Verslag Vector

Aartsbisdom Mechelen-Brussel – Vicariaat Onderwijs
Diocesane Pedagogische Begeleiding Secundair Onderwijs
Vademecum lichamelijke opvoeding
1
(2007)
Leerplannen
De brochures van de “leerplannen in voege” van het VVKSO (Vlaams Verbond van het
Katholiek Secundair Onderwijs) kunnen besteld worden bij Licap, Guimardstraat 1 in
1040 Brussel. Alle leerplannen zijn te vinden op het web: http://www.vsko.be/vvkso bij
publicaties VVKSO leerplannen. De leerplannen kunnen gedownload worden en
afgedrukt. Het leerplan voor de 3e graad BSO 3e leerjaar is definitief goedgekeurd. Dit
hernieuwde leerplan dat in voege gaat op 1 september 2007 is herkenbaar aan het
nummer 2007/… en de doelgroep werd in het vet gezet. De leerplannen van de eerste
graad (1997) worden in de loop van het volgende schooljaar herwerkt. De leerplannen
met nummer 2006/…, die in voege zijn sinds 1 september 2006 en die een tijdelijke
goedkeuring kregen van de inspectie, dienen eveneens herwerkt te worden.
A-stroom en ASO-KSO-TSO
1e
2e
3e
3e
graad
graad
graad
graad
D/1997/0279/028
D/2002/0279/017
D/2006/0279/010
D/1995/0279/099
A-stroom (1e en 2e leerjaar)
ASO-KSO-TSO
ASO-KSO-TSO
KSO-TSO (3e leerjaar)
D/1997/0279/034
D/2002/0279/018
D/2006/0279/013
D/2007/0279/022
B-stroom (1B en 2BVL)
BSO
BSO
BSO (3e leerjaar)
D/2006/0279/026
D/2006/0279/027
ASO Sport
ASO Wetenschappen-sport
D/1999/0279/052
D/2006/0279/028
TSO LO en sport
TSO LO en sport
B-stroom en BSO
1e graad
2e graad
3e graad
3e graad
ASO sport
2e graad
3e graad
TSO sport
2e graad
3e graad
2
Project schoolzwemmen
Niettegenstaande er in het verleden reeds inspanningen zijn geleverd om via een
‘Protocol schoolzwemmen’ om meer overleg te verkrijgen tussen de zwembadbeheerders
en scholen, kampen heel wat scholen (1e graad) met het probleem om de verplichte
eindtermen in verband met het zwemmen te realiseren.
Met deze mededeling wil de pedagogische begeleiding LO “het project schoolzwemmen”
opnieuw als alternatief aanreiken. Zij zijn ervan overtuigd dat met relatief weinig
inspanningen ELKE secundaire school de leerplandoelstellingen zwemmen KAN realiseren.
De onderwijsinspectie wil dat de scholen, die ondanks alle inspanningen niet in een
zwembad geraken, een “project schoolzwemmen” uitwerken.
DPB, F. de Merodestraat 18, 2800 Mechelen, tel.: 015 29 84 86 - fax: 015 29 84 03 - e-mail: [email protected]
Website: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb
Maandberichten
Vademecum
Vakdocumenten
-2
Er werden al enkele mooie voorbeelden door scholen uitgetest.
Voorbeeld 1
Tijdens de onthaaldagen, begin september, wordt een moment (halve dag) voorzien om
alle eerstejaars leerlingen te onderwerpen aan een aantal vaardigheidstests in het water
(bv. schoolslag, crawl, onderwater zwemmen, basisbeginselen reddend zwemmen, …).
De leraren LO bepalen op voorhand welke normen zij zullen hanteren.
Deze resultaten van alle leerlingen worden genoteerd én bewaard.
In een volgende stap wordt contact opgenomen met de ouders van die leerlingen die
onvoldoende kunnen zwemmen. In overleg met deze ouders wordt aan deze leerlingen
de kans geboden op woensdagnamiddag (2 tot 3 keer) samen met enkele leraren LO te
werken aan de tekorten. De ouders kunnen ook opteren om zelf het nodige te doen.
