1 Sociaal recht : les 1 1/10/2012 Geen collectief

Sociaal recht : les 1 1/10/2012
Geen collectief arbeidsrecht en Europees & internationaal arbeids-en sociale
zekerheidsrecht te kennen.
Amper logica bij sociale zekerheidsrecht voor gedetineerden
Geen gastcollege
Laatste college (17/12) is volledig gewijd aan de toepassing van het arbeids-en sociale
zekerheidsrecht op gedetineerden
Dit jaar ook toelichting rond de pre-contractfase, sollicitatiegesprek , privacy
(camera’s) etc., staat niet in de cursus.
Examen:
2 uur
Extra afgedrukte wetgeving : moet ingebonden zijn
Bedragen uit de cursus: niet vanbuiten te kennen. Bedragen veranderen voortdurend,
mogen actuele bedragen in wetboek inschrijven.
4 vragen: 2 arbeidsrecht, 2 socialezekerheidsrecht
altijd vragen over gedetineerden en gewone vragen uit de cursus.
Combinatie van toepassingsvragen en kennisvragen. Niet gewoon het artikel
opschrijven, maar ook uitleggen. Het artikel moet er zelfs nog niet eens instaan. U
moet uitleggen waarom u denkt dat dat artikel van toepassing is.
Geen waaier van antwoordmogelijkheden opschrijven.
Het is mogelijk dat er verschillende oplossingen mogelijk zijn.
Prof. vraagt graag vergelijkingsvragen, vooral bij socialezekerheidsrecht. è
schematisch studeren
Slides zijn GEEN samenvattingen.
1 Situering van het begrip: sociaal recht en de verschillende onderdelen
Arbeidsrecht + sociale zekerheidsrecht = Sociaal recht
Groot verschil tussen de twee
A)
Arbeidsrecht: privaatrecht, altijd vertrekken vanuit de overeenkomst en dat gaan
kaderen en corrigeren.
Socialezekerheidsrecht: publiekrecht, te nemen of te laten, niet van afwijken
B)
De werknemer, de werkgever,…
ó
Zelfstandigen, ambtenaren, kinderen,…
Wat is gemeenschappelijk tussen arbeidsrecht en socialezekerheidsrecht? Waarom
worden ze dan altijd samengenomen?
A) Zo gegroeid uit de geschiedenis
Tijd van Daens, enorm aanbod van werknemers, geen regelgeving, werknemers staan
enorm zwak, alles is volgens overeengekomen.
è Sociaal Recht regulering van arbeid : lonen, werkplek, vakantie, …
waar zit de koppeling met socialezekerheidsrecht?
Tijd van Daens, uit eigen initiatief legden ze een cent opzij voor zij die niet konden
werken. Overheid heeft dat op een bepaald moment overgenomen door één grote pot
te creëren, zodanig dat mensen die niet kunnen werken toch een zekere
inkomensvervanging krijgen.
Waarom heeft de overheid dat overgenomen? Als het niet van publiek recht is en dus
niet verplicht zou worden, zou niemand bijdragen.
Gemeenschappelijke noemer van arbeidsrecht en socialezekerheidsrecht = Sociale
Kwestie : arbeidsuitbuiting en de reactie hierop. Recht op menswaardige arbeid &
recht op bestaanszekerheid als u niet meer in staat bent te werken.
2 B) Rol van de sociale partners
Vakorganisaties/representatieven & werkgevers (VBO)
Moeten zelf onderhandelen over minimumloon, brugpensioen, lonen in cao’s. è
creëren zelf het arbeidsrecht
Link met socialezekerheidsrecht?
Speelt ook een hele grote rol in socialezekerheidsrecht. Vb. RSZ, RVP etc., worden
beheerd door de sociale partners
C) Eenzelfde bevoegde rechtbank bij geschilsituaties
Arbeidsrechtbanken zijn zowel bij arbeidsrecht als bij socialezekerheidsrecht
bevoegd. Voorzitter is een professionele rechter, bijgestaan door twee lekenrechters.
Lekenrechters : vertegenwoordiger van de vakbonden en een vertegenwoordiger van
de werkgeversorganisaties
Bij zelfstandigen: rechtbank met 2 professionele rechter, 1 lekenrechter van
zelfstandige organisaties
Drempel om te procederen is laag. Gerechtskosten zijn nog lager dan bij andere
bedingen, omdat men het laagdrempelig wil houden.
De verliezer moet niet altijd de gerechtskosten betalen.
Kritiek: sommigen zeggen dat het TE laagdrempelig is
Eigen O.M.: arbeidsauditoraat
è arbeidsrecht : verdere vertakking van privaatrecht
werkenden
è socialezekerheidsrecht: verdere vertakking publiekrecht
bevolking
3 Beschermende karakter arbeids-/en socialezekerheidsrecht
Wat betekent dat juridisch?
Arbeidsrecht vertrekt vanuit contracten. Twee partijen WN en WG. Deze 2 partijen
onderhandelen en zien of er een akkoord kan zijn. Als er een akkoord is, heb je een
arbeidsovereenkomst, en deze overeenkomst strekt de partijen tot wet.
Premisse dat men kan vrij negotiëren over alles. Overheid komt tussen en stelt dat de
WN zwakker staat.
Overheid trekt een kader rond de overeenkomst, principe van vrij negotiëren
blijft(contracteervrijheid) , maar het moet wel binnen het kader blijven. Vb.
negotiëren over het loon, maar het minimumloon moet gerespecteerd worden.
Wat als WG en WN afspraken maken die indruisen tegen wetgevend kader? Vb. loon
dat lager ligt dan minimumloon
è afspraken, bedingen of clausules overtreden het dwingende recht. In beginsel
nietig. (relatieve nietigheid)
Arbeidsrecht =
Dwingend recht
Relatieve nietigheid
è enkel betrokken beschermde persoon kan nietigheid inroepen (enkel WN)
è ex nunc (voor de beschermde persoon geldt de nietigheid enkel voor de toekomst,
maar niet voor het verleden) Voor de WG: ex tunc
è beschermde persoon kan afstand doen van zijn rechten, als de grond tot nietigheid
ophoudt te bestaan
Sociale zekerheid =
werkt op een andere manier beschermend.
Wat de overheid ons oplegt in wetten. Publiekrecht, raakt onze openbare orde.
Alles wat er geschreven staat moet gerespecteerd worden.
Openbare Orde/Goede Zeden
Absolute nietigheid
è alle belanghebbenden (werknemer, arbeidsinspectie, RSZ,…)
è ex tunc (uitgewist alsof het nooit heeft bestaan, retroactief)
è geen afstand
4 Bronnen van het arbeidsrecht
P17-21 lezen tegen volgende week. (vooral p.20 en 21)
Hiërarchie:
Gw.
Wet
KB.
MB.
Lagere rechtsnorm moet in overeenstemming met hogere rechtsnorm
Elke lagere norm moet zijn oorsprong vinden in een hogere rechtsnorm.
Probleem met arbeidsrecht: veel gediffentieerder, veel meer bronnen
Verschillende types Cao’s : ministeriële bekrachtiging, nationale, sectoren,
subsectoren,…
Arbeidsovereenkomsten (schriftelijk en mondeling)
è perfect mogelijk een mondelinge overeenkomst af te sluiten in het
arbeidsrecht
Arbeidsreglement: verplicht in elk bedrijf, bevat loon-en arbeidsvoorwaarden
Grondwet: twee belangrijke zaken
A) Art. 23 Gw.: recht op menswaardig bestaan en recht op arbeid
Belangrijk artikel in het arbeidsrecht, maar het heeft geen direct effect.
Inspanningsverbintenis van de overheid om te proberen iedereen werk te
geven naar keuze. Niet afdwingbaar.
B) Bevoegdheidsverdeling: federaal, gemeenschappen & gewesten
Arbeidsrecht: voor het grootste deel federaal
Regionale arbeidswetgeving: taalgebruik (gemeenschap) 1e Vlaams
taaldecreet 1973: in alle bedrijven die gevestigd zijn in het Nederlandstalig
taalgebied (Vlaanderen) moeten de arbeidsbetrekkingen in het Nederlands
gebeuren. Mag er dan geen Engels meer gesproken worden? Jawel, maar er
moet ook altijd een Nederlandstalige variant op zijn.
5 Sociaal recht les 2 08/10/12
Art. 23 GW.: inspanningsverbintenis voor de overheden om voldoende werk te
voorzien.
Gw. Is ook van belang voor de bevoegdheidsverdeling.
Bepaald decreet van Vlaamse Gemeenschap: Arbeidsbetrekkingen moeten in het NL
gebeuren in het NL-talig gebied. Decreetgever is daarin verder gegaan, en moet ook
in de precontractuele fase alles in het NL gebeuren. (job advertenties in kranten in het
Engels) è arbitragehof: stap te ver, vanaf moment sollicitatiegesprek mag het wel
uitsluitend in het NL gebeuren
Alles wat hiermee in strijd is = nietig
Hiërarchie der bronnen (p20.):
Elke bron moet rechtsgrond vinden in hogere norm
Lagere bronnen mogen niet in strijd zijn met hogere normen
Oppassen met mondelinge overeenkomsten, men gaat mondeling overeenkomsten
maken die in strijd zijn met hogere normen.
Arbeidsreglement: verplicht in elk bedrijf, opgemaakt door ondernemingsraad, loonen arbeidsvoorwaarden worden opgesteld. Kan met een individuele geschreven
overeenkomst van afgeweken worden, want dit staat hoger in de hiërarchie dan het
arbeidsreglement
cao’s: enorm belangrijke rechtsbron, gecreëerd door vakbonden en werkgevers
samen. Een beetje ongrondwettig, want niet voorzien in de grondwet.
Een overeenkomst bindt de betrokken partijen. Sommige werkgevers zijn geen lid bij
VBO, dus cao’s niet van toepassing op deze werkgevers? è Wel als ze algemeen
bindend verklaard zijn.
Drie soorten:
Algemeen bindend verklaarde cao’s: bekrachtigd bij KB
Waarom plaatst minister dit in KB? Vb. cao Minimumloon,
Komt net onder de wetgeving, zo kan er niet van afgeweken worden.
Ook van toepassing voor werkgevers die geen lid zijn van VBO.
Gewone: collectieve afspraak tussen enerzijds werkgevers en werknemers,
staat boven geschreven individuele arbeidsovereenkomst. (moet cao volgen)
Nationale arbeidsraad
Paritaire comités (sectoren)
Subsectoren
Buiten paritair orgaan: bedrijfscao’s (wg met zijn syndicale
afgevaardigden)
Niet bindend verklaarde cao’s: kijken of WG lid is van VBO of niet.
6 Niet lid van vbo è niet van toepassing
Wel lidè van toepassing, kan van afgeweken worden door geschreven
arbeidsovereenkomsten.
