Acute myeloïde leukemie: onderzoek naar diagnostiek en

Acute myeloïde leukemie: onderzoek naar diagnostiek en behandeling
Inleiding
Acute myeloïde leukemie (AML) is een levensbedreigende ziekte van het beenmerg. De ziekte
ontstaat doordat een voorloper van gezonde witte bloedcellen kwaadaardig wordt en zo hard gaat
groeien dat het gezonde beenmerg verdrongen wordt. AML wordt behandeld met verschillende
chemokuren, vaak gevolgd door een allogene stamceltransplantatie. Hierbij worden stamcellen van
een gezonde donor (broer, zus of onverwante donor) aan de patiënt gegeven, met als doel het
opwekken van een afweer reactie van het afweersysteem (immuunsysteem) van de donor tegen de
leukemie cellen van de patiënt. Dit wordt graft versus leukemie (GvL) response genoemd. Allogene
stamceltransplantaties zijn vaak heel effectief tegen AML, maar worden vaak gecompliceerd door
afweerreacties van het donor afweersysteem tegen het gezonde weefsel van de patiënt, graft versus
host ziekte (GvHD) genoemd. Een deel van de patiënten, zo’n 20%, overlijdt zelfs aan GvHD, of aan
infecties, een andere veel voorkomende complicatie van allogene stamceltransplantatie.
Onderzoek naar AML in het AMC
Het doel van ons onderzoek naar AML is nieuwe therapieën te ontwikkelen die de prognose van AML
significant verbeteren en allogene stamceltransplantatie als behandeling van AML overbodig maakt.
Het onderzoek
Voor het ontwikkelen van nieuwe therapieën hebben we gebruik gemaakt van patiënten met de
meest agressieve vormen van AML die desondanks na een allogene stamceltransplantatie genezen
waren van AML. Genezing van AML was in deze patiënten alleen mogelijk als het donor
afweersysteem een goede afweer reactie tegen de leukemie zou maken. Uit het bloed van deze
patiënten hebben we zgn. B lymfocyten geïsoleerd. B lymfocyten zijn de cellen van het
afweersysteem die antistoffen maken. Antistoffen zijn eiwitten die ziekteverwekkers zoals virussen
kunnen uitschakelen. Wij hebben gevonden dat de B lymfocyten van AML patiënten met een goede
anti-leukemie reactie na allogene stamceltransplantatie antistoffen maken gericht tegen de AML.
Deze antistoffen herkenden heel specifiek AML cellen maar niet gezonde cellen van het beenmerg of
gezonde cellen van andere weefsels. Van een aantal van deze antistoffen hebben we ontdekt welk
eiwit op de leukemie cel ze herkennen. Deze eiwitten waren nog niet bekend en blijken heel specifiek
te zijn voor AML cellen.
Toepassingen van deze bevindingen in de praktijk
AML specifieke antistoffen kunnen op 2 manieren in de kliniek toegepast worden: als diagnosticum
en als therapie.
Diagnostiek
Patiënten die een allogene stamceltransplantatie hebben ondergaan weten pas na jaren of de
transplantatie daadwerkelijk gewerkt heeft. Er is geen test die aan kan tonen of het donor
afweersysteem een goede anti-leukemie reactie heeft gemaakt. Pas als een patiënt 5 jaar ziektevrij
is, kan men er vanuit gaan dat de transplantatie geslaagd is. Met behulp van de AML-antistoffen die
we hebben gevonden en de eiwitten die door de antistoffen herkend worden kunnen we een
diagnostische test ontwikkelen waarmee we 3 tot 6 maanden na de transplantatie kunnen testen of
het donor-afweersysteem inderdaad een goede anti-AML reactie heeft gemaakt. Een positieve test
Stichting AMC Foundation | Meibergdreef 9 | 1105 AZ Amsterdam | KvK 41204333 | IBAN NL11ABNA0488498570 | www.amcfoundation.nl
uitslag (het donor afweersysteem heeft een afweer reactie gemaakt tegen de leukemie) geeft
zekerheid en opluchting; in geval van een negatieve test uitslag (er is nog geen goede afweer reactie
op gang gekomen tegen de AML) kunnen aanvullende maatregelen genomen worden om alsnog een
goede anti-leukemie reactie te induceren en te voorkomen dat er een recidief van de ziekte
optreedt.
Therapie
De antistoffen die wij gevonden hebben binden heel specifiek aan AML. Niet alleen herkennen de
antistoffen AML cellen, ze bleken de AML cellen zelfs te doden. Van deze eigenschap wordt gebruikt
gemaakt in de ontwikkeling van een antistoffen als therapie tegen leukemie. Er zijn verschillende
mogelijkheden:
- Antistoffen kunnen toegevoegd worden aan chemotherapie, om het effect van chemotherapie te
versterken. Dit wordt sinds een jaar of tien gedaan in de behandeling van lymfeklierkanker, waar
de antistof Rituximab toegevoegd wordt aan chemotherapie, waarmee de prognose van
lymfeklierkanker patiënten significant verbeterd is. Omdat de door ons gevonden AML antistoffen
leukemie cellen dood maken is dit waarschijnlijk de beste toepassing van onze antistoffen.
- Antistoffen kunnen ook zodanig aangepast worden dat ze andere cellen van het afweersysteem
van de patiënt activeren om een afweerreactie tegen de leukemie te maken. Voorbeelden hiervan
zijn zogenaamde CAR T cellen en BiTe’s, die al worden toegepast in de behandeling van acute
lymfatische leukemie (ALL).
- Tot slot kan er aan de antistof zelf chemotherapie gekoppeld worden, waardoor de antistof als
een Paard van Troje de chemotherapie heel specifiek en rechtstreeks bij de kwaadaardige cel
brengt. Ook deze zogenaamde antibody-drug-conjugates worden al in de kliniek toegepast,
wederom met name bij patiënten met lymfeklierkanker.
Al deze toepassingen zijn tot op heden niet mogelijk gebleken bij AML patiënten, omdat er geen
AML-specifieke antistoffen bekend waren. Onze ontdekking van AML-specifieke antistoffen maakt
dergelijke toepassingen voor het eerst mogelijk bij AML.
Wilt u dit onderzoek steunen?
Maak dan uw bijdrage over op NL11ABNA0488498570 ten name van Stichting AMC Foundation te
Amsterdam, o.v.v. “onderzoek AML”. Hiermee draagt u bij aan het ontwikkelen van nieuwe
therapieën bij Acute Myeloïde Leukemie en aan het voorkómen van sterfte door bijwerkingen van
een transplantatie.
***
Stichting AMC Foundation | Meibergdreef 9 | 1105 AZ Amsterdam | KvK 41204333 | IBAN NL11ABNA0488498570 | www.amcfoundation.nl
2