Voorbeeld 2
De leraren LO bevragen de leerlingen van het eerste jaar over hun zwemcapaciteiten aan
de hand van een vragenlijst.
Als blijkt dat alle leerlingen voldoende kunnen zwemmen, dan heeft de school in principe
de leerplandoelstellingen voor zwemmen gerealiseerd.
Als uit de vragenlijst blijkt dat er leerlingen zijn die niet voldoende kunnen zwemmen,
dan wordt hen een alternatief programma aangeboden in samenspraak met de ouders.
De vorderingen worden op een later tijdstip opgemeten.
De PB LO wil met deze voorbeelden aangeven dat er relatief eenvoudige mogelijkheden
bestaan om bij een schooldoorlichting geen voorbehoud voor LO te krijgen.
Dit is een materie die door de vakgroep LO collegiaal dient aangepakt te worden in
samenspraak met de directeur. Ze kunnen een beroep doen op hun vakbegeleiding LO
om rond een “schooleigen project zwemmen” van gedachten te wisselen en om dergelijk
project op te starten.
3
















Vakliteratuur: recente publicaties
‘Training geven: een gericht proces op weg naar succes’
Mart Buekers (*)
‘Bewegingsopvoeding: een vakconcept als uitnodiging om te leren’ Daniël Behets (*)
‘Lichamelijke opvoeding in een krachtige leeromgeving’
Bob Madou, Peter Iserbyt
en Daniël Behets (*)
‘Lichamelijke opvoeding: grensverleggend’
Walter Arend en Daniël
Behets (*)
Van shuttle tot smash, basisboek badminton’
Ine De Clerck en Pieter
Benoit (*)
‘Circus op school - Acrobatie, evenwicht en jongleren’
Reginald Leper en Isabel
Van Maele (*)
‘Zorgverbreding: alle leerlingen in beweging’
Daniël Behets (*)
‘Bewegingsopvoeding: naar een geïntegreerd curriculum’ Daniël Behets (*)
‘Leermiddelen en werkvormen in de lichamelijke opvoeding’ Daniël Behets (*)
‘Lichamelijke opvoeding en vakoverschrijdende eindtermen’ Wim Roels (*)
‘Sociaal vaardig in de lichamelijke opvoeding’
Myrjam Vandeneynden (*)
‘Bewegingsopvoeding: een vakconcept als uitnodiging om te leren’ Daniël Behets (*)
‘Basketbal op school, spelend leren’
Hilde Leysen (*)
‘Basketbal spelend leren’
Jan Boutmans (*)
‘Dansant’
K. De Martelaer, … (BVLO)
‘Moet er nog sport zijn?’
Guido Steens, Steunpunt
SBG (BVLO)
DPB, F. de Merodestraat 18, 2800 Mechelen, tel.: 015 29 84 86 - fax: 015 29 84 03 - e-mail: [email protected]
Website: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb
Maandberichten
Vademecum
Vakdocumenten
-3

‘Meer en beter bewegen, binnen en buiten de school’
Stefanie Verstraete,
Steunpunt SBG (BVLO)

‘Jeugdvolleybal, aangepaste spelvormen voor club en school’ Emile Rousseaux
Vlaamse volleybalbond, Beneluxlaan 22, 1800 Vilvoorde. Tel.: 02 257 16 00, e-mail:
[email protected]
(*) Inlichtingen bij Uitgeverij Acco, Brusselsestraat 153, 3000 Leuven
Tel.: 016 62 80 00; fax: 016 62 80 01; e-mail: [email protected]
Andere recente publicaties zijn opgenomen in de literatuurlijsten van de nieuwe
leerplannen.
4
Websites
Interessante websites in verband met bewegingsopvoeding vind je in onderstaande lijst.