Lagere normen mogen afwijken van hogere normen, als deze hogere norm een
minimumnorm is en de lagere norm beter doet dan de hogere norm. Wijkt men
af en doet men slechter è nietig
Individueel arbeidsrecht
Precontractuele fase: onderhandelings-of sollicitatiefase
Opletten voor: je kan fouten maken, en die kunnen worden gesanctioneerd op
basis van 1382 B.W. Stel dat men solliciteert en men liegt over zijn diploma,
terwijl men eigenlijk nog herexamens heeft. U bent er niet door in uw
herexamen, terwijl de WG u heeft geselecteerd voor een volgende
sollicitatieronde en andere goede kandidaten niet heeft geselecteerd.
cao 38 (algemeen bindend verklaarde) :aantal regels voor precontractuele
fase: Gedrag, kosten, vragen, non-discriminatie,…
-Kostprijs van examens, testen en onderzoeken worden in beginsel altijd
gedragen door de inrichter, meestal de WG.
-Kosten van eensluidend verklaarde afschriften (gehomologeerde kopie): niet
in het begin, slechts wanneer u effectief geselecteerd bent kunnen ze u vragen
uw diploma mee te brengen
-­‐
Toekomstige WG moet u goed informeren over uw toekomstige job
-­‐
Hoe ver mag men gaan met vraagstelling? “Bent u zwanger of denkt u
binnenkort zwanger te zijn?”(in beginsel mag dit niet, tenzij u deze vrouw
net nodig heeft gedurende die 3 maanden) “heeft u in de gevangenis
gezeten? è indien zij relevant zijn wegens de aard van de
uitoefeningsvoorwaarden van de functie (art. 11 cao nr 38 p. 185 in
codex)
-­‐
-Discriminatie mag niet . Discriminatiewet 10 mei 2007 & art. 2bis cao nr. 38.
Mag niet direct en niet indirect(vb. minstens 1.75m, indirect vrouwen
discrimineren, want meer mannen dan vrouwen zijn groter dan 1.75m)
Als men toch discrimineert, moet men die kunnen motiveren, en het moet een
relevant criterium zijn. Men moet het kunnen rechtvaardigheden vanuit de
functie. Vb. In GB. Werden enkel mannen aanvaard bij de politie, omdat ze
sterker zijn. Niet aanvaard, wel bij de elite-eenheden.
Vb. in Zuid-Afrika worden blanke mensen gediscrimineerd, dit is positieve
discriminatie, want de zwarte bevolking geraakt minder snel aan jobs.
7 Arbeidsovereenkomst:
Overeenkomst, normaal gezien tussen twee partijen, met op een bepaald
moment een wilsovereenstemming om een welbepaalde arbeid te verrichten
tegen een bepaald loon.
Soms problemen bij de wilsovereenstemming. Was die wil er wel? Zoniet è
nietigheid
1e probleem: 1 van de 2 partijen was niet bekwaam om een contract af te
sluiten. Drager zijn van het recht en handelingsbekwaam zijn. Vb.
minderjarigen zijn handelingsonbekwaam. Ouders moeten bijstaan, moet niet
altijd uitdrukkelijk of schriftelijk zijn. Ouders kunnen zich wel verzetten.
Gedetineerden in een aantal gevallen ook niet handelingsbekwaam.
2e probleem: wilsgebreken:
-Dwaling: akkoord, maar verkeerde inschatting gemaakt, 40€/u en niet
40€/dag. Rechter gaat altijd toetsen aan normaal , vooruitziend
persoon. (‘had u dat moeten weten?’)
- Bedrog: tegenliggende partij heeft u doen dwalen. Machinatie,
handeling van de tegenpartij. Vb. liegen over diploma, achterhouden
dat u gedetineerd bent geweest
- Geweld: plegen of dreigen met geweld om de toestemming te krijgen
van een ander.
3e probleem: voorwerp: arbeid ó loon
oorzaak: ongeoorloofde oorzaak:
vb. drugskoerier, prostitutie: zelfstandig wel, niet in loondienst
Wet op Arbeidsovereenkomsten (WAO) 1978: één grote kaderwet, waarin alles wordt
opgenomen dat voor iedereen geldt.
Niet helemaal gelukt, er zijn bepaalde subcategorieën gemaakt.
Vb. thuisarbeid,
dienstboden, studentenarbeid. Er zijn toch nog altijd beroepen die buiten WAO
worden geregeld. Vb. beroepssporters, scheepvaart
Art. 18 WAO: WN kan niet worden aangesproken voor de schade die er gekomen is
door zijn fouten.. Enkel aansprakelijk voor bedrog en zware schuld.
In principe geen concurrentiebeding. In praktijk, met mate.
Overeenkomsten voor altijd mogen niet. Verschillend van onbepaalde duur, hier
weten we gewoon nog niet hoe lang de overeenkomst loopt.
Mag WG zeggen: ik zal u nooit ontslaan. è NEEN
Moet OK schriftelijk? è nee, tenzij uitzondering, vb. studentenarbeid. Men raadt het
wel aan voor bewijsvoering. Als het schriftelijk moest gebeuren, en het niet
schriftelijk is gebeurd (=nietig) , mag men met alle mogelijke vormen bewijzen dat
men effectief werk heeft verricht als student.
Verschil arbeidsovereenkomst en dienstovereenkomst: arbeidsrecht is alleen maar van
toepassing op werknemer. Niet iedereen verricht werk op basis van
8 arbeidsovereenkomst. Vb. tuinier kan via arbeidsovereenkomst, maar kan ook via
aannemingsovereenkomst.`
Weten of je met een werknemer te maken heeft: nagaan of er arbeidsovereenkomst is.
Nagaan of er een ondergeschikt verband is. Hiervoor moet men nagaan of er gezag is.
Gezag is leiding geven aan de WN, instructies geven over hoe men het werk moet
doen en wanneer men moet komen werken. Wanneer men naar eigen inschatting werk
kan verrichten, wanneer men dat wenst, dan kan geen sprake zijn van een
arbeidsovereenkomst.
Niet evident om te zien wanneer er gezag is. Regelgever probeert meer en meer per
beroep te zeggen of er daar sprake is van gezag of niet.
Kan men in de overeenkomst schrijven “dit is een arbeidsovereenkomst”. Ja, maar in
welke mate is de inspectie of een rechter daartoe gehouden? In beginsel wel, tenzij ze
uit de feiten vaststellen dat er tegenstrijdigheid is, dan gaan de feiten voor ( art. 331
Arbeidsrelatiewet: programmawet 2006)
Onderscheid tussen arbeiders (manueel werk) en bedienden ( intellectueel werk).
Waarom moeten bedienden beter beschermd worden? Omdat de vakorganisaties op
dit onderscheid zijn ingericht en het al zo lang zo is. Arrest uit 1990 van Arbitragehof:
aanvaardden het , ze durfden niet anders.
Onlangs terug de vraag aan het Grondwettelijk Hof: tegen juli 2013 moet het
onderscheid weg zijn.
9 Les 3 Sociaal Recht 15/10/2012
Plicht op arbeid ó vrijheid tot contracteren
è Gedetineerden zijn geen werknemers
Is ook geen dwangarbeid, zolang het niet mensonterend is
Wet interne rechtspositie gedetineerde (2005)
Gedetineerde heeft recht op arbeid
‘kan’ arbeid verrichten è wel vrijheid? Arbeidsovereenkomst? Arbeidsrecht
en Soc. Zekerheidsrecht van toepassing?
Eerst vond men dat een goed idee, maar toen men ook dacht aan het financiële
plaatje, vond het idee geen bijval meer. (RSZ, werkgeversbijdragen etc.)
Wat als er geen arbeid is? Werkloosheidsvergoeding?
Hypothetisch gat in de financiën van FOD Justitie werd altijd groter en groter.
è Financiële realiteit zorgde ervoor dat arbeidsrecht en soc. Zekerheidsrecht
niet van toepassing werd verklaard voor gedetineerden.
Gedetineerden zijn GEEN werknemers.
Kunnen ze dan echt niet beschouwd worden als werknemers? Rechter moet
hierover beslissen, nog geen concrete gevallen geweest.
In de rechtsleer zegt men dat er toch geen arbeidsovereenkomst is, want het
probleem zit em bij de werkgevers, want als een gedetineerde wil werken,
moet de detentiedirecteur hem werk verschaffen. Detentie-instellingen kunnen
niet zomaar vrij kiezen wie ze tewerk stellen.
(GEEN werknemers)
Verschil tussen arbeiders en bedienden. Bedienden beter beschermd.
Arbitragehof è discriminerend verschil, tegen juli 2013 moet dit verschil
weggewerkt zijn door het maken van een gelijk statuut.
Waar gaan we eindigen?
Bij het goede statuut van de bedienden? Dat gaan de werkgevers niet zien zitten.
Bij het mindere statuut van de arbeiders? Dat gaan de vakbonden en de werknemers
niet zien zitten
Werknemer: hoofdarbeid, bediende: handenarbeid
Vb. Caissière: vroeger nog ingetypt. Moet gecontroleerd worden. Belangrijkste is het
intellectuele, want de rekening moet kloppenè bediende
Mecanicien: moderne wagens grotendeels elektronica è handenarbeid of
hoofdarbeid?
Stripteaseuse: handenwerk, maar er zit intellectuele act achter. Om de mannen dorst te
doen krijgen. Een hele act die uitgedacht is. è bediende
Voetballer: intellectuele arbeid, positiespel, speloverzicht,… è bediende
10 Bijzondere of atypische arbeid: grote basisregels moeten hier en daar aangepast
worden.
Reeks categorieën:
Handelsvertegenwoordiger:
- doorgaans buiten het bedrijf aan het werk, en werken vaak voor meerdere
opdrachtgevers.
Vroeger discussies : WN of zelfstandigen? WG: we gaan ervan uit dat het WN
zijn, tenzij men het tegendeel kan bewijzen (bewijslast bij opdrachtgever,
WG) Als ze zelfstandig zijn = handelsagenten
-­‐
grotendeels op commissie betaald, elke order die wordt binnengebracht, zelfs
als er nadien niets meer mee gebeurt
-­‐
concurrentiebeding: maximumbeperking
Dienstboden:
-­‐
-­‐
Mensen die inwonen bij hun WG, en die hoofdzakelijk huishoudelijk arbeid
verrichten binnen het huis (geen tuiniers).
Stuk van hun loon in natura (kost en inwoon). 2/3e van het loon moet in geld
worden uitbetaald
Studentenarbeid:
-­‐ vele gevolgen op verschillende vlakken: arbeidsrecht, sociale zekerheidsrecht
(50dagen/jaar zonder RSZ-bijdrage)
-­‐ > 500€/maand : verliest u gezinsbijdrage
-­‐ WG gaat ervan uit dat studenten zwak staan: heel wat beschermende
maatregelen, vb. studentencontract MOET altijd schriftelijk zijn. Loon, uren,
voordelen in natura MOETEN duidelijk in de arbeidsovereenkomst staan.
Thuisarbeid:
-­‐
-­‐
-­‐
Arbeid wordt thuis verricht, en niet op de werkplek è heel de regeling
omtrent de werkplek (veiligheid etc.) moet thuis van toepassing zijn
Arbeidsuren: thuis mag je wel ’s nachts werken
Schorsingsgrond wordt herschreven vb. wat als computer uitvalt
Uitzendarbeid:
Uitzendbureau
Bedrijf dat
gebruik maakt
Uitzendkracht
11 Terbeschikkingstelling mag eigenlijk niet tenzij :
Bijzondere arbeid
Ter vervanging
Werk gaat tijdelijk heel sterk omhoog vb. Ford verkoopt heel goed
è gronden die aan arbeidsinspectie voorgelegd moeten worden
Uitzendbureaus moeten niet altijd toestemming vragen, ze hebben een vergunning
gekregen om in die gevallen hun uitzendkrachten te sturen
Met wie is de arbeidsovereenkomst gesloten?
