Oud en ingesloten

DJI Zien Nr. 5 – maart 2015
Achtergrond / Kun je oud worden in de gevangenis?
Oud en ingesloten
Het is een wat vervreemdend beeld: een rollator in de
gevangenis. In ons brein linken we ouderdom niet zo snel
aan criminaliteit. Toch komt het vóór. Sterker nog: Ouderen
maken misschien een klein deel uit van de
gedetineerdenpopulatie, maar wel een sterk groeiend deel.
De oorzaak hiervan is niet eenduidig. Vergrijzing van onze
maatschappij wordt wel genoemd, maar verklaart niet de
hele groei. Kun je eigenlijk goed oud worden in de
gevangenis?
Noor Roeleveld is medisch adviseur bij DJI en beoordeelt, samen
met twee collega’s, gedetineerden over wie twijfel bestaat of zij
medisch gezien detentiegeschikt zijn. ‘Sommige mensen hebben
zo’n slechte gezondheid dat ons gevraagd wordt te bepalen of het
verantwoord is deze mensen vast te zetten. Onder die mensen
bevinden zich ook senioren.’
Flinke stijging
Criminaliteit onder ouderen is een toenemend, maar nog altijd
bescheiden probleem. Uit onderzoek van het OM blijkt dat in 2007
2,3 procent van het totale aantal verdachten 65 jaar of ouder is.
Tussen 1996 en 2007 is een absolute stijging van 85 procent te zien
(van 2984 naar 5512). In de gevangenis is het aantal gedetineerden
van 65 jaar of ouder gestegen van 60 in 1994 tot 228 in 2008, dat is
bijna een verviervoudiging. Dat schreef toenmalig rechtenstudent
Bob Noort in in 2010 in zijn masterscriptie ‘Toename van Ouderen in
het strafrechtelijk systeem’.
Langer fit en actief
Waardoor dat komt, weten we niet. Een deel is toe te schrijven aan
de vergrijzing van onze maatschappij. ‘We worden ouder en blijven
langer fit en actief. Dat geldt ook voor criminelen. Ook is er een flink
aantal levenslang gestraften in onze gevangenissen die inmiddels op
leeftijd komen. Ook is niet uit te sluiten dat mensen overgaan tot
financiële delicten op het moment dat ze hun (in hun ogen te kleine)
AOW ontvangen. Tot slot is er de kleine, maar niet onbelangrijke
groep die tot detentie veroordeeld wordt vanwege vergrijpen die
met hun leeftijd te maken hebben. Daar moeten we op bedacht zijn:
demente mensen die door hun ziekte gedragsstoornissen gaan
vertonen en overgaan tot diefstal, verkrachting en in het ergste
geval moord’, vertelt Roeleveld.
'Niet leeftijd, maar zorgbehoefte is het criterium'
Zijn aparte instellingen voor ouderen allicht de oplossing voor deze
mensen? ‘Wij vinden van niet. Niet leeftijd, maar zorgbehoefte is het
criterium. Gedetineerden hebben ongeacht hun leeftijd een vrij hoge
zorgbehoefte. Kalenderleeftijd bij gedetineerden zegt niet zoveel.
Het gaat toch vaak om personen met verslavingsproblemen, mensen
met een onvolwaardige voeding, zorgmijders of mensen met een
riskante leefwijze. Die hebben bijvoorbeeld schot- of snijwonden
overgehouden aan hun vechtersbestaan.’
Detentiegeschikt
DJI is wat dat betreft dus wel wat gewend en zal niet al te snel
besluiten dat iemand beter af is buiten de gevangenismuren. ‘Als
DJI de noodzakelijke zorg kan bieden, is iemand detentiegeschikt.
En wij beschikken over veel mogelijkheden en faciliteiten. Oók voor
ouderen. Er zijn rolstoelcellen, we kunnen thuiszorg regelen, extra
voorzieningen en extra zorg. Ook ziekenhuisbezoeken zijn prima te
organiseren vanuit detentie. Wat je ziet is dat senioren meer
behoefte hebben aan korte rustmomenten tussendoor. Die kunnen
we inpassen in hun dagprogramma.’
Heilzaam
Een andere reden om niet te snel te besluiten om ouderen buiten
detentie te houden, of in een inrichting voor senioren te plaatsen, is
dat DJI van mening is dat een natuurlijke leeftijdsopbouw ook
voordelen biedt. Jongeren leren van ouderen en andersom. ‘Daarbij’,
besluit Roeleveld, ‘is het belangrijk om je te realiseren dat soms de
structuur en regelmaat binnen de PI heilzaam voor iemands
gezondheid is. Sommige mensen knappen zienderogen op als ze
regelmatig hun natje en droogje krijgen en activiteiten aangeboden
krijgen. Soms gaan ouderen zelfs nog naar de arbeid. Het hóeft niet
meer – net als buiten de muren, mogen gedetineerden op hun 65ste
met pensioen – maar wie wil blijven werken mág.
Tekst: Nienke Ledegang
Beeld: Ed Buying