Deze lijst is verre van volledig. Wie interessante URL’s heeft in verband met onderwijs en
bewegingsopvoeding mag deze steeds doorspelen.
www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb/index.htm
SO > maandberichten/ vademecum/ vakdocumenten
www.onderwijsinspectie.be
planlast
veel gestelde vragen (FAQ’s)
www.vsko.be/vvkso
publicaties
leerplannen
www.sip.be/loportaal
leerlijnen in persoonsgebonden doelen (R. Limerkens), visietekst, hand-outs voor het
werken aan VOET’en, gezondheidsbeleid, tips bij invullen van vakdossier (inspectie),
nascholingen, berichten uit andere bisdommen en congregaties
www.faber.kuleuven.be/allo
nascholing
http.//edulex.vlaanderen.be
databank met vigerende wetten, decreten, besluiten en omzendbrieven betreffende het
Vlaamse Onderwijs
www.schoolsport.be
site van de netoverschrijdende schoolsportorganisatie SVS
http://www.fitteschool.be
gezondheidsbeleid op school
www.sports-media.org
links naar alle mogelijke sport- en bewegingsgebieden
www.bvlo.be
site van BVLO centraal met structuur, clubs, nascholing, nuttige adressen, publicaties,
shop
DPB, F. de Merodestraat 18, 2800 Mechelen, tel.: 015 29 84 86 - fax: 015 29 84 03 - e-mail: [email protected]
Website: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb
Maandberichten
Vademecum
Vakdocumenten
-4
http://www.wets.be/DLOweb/vervangtaken.htm
inspiratie voor vervangtaken
www.vig.be
voedingsdriehoek met de bewegingslaag erbij
engagement om meer te stappen, fietsen, zwemmen, dansen, traplopen,…
inspiratie voor ‘vrije ruimte’? GIP?
www.actief-gezond.be
met links over voeding, beweging, gezondheid
www.cm-fit.be
informatie in verband met actie ‘CM-fit’ en ‘Stap je fit’
www.bloso.be
tips met illustraties over fysieke conditie, gezond bewegen, sociaal bewegen
training, veilig sporten, voeding
www.langzaamverkeer.be
verkeersleefbaarheid, verkeersveiligheid, milieubewuste mobiliteit
specifiek aanbod voor lokale groepen en het onderwijs
www.sport.be/starttorun/nl: voor hen die met lopen willen beginnen
http://www.wvc.vlaanderen.be/gezondsporten/training/testen/coopertest.htm
de referentiewaarden voor de coopertest
http://www.wvc.vlaanderen.be/gezondsporten/index.htm
algemene info website Vlaamse overheid ivm gezond sporten: theorie training, preventie
blessures, EHBSO,…
http://www.steunpuntsbg.be/new/
beleidsrelevant onderzoek sport, beweging, gezondheid
www.geocities.com/Athens/Acropolis/1297
site van het regentaat LO Reno te Torhout
www.gezondsporten.be
www.starttoeat.be: gezonde voeding
www.val.be: voor atletiek
www.badmintonliga.be: voor badminton
www.basketbelgium.org: voor basketbal
www.belgacom.net/vbsl: voor baseball
www.footbel.com: voor voetbal
www.vtl.be: voor Vlaamse turnliga
DPB, F. de Merodestraat 18, 2800 Mechelen, tel.: 015 29 84 86 - fax: 015 29 84 03 - e-mail: [email protected]
Website: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb
Maandberichten
Vademecum
Vakdocumenten
-5
www.handbal.be: voor handbal
www.korfbal.be: voor korfbal
www.krachtbal.be: voor krachtbal
www.ping.be/o-pages: voor oriëntatielopen
www.vrc.nu: Vlaamse reddingscentrale (o.a. behalen brevet redder)
www.lichamelijkeopvoeding.nl
www.planetkc.com/ site anatomie
5
Specifieke didactische en pedagogische berichten
5.1
Beginnende leraren
Binnen de begeleiding gaat in belangrijke mate aandacht uit naar de beginnende leraren.
Ook de overheid wil met het ‘mentorschap’ werken aan een adequate opvang van
beginnende leraren. Het ‘peterschap’ of ‘meterschap’ is in heel wat scholen werkzaam.