WAO: arbeidsovereenkomst is tussen uitzendbureau en uitzendkracht
Bij overschrijding van deze gronden = arbeidsovereenkomst tussen uitzendkracht en
bedrijf dat ervan gebruik maakt kan ontstaan.
Ook in de kunstenaarssector (sociale kunstenbureaus), en bij bepaalde types werk,
waar veel zwartwerk voorkomt vb. poetsdiensten , waar men met dienstencheques
werkt. Mensen die betaald worden met dienstencheques, moeten geen bijdragen
betalen, gebruikers worden fiscaal gestimuleerd. Eén keerzijde: enorm duur voor de
schatkist van ons land.
WAO maakt ook onderscheid op vastheid van betrekking:
è arbeidsrechtelijke bescherming wanneer je je job dreigt te verliezen.
Wettelijke vastheid van betrekking : arbeidsovereenkomsten van onbepaalde duur.
Beide partijen hebben altijd het recht de arbeidsovereenkomst eenzijdig te
beëindigen. Dit moet tijdig gebeuren , zodat tegenpartij zich kan herorganiseren
ó contractuele vastheid van betrekking: contracten van bepaalde duur of van
bepaald werk. Contractueel vastgelegd hoe lang dat het duurt. Moeten ALTIJD
schriftelijk zijn, minstens in tweevoud.
Wat als je over je duur gaat? Contract van een jaar, en je gaat er over è wordt
contract wordt van onbepaalde duur
Wat als het contract van bepaalde duur niet schriftelijk is afgesloten? è wordt
contract van onbepaalde duur
Is het mogelijk dat m’n verschillende contracten van bepaalde duur afsluit om de
basisregel van de wettelijke vastheid van betrekking te omzeilen? (ivm. Opzeg)
4-3-2 Regel: 4 contracten van minstens 3 maanden, max. 2 jaar
Speciale gronden om daarvan af te wijken?
è voorleggen aan Arbeidsinspectie
12 Tussenvorm: contract van vervanging: in essentie contractuele vastheid van
betrekking voor de duur van de ziekte. Probleem: de duur van de ziekte is niet altijd
bepaald. Vb. zenuwinzinking, etc.
Max. 2 jaar
Proefbeding: modaliteit binnen de bestaande contracten (bepaalde of onbepaalde
duur). WG wil nagaan of u wel geschikt bent, WN wil zien hoe het is om daar te
werken. Wat als het tegenvalt? Relatief snel opzeggen op basis van proefbeding.
Opzeggingsregeling moet niet gerespecteerd worden.
Proefbeding moet altijd schriftelijk zijn.
Proefbeding moet altijd een bepaalde duur hebben (Arbeiders: min. 7d/max.14d.;
bedienden min. 1m/max. 6maanden/hoogste categorie: 1 jaar). Vuistregel:
proefbeding mag nooit langer dan 50% van het contract van bepaalde duur zijn.
Hoe interpreteren?
Tijdens de minimumperiode in beginsel geen ontslag nemen/geven.
Eens minimumperiode voorbij is, moeten opzeggingstermijnen niet meer
gerespecteerd worden (bedienden opzeggingstermijn van 7 dagen) zolang men
in de proefperiode zit.
Na de maximumperiode van het proefbeding, komt men in contractuele of
wettelijke vastheid van betrekking, en gelden de opzeggingstermijnen dus.
Rechten en plichten arbeidsovereenkomst
WN is bereid om arbeid te verrichten, en WG is bereid loon te geven voor arbeid.
Arbeidsovereenkomst strekt tot wet.
Art. 1135 : partijen honoreren het contract. è contract kan men niet eenzijdig
wijzigen.(art. 1134)
Wat moet WN doen:
Werk verrichten volgens de arbeidsovereenkomst en volgens instructies van de
werkgever (art. 17 en 19 WAO)
Volgens WAO mag WN geen vertrouwelijke info doorgeven aan andere partijen.
WN mag geen schade aanrichten, kan door WG worden aangerekend bij het
beëindigen van de overeenkomst.
WG kan geen schadeclaim indienen tegen de WN.
Gereedschap moet gerespecteerd worden door WN.
Wat moet WG doen:
Loon betalen
Arbeid geven. Wat als WG geen arbeid geeft en toch betaalt? WG kan hierop worden
aangesproken. WN moet voldoende vaardig blijven.
Komt WG dit niet na? WG kan door WN worden aangesproken en hierdoor worden
aangesproken.
Op een veilige en aangename manier: respecteren voorwaarden arbeidsveiligheid.
(ARAB: algemeen reglement arbeidsbescherming). Aangenaam = zonder pesten,
racisme, discriminatie, seksuele intimidatie
13 Loon
= tegenprestatie voor arbeid die WN verricht
Loon- en loonbeschermingswet van 1965
Alle geld of voordelen die in geld waardeerbaar zijn die kaderen binnen de
dienstbetrekking. vb. gsm van WG, gebruik van bedrijfswagen, eten in de
kantine
Soms geen werk verricht en toch krijgt men loon! Vb. Niet werken op
Kerstmis/vakantie maar toch loon. è omdat het zo gestipuleerd staat in de
arbeidsovereenkomst of in de wetgeving
Wat als geld dat niet in de overeenkomst of in de regelgeving staat? Vb.
extraatje, kwalificatiepremies in het voetbalè Loon als het een compensatie
is voor de geleverde arbeid
Gratificatie: als het niet is voor geleverde prestaties, maar voor vb. verjaardag,
dus geen loon
Waarom is het begrip loon zo belangrijk? Heeft vooral te maken met de
kostprijs voor de werkgevers/werknemer.
Of iets loon heeft, heeft zijn gevolgen voor arbeidsrecht en soc.
Zekerheidsrecht.
Loon is een belangrijk element in de berekening van opzeggingstermijn en
opzeggingsvergoeding.
Loon is de basis voor het berekenen van de bijdragen van sociale zekerheid.
(WG en WN gaat proberen te zeggen dat al de voordelen geen loon zijn).
Loon is belangrijk voor de belasting.
Wet van 1965: heel wat regels omtrent hoe loon uitbetaald moet worden.
Vb. Niet in kantine van de WG uitbetaald worden
Art. 14 WAO: belangrijke aanpassing i.v.m. algemeen recht
Normaal gezien, wordt een nietige overeenkomst nietig beschouwd ex tunc, ze
heeft nooit bestaan.
è Loon zal je kunnen blijven claimen voor geleverde arbeid, zelfs bij
nietigheid. Vb. illegale arbeid
Voor voltijds werk, moet loon per maand minstens 1500 euro betalen. (ó
O.62 euro/u voor gedetineerde, in beste geval 38u/week)
14 Les 4 Sociaal Recht 22/10/2012 Spanning omtrent loon tussen WN, WG en derden (basis voor berekening bijdragen). Minimumloon in België; belangrijke verworvenheid, niet in USA/UK/Duitsland Gedetineerden hun loon verschilt heel sterk van het minimumloon Maximumloon bestaat ook. Men mag niet zomaar vrij het loon verhogen. Indexeren op basis van gezondheidsindex. Overheid probeert loontoename te beperken. Waarom doet de overheid dit? De loonkost is te groot, we zijn “duurder” dan de Duitsers, maar aan het einde van de rit houden we netto minder over. Een neveneffect is de komst van in het beste geval geregistreerde buitenlandse werknemers, in het slechtste geval werken ze in het zwart. Ander effect: Belgische vestigingen worden gesloten. Vb. transportsector Er wordt nagegaan of onze lonen niet te buitensporig zijn in vergelijking met de naburige landen. Zoja, gaat de overheid er een rem op zetten ten behoeve van de concurrentiekracht. Stel dat de overheid zegt dat er niet meer dan 2% loonsverhoging mag zijn dat jaar. Bepaald bedrijf had een boerenjaar en voert ‘in stilte’ een loonsverhoging van 5% door. WN/WG en vakbonden gaan dit niet aan de overheid gaan zeggen, soms gaan ze het wel zeggen. Vb. Carèstel Ook regelgeving t.a.v. derden i.v.m. loonbescherming: Beslag : gerechtelijke beslissing als u niet meer in staat bent om uw gerechtelijke schulden te betalen. Gerechtsdeurwaarder mag langskomen en een aantal goederen te gelde maken. Kleine regel in contract: “overdracht van loon”, schuldeiser heeft de mogelijkheid loon rechtstreeks bij WG op te eisen. Rechter kan ook beslissen beslag op loon te leggen. è wetgever is tussenbeide gekomen, beslag en overdracht kan, maar slechts in beperkte mate. Want bij volledig beslag of overdracht, kan de gedupeerde terugvallen op het bestaansminimum en dan moet de overheid voor de kosten opdraaien. Tot 1037 euro mag er geen beslag op loon zijn. Tot 1113 euro mag men 20% inbeslagnemen van het loon. Tot 1228 euro mag men 30% inbeslagnemen van het loon Tot 1344 euro mag men 40% inbeslagnemen van het loon Meer dan 1344 euro mag men het volledige loon inbeslagnemen 1 uitzondering: vorderingen voor onderhoud kinderen/partners : indien men nog onderhoudsgeld verschuldigd is aan de partner of de kinderen en er ontstaat beslag, dan kan men geen beslag leggen op de vorderingen uit het onderhoud. è om het gezin te beschermen 15 Allerlei rechten, plichten en verboden : vb. Geen nachtarbeid, geen weekendwerk, 38u werkweek. è uitzonderingen in allerlei sectoren, sommigen mogen zelfs genegotieerd worden. Deze uitzonderingen moeten een basis vinden in de wet zelf, en WG en WN moeten hier vaak ook een akkoord over bereiken betaalde vakantiedagen: vroeger: per maand gewerkt = min. 2 dagen vakantie voor het jaar nadien men is tussenbeide gekomen omwille van een Europese richtlijn die garandeert dat men altijd minstens 20 dagen vakantie moet kunnen krijgen. Druk van WN en vakbonden om toch meer vakantie te geven aan startenden. Gecorrigeerd : -­‐ 2 dagen vakantie / maand werken, met minimumgarantie van 20 dagen è moet minstens 3 maanden gewerkt hebben Arbeidssfeer en arbeidsethos: In de ogen van de prof het moeilijkst om te reguleren. Overheid probeert bepaalde gedragingen uit te sluiten. Vb. ongewenst gedrag dat ingaat tegen de integriteit van een andere persoon, pestgedrag, racisme. Psychosociaal welzijn op het werk moet verbeterd worden. Voor ongewenst seksueel/pestgedrag moet elk bedrijf een vertrouwenspersoon aanstellen. Zware sancties op ongewenst gedrag: zelfs strafrechtelijk, WG is burgerrechtelijk aansprakelijk. è grote sancties duiden op onmacht overheid, als je uw collega’s/werkgever voor de rechtbank sleept, kan je er in principe niet meer blijven werken, want je gaat geviseerd worden etc. Hoe ver mag de WG gaan met zijn controle? Vb. te snelle bestelwagen, andere chauffeur filmt dit en zet dit op youtube. WG ziet de film en sanctioneert de chauffeur. è inbreuk recht op privacy, want zonder toestemming film op internet gezet. In het kader van zijn controlerecht kan de WG het nuttig vinden om camera’s te plaatsen en het email-­‐ en surfgedrag van de WN te controleren. WG heeft het gevraagd dat WN en vakbonden het uitwerken cao nr. 68 van 16/6/1998: gebruik van camera’s cao nr 81. Van 26/4/2002: gebruik van email Zowel het gebruik van camera’s als de mogelijkheid van het emailverkeer te controleren gaat in tegenover de persoonlijke levenssfeer. Dat mag soms, als de wetgever dat toestaat. Voorwaarden: -­‐ Er moet een duidelijk uitgesproken doel zijn, nl. het controlerecht van de WG. -­‐ Middelen die men hanteert moeten proportioneel blijven met het doel. -­‐ Je moet het meedelen aan de WN, zodanig dat hij het kan weigeren. 