secundaire preventie

Werkstresspreventie in de
praktijk
IPV 20 november 2014
2
SERV / Stichting Innovatie & Arbeid
Sociaal Economische Raad van Vlaanderen
Overlegorgaan van de sociale partners
Voka, UNIZO, Boerenbond, Verso, ACV, ABVV, ACLVB
advies op vraag van een Vlaamse minister, het Vlaams Parlement of op
eigen initiatief
strategische adviesraad (SAR) voor de beleidsdomeinen Werk en Sociale
Economie, Economie, Energie en Diensten voor Algemeen
Regeringsbeleid
Stichting Innovatie & Arbeid
sociaalwetenschappelijk onderzoek over de kwaliteit van de arbeid of
werkbaar werk, personeelsbeleid en organisatieverandering
onderzoek ter ondersteuning van het SERV-overleg
3
Overzicht
Achtergrond: wetgeving en evaluatie ervan
Drie soorten preventie en enkele indicatieve cijfers
Ons onderzoek: op zoek naar goede voorbeelden
reflectie op de werking van de werkstresspreventie bij de
ondernemingen:
Wat werkt, wat werkt niet?
Wat kunnen we verwachten van de nieuwe wetgeving?
4
Achtergrond: wetgeving
“Oud”
• Wet ‘Welzijn op het werk’ (1996 - 1998)
• NAR-CAO n° 72 ‘Stressbeleid’ (1999)
• Integratie aanpak ‘Grensoverschrijdend gedrag’ (2002)
• KB ‘Voorkoming psychosociale belasting’ (2007)
Nieuw
•
•
Wetswijziging 28.2 /28.3.14, in voege per 1.9.14
KB 10.4.2014 ‘Preventie psyc-soc risico’s’, per 1.9.14
5
Achtergrond: Wat zijn psychosociale risico’s?
de kans dat een of meerdere werknemers
psychische schade ondervinden,
al dan niet gepaard met lichamelijke schade,
ten gevolge van een blootstelling aan de elementen van arbeidsorganisatie,
waarvan
• de arbeidsinhoud
• de arbeidsvoorwaarden
• de arbeidsomstandigheden
• de interpersoonlijke relaties
een objectief gevaar inhouden
en waarop de werkgever een impact heeft
6
Achtergrond: OECD rapport
Rapport “Mental Health and Work: Belgium”
“Wetgeving is uniek” maar “Toepassing is ‘deficiënt’”
“Many employers see this as an intrusion of their domain.”
(OECD, 2013, p. 61)
7
Achtergrond: Advies NAR 1808
eenparig advies van de zitting van dinsdag 17 juli 2012
[…] de wettelijke en regelgevende
bepalingen inzake preventie van
psychosociale risico's in de praktijk
nog steeds onvoldoende worden
toegepast in de ondernemingen. Die
bepalingen worden vaak als complex
ervaren, vooral in de kleinere
ondernemingen.
8
Achtergrond: Advies NAR 1808
eenparig advies van de zitting van dinsdag 17 juli 2012
Moeten aan bod komen in de risicoanalyse
• “de organisatie van het werk;
• de arbeidsomstandigheden;
• de omgevingsfactoren op het werk;
• de arbeidsverhoudingen (rol van de personen);
• de inhoud van het werk (het op elkaar afgestemd
zijn van vaardigheden en taken).”
9
KB van 10 april 2014
Nieuw
Inhoudelijk: klemtoon op arbeidsorganisatie en vermelding van
burn-out, naast stress:
“… situaties die aanleiding kunnen geven tot stress of burn-out veroorzaakt
door het werk…”
Invoeren van werknemersparticipatie bij de risicoanalyse:
“De risicoanalyse van de psychosociale risico’s wordt uitgevoerd door de
werkgever met medewerking van de werknemers”
De wetgever volgt in grote lijnen de adviezen van
de NAR nrs 1808 en 1851
10
KB van 10 april 2014
Nieuw
Installatie van de mogelijkheid voor werknemers on een
informele/formele procedure te starten
Voor een specifieke ‘arbeidssituatie’, op vraag van lid hiërarchische lijn of 1/3
van de wn-vertegenwoordigers in het CPBW
De analyse moet dan gebeuren door werkgever samen met de werknemers
en - “als de complexiteit het vereist” - de preventieadviseur psychosociale
risico’s
11
12
3 types van preventie
Zoals bepaald in de nog
steeds geldende CAO nr. 72
primaire preventie beoogt het effectief voorkomen van het
optreden van gezondheidsschade door het elimineren van
risico's aan de bron; het spreekt vanzelf dat die vorm van
preventie de belangrijkste is;
secundaire preventie richt zich op het tijdig ontdekken van een
beginnende schade aan de gezondheid en laat, althans in
principe, bijsturing of tijdige behandeling toe;
tertiaire preventie ten slotte is bedoeld om door hulp, opvang
en begeleiding blijvende, chronische gezondheidsschade en
verdere verwikkelingen te voorkomen.
13
Psychosociale risico’s
Bron: ESENER enquête, vragen MM202.1 – MM202.10 in volgorde, 2009, eigen bewerking en vertaling, N=470 (ondernemingen met 10 of meer werknemers in België).