Van een leraar, maar zeker ook van een beginnend leraar worden heel wat kennis,
attitudes en vaardigheden verwacht. Om vanaf het begin vlot en zeker te kunnen
functioneren is een goed onthaal binnen de school en een goede opvang en integratie
binnen de vakgroep van het grootste belang. Op administratief vlak zijn er heel wat
zaken te bespreken. Het doornemen van de leerplannen, het deelschoolwerkplan,
jaarplan, documenten in verband met het lesgebeuren, pedagogische aanbevelingen, de
praktische en organisatorische informatie bepaalt de graad van collegialiteit bij de
opvang van nieuwe leraren. Alle beginnende leraren willen wij een succesvolle
onderwijsloopbaan toewensen.
De DPB organiseert ontmoetingsdagen voor deze doelgroep (op woensdag 24 oktober
2007 en woensdag 27 februari 2008). Om de nodige ondersteuning te verlenen aan deze
beginnende leraren zal indien gewenst en op aanvraag een schoolbezoek volgen door de
vakbegeleider, mogelijk gekoppeld aan een vergadering met de vakgroep.
Bewegingsopvoeding is vanuit het vernieuwde vakconcept uitermate geschikt om te
werken aan persoonlijkheidsopvoeding. Hierbij ligt het accent op een leerling-gerichte
houding, die rekening houdt met de concrete omstandigheden en klassensituatie, de
concrete leerling(en) en de eigen persoonlijkheid van de leraar. Het boek De klas in de
hand van Eddy Van Mossevelde (*) kan een inspirerend werkboek zijn voor het omgaan
met moeilijke klassengroepen.
(*) Inlichtingen bij Uitgeverij Acco, Brusselsestraat 153, 3000 Leuven
Tel.: 016 62 80 00; fax: 016 62 80 01; e-mail: [email protected]
5.2
Actief leren
Het onderwijs heeft o.m. als opdracht de basiscompetenties te verstrekken die nodig zijn
om als volwaardig burger actief te participeren aan een zich vernieuwende, lerende samenleving.
Meer dan ooit moet de school vormen zoeken om het zelfstandig leren van leerlingen te
bevorderen. In de “nieuwe” leerplannen groeit de aandacht voor denk- en
DPB, F. de Merodestraat 18, 2800 Mechelen, tel.: 015 29 84 86 - fax: 015 29 84 03 - e-mail: [email protected]
Website: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb
Maandberichten
Vademecum
Vakdocumenten
-6
probleemoplossingstrategieën, voor communicatieve en presentatievaardigheden. De
leraar die nog hoofdzakelijk leraargestuurde werkvormen hanteert wordt aangespoord
om activerende werkvormen te gebruiken zodat er kansen worden gecreëerd om bij
leerlingen zelfstandig, inzichtelijk en samenwerkend leren te bevorderen. Leerlingen
worden dan gestimuleerd om hun eigen leerproces (bij) te sturen.
Er zijn de vakoverschrijdende eindtermen (thema’s) in verband met leren leren en sociale
vaardigheden. Deze eindtermen kunnen moeilijk verworven worden via de
leraargestuurde vorm van leren. Er zal gezocht worden naar aangepaste
onderwijsmethodes die niet louter focussen op overdracht, maar de jongeren ook
aansporen tot actiever en creatiever leren.
Nieuwe instructievormen en nieuwe werkvormen vormen beide essentiële elementen om
het vakconcept in zijn totaliteit te realiseren. Competentiegericht onderwijzen en
evalueren hebben, conform het vakconcept LO, betrekking op het geïntegreerd realiseren
en evalueren van bewegings- en persoonsgebonden competenties/eindtermen/doelen in
authentieke situaties. In de lichamelijke opvoeding is zelfstandig werken/leren bijna altijd
samenwerkend leren. Een geleidelijke inpassing van deze werkvormen in bestaande
lesgeefpatronen is wenselijk.
5.3
Evaluatie
Net zoals er een vernieuwde visie merkbaar is op het “actief leren”, zijn er ook logische
verschuivingen
merkbaar
binnen
de evaluatie:
van
testcultuur naar
een
“begeleidingscultuur”.
In de testcultuur volgt de leerling (veeleer passief) de instructie van de leraar. Kennis en
vaardigheden worden door de leraar “overgedragen” vanuit een leraargestuurde aanpak.