16 De wetgever gaat heel ver in het eisen van de naleving van deze 3 voorwaarden. In strafrecht is men dit beginnen te nuanceren (de mededelingsplicht) vb. bij ernstige feiten. In arbeidsrecht eist men een strikte naleving. Schorsing Altijd vertrekken van de arbeidsovereenkomst Art. 1134 Bw. Pactum sunt servanda, afspraken kom je na. Niet-­‐nakoming? Andere partij mag altijd naar de rechter stappen om u te laten sanctioneren. = stilzwijgend ontbindend beding. Tenzij de wetgever een uitzondering voorziet. Aantal situaties waarbij men toch niet gesanctioneerd kan worden, vb. schorsing. Tijdelijke onderbreking van de nakoming van zijn verplichtingen, altijd basis in de wetgeving. Vb. voorlopige hechtenis is een schorsingsgrond; effectief gaan zitten is geen schorsingsgrond Loondoorbetaling ja of nee? In een aantal gevallen wel, andere weer niet, en soms neemt de RVA de loonbetaling over. In een aantal gevallen is schorsing ten voordele van de WG: omdat de WG geen werk kan verschaffen, ter bescherming van de WG heeft de wetgever een aantal schorsingsgronden voorzien, want anders kan de WN op grond van 1134 B.W. naar de rechtbank trekken. Vooral ten aanzien van arbeiders. Vb. Overmacht: plotse, onvoorziene gebeurtenis, buiten de wil van de betrokkene; Aangevatte werkdag: ik ga naar mijn werk, maar ik kom nooit/te laat aan omwille van een onvoorziene gebeurtenis buiten mijn wil; Ziekte: 7 dagen bij arbeiders, 1 maand bij bedienden, daarna neemt de ziektekas het over. Men valt terug van zijn nettoloon naar 65% van zijn laatst verdiende brutoloon. Om verschil tussen arbeiders en bedienden kleiner te maken, past de WG het verschil bij tussen nettoloon en de ziekte-­‐uitkering de eerste maand. De eerste dag van ziekte wordt niet betaald bij arbeiders (= carensdag). Moederschap: 15 weken schorsing van de arbeidsovereenkomst, zelfstandigen slechts 8 weken. WG moet geen loon betalen, gaat onmiddellijk naar de ziekenkas (85% van laatstverdiende brutoloon). Waarom zou men dit gedaan hebben? Om discriminatie ten aanzien van (zwangere) vrouwen te verminderen, men is nog altijd iets sneller geneigd om een man te kiezen dan een vrouw. Vaderschapsverlof: 3 dagen van de WG, 7 dagen van de sociale zekerheid Tijdskrediet : Algemeen tijdskrediet: elke WN kan als hij voldoende lang gewerkt heeft, vb. een jaar volledig, of 5 jaar deeltijds niet gaan werken. Ouderschapsverlof: in principe 3 maand, maar vele sectoren doen beter. Aantal schorsingsgronden die WG kan inroepen tegen de arbeiders: Technische stoornis: storing in uitrusting bedrijf Economische noodzaak: tamelijk soepel, elke sector moet omschrijven wat economische noodzaak kan zijn voor deze sector. RvA moet overtuigd worden van noodzaak = technische werkloosheid. Veelvuldig gebruikt tijdens de financiële economische crisis çè bij bedienden kan dit niet= in 2008 ook voor bedienden, max. 4 maanden Slecht weer: vb. bouw, als het aanhoudt, komt de RvA tussen. 17 Einde van de arbeidsovereenkomst Inleiding Aantal logische gronden: -­‐ overlijden WN -­‐ periode verstrijkt -­‐ werk is afgeleverd, bij OK afgesloten met als doel speciaal project -­‐ overmacht: niet alleen tijdelijk onmogelijk, maar definitief Standaardsituatie: omdat een partij/ de partijen dat WIL. Soms willen beide partijen het (het makkelijkst), geen opzeg etc. Meestal de wil van één partij = opzeg. Rechtshandeling waarbij één partij zegt dat hij er een einde aan wil maken, en dat moet duidelijk maken aan de andere partij. Hij moet dit voldoende op tijd doen, zodanig dat de andere partij zich kan herorganiseren. De termijn is enorm gereguleerd en wordt uitgedrukt in opzeggingstermijnen. Bij fouten tegen de termijnen is een schadevergoeding (=opzegvergoeding) verschuldigd. Dringende reden: ook gebaseerd op de wil van één van de partijen. Moet geen vastheid van betrekking garanderen, u mag onmiddellijk de overeenkomst beëindigen. Dit moet echt wel iets extreems zijn, die het echt onmogelijk maken om nog verder te werken. Zo erg dat het vertrouwen geschonden is, dat men niet meer mag verder werken. Vb. diefstal 18 Les 5 Sociaal Recht 9/11/2012 Beëindiging van een overeenkomst Inleiding Arbeidsrecht: Normaal gezien wordt de overeenkomst beëindigd door opzeg. Een van de partijen maakt haar wil tot het beëindigen van de arbeidsovereenkomst bekend. ó Burgerlijk recht : daar is art. 1184 Burgerlijk Wetboek de norm = stilzwijgend ontbindend beding. Moet voorgelegd worden aan de rechter om de overeenkomst te beëindigen. Als een van de partijen haar contract niet naleeft KAN de rechter het contract ongedaan maken, of een schadevergoeding toekennen. Kan deze vorm van beëindiging ook ingeroepen worden in het arbeidsrecht? Wet op de arbeidsovereenkomst verbiedt dit niet è dus het is TOEGESTAAN In de realiteit wringt dit al wel eens met de situatie, zolang de rechter nog niet heeft geoordeeld, moet je de persoon blijven tewerkstellen. (zoniet, ga je als werkgever zelf in de fout). In het arbeidsrecht wilt men de overeenkomst onmiddellijk beëindigen of met opzeg. Wat ook mag is een uitdrukkelijk ontbindend beding opnemen in de overeenkomst. Vroeger vooral op basis van huwelijk. Vb. Sabena in de jaren 60’/70’: Als de stewardess in het huwelijk treedt, eindigt het contract onmiddellijk. Opzeg: Eenzijdige rechtshandeling. Enkel contracten van onbepaalde duur. Strikt gereguleerd: moet schriftelijk gebeuren (Werknemer via een aangetekend schrijven/ Werkgever mag het gewoon op een brief schrijven, maar de werknemer moet het dan wel aftekenen) , moet duidelijk vermelden dat u contract wenst te beëindigen, de ingang en duur van de opzeg moeten ook vermeld worden, een reden moet eigenlijk niet vermeld worden. Wetgever wou statuten van arbeiders en bedienden dichter bij elkaar brengen : Contract voor 2012: oude regeling van opzeggingstermijnen Contract na 2012: nieuwe regeling van opzeggingstermijnen, arbeiders krijgen langere opzeggingstermijnen, bedienden krijgen minder lange opzeggingstermijnen uitgedrukt in dagen Grondwettelijk Hof vond het verschil discriminatoir è tegen zomer 2013 moeten de statuten uniform worden gemaakt 19 Aantal parameters om opzeggingstermijn te bepalen: -­‐ Persoon die opzegging doet. Als werkgever opzegging doet = langere termijnen, dan als werknemer opzegging doet. -­‐ Anciënniteit: hoe hoger de anciënniteit, hoe langer de opzegging. Heeft te maken met trouw aan het bedrijf en de moeilijkheid om nieuw werk te vinden. -­‐ Bij bedienden komt er een parameter bij, het loon. Hoe hoger het loon, hoe meer onderhandelingsruimte over de opzeggingstermijn. Men gaat ervan uit dat bedienden van een hoger inkomensniveau zelfstandiger zijn, dat ze sterker in hun schoenen staan, dat ze meer gegeerd zijn op de arbeidsmarkt en dat ze minder zwak zijn. Formules Claeys (houdt rekening met functie) en Major(houdt rekening met leeftijd): worden gebruikt om opzeggingstermijnen te berekenen. Dit is niet verplicht, het is aanvullend recht. Vaak zullen bedienden terugvallen op deze formules in hun onderhandelingen met de werkgever. è Formules niet te kennen Basisberekening bij bedienden: 3 maanden/aangevatte periode van 5 jaar Bedienden hebben nog altijd een langere opzeggingstermijn dan arbeiders. Als compensatie heeft de overheid arbeiders een ontslagvergoeding toegekend. Wat met pensionering? Als werkgever wil opzeggen is de opzeggingstermijn 6 maanden, als de werknemer in vervroegd pensioen wil is de opzeggingstermijn slechts 3 maanden. Let wel: de opzeggingstermijn wil niet zeggen dat de werknemer niet meer moet gaan werken, hij moet zolang gaan werken als de opzeggingstermijn duurt. Hij krijgt wel enkele vrije dagen om te gaan solliciteren/nieuw werk te zoeken. Werknemers hebben de mogelijkheid om een tegenopzeg te doen als ze nieuw werk hebben gevonden. Een opzeggingstermijn kan geschorst worden als er een schorsingsgrond is, vb. ziekte. Wat als men fouten heeft gemaakt bij de opzeg? Vb. formeel: niet schriftelijk; fouten in de procedure; uit de omstandigheden: vb. werkgever die eenzijdig arbeidscontract wijzigt è werknemer kan afleiden dat de werkgever een einde wenst te maken aan de overeenkomst. è forfaitaire schadevergoeding betalen, berekenen op basis van de opzeggingstermijnen. De termijn wordt gewoon omgezet in loon. In één keer uitbetaald. Foutief ontslag: mogelijk om als correctie van de fout betrokkene terug aan het werk te stellen in het bedrijf? In België NIET. Ontslag is een ontslag, foutief ontslag blijft een ontslag, opzeggingsvergoeding is verschuldigd. Je kan daarna wel overeenkomen met uw werkgever om terug bij het bedrijf te gaan werken, 20 maar dit kan niet als correctie van de fout, de schadevergoeding blijft verschuldigd. In België opteert men vaak