies
3
4
Achtergronden en motivatie
BW Oase:
• toegankelijkheid BW’s relatief gering voor
migranten (m.n. Marokkaans-Nederlandse
mannen)
• BW Oase moet bieden: ‘Een veilige en
herkenbare leefomgeving, een thuis waar de
bewoners taal en cultuur delen.’
• houvast bieden en begeleiden
5
Problemen bij uitvoering:
•
•
•
interpretaties “Marokkaanse cultuur”:
“islamitisch?”
“Marokkaans?”
“Nederlands?”
levensbeschouwelijke visies medewerkers
beroepsachtergronden medewerkers
6
Begrippen:
• levensbeschouwing
• religie
• cultuur
7
Levensbeschouwing:
• een min of meer samenhangend geheel van
overtuigingen, waarden en normen,
waarmee mensen zin en richting geven aan
hun handelen;
• overtuiging: ‘waar’ en ‘onwaar’
• waarde: ‘goed’ en ‘kwaad’
• norm: concretisering waarde
(Tennekes 1985; Vellenga 1992)
8
Religie:
• betrokkenheid op het transcendente:
d.w.z. aanname van een niveau dat verder
reikt dan de empirische werkelijkheid
• religieuze systemen: ‘God’ (godsdienst)
9
10
11
Cultuur:
• cultuur = manier van leven
• cultuur geeft aan wat mensen waardevol
vinden en hoe zij zich behoren te gedragen
• kortom, cultuur heeft betrekking op de
waarden en normen van een bepaalde groep
of samenleving
12
Twee benaderingen concept
cultuur:
• ascriptieve benadering: statische aspecten
• situationele benadering: dynamische
aspecten
13
‘Cultuur’ als concept in de
zorg:
‘culturaliseren’:
• stereotypering
• negeren invloed veranderingen in land van
herkomst
• negeren subculturele verschillen
• verengen cultuur tot religie
• fixatie op exotische aspecten
• benadrukken verschillen en negeren
overeenkomsten
14
‘De’ Nederlandse
individualistische cultuur?
• orthodox-hindoeïstische gemeenschappen:
gesloten, sociale controle, gemeenschapszin
• orthodox-christelijke gemeenschappen:
gesloten, sociale controle, gemeenschapszin
• secularisatie en individualisering onder
migranten en hun nakomelingen
15
16
17
18
19
Twee kanten van dezelfde
medaille:
• enerzijds is de mens produkt van zijn of
haar cultuur
• anderzijds is de mens producent van zijn of
haar cultuur
20
Interculturalisatie van de zorg:
‘Een middel om de kwaliteit van de zorg
aan allochtonen te verbeteren met het oog
op een adequate aansluiting tussen
zorgvraag en -aanbod.’
(Raad voor de Volksgezondheid & Zorg,
2000)
21
Interculturalisatiebeleid
Parnassia Bavo Groep:
•
•
•
•
integrale visie (i.p.v. categoraal)
beleidsprocessen
personeelsbeleid
deskundigheidsbevordering:
- cursus Intercultureel Werken
- interculturele consultaties
- cultureel interview
22
Ervaringen
interculturele consultaties :
• informele aanmeldingen
• hulpverleners gunnen zich geen tijd voor
reflectie
• belangrijkste thematiek:
– wel of geen culturele problemen
– betekenis bovennatuurlijke invloeden
(magie, boze oog,
geesten/dzjenoun/winti/brua)
23
24
25
Mededeling
Wij delen onze Marokkaanse broeders
mee dat een ieder die een fqîh wil
raadplegen, die is gespecialiseerd in de
genezing van ziekten zoals (ten
gevolge van) betovering, tqaf (meestal:
impotentie als gevolg van magie),
huiduitslag?, kinderziekten, de wens
om te trouwen of zaken die betrekking
hebben op werk en handel, contact kan
opnemen met het volgende adres:
.......................................
Bezoekuren van 9 uur 's morgens tot 6
uur 's avonds.
(vertalingen T.A.P. Lammers)
26
27
28
29
30
Conclusies:
• visies op gezondheid en ziekte zijn cultureel
bepaald
• levensbeschouwing, religie/godsdienst en
cultuur
• noch ‘de’ Nederlander, noch ‘de’ Staphorster, noch ‘de’ Limburger, noch ‘de’
Marokkaan bestaat
• devies: open houding
31