De leraar leidt het ganse leerproces, kiest zelf de doelen en middelen, is zelf
verantwoordelijk voor de evaluatie. De constructie, de afname, de interpretatie, de
beoordeling van de toets en de rapportering berusten in zijn handen. De evaluatie is doel
op zich en dient om leerlingen te plaatsen en te selecteren. De klemtoon ligt op de
prestatie zonder meer. De individuele prestaties worden beoordeeld in vergelijking met
andere leerlingen of bepaalde normen. De rapportering gebeurt meestal in de vorm van
een cijfer.
Als leraren van vandaag andere instructievormen, andere werkvormen, andere
evaluatieprocedures gebruiken, dan merken we een verschuiving van testcultuur naar
begeleidingscultuur (of “assesmentcultuur”). Daar waar de testcultuur eerder gebaseerd
is op het behavioristisch leermodel is de nieuwe evaluatiecultuur gebaseerd op het
constructivistisch leermodel, waarbij leerlingen zelf nieuwe kennis en vaardigheden
construeren en verbinden met reeds aanwezige kennis en vaardigheden. De focus ligt
meer op het construeren en minder op het reproduceren. De leraar wil vooral de sterke
en zwakke punten opsporen om het leerproces van de leerling te begeleiden. De
evaluatie is een integraal deel van het leerproces, waardoor zowel leraar als leerling
informatie krijgen over vaardigheden, kennis en attitudes. Leraar en leerling zijn samen
verantwoordelijk voor het management, het plannen, het bijsturen van het leerproces,
het evalueren. Omdat dit proces individueel erg verschillend verloopt, bijvoorbeeld
afhankelijk van de beginsituatie en de zelf gestelde doelen, is het een belangrijke
voorwaarde dat de leraar erin gelooft dat leerlingen zichzelf en anderen kunnen
evalueren.
Evaluatiemomenten maken integraal deel uit van een stimulerende leeromgeving.
Leerlingen zijn tot veel in staat als de leeromgeving maar krachtig genoeg is. Door een
onmiddellijke feedback te geven zal deze manier van evalueren ertoe bijdragen dat
leerlingen voor leren gemotiveerd worden en een positief beeld van hun eigen kunnen
DPB, F. de Merodestraat 18, 2800 Mechelen, tel.: 015 29 84 86 - fax: 015 29 84 03 - e-mail: [email protected]
Website: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb
Maandberichten
Vademecum
Vakdocumenten
-7
ontwikkelen. De klemtoon ligt op de relatie tussen leren en kunnen. Kennis en
vaardigheden worden “opgebouwd”.
Typisch voor het menselijk leren is dat het beïnvloed en ondersteund wordt door
emoties, motieven, overtuigingen en opvattingen die mensen hebben over zichzelf en
hun eigen mogelijkheden. De manier waarop leerlingen begeleid worden bij
leerprocessen speelt een grote rol in de ontwikkeling van persoonsgebonden aspecten.
Het is evident dat leerlingen hun leren afstemmen op datgene waarvoor ze gewaardeerd
worden. Het evalueren gebeurt best vanuit een positieve bezorgdheid.
Het leren wordt positief beïnvloed door het creëren van een taakgericht klimaat, het
verhogen van betrokkenheid, en het stimuleren van het inzichtelijk en sociaal leren.
 Een taakgerichte leeromgeving stelt niet de individuele prestatie centraal, maar wel
de persoonlijke vordering van elke leerling. De leerling zelf wordt het criterium om
de leervorderingen te meten.
 Betrokkenheid bij de leerlingen verhoogt wanneer ze zelf instaan en verantwoordelijk
zijn voor hun leren en hun vorderingen, wanneer ze zelf hun doelen en leerwegen
kunnen uitstippelen.
 Wanneer leerlingen zichzelf en anderen evalueren, dan is een actieve kennis nodig
van de leerdoelen. Het inzichtelijk proces van weten wat je moet doen, hoe je dit
kunt bereiken en hoever je staat betekent een stap vooruit bij het leren.