bij ontslag voor de optie om de werknemer onmiddellijk aan de deur te zetten (en dus de opzeggingsvergoeding te geven). Men vertrouwt blijkbaar de werknemer niet. Wat als het contract nog niet begonnen is/u nog niet begonnen bent met werken. Vanaf wanneer begint dan die opzeggingstermijn te lopen? Opzeg is opzeg, is niet gekoppeld aan moment van beginnen te werken, maar wel aan de andere partij tijd te geven om een oplossing te zoeken. De opzeggingstermijn begint dus te lopen vanaf het moment dat de opzegging bekend wordt gemaakt aan de andere partij. Wat met overeenkomst van bepaalde duur? Hier geldt geen opzeg, het werk moet geleverd worden/de termijn moet gerespecteerd worden. Bij het verstrijken van de duur is het contract gedaan. Als het contract langer duurt dan de bepaalde duur, wordt het een contract van onbepaalde duur.Als men eenzijdig wenst op te zeggen, is het een foutieve opzegging (want het mag eigenlijk niet) è schadevergoeding is verplicht voor de termijn die nog loopt van het contract van bepaalde duur. Wetgever heeft hier een rem opgezet: men berekent de opzeggingstermijn mocht het een contract van onbepaalde duur zijn en vermenigvuldigt dit met twee. Dit is de maximale duur van de opzeggingsvergoeding. Willekeurig ontslag: Niet verplicht om een reden voor opzeg te melden. Men raadt aan om bij arbeiders toch de reden te vermelden. Arbeider kan claimen dat het een willekeurig ontslag is, de werkgever zal moeten bewijzen dat het geen willekeurig ontslag was. ontslag wordt als rechtsmisbruik beschouwd, als het ontslag echt niets met situatie bedrijf/gedrag werknemer te maken heeft. Bijkomende schadevergoeding moet betaald worden bij willekeurig ontslag. Als er geen reden instaat/slecht geformuleerd is, dienen arbeiders bijna automatisch een claim tot willekeurig ontslag in. Rechtsmisbruik: ontslag zonder reden, werkgever heeft geen belang bij ontslag. Werknemers moeten zelf het rechtsmisbruik bewijzen Ontslag op basis van dringende redenen: eenzijdig Wettelijke vastheid van betrekking geldt niet è geen opzeggingstermijn Onmiddellijk in werking Zeer zware procedure, werkgevers gaan hier vaak in de fout. Foutief ontslag è blijft ontslag, maar er is ook een schadevergoeding verschuldigd Binnen de 3 dagen na de gebeurtenis/kennis van de gebeurtenis moet het ontslag wegens dringende redenen gebeuren. 21 Reden moet heel duidelijk omschreven worden, omdat bij betwisting de rechter gaat kijken naar de reden van het ontslag. Als dit onduidelijk is zal de rechter het een foutief ontslag noemen. Vertrouwensband moet geschonden zijn. Vb. Dakwerker die op het dak aan het roken is terwijl hij roofing aan het leggen is. Het dak was in brand gevlogen…; caissière die als prostituee bijkluste Typisch voorbeeld: detentie. Feiten binnen het bedrijf: ontslag wegens dringende redenen wordt altijd aanvaard. Feiten buiten het bedrijf: werkgever zal moeten aantonen dat het vertrouwen geschonden is of dat het imago van het bedrijf geschonden is. Arbeidsrechter moet wachten op uitspraak van strafrechter. Wat moet werkgever dan doen met een gedetineerde werknemer? Niet geregeld in het arbeidsrecht, mogelijke oplossingen: -­‐Contract schorsen zolang de werknemer in detentie zit -­‐Ontslag wegens dringende redenen -­‐Cynische oplossing: gewoon ontslag geven, met opzeggingstermijn: niet betalen als hij niet komt werken 22 Les 1 Sociale Zekerheidsrecht 12/11/2012 Arbeidsrecht: correctie op privaatrecht Enkel WN en WG Sociale zekerheidsrecht: WN – Zelfstandigen – Ambtenaren publiekrecht Definitie: Geheel van wettelijke regelingen die op basis van solidariteit (herverdeling) prestaties(geld) toekennen aan personen, individuen die slachtoffer zijn geworden van een traditioneel sociaal risico. Sociale risico’s: Sociale verzekeringen: bijdrage è uitkering (ongeacht uw middelen) *Inkomensvervanging: Werkloosheid: Ouderdom: 65jaar , 60 jaar (minder uitkering) vervroegd pensioen, 58 jaar vervroegd brugpensioen. Overlijden: overlijdenspensioen Arbeidsongeschiktheid: -­‐ Ziekte -­‐ Invaliditeit (na 1 jaar) * Kostencompensatie: Gezondheidszorg: medische kosten Zorg: bijstand van derden Gezinsbijslag Sociale bijstand : middelentoets è zorgt ervoor dat elk individu een menswaardig bestaan kan hebben in onze maatschappij. Komt er in essentie op neer dat armoede moet worden bestreden. Regeling niet voldoende è naar OCMW gaan voor leefloon è middelentoets 23 “Wettelijk “ sommige van risico’s zijn ook in de privé verzekerbaar, vb. levensverzekering, hospitalisatieverzekering geen wettelijke regelingen è gaan we hier niet bespreken wettelijke regelingen worden gekenmerkt door een hoge mate van solidariteit meer solidariteit van de verticale as bij sociale zekerheid (itt privé-­‐regelingen) sterke schouders dragen meer risico = waarschijnlijkheid X schade è opstellen risicoprofiel risicoselectie wordt niet gedaan in de sociale zekerheid bijdrage betalen op basis van wettelijke regeling, niet gekoppeld aan risicoprofiel twee grote sociale zekerheidsstelsels Bismarck : eind 19e eeuw, juist verenigde Duitsland Eerste ouderdomspensioen gekoppeld aan 65 jaar ingevoerd Men vertrekt altijd vanuit arbeid Uitgebreid naar gezin van de werkende Uitkeringsniveau moet op het niveau zijn zodat de persoon zijn oude levensstandaard kan verderzetten è gekoppeld aan laatstverdiende loon Betrokkenen staan in voor financiering van eigen stelsel (WN en WG) Beveridge : Voor alle inwoners Bijdrage van de rijken Vaste uitkeringen België voornamelijk bismarckiaans. Ook elementen van Beveridge Opmerkelijk: we zijn bismarckiaans systeem: maar zelfstandigen hebben vaste uitkeringen Genummerde kb’s : volmachtkb’s, zelfde kracht als een wet Systeem mag niet achteruitgaan: alleen vooruitgaan of op zijn minst consolideren (standstill) GwH: uitkering in geld omgevormd in uitkering in natura is geen achteruitgang (aanleiding: politieke vluchtelingen) 24 Les 2 Sociale Zekerheidsrecht 19/11/2012 !!! EU-­‐lidstaten kennen Bronnen: Administratie heeft de mogelijkheid om regelgeving te creëren 23 Gw.: standstill, daarbuiten weinig afdwingbaarheid/geen directe werking belangrijke invloed gelijkheidsbeginsel: systematische discriminatie in sociaal recht è veranderingen opgedrongen door GwH Bevoegdheidsverdeling: Gemeenschappen: persoonsgebonden aangelegenheden : sociale zekerheid is persoonsgebonden bij uitstek Principes: persoonsgebonden aangelegenheden liggen bij de Gemeenschappen (art. 5 BWHI). In praktijk enkel preventie Uitzonderingen: Als de gezondheidszorg/gezinsbijslag etc. gekoppeld is aan de sociale zekerheid. (voor 90% gekoppeld aan sociale zekerheid, want wordt hierdoor gefinancierd) dan blijft het federaal. Waarom uitzondering? Solidariteit, herverdeling. Moet genuanceerd worden. GwH: zolang sociale zekerheid is gekoppeld aan arbeid, dan moet de sociale zekerheid federaal blijven. Anders riskeer je concurrentie te veroorzaken tussen Vlaamse en Franstalige werknemer. è Als sociale zekerheid niet meer gekoppeld is aan de arbeid, dan kunnen de Gemeenschappen dit wel è Zorgverzekering is Vlaams en kan Vlaams zijn, want ze is niet gekoppeld aan arbeid (mooi voorbeeld van Beveridge systeem) Regeerakkoord Di Rupo: staat in dat gezinsbijslag ook losgekoppeld gaat worden van arbeid, zodat de bevoegdheid overgeheveld kan worden naar de Gemeenschappen Uitvoering, beheer en administratie: Belangrijke rol weggelegd voor FOD Sociale zekerheid Ze moeten geld innen en verdelen. Principe: beheer: decentralisatie = organiseren van het innen van het geld (RSZ) 25 = geld verspreiden over alle andere organisaties die ervoor zorgen dat het geld toekomt bij de mensen bij wie het moet toekomen. = geld van ziekteverstrekking doen toekomen aan patiënt = werkloosheidsuitkering (RVA) FOD niet in staat om al die taken zelf te doen è uitbesteding op basis van decentralisatie (= delegeren op basis van een beheersovereenkomst aan andere entiteit die meer capabel is om dat te doen, dit is een aparte rechtspersoon (semi-­‐publiekrechtelijke persoon= parastatale) met eigen rechten en plichten en eigen beheersraad (vakbonden, werkgevers en regeringscommissaris(sen))) Belangrijke taken FOD: adviseren naar politici Coördineren Sociale verzekeringen vanbuiten leren! Uitbesteding: Innen van bijdragen en verdelen over de verschillende fondsen : Rijksdienst Sociale Zekerheid Per grote sociale verzekering = eigen rijksdienst Beheer pensioenen en zelfstandigen : Rijksdienst van Pensioenen Gezondheidszorg en arbeidsongeschiktheid =RIZIV (Rijksinstituut Ziekte-­‐en Invaliditeitsverzekering) è verdere uitbesteding in ziekenfondsen , zij houden contact met de verzekerde Werklozen: Rijksdienst Arbeidsvoorziening (RVA) Rijksdienst kinderbijslag werknemers (RKW) è verdere uitbesteding Kinderbijslagfonds, betalen kinderbijslag uit parastatalen zijn gaan uitbesteden aan privé-­‐organismen (vb. Ziekenfondsen etc.), meesten zijn Vzw’s Functionele decentralisatie: per functie uitbesteed, uiteindelijke bevoegdheid blijft bij de FOD. Theoretisch gezien kan de FOD zeggen dat ze hun taken niet goed doen, en de bevoegdheid terugnemen. Bijstand = Territoriale decentralisatie: FOD Sociale zaken besteed uit per gemeente aan OCMW ‘s. Bevoegd voor leefloon en maatschappelijke dienstverlening om mensen een leefwaardig bestaan te garanderen. 