Psychische eerste hulp

PSYCHISCHE EERSTE HULP
Bij een ongeval wordt niet alleen
BASISREGELS PSYCHISCHE EERSTE HULP
het lichaam maar ook de psyche
Bij een EHBO cursus leer je eerst iemand aan te spreken en te vertellen dat je
verwond. De Dortmunder psycho-
EHBO-er bent, voordat je aan iemand begint te ‘plukken’. Dat is een begin,
logie professoren Bernd Gasch en
maar je kan meer doen voor het emotioneel welzijn van een slachtoffer. Gasch
Frank Lasogga deden onderzoek
en Lasogga stelden aan de hand van hun onderzoeken vier simpele en prakti-
naar Psychologische Eerste Hulp
sche basisregels voor Psychische Eerste Hulp door leken op. PEH en EHBO wor-
(PEH) bij ongevallen.
den gelijktijdig uitgevoerd.
Hulpverleners, zowel leken als
professionals, concentreren zich
1 . LAAT MERKEN DAT JE ER BENT EN DAT ER WAT GEBEURT
bij een ongeval voornamelijk op
De gewonde moet merken dat hij er niet alleen voor staat. Ga naar het slacht-
de fysieke aspecten. Terwijl de
offer toe en blijf niet op een afstandje staan. Alleen al de zin ‘Ik blijf bij je tot
basisregels van PEH simpel en
de reddingsdienst komt’ geeft steun en stelt gerust. Informeer de patient over
eenvoudig toe te passen zijn.
getroffen maatregelen, bijvoorbeeld ‘De helikopter is onderweg’.
Karin Blok
2 . SCHERM DE GEWONDE AF VOOR TOESCHOUWERS
Nieuwsgierige blikken zijn voor een gewonde onaangenaam. Stuur kijklustigen vriendelijk maar beslist weg of een stuk achteruit. Als omstanders storen
met onnodig commentaar of verhalen over eigen belevenissen, geef ze dan
een taak. Ze kunnen bijvoorbeeld de ongeluksplek veilig maken/houden of
toeschouwers op afstand houden.
3 . ZOEK VOORZICHTIG LICHAMELIJK CONTACT
Begeef je op gelijke hoogte met de gewonde; kniel naast hem of buig je voorover. Lichte aanraking wordt door gewonden als aangenaam en rustgevend
ervaren. Leg je hand op de schouder van het slachtoffer. Aanraken van het
DE HOOGTE DECEMBER 2001
hoofd en andere lichaamsdelen zijn daarentegen niet aan te bevelen.
12
4 . SPREEK EN LUISTER
Praten kan de gewonde goed doen. Als het slachtoffer spreekt, luister dan
geduldig. Spreek ook zelf, zo mogelijk met een rustige stem, zelfs tegen een
bewusteloze. Maak nooit verwijten! Vraag het slachtoffer ‘Kan ik iets voor u
doen?’ Geef, indien nodig, wensen door aan de professionele hulpverleners.
Als je medelijden voelt, laat je er dan niet van weerhouden dat te tonen.
KANTTEKENINGEN
Bij de vier regels van Lasogga en Gasch zijn een aantal kanttekeningen te
plaatsen, mede naar aanleiding van onderzoek van anderen en als het om
bergsportsituaties gaat:
• Doe geen toezeggingen die je niet waar kan maken, ook niet om de patient
gerust te stellen. Als je al drie keer hebt beloofd dat de helikopter over vijf
minuten komt, dan verliest een gewonde het vertrouwen in je. Zeg dat de
Referenties:
helikopter onderweg is en desgevraagd dat je niet weet hoe lang het pre-
•Grundsätzliche Überlegungen zur
cies gaat duren maar dat je bij iemand blijft tot de heli er is.
• Geef geen angstaanjagende diagnoses en doe geen uitspraken over de
eventuele juridische of medische gevolgen van het ongeval. Als een slachtoffer zich zorgen maakt over zwaar letsel, zeg dan niet dat alles goed
komt. Dat kan zelfs een arts op dat moment niet beloven. Geef desge-
Psychischen Erste Hilfe, Wolfgang
Ladenbauer, Symposium ‘Psyche am
Berg’ 10/2001
•Psychische Erste Hilfe, Bernd Gasch
en Frank Lasogga, Symposium
vraagd in dit voorbeeld een antwoord met de strekking dat (de gevolgen
‘Psyche am Berg’ 10/2001
van) de verwondingen alleen goed te beoordelen te zijn in het ziekenhuis.
•Psychische Eerste Hilfe bei
Daarmee schep je noch valse hoop, noch veroorzaak je paniek.
• Bij onderzoek onder slachtoffers, geborgen door de Oostenrijkse bergred-
Unfällen, Frank Lasogga en Bernd
Gasch, ISBN 3-932-75034-9
dingdienst, bleek dat 20% tot 40% (vrouwen) van de slachtoffers aanraking
als uiterst storend ervaart. Veelal bestaat de behoefte tot aanraking bij de
hulpverlener en niet zozeer bij de patient, die vaak voldoende heeft aan
nabijheid. Door slachtoffers, die wel lichamelijk contact op prijs stelden,
werd het vasthouden van de hand als het prettigste ervaren, gevolgd door
een hand op de arm en pas daarna een hand op de schouder. Geef het
slachtoffer de mogelijkheid jou vast te houden; dat is beter dan andersom.
Niet strelen (onrustig) maar gewoon de hand vasthouden. Lichamelijk contact met meisjes en jonge vrouwen door manlijke hulpverleners ligt meestal extra gevoelig. Vraag het slachtoffer wat hij of zij wil!
• Pas op met wat je zegt als je met derden praat, ook als het slachtoffer
bewusteloos is. Gewonden zijn vaak bijzonder alert en horen meer dan je
denkt. Praat dus niet in negatieve termen over het slachtoffer of diens toestand (‘die gaat het niet redden’...). Anderzijds kan je communicatie met
derden ook bewust gebruiken om informatie aan de patient over te brengen. Gewonden kunnen soms achterdochtig zijn en je niet geloven. Als je
in zo’n geval iets tegen een derde zegt en de patient dat ‘toevallig’ ook
hoort, zal de boodschap eerder door het slachtoffer geaccepteerd worden.
• In tegenstelling tot verkeers- en piste ongevallen spreek je bij bergsportongelukken iemand normaalgesproken met voornaam en je/jij aan.
• Bij bergsportongevallen speelt angst, in de vorm van onzekerheid over de
redding en overleven, een grotere rol dan bij piste- en verkeersongevallen.
Hierbij blijkt ook aftransport met een helikopter een bron voor angst. Niet
vliegangst, maar de redenatie dat het wel erg met je gesteld moet zijn als
er een helikopter nodig is, veroorzaakt die angst. Vertel de patient dus dat
dit de normale gang van zaken is bij bergsportongevallen en hoe het functioneert.
• Behoud het gevoel van waardigheid bij het slachtoffer zoveel mogelijk:
gezicht schoon etc. Beperk het gevoel van machteloosheid bij het slachtoffer door hem zoveel mogelijk controle over de situatie te geven door
hem te informeren en te vragen wat hij wil of wat je voor hem kan doen.
Hoezeer voor de hand liggend het bovenstaande misschien ook mag zijn; ik heb
als slachtoffer bij de nationale rampenoefening in het kader van het congres
‘Psyche am Berg’ ervaren dat zelfs professionals de regels nogal eens vergeten!
DE HOOGTE DECEMBER 2001
Behandel iemand met respect, dek ontblote lichaamsdelen af, maak het
13