 Partnerevaluatie draagt rechtstreeks bij tot het ontwikkelen van interpersoonlijke en
communicatievaardigheden, zoals overleggen, leren luisteren, elkaar aanmoedigen en
feedback geven.
Geraadpleegde literatuur
B. Madou, P. Iserbyt & D. Behets (red.), 2007, Lichamelijke opvoeding in een krachtige
leeromgeving.
E. Dehaene, R. Leper & M. Schiepers (eds.), 2000, Anders evalueren in de lichamelijke
opvoeding.
D. Behets & J. Gantois (red.), 2003, Leermiddelen en werkvormen in de lichamelijke
opvoeding.
J. Saveyn, 2000-2001, Nova et Vetera, Evaluatie van de leerlingen om hun leren en
ontwikkeling te ondersteunen.
5.4
Taalbeleid
Voor de verschillende vakken wordt “taalbeleid” in de doorlichtingsverslagen aangehaald
als zorgpunt. In de nieuwe leerplannen zal ‘taalbeleid’ de nodige aandacht vragen en een
integraal deel uitmaken van de kaderteksten. Ook dit schooljaar willen wij nog steeds
aandacht besteden aan dit thema door te werken naar o.a. een correct en duidelijk
taalgebruik in onze initiatietaal. Tevens zijn we er ons van bewust dat via een
geïntegreerde aanpak van het bewegen leerlingen de taal kunnen leren. Bij de
implementatie van persoonsgebonden doelen dient de leraar samen met de leerling een
klimaat te creëren waar voor leerlingen kansen geboden worden om vanuit een positief
zelfbeeld grenzen te verleggen op het domein van sociale vaardigheden. Leerlingen leren
zichzelf en de anderen kennen, respecteren en waarderen. Taal speelt een belangrijke rol
in deze interactie: een leergesprek, een aanmoediging, bemerkingen formuleren, leiding
nemen, kunnen luisteren, rollen vervullen, instructies of feedback geven, het kunnen
reflecteren op de beweging, het uiten van een emotie, het kunnen voeren van een
gesprek,…
5.5
Vakoverschrijdende thema’s
DPB, F. de Merodestraat 18, 2800 Mechelen, tel.: 015 29 84 86 - fax: 015 29 84 03 - e-mail: [email protected]
Website: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb
Maandberichten
Vademecum
Vakdocumenten
-8
Vanuit de onderwijsoverheid wordt aan alle scholen de inspanningsverplichting opgelegd
om te werken aan de vakoverschrijdende eindtermen (VOET’en).
VOET’en zijn minimumdoelen die niet specifiek behoren tot een vakgebied, maar onder
meer door middel van verschillende vakken of onderwijsprojecten worden nagestreefd.
De implementatie van de VOET’en gebeurt dus onder andere vanuit de vakken. Het vak
LO vertolkt een bevoorrechte positie in dit verband, omdat bij de kwalitatieve invulling
van het vakconcept automatisch een hele reeks VOET’en geïmplementeerd worden. De
vakgebonden eindtermen zijn zeer nauw verbonden met de VOET’en. De samenhang
tussen beide is uitgesproken in de thema’s leren leren, sociale vaardigheden en
gezondheidsopvoeding, minder uitgesproken voor de thema’s burgerzin, milieueducatie
en muzisch-creatieve vorming, onbestaande voor het thema technisch-technologische
vorming. De PB LO wil binnen het vak LO enkel aan die VOET’en werken die tegelijkertijd
én automatisch nagestreefd worden, als de vakgebonden eindtermen van ons vakconcept
gerealiseerd worden. Deze vakgebonden eindtermen zijn opgenomen in de leerplannen.
Daarom wordt aangenomen dat de leraren die het leerplan realiseren ook de
vakgebonden eindtermen waarmaken. De doelbewuste, intentionele en geordende
koppeling met de VOET’en laat toe om beide tegelijkertijd te realiseren als er
doelgerichte en rijke onderwijsleersituaties aangeboden worden aan de leerlingen. De
realisatie zal dan ook positief beïnvloed worden als de leraar op de hoogte blijft van de
recente ontwikkelingen van de vakdidactiek LO.