26 Mindervaliden : niet uitbesteed, blijft dus onder het FOD Zelfstandigen FOD Sociale Zaken: bevoegde instantie Uitbesteding aan: RSVZ : Rijksinstituut Sociale verzekering zelfstandigen: innen van bijdragen en staat ook in voor kinderbijslaguitkering en faillissementsuitkering (ó RSZ: innen wel, maar betalen geen uitkering) è verdere uitbesteding aan zelfstandige kassen/fondsen zelfstandigen hebben minder verzekeringen dan werknemers => niet verzekerd voor arbeidsongevallen, beroepsziekten, werkloosheid, geen kinderbijslag van de RKW. RIZIV RVP Ambtenaren: Overheid is eigen beheerder van eigen sociale zekerheid (= ministerie van Ambtenarenzaken). Lonen worden doorbetaald Enkel RIZIV, de rest blijft onder FOD Ambtenarenzaken Wat met zorgverzekering? (Vlaanderen) Vlaams ministerie heeft gedecentraliseerd : Zorgfonds opgericht, verder uitbesteed aan ziekenfonds Wie is er verzekerd? WERKNEMER Arbeidsovereenkomst è gedetineerden die werken in een instelling zijn GEEN werknemers dus opgelet! Contractuele ambtenaren vallen onder deze categorie Voor een Belgische werkgever op Belgisch grondgebied Uitzondering : + economisch ondergeschiktheid: Geen werknemers voor arbeidsrecht, wel voor sociale zekerheidsrecht :Eigenlijk zelfstandig, maar zo zwak economisch dat ze als werknemer worden beschouwd, namelijk taxichauffeurs, buschauffeurs en opdrachtgever staat borg voor materiaal; kunstenaars (creëren of interpreteren) 27 ook aantal werknemers uit sociale zekerheid gezet : studentenarbeid (betalen geen bijdragen); huispersoneel gedeeltelijke vrijstelling: sportbeoefenaars Aantal groepen gelijkgesteld met werkenden, hoewel ze in principe niet werken : vb. tijdskrediet, brugpensioen, werklozen è dure maatregel, want doorgaans categorieën die geen bijdragen leveren tot het systeem, maar er wel van profiteren. Tweede belangrijke uitbreiding: aantal gezinsleden van werknemer worden mee verzekerd. Persoon ten laste bij ouder/moeder. Vb. Kinderen, partners Wie kan beschouwd worden als een partner ten laste? Dat hangt ervan af, regeling per regeling. Pensioenen etc. : gehuwde partner è gevolgen voor overlevingspensioen, bij dood partner, alleen pensioen bij huwelijk ZELFSTANDIGEN GEEN arbeidsovereenkomst, geen ondergeschikt verband met opdrachtgever Arbeid verrichten, daarvoor kijkt men naar de belastingen. Met zekere regelmaat activiteiten verrichten, met het oog op het verwerven van inkomsten. Residuaire categorie Aantal categorieën die zelfstandigen helpen. Verrichten bijstand, maar niet op manier van werknemer. Geen ondergeschikt verband. Zijn strikt genomen een zelfstandige. Ze zijn volledig vrijgesteld van bijdragen en zijn niet verzekerd, of gedeeltelijk vrijgesteld en deels verzekerd. Kinderen van zelfstandigen: tot hun 20e. Vrijgesteld van bijdragen? Occasionele bijstand : vb. dagbladhandelaar die aan zijn buur vraagt een uur zijn winkel open te houden, omdat zijn vrouw in het ziekenhuis ligt. Echtgenoten : bijstand verlenen aan zelfstandige partner. Tot voor 2005: vrijgesteld van bijdragen. (= goedkope arbeidskrachten). Gingen later wel meegenieten van pensioen man, gezondheidszorg kwam via partner. Enige probleem : bij echtscheiding waren ze niet verzekerd. Sinds 2005: wel verzekerd, moeten helft van gewone zelfstandige bijdragen. 28 AMBTENAREN Benoemd door de overheid BIJSTAND Leefloon: 18+ Inkomensgarantie ouderen (= bijstandspensioen : 65+ Gewaarborgde gezinsbijslag : jonger dan 25 jaar Bijstandsregeling voor mindervaliden : 21+ Maatschappelijke dienstverlening : Residuaire bijstand door OCMW ‘s. è regeling per regeling kijken wie er onder toepassingsgebied valt, maar er zit wel een algemene logica achter. Eerste vier bijstand dingen vereisen dat men : Minstens een woonplaats heeft in ons grondgebied (legaal) (ó illegalen hebben enkel recht op dringende gezondheidszorg) Onvoldoende middelen om te overleven = middelentoets Leeftijdsvoorwaarden Nationaliteitsvoorwaarde : de moeilijkste voorwaarde. Moet u Belg zijn om van bijstand te kunnen genieten. Tot midden jaren ’90 was dit een voorwaarde. è uitgebreid midden jaren ’90, voornamelijk door EU-­‐regelgeving. Eerst uitgebreid tot EU-­‐onderdaan (= Belg) 2e uitbreiding op basis mensenrechten en op grond van gelijkheidsbeginsel è vreemdelingen die een sterke band hebben met het grondgebied (vb. permanente verblijfstitel) worden gelijkgeschakeld met Belgen. Zeker zo voor leefloon en de bijstandsregeling van mindervaliden. Vandaag de dag geldt de inkomensgarantie ouderen en de gewaarborgde gezinsbijslag enkel voor EU-­‐onderdanen 29 Les 3 Sociale Zekerheidsrecht 26/11/2012 Persoonlijk toepassingsgebied aan de kant van de financiering Niet te diep op ingaan, enkele vuistregels kennen. Werknemer : betalen 38% bijdragen op hun loon. Nominaal loon (=bruto), loon dat afgesproken is in arbeidsovereenkomst. (vb. 1000) Werknemer betaalt 13% bijdrage, de werkgever betaalt 25% bijdrage. WN kost WG 1250 euro. WN ontvangt 870 euro. Zelfstandigen: betalen 22%, vanaf 50 000 euro betalen ze slechts 14%. Hoe lager uw inkomen, hoe meer je moet bijdragen. Ambtenaren: betalen relatief weinig bijdragen. Vooral aan de ziekteverzekering (6%) Bijstand: niet door bijdragen gefinancierd, betaald door federaal belastinggeld (BUDGET). Deel van de gemeentebelastingen gaat naar de bijstand. Waarom draaien de gemeenten er ook gedeeltelijk voor op? è om de verantwoordelijkheid bij de gemeenten te leggen, zodat ze geen Sinterklaas spelen Bijdragen van werknemers, zelfstandigen en ambtenaren è NIET genoeg, omwille van medeverzekerden, die niet bijdragen. Oplossing: ofwel bijdragen heel hoog maken, ofwel gat dichten met budget (federaal belastinggeld) è 1/3e wordt betaald door belastinggeld federale regering Tal van uitzonderingscategorieën op het deel van bijdragen. Tal van gunst categorieën gecreëerd waardoor enkele categorieën minder bijdragen moeten betalen. Vb. jongere werknemers, oudere werknemers, werkzoekenden, kunstenaars, dienstencheques,… Tal van alternatieve bronnen van financiering gecreëerd, die niet wegen op arbeid: vb. accijnzen op tabak en alcohol (consumptiegedrag), vennootschapsbijdragen, eigen bijdrage aan dokter è financiering is een groot onoverzichtelijk lappendeken. Nood aan een grondige herziening! Arbeidsongevallen en beroepsziekteregeling Arbeidsongeval is gepaard over verschillende risico’s heen.: overlijden/invalide/gezondheidszorgdekking Betere bescherming, hogere uitkering, gezondheidszorgdekking die verder gaat dan normale gezondheidszorgdekking. Vb. esthetische behandelingen Wat is een arbeidsongeval? Ongeval tijdens de arbeidsuren, en tijdens het uitvoeren van het werk. NIET: tijdens de middagpauze, tenzij je continu 30 beschikbaar moet zijn è vuistregel: als het gezag van de werkgever blijft doorwerken, is een ongeval in dat geval een arbeidsongeval. Vb. bedrijfsfeest Alle ongevallen die zich voordoen op het traject van en naar het werk kunnen als arbeidsongeval worden beschouwd, als u de kortste en de snelste weg hanteert. Grootste bron van arbeidsongevallen bij bedienden. Rechtspraak: toegestaan om kinderen aan school af te zetten, niet als je langs een verfwinkel passeert,… Vb. Stel als je ’s ochtends u klaarmaakt om te gaan werken, je struikelt over de trap en breekt u been. Arbeidsongeval? Neen, je moet de drempel van uw woning hebben overschreden. Beroepsziekten: aandoening, ziekte die u oploopt door uitoefening van een beroep. Heeft tijd nodig, doet zich voor op later tijdstip, vb. op tijdstip waarop u dat werk niet meer doet. Vb. asbest Per sector heeft men lijsten opgesteld van ziekten die daaruit kunnen voorkomen. Regel: wanneer u aan een welbepaalde ziekte lijdt die op de lijst staat, en u kan aantonen dat u welbepaalde sector heeft gewerkt (arbeidscontract); is er een vermoeden dat u daar een beroepsziekte hebt opgelopen. Het is aan de werkgever om het tegendeel te bewijzen. Wat met mensen die naast fabriek wonen, maar er niet werken? è asbestfonds Risico per beroepsgroep Ouderdom: Werknemers Ouderdomspensioen vanaf 65 jaar (vroeger mensen toen bijna dood, nu heeft het nieuwe invulling, “recht van leven te genieten”) Probleem in België is: dat gemiddelde pensioenleeftijd 53/54 jaar is. Via allerhande middelen zoals brugpensioen etc. Probleem: 55 jaar inactief geweest, en 30 jaar gewerkt è te grote druk op werkende klasse. Hoe berekent men een pensioen? Bismarckiaans = inkomen centraal stellen. è gemiddelde inkomen van beroepsloopbaan nemen. Vervolgens zet men dit op een pensioenbreuk, die op 45jaar is berekend (men gaat ervan uit dan men van 20e tot 65e werkt). Vb. 35 jaar gewerkt / 45 jaar loopbaan. è 75% van dat bedrag krijg je als maandbedrag. Enkel als je een partner ten laste hebt (partner heeft zelfs geen pensioen/vervangingsinkomen). Is partner niet ten laste, dan krijg je maar 60%. Wetgever is tussenbeide gekomen, mensen met een volwaardige loopbaan (45jaar) worden een minimumpensioen gegarandeerd. 1000€/maand voor een alleenstaande en 1300€/maand voor een gezinshoofd. 31 Om het betaalbaar te houden heeft de wetgever ook een maximumpensioen opgelegd. Alleenstaande 2000€/maand, gezinshoofd 2400€/maand. Voor een aantal categorieën van werknemers, bouwt de werkgever privé voor zijn werknemers aanvullende pensioenen op. Privé bij een verzekeraar. = Bijkomend appeltje voor de dorst. 