Risico
Komt voor in het
bedrijf
Tijdsdruk
57,4%
Slechte communicatie tussen management en werknemers
37,8%
Slechte samenwerking tussen werknemers
32,1%
Gebrek aan controle over de werkorganisatie voor de werknemers
21,3%
Werkonzekerheid
19,3%
Omgaan met moeilijke klanten, studenten, leerlingen enz.
47,0%
Problemen in de relaties tussen leidinggevenden en medewerkers
19,8%
Lange of onregelmatige werkuren
23,6%
Een onduidelijk personeelsbeleid
15,4%
Discriminatie (bijvoorbeeld op basis van gender, leeftijd of ethnische achtergond)
8,0%
14
Maatregelen
Bron: ESENER enquête, vragen MM253.1 tot MM253.6 in volgorde, 2009, eigen bewerking en vertaling; N=470 (ondernemingen met 10 of meer werknemers in België);
gewogen op sector en grootte.
In de laatste drie jaar, heeft uw onderneming een of meer van de volgende
maatregelen genomen ten aanzien van psychosociale risico’s?
ja
Verandering in de manier waarop het werk is georganiseerd
40,4%
Een herschikking van de werkomgeving
42,0%
Vertrouwelijke consultaties voor het personeel
47,2%
Het instellen van een procedure om conflicten op te lossen
36,0%
Aanpassingen van de werktijdregeling
36,6%
Het aanbieden van opleiding
66,3%
15
Belang van werkstress in verhouding tot andere risico’s
Bron: ESENER enquête, 2009, Vragen MM200.1 tot MM200.6 in volgorde, eigen bewerking en vertaling, N=470 (ondernemingen met 10 of meer werknemers in België)
Sterke
bekommer
nis
Bekommer
nis
Niet
Weet niet/
geen
antwoord
Totaal
Gevaarlijke stoffen
31,0%
22,4%
46,5%
0,1%
100,0%
Arbeidsongevallen
46,2%
29,2%
24,2%
0,4%
100,0%
Geluid en trillingen
21,5%
31,6%
46,7%
0,2%
100,0%
Gewrichtsproblemen, zoals pijn in de rug,
armen of polsen
34,5%
38,6%
27,0%
Werkstress
28,0%
46,8%
24,2%
1,0%
100,0%
Geweld of dreiging van geweld
19,7%
21,5%
58,6%
0,2%
100,0%
Risico
100,0%
16
Werkstresspreventie: taboe?
Werkstress is een heikel thema
“Een gezonde portie stress moet er zijn”
Probleem van de persoon  persoonlijk probleem
Menselijke verhoudingen in het hart van de onderneming
“Tevredenheidsenquêtes” hebben soms averechts effect
Werkstress staat niet bovenaan de agenda
Regelgeving is niet concreet in tegenstelling tot andere preventiedomeinen
Aanbieders zijn op zoek
‘Concurrentie’ van pesten en andere problemen
Veel goede voorbeelden van
werkstresspreventie gaan over iets anders
17
Waarom wel werkstresspreventie?
Past in de algemene visie van het bedrijf of de bedrijfsleider
Een stop zetten op leegloop & absenteïsme
Oudere werknemers bijhouden en motiveren
Kenniswerkers functioneren niet onder stress
Actie van de arbeidsinspectie
Problemen in de productie
18
Wat gebeurt er vaak?
Gezondheidsbeleid
Wij zullen u helpen met uw stress
Soc-psychologische ondersteuning
24/7, 0800
Online self-assessment
Oplossingen op maat
Werktijden
Samenstelling takenpakket
Andere functie
Leidinggevende coachen
Secundair & tertiair
19
Wat gebeurt er weinig?
Aanpassen procedures en werkprocessen
= afstemmen van de onderlinge werkzaamheden
Duidelijkheid: wie doet wat
Afbakenen van taken, verantwoordelijkheden &
bevoegdheden
Wegnemen van complexiteit = verbeteren van de
menselijke verhoudingen
Ruimtelijke herinrichting
Ondersteunt de procedures
Gaat er mee samen
Primair
20
Wat werkt er?
Of secundaire & tertiaire preventie werkt om werkstress te
voorkomen weten we niet
Risicoanalyse: tevredenheidsenquête is slechts een begin
Evolutie van Resultaten van een enquête samen bespreken naar
Interactieve participatie waarin processen besproken
worden
Zeer praktisch gericht
Los van het persoonlijke, zowel qua probleemstelling als qua
oplossingen
“Many employers see this as an intrusion of
their domain.” (OECD, 2013, p. 61)
21
Succesfactoren
Participatie
Leidt zowel tot oplossingen op organisatieniveau als tot een
Draagvlak
Beslissing op niveau management
Maatwerk in de toepassing van aanpassingen in werkprocessen
Soms meer flexibiliteit, soms meer standaardisering
‘Quick wins’ geven geloofwaardigheid
Nieuwe wetgeving 2014 ligt in deze lijn; geen
drastische verandering in beleid of toepassing
22
Besluit
Wetgever legt de nadruk op primaire werkstresspreventie &
risicoanalyse: vermijden dat er problemen ontstaan
Werkstress wordt gezien als persoonlijk probleem
Er wordt vooral secundaire en tertiaire preventie gedaan, de link
met de arbeidsorganisatie wordt weinig gelegd
Nieuwe wetgeving vergroot de druk en kan dat misschien
forceren
Participatief traject maakt de analyse los van de persoon en
brengt oplossingen aan op procesniveau