PowerPoint-presentatie - Marijke Heine Schilderijen

licht en schaduw
Licht komt ergens vandaan. Het voorwerp dat licht geeft,
noemen we lichtbron.
lichtbron: natuurlijk licht
Natuurlijke lichtbronnen zijn de zon, de maan, sterren en bliksem.
In een woestijn ergens in de uitgestrekte vlakten vanNew Mexico onweert en
bliksemt het heel vaak en heel hevig.
De kunstenaar Walter de Maria maakte er onderstaand kunstwerk, bestaande uit
veel hoge metalen palen in de grond, over een gebied van 1000x 1600 meter.
Vraag 1: Leg uit welk effect er ontstaat wanneer het gaat onweren boven het
kunstwerk.
Lichtbron: kunstmatig licht
Kunstmatige lichtbronnen zijn kaarslicht, spots, TL-licht, lampen, vuur.
In tegenstelling tot natuurlijk licht, kunnen kunstmatige lichtbronnen allerlei
kleuren hebben. In lichtreclames wordt daar dankbaar gebruik van gemaakt.
De kunstenares Tracey Emin maakte het kunstwerk wat je hieronder ziet afgebeeld. Er staat in neonletters: “Love is what you want” [liefde is wat je wilt].
Vraag 2: Leg uit waarom de kunstenares neonletters gebruikte als materiaal
Voor deze zin.
Vraag 3: vind je het kunstwerk persoonlijk overkomen, alsof het voor jou is bedoeld? Leg je antwoord uit.
Bekijk het fragment, een stukje uit de recent James Bond film Skyfall.
Fragment
Vraag 4: wat voor soort licht zie je in deze scene en
waar komt dat licht vandaan?
Vraag 5 : leg uit welke invloed het licht heeft op de sfeer van deze scene.
Lichtbron: doorvallend licht
Doorvallend licht is licht dat door een smalle opening of raam naar binnen valt.
Gebundeld licht
Sterk geconcentreerd licht (bijvoorbeeld uit een spot light) valt op een klein
oppervlak.
diffuus licht
Het tegenovergestelde van gebundeld licht heet diffuus licht. Diffuus licht valt
gelijkmatig op de voorwerpen of personen.
Bijvoorbeeld op een bewolkte dag is het licht diffuus.
Glimlicht
Als licht ergens opvalt, wordt het weerkaatst. Dit heet reflectie.
Gereflecteerd licht zorgt voor glimlichten of highlights. Glimlichten zijn meestal
wit of weerkaatsen een stukje van de omgeving.
productfotografie
Een productfotograaf maakt foto’s van eten en producten voor supermarkten
en bedrijven. Op onderstaande foto is een merk wijn gefotografeerd tegen
een zwarte achtergrond.
Vraag 6: Waarom gebruikte de fotograaf glimlichten in deze foto?
Lichtrichting: meelicht
Men spreekt van meelicht wanneer je als beschouwer in de richting van het
licht meekijkt.
Een duidelijk voorbeeld van meelicht krijg je wanneer je iets met flitslicht fotografeert, zoals de duif hieronder. De schaduw van de duif valt achter hem.
Lichtrichting: tegenlicht
Bij tegenlicht komt de schaduw naar je toe. De lichtbron bevindt zich tegenover je. Tegenlicht kan een romantische of dreigende sfeer veroorzaken.
Dat komt door het grote contrast tussen de lichte en donkere partijen.
Als het tegenlicht erg fel is, ontstaan er silhouetten (donkere omtrekken)
tegenlicht: silhouetten
Als het tegenlicht erg fel is ontstaan silhouetten (donkere omtrekvormen).
Vraag 7: Benoem tenminste drie eigenschappen van licht en/of schaduw op
onderstaande afbeelding.
Lichtrichting: zijlicht
Bij zijlicht komt het licht van opzij. Dat kun je zien aan de slagschaduw.
De schaduw die niet op het voorwerp zelf maar eronder, erachter of ernaast
zit, heet slagschaduw.
Lichtrichting: strijklicht
Bij strijklicht zijn de schaduwen heel lang. Dat komt doordat de lichtbron op
dezelfde hoogte staat als het voorwerp zelf. Het licht schijnt er als het ware
vlak over heen.
Vraag 8: Benoem twee eigenschappen van het licht in onderstaande afbeelding.
Vraag 9: Leg uit bij welke soort lichtrichting je het beste de factuur van een
schilderij zichtbaar kunt maken.
De titel van het schilderij op afbeelding 8 is Jozef de timmerman.
Waarschijnlijk was Jozef vroeger een gebruikelijker naam dan tegenwoordig.
Maar een bekende Jozef is de Jozef uit de Bijbel, die getrouwd was met Maria
(de moeder van Jezus).
Vraag 10: Leg uit hoe in dit schilderij duidelijk is gemaakt dat er geen gewone
Timmerman met zijn zoon zijn afgebeeld.
Licht uit de hemel
In het Christelijk geloof gaat men er van uit dat God in de hemel zetelt.
Overledenen die ‘goed’ hebben geleefd gaan daar naartoe. Op schilderijen
schijnt soms licht van boven dat niet van de zon, maar recht uit de hemel, dus
van God afkomstig lijkt te zijn. Het is een manier om te zeggen: God is erbij.
De titel van het schilderij van de afbeelding hieronder is Abraham en Isaac.