50% van de werknemers is verzekerd voor een aanvullend pensioen, voornamelijk zijn het de hoogste inkomens die hiervan genieten. Zelfstandigen: idem als werknemers, maar het gemiddeld inkomen wordt gehalveerd voor de berekening. Waarom? Heeft te maken met 1984, toen hadden ze dezelfde regeling als werknemers. Enorme vooruitgang, pensioen werd hoger, maar dan moesten ze ook meer bijdragen betalen. Zelfstandigen hebben geweigerd. Minimumpensioen: alleenstaande 1000€/maand, maximumpensioen 1080€/maand. Min en maximum naar elkaar toegegroeid, maar men zou kunnen stellen dat men is uitgekomen aan een forfaitaire pensioenregeling. Ambtenaren: Vertrekken vanuit loon. Er zijn honderden verschillende regelingen voor ambtenaren. Filosofie : het loon wordt doorbetaald. Het loon van de laatste 5 jaar wordt in rekening gebracht voor de pensioenberekening, gekoppeld aan een loopbaanbreuk (op 60 jaar). Meeste regelingen zeggen ook dat als u voor u ambtenaar was , werknemer was, de tijd als werknemer meetelt als loopbaan als ambtenaar. Overlevingspensioen Bij dood van de gepensioneerde, kan de partner dat pensioen verder krijgen aan 80%.(valt eigenlijk terug op alleenstaande pensioen). Voorwaarden: minstens 1 jaar gehuwd te zijn Wat als je meerdere keren getrouwd bent? Wat als partner nog niet gepensioneerd was? België heeft ervoor gekozen om toch uit te betalen. Andere pensioenbreuk. Loopbaan is niet meer 45 jaar, maar de duur van zijn 20 jaar tot de dood. (effectieve loopbaan). Overlevingspensioen: langstlevende moet minstens 45 jaar oud zijn(vrouw niet meer zo interessant op de huwelijksmarkt/want onvruchtbaar), tenzij uit het huwelijk al kinderen zijn voortgekomen/ men arbeidsongeschikt is. Zelfs al is men nog geen 45jaar (maar wel 44 jaar), gaat men toch een jaar kunnen genieten van overgangsuitkering. Zwaar bekritiseerde regeling! Begonnen in situatie waar maar één partner ging werken, nu gaan vaak beide partners werken. Afschaffen? è Zit niet meer logisch in elkaar. Als u recht heeft op overlevingspensioen, kan u eigenlijk niet meer werken, wil u het pensioen niet verliezen. Alleen maar voor gehuwden. 32 Bijzonderheid bij ambtenaren: kinderen hebben ook recht op een pensioen bij overlijden, bijzonder, want gewone regeling is dat ze recht hebben op gezinsbijslag. (hetzelfde voor arbeidsongevallen) Les 4: Sociale Zekerheid : 3/12/2012 Arbeidsongeschiktheid: kijken naar het resterende verdienvermogen. Men gaat proberen in te schatten wat persoon nog kan verdienen na ziekte/ongeval in vergelijking met voor de ziekte/ongeval è sterk afhankelijk van beroep Als van uw verdienvermogen nog slechts 66% resteert, hebt u recht op een uitkering. Is verlies minder dan hebt u geen recht op uitkering è grote druk om uitkering te krijgen Uitkering bij WN: 1e maand : volledig loon door WG vanaf maand 2, 1e jaar: 60% van laatste loon vanaf 2e jaar: invalide verklaard: 65% van laatste loon als u gezinshoofd bent (iemand is u ten laste: partner/kinderen/ouders) 55%: alleenstaand 40%: personen die samenwonen met iemand die wel een inkomen heeft. Uitkering bij zelfstandigen: Kijken wat verlies van verdienvermogen is, vereiste is dat verlies van verdienvermogen volledig (100%) is. 1e maand: geen uitkering vanaf maand 2, 1e jaar: vaste forfaitaire uitkering (25 à 40€/werkdag) 2e jaar: forfaitaire uitkering uitkering bij ambtenaren: 21 dagen/jaar: kan men ziek zijn. Dagen zijn overdraagbaar naar een volgend jaar tot maximum 63 dagen (over 3 jaar gezien). Loon wordt gewoon doorbetaald. Ø 63 dagen : disponibiliteit. Loon voor een stuk doorbetaald aan 60%. Na de periode van disponibiliteit moet er een commissie samenkomen om u van disponibiliteit af te zetten en u van ambtenaar af te zetten. Bij afzetting, heeft men recht op invaliditeitspensioen. Jonge ambtenaren proberen op disponibiliteit te blijven, want korte loopbaan = laag pensioen. Enkel bij ambtenaren is er een invaliditeitspensioen! 33 Slachtoffer van arbeidsongeval/beroepsziekte als ambtenaar: toeslag afhankelijk van de graad van de arbeidsongeschiktheid. Voordeel: bij beperkte ongeschiktheid: toch nog altijd een uitkering Werkloosheid: volgt voor een groot deel arbeidsongeschiktheid Andere situatie: door een slecht functionerende arbeidsmarkt niet meer in staat om te werken. Toelaatbaarheidsvoorwaarde: voorwaarde die je moet vervullen om recht op uitkering te openen. Gekoppeld aan arbeid, je moet voldoende gewerkt hebben om er recht op te hebben. (zie tabel p. 220) Hoe jonger men is, hoe minder dat volume is. Toekenningsvoorwaarden: -­‐ onvrijwillig karakter van werkloosheid: u kan er niets aan doen Wat als u vrijwillig werkloos bent? Vroeger : geen uitkering; nu: 1e periode geen uitkering (directeur RVA beslist hierover) In één geval NOOIT uitkering: vrijwillig werkloos met het oog op het krijgen van de uitkering -­‐ beschikbaar zijn voor arbeidsmarkt: zoeken naar werk -­‐ inschrijven bij VDAB (arbeidsbemiddeling), die helpen bij het zoeken naar werk. Als ze werk vinden, moet je in principe dat werk aanvaarden, tenzij u een gegronde reden heeft om te weigeren. Vb. afstand, diploma, taal,… -­‐ geen inkomen uit arbeiden genieten: tijdens de opzeggingsvergoeding wordt er geen werkloosheidsuitkering uitgekeerd, die periode bent u ook niet ingeschreven bij VDAB en helpt men u ook niet bij het zoeken naar werk soorten uitkeringen: inschakelingsuitkering: uitkering die studenten kunnen krijgen als ze na het afstuderen geen werk vinden brugpensioen: politiek gevoelig. Probleem: in leven geroepen voor mensen die net nog niet pensioenleeftijd hadden, maar wel werkloos waren. Bijzondere werkloosheidsuitkering die eruit bestaat dat ze de hoogste uitkering genieten (65%), dat ze niet meer beschikbaar moeten zijn voor de arbeidsmarkt en dat de werkgever ze nog een extraatje geeft om het verlies aan inkomen te compenseren. è netto geen achteruitgang vroeger : 58 jaar, geleidelijk aan uitgebreid naar bedrijven waar collectieve sluitingen/ontslagen vielen: steeds jonger en jonger; dieptepunt: 48 jaar è zware last op sociale zekerheid huidige regering heeft het afgeschaft: werkloosheidsuitkering met bedrijfstoeslag nu. 58 jaar is pensioenleeftijd. 34 Zelfstandigen: Geen recht op werkloosheidsuitkering. Enkel recht op faillissementsuitkering, indien men voldoende lang heeft gewerkt. Recht op (lage)faillissementsuitkering voor 1 jaar. Ambtenaren: Vroeger: voor leven benoemd è geen nood aan werkloosheidsuitkering Nu: ambtenaren meer en meer geëvalueerd, vb. bij 2 negatieve evaluaties kan men uit zijn ambt worden gezet. Dreigen zonder inkomen te vallen è ambtenaren worden in deze gevallen ingekocht in het werknemerssysteem. Hoe oud is hij? Hoeveel dagen arbeid heeft hij nodig om uitkering te openen? Hem retroactief werknemer maken. Kosten compenserende regeling Bedoeling van de regeling: Antwoord op Rerum Novarum van de paus. è paus riep op om werknemers met kinderen een hoger loon te geven. Trouwen en kinderen hebben stimuleren Kinderbijslag: ongeveer 70€/ kind, leeftijdstoeslag Rechthebbende: iemand die verzekerd is in WN-­‐
stelsel/ambtenaar/zelfstandige of gelijkgestelde Rechtgevende: kind è Moet relatie zijn tussen rechthebbende en rechtgevende Gerechtigde: persoon die het geld krijgt, persoon die instaat voor de opvoeding van het kind. Vrouw voorrang op man. Gezondheidszorg: Aanbod moet er zijn: ziekenhuizen etc. Aanbod moet ook toegankelijk zijn: RIZIV maakt afspraken met dokters & ziekenhuizen. Kan zijn dat sociale zekerheid interventies in ziekenhuizen betaalt. Kan ook zijn dat doktersafspraken terugbetaald worden. Genegotieerd tarief voor dokters. 35 Zorg: Niet meer in staat zelf bepaalde handelingen te stellen. Inschalen (= meten). 90-­‐120€ uitkering om mensen te betalen die komen helpen. Bijstand: Nagaan wat uw middelen zijn Beschikbaar zijn voor arbeidsmarkt Les 5 Sociale Zekerheid Sociaal recht voor gedetineerden Penitentiair statuut gedetineerden (rechtspositie gedetineerden) Arbeidsstatuut gedetineerden Sociale zekerheidsstatuut gedetineerden (in arbeid) Penitentiair statuut gedetineerden (rechtspositie gedetineerden) Bronnen è duidelijke wettelijke basis nodig voor inbreuk op fundamenteel recht (vrijheid) Wet 12 januari 2005 interne rechtspositie gedetineerden (wet Dupont) è uitvoering is nog altijd niet duidelijk geïmplementeerd, te duur, kunnen politici niet mee scoren. Bedoeling van een algemeen statuut te geven aan gedetineerden, met arbeid in detentie op basis van arbeidsovereenkomst,… moeten inslikken wegens te duur. Wet 17 mei 2006 externe rechtspositie gedetineerden è mogelijkheid gedeelte van de straf buiten de detentie uit te voeren Wet 21 april 2007 internering van personen met geestesstoornis è per definitie nood aan geneeskundige verzorging Statuut van plicht naar recht tot arbeid vroeger: artikel 30 ter Sw. en KB 21 mei 1965 houdende het algemeen recht van de strafinrichtingen (ARS) principe: veroordeelde tot een criminele of een correctionele gevangenisstraf plicht om te werken in een strafinrichting nu: art. 81 Wet interne rechtspositie (WIR) è gedetineerde heeft recht om te werken 36 “beschikbare arbeid” è in de praktijk niet veel werk beschikbaar art: 83: voor tewerkstelling wordt de norm gesteld dat deze geschiedt in omstandigheden die zoveel mogelijk overeenstemmen met deze die in de vrije samenleving identieke activiteiten kenmerken = NORMALITEITSBEGINSEL art. 82: penitentiaire administratie draagt er zorg voor dat arbeid beschikbaar wordt gesteld. De directeur van de instelling staat in voor de toewijzing van de beschikbare arbeid. è directeur maakt zelf de beslissingen, geen duidelijke regels hieromtrent Wat voor werk? Werk die de gevangenis zelf meebrengt : poetsen, koken, etc. Werkhuizen georganiseerd over de verschillende gevangenissen: wasserij, schrijnwerkerij etc. Werk aangeleverd door externen: handenarbeid, zonder veel risico halfopen inrichtingen, vaak op einde strafuitvoering, vb. Hoogstraten, tuinbouw en landbouw In de praktijk is er te weinig werk in de gevangenissen gedetineerden die eigenlijk niet mogen werken : vreemdelingen (illegalen) art. 85: mits toelating van de directeur kan de gedetineerde arbeid buiten de gevangenis opnemen vb. overeenkomst bij bedrijf die gedetineerde komt halen vb. persoon in beperkte detentie die arbeidsovereenkomst met derde heeft Gronden van weigering: In strijd met de strafuitvoering zoals de strafuitvoeringsrechter heeft bepaald Te belastend voor de goede orde van de inrichting Penitentiaire arbeid en gezondheidszorg Art. 88: recht op gezondheidszorg die gelijkwaardig is met de gezondheidszorg in een vrije samenleving. Bij vormgeving aan recht rekening houden met specifieke noden van detentie Soms esthetische operaties WEL betaald door FOD Justitie ( ó nooit terugbetaald voor WN/zelfst./AMBT.) vb. Verwijdering van tattoos. Art. 89: bij opname zo spoedig mogelijk gebracht naar de aan de gevangenis verbonden arts 37 Art. 91: gedetineerde heeft recht bezoek te ontvangen van een arts van vrije keuze. Art. 93: mogelijkheid van overbrenging naar ziekenhuis (op voorschrift van gevangenisarts) Wetgeving rechtspositie gedetineerden è laat zich in beginsel in principe niet in met sociaal statuut gedetineerden Regelt het penitentiair statuut, maar niet de sociaalrechtelijke aspecten van detentie Penitentiaire arbeid (intro muros) en arbeidsrecht Van arbeidsrecht (art. 30 ter Sw.) naar recht op arbeid (art. 81 WIR) Gevolg toepassing van arbeidsrecht? Aanwezigheid arbeidsovereenkomst? Programmanet 2006 è ‘ondergeschikt verband’ è gezag/toezicht Werk mag niet mensonterend zijn, wat is mensonterend? Kijk naar de lidstaten rondom u Vroeger : plicht ó arbeidsovereenkomst (je moet vrij zijn om van een arbeidsovereenkomst te kunnen spreken) Nu: ontwerp: niet bedoeling arbeidsovereenkomst, want dan is opeens het hele arbeidsrecht van toepassing Rechtsleer? Sommigen zeggen dat niets een arbeidsovereenkomst in de weg staat, anderen zeggen dat er nog altijd onvoldoende vrijheid is bij onderhandelen en dus geen arbeidsovereenkomst Wachten op rechtspraak? Nog niet uitgesproken Toepassing arbeidsrecht via gelijkgestelde categorie (aantal arbeidsrechten wel van toepassing!!!) Werknemers en personen die in gelijkaardige omstandigheden verrichten. Vb. arbeidswet van 16 maart 1971 (welzijn WN) è van toepassing op gedetineerden, dus geen pestgedrag op het werk etc. Bepalingen van penitentiair statuut met arbeidsrechtelijk karakter: Zie WIR (art. 81 e.v.) en uitvoeringsbepalingen Omzendbrieven: vb. verloning (want nog geen uitvoeringsbesluiten rond genomen) In kader strafuitvoeringsmodaliteiten wet externe rechtspositie (WER) Beperkte detentie: aantal uren per dag vrij è meestal om te solliciteren of te gaan werken Elektronisch toezicht: aantal uren op beperkte plaats, anders gaat alarm af 38 Penitentiair verlof: per trimester 3x 36u Uitgaansvergunning Externe arbeid als onderdeel strafuitvoeringsmodaliteit è traject voor vrijlating, met oog op re-­‐integratie en betaling slachtoffer Beperkte detentie kan toegekend worden om professionele redenen (21 WER) Elektronisch toezicht (22 WER) modaliteiten (uren) mee bepaald in functie van arbeid Uitgaansvergunning: kan toegekend worden om opleidings-­‐ en professionele redenen Horeca wordt vaak geweigerd è te gevaarlijk, te snel in oude zonden hervallen, in horeca circuleren vaak verboden middelen, en men vindt niet altijd opportuun dat u met een milieu in contact komt dat u snel kunt zondigen Ploegenarbeid ligt ook moeilijk è vooral bij beperkte detentie een probleem vorig jaar. Bedrijven stemmen zich niet af op gedetineerden, systeem is niet altijd voldoende flexibel. Vb. Bouwvakkers, het werk “afwerken”, gedetineerde moet terug naar de gevangenis, kunnen niet doorwerken en dat is nefast voor de sfeer in de ploeg Vrijheidsberoving en gevolgen voor uitvoering arbeidsovereenkomst voorlopige vrijheidsberoving è schorsingsgrond gevangenisstraf è geen duidelijke regeling geen ontslaggrond probleem: niet uitvoering arbeidsovereenkomst è einde arbeidsovereenkomst Hoe ontslaan? Gewone opzeg. Opzeggingstermijn rustig laten uitlopen, WN komt niet opdagen, krijgt dus ook geen loon. Schorsen gedurende de arbeidsovereenkomst veroordeling è ‘dringende reden’ schade onderneming vertrouwensband WG/WN Penitentiaire arbeid (intro muros) en sociale zekerheidsrecht Uitgangspunt SZ-­‐recht (professionele sociale verzekeringen) problematisch voor gedetineerden Dure groepen : vb. Kunstenaars, poetsvrouwen etc., zijn allemaal mee verzekerd, maar betalen minder bijdragen dan gewone WN. Kunnen ze toch ook doen voor de gedetineerden? 39 WN in Szrecht vertrekt vanuit WN-­‐begrip arbeidsrecht Gedetineerde ó arbr. WN Evenmin uitbreiding van WN-­‐begrip (op basis RSZ-­‐wel) voor gedetineerden Gedetineerden voor SZ-­‐recht è ZEL? AMB? Neen. Merkwaardig: kinderbijslag: gedetineerden verzekerd, bij ziekteverzekering niet Ziekteverzekering (afdeling gezondheidszorg) Als een gedetineerde werkt is hij niet primair verzekerd als werknemer, kan hij verzekerd zijn? Niet op basis van zijn arbeid, maar wel via: Uitlooprecht Voortgezette verzekering Statuut arbeidsongeschikte? Statuut gepensioneerde? Hoedanigheid persoon ten laste? (vrijwillige verzekering als verblijvende) è neen. Zelfs indien sociaal verzekerd: probleem Subsidiariteitsprincipe: ZIV (art. 136 §2 Geneeskundige Verzorgings Uitkering-­‐wet/ art. 5 verordening 28 juli 2003) : elke persoon in dit land die als Belg of vreemdeling met permanent verblijfstitel die niet verzekerd is voor gezondheidszorg, altijd de mogelijkheid heeft voor vrijwillige verzekering è gedetineerden kunnen hier geen gebruik van maken, want gedetineerden krijgen al gezondheidszorg via FOD Justitie Ziekenfondsen komen tussen beide, alleen dan wanneer niemand anders is tussengekomen. Gevolgen voor art. 88 e.v. WIR Ziekteverzekering (uitkeringen) Arbeidsongeschikt (art. 32 lid 1 2° GVu-­‐wet) -­‐ voor detentie: o gezinshoofd: behoudt volledige uitkering o geen gezinshoofd: behoudt uitkering voor de helft -­‐ na aanvang detentie: GEEN uitkering Moederschapsuitkering (art. 32 2° GVU-­‐Wet) -­‐ Bevalling tijdens detentie: GEEN uitkering -­‐ Bevalling voor detentie maar tijdens moederschapsrust gedetineerd: behoudt uitkering Ongeval/ziekte voor detentie: Uitkering verder uitbetaald Ongeval/ziekte tijdens/door (arbeid) detentie 40 Geen uitkering/aanvullende bescherming Eigen regeling Artikel 86 §3 WIR: nog niet uitgevoerd + voorlopig op basis omzendbrieven. Regering gemachtigd in dit artikel om een regeling te maken voor arbeidsongevallen uitgevoerd in detentie Probleem: bij invrijheidsstelling è geen duidelijke regeling bij overlijden (dodelijk ongeval) è geen eenvormige regeling Zorgverzekering: Enige verzekering die niet gekoppeld is aan arbeid, gekoppeld aan inwonerschap in Vlaanderen. 25€/jaar. Vlaamse zorgverzekering = universele regeling Ontslaat gedetineerde niet van plicht bij te dragen Leeftijd Woonplaats Probleem: vaak gekoppeld aan ziekteverzekering. Niet betalen: achteraf recht schorsen als er echt een probleem is Werkloosheidsverzekering Tijdens detentie werkloos worden (art. 67 Werkloosheidsbesluit) . Geschorst, als je vrijkomt weer verder gezet Ontwerp artikel 84 WIR: heeft het niet gehaald Als werkloze gedetineerd worden (schorsing, uitkering) Werkloos na vrijlating Probleem referteperiode: teruggaan naar dagen voor detentie (toelaatbaarheidsvoorwaarde) Toekenningsvoorwaarden è oorzaak werkloosheid (vb. ontslag omwille van detentie) è schorsing? Pensioen Geen gelijkgestelde periode voor opbouw pensioen (zoals bij studenten) Eventueel wel: Indien gedetineerde reeds recht had (voor detentie) op Arbeidsongeschiktheidsuitkering Uitkering arbeidsongevallen/beroepsziekten Bij voorlopige hechtenis Uitbetaling pensioenen (70 KB 21 december 1967) è schorsing na 12 maanden è echtgenoot: ontvangt 1/2e Gezinsbijslag Art. 56 decies Kinderbijslagwet (WN) 41 Wanneer iemand gedetineerd wordt è GEEN gevolgen voor de kinderbijslag Enige dat niet kan: gedetineerde mag geen bijslagtrekkende zijn. Persoon die instaat voor kind moet de bijslag krijgen EXTRA MUROS : Sociale verzekeringen Vuistregel: beperkte detentie en penitentiair verlof wordt gelijkgeschakeld met detentie intra muros, omdat je nog vast zit in de gevangenis. Mensen met elektronisch toezicht: wel arbeidsongevallenuitkering, wel werkloosheidsuitkering, wel pensioenen etc. Soms problemen met de uitvoering (alarm gaat af etc.) Gezinsleden Ziekteverzekering (gezinsbijslagen) Echtgenoot/partner = zelf gerechtigd Ten laste è vrijwillige verzekering als verblijvende Gezinsbijslagen Indien recht afhankelijk van voorwaarden, dat kind deel uitmaakt van het gezin van de WN wordt geacht vervuld te zijn. Probleem: kind zelf wordt gedetineerd (vanaf 16 jaar): einde gezinsbijslag Pensioenen: zie hoger, regeling echtgenoot Penitentiaire arbeid en sociale bijstand Bijstand betaalt u nooit iets uit, ongeacht of je intern of extern gedetineerd bent (dus ook niet enkelband) Leefloon: Schorsing uitkering want aanspraak op bescherming en levensonderhoud vanuit instelling Quid extra muros? Omzendbrief 2002 Idem: schorsing + in geval van elektronisch toezicht krijgen ze een uitkering van FOD Justitie Maatschappelijke dienstverlening : Sociale bijstand = residuair è verantwoordelijkheid FOD Justitie Los je dit nu op door gedetineerden WN te maken? Neen, je lost het alleen maar op door een eigen statuut te maken. 42