Vraag 11. Leg uit welke rol God speelt in het verhaal van Abraham en Isaac en
hoe je dat in dit schilderij kunt zien.
Licht en symboliek
In de middeleeuwen werd de aanwezigheid van God gesymboliseerd door licht.
Door gekleurde glas-in-lood ramen viel veel licht naar binnen in de kerk.
De Christelijke gewoonte om kaarsen te branden voor een overleden persoon
komt hier ook vandaan.
Licht in de politiek
Tijdens de laatste presidentsverkiezingen in Amerika werd onderstaande foto
gemaakt van kandidaat Obama. De fotograaf heeft geprobeerd om Obama als
De beste kandidaat weer te geven.
Vraag 12: Leg uit aan de hand van onderstaande afbeelding hoe de fotograaf
dat heeft gedaan.
Germaanse lichtfeest: Joel
Joel is het Germaans midwinterfeest. Germanen leefden rond het begin van
onze jaartelling. Het feest Joel duurde 12 dagen en de belangrijkste dag was
de kortste, rond 21 december.
Joel was een belangrijk evenement in de Germaanse samenleving.
Het was het einde van het jaar, het licht kwam weer terug! Maar Joel had een
dubbele betekenis. Het was naast het einde van het oude jaar, de geboorte
van een nieuw jaar.
Midwinter, de langste nacht van het jaar was het keerpunt. Na die lange nacht
werden de dagen langer en de nachten gelukkig steeds korter. Er werden
offers aan de goden gebracht om een goede oogst voor het komende jaar te
garanderen. Aan de andere kant was het ook een feest van het ´oude´, overleden familieleden konden in deze tijd weer op bezoek komen. Net als bij de
Kelten had deze terugkeer van de doden tijdens midwinter ook een keerzijde.
Niet alles wat terugkeerde uit het dodenrijk was vriendelijk, trollen, demonen
en ander addergebroed bereikten ook de aarde. Vuren en magische spreuken
hielden het ´kwade´ op afstand.
Vraag 13 : met welk hedendaags westers feest zou je Joel kunnen vergelijken?
Leg je antwoord uit.
Ook vele niet-westerse culturen kennen allerlei lichtfeesten.
Vraag 14: zoek de namen en data van twee andere, niet-westerse lichtfeesten.
Clair obscure
Clair-obscure is een overdreven groot licht-donker contrast.
De licht-donkercontrasten sterker worden uitgebeeld dan ze in werkelijkheid
vaak zijn. Er wordt weinig gebruikgemaakt van de zogenaamde middentonen.
Hiermee wordt een dramatisch effect bereikt, waarmee driedimensionale vormen worden geaccentueerd.
De lichtbron zelf is meestal niet duidelijk aanwijsbaar; het zou de zon kunnen
zijn, of een kaarsvlam.
Op de verpakking van de computergame Amnesia is onderstaande afbeelding
te zien.
Vraag 15: hoe noem je het licht-donkereffect dat hier te zien is?
Vraag 16: wat kun je op grond van onderstaande afbeelding zeggen over de
aard van de computergame? Leg uit waar je je antwoord op baseert.
licht en schaduw
Licht en schaduw Op plaatsen waar geen licht komt, ontstaan schaduwen.
Hoe feller het licht schijnt, hoe donkerder de schaduwen lijken.
Er zijn verschillende soorten schaduw: eigen schaduw, slagschaduw, gebroken
schaduw.
Schaduw: slagschaduw
Een voorwerp (of persoon) kan een schaduw werpen op de grond of omgeving.
Die schaduw noem je slagschaduw.
Schaduw: gebroken schaduw
Wanneer een slagschaduw over verschillende vlakken valt, wordt deze als het
ware ‘gebroken’. Op de afbeelding hieronder vallen de slagschaduwen van de
Mensen zowel op de grond als op de muur.
Vraag 17: Leg uit of de afbeelding hieronder een echte foto is of een
gemanipuleerde foto. Waaraan zie je dat?
[ NB: een gemanipuleerde foto is bewerkt met de computer ]
Schaduw: eigen schaduw
Op een voorwerp of persoon zelf zijn ook schaduwen te zien.
De witte gipsen kop hieronder zou zonder eigen schaduwen niet zichtbaar zijn!
Kernschaduw
Het donkerste gedeelte van een schaduw noem je kernschaduw.
Valt je op dat het donkerste
deel van de schaduw niet
helemaal aan de rand zit,
maar net daarvoor?
Bij de jaarlijkse World Press Photo wedstrijd gaat het om de mooiste en meest
Indrukwekkende nieuwsfoto. Onderstaande foto, gemaakt door een journalist
in Syrie, werd tweede.
In Syrie zijn de oude machthebbers die de bevolking onderdrukten verdreven
door ‘rebellen’, maar er wordt nog op grote schaal gevochten tussen rebellen
en regeringsaanhangers.
Vraag 18: Leg aan de hand van de slagschaduw die op de foto te zien is uit wat
er precies gebeurt.
Vraag 19: Wat is de functie van foto’s zoals onderstaande foto?
Begrippen uit deze powerpoint over licht en schaduw:
natuurlijk licht
kunstmatige licht
doorvallend licht
gebundeld licht
diffuus licht
meelicht
tegenlicht
silhouet
zijlicht
strijklicht
slagschaduw
gebroken schaduw
eigen schaduw
kernschaduw
journalistieke foto
gemanipuleerde foto