Geraadpleegde literatuur
W. Roels & D. Behets (red.), Lichamelijke opvoeding en vakoverschrijdende eindtermen.
Leuven / Voorburg, Acco, 2004.
5.6
Vrije ruimte
Vanaf 1 september 2004 is voor de derde graad ASO een uitgebreid complementair
gedeelte vrije ruimte (VR) gecreëerd. Het aantal lestijden VR varieert van 1 tot 4
naargelang van de studierichting. De school kan zelf beslissen wat ze met de VR beoogt.
Uiteindelijk is het de bedoeling om de methodiek van het ‘leren leren’ of het ‘zelfsturend
leren’ kracht bij te zetten.
Het vak lichamelijke opvoeding kan een scharnierfunctie vervullen bij het herdenken van
werkvormen in de richting van een totaalbenadering van leerlingen en leerdomeinen. Via
groepsgebonden bewegingsopdrachten, mogelijkheden tot onderling overleg, duidelijke
communicatie,
probleemoplossend
denken
kunnen
zelfstandig
handelen
en
samenwerking voluit gestimuleerd worden.
De VR geeft mogelijkheden om het vak lichamelijke opvoeding, als aanvulling op de
praktijk, ook een theoretische onderbouw mee te geven: lichamelijke opvoeding
vakoverschrijdend gekoppeld aan aardrijkskunde, biologie, fysica, muzikale opvoeding
e.a.
Voor meer informatie over dit item verwijzen wij naar de inspiratiemap ‘Werken in de
vrije ruimte’ die bij je directeur ter inzage ligt. Suggesties kun je ook vinden op
http://sip.be/loportaal/. Goede voorbeelden van VR, waarin ook de LO is betrokken,
kunnen steeds doorgespeeld worden op mijn e-mailadres.
5.7
Gezondheidsbeleid op school
We eten ongezond, bewegen onvoldoende en roken nog te vaak. Omdat werken aan een
gezond gedrag het best van jongs af begint, heeft ook het onderwijs hierin een
DPB, F. de Merodestraat 18, 2800 Mechelen, tel.: 015 29 84 86 - fax: 015 29 84 03 - e-mail: [email protected]
Website: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb
Maandberichten
Vademecum
Vakdocumenten
-9
belangrijke taak. Vanaf 1 september 2007 moet elke basis- en secundaire school een
gezondheidsbeleid uitstippelen, op maat van de leerlingen. Het thema wordt best gelinkt
aan het opvoedingsproject van de school en geïntegreerd in het hele schoolgebeuren.
Per 1 september 2007 verwacht de minister van onderwijs en zijn collega's van
landbouw, sport en welzijn een gezondheidsbeleid op elke Vlaamse school. Scholen
nemen op dit moment al heel wat gezondheidsinitiatieven. Om elke school daarin verder
te ondersteunen, stelt het VSKO een gezondheidsbrochure en een aantal bijhorende
ondersteunende documenten ter beschikking op zijn website. Hierin wordt uitgelegd hoe
je school een samenhangend gezondheidsbeleid kan ontwikkelen. Er worden ook tips
gegeven over de wijze waarop de inspanningen van je school op het vlak van gezondheid
gebundeld kunnen worden tot één geheel, zodat je een overzicht krijgt van de
verschillende initiatieven in je school. Wie de brochure 'Werken aan een
gezondheidsbeleid op school' van het VIG gelezen heeft komt tot het besluit dat scholen
reeds jaren zeer actief zijn op dit terrein. Het afgelopen schooljaar waren er 5
ondersteunende studiedagen van de VLOR. Een gratis DVD ‘Gezond op school’ werd
vanuit het departement naar iedere school gestuurd. Er waren regionale invullingen van
LOGO’s en NICE (Nutrition Informatie Center). De Stichting Vlaamse Schoolsport
(www.fitteschool.be) ontwikkelde heel wat ondersteunend educatief materiaal. Met dit
initiatief wil SVS de handen in elkaar slaan om het belang van beweging/sport en
gezonde voeding samen aan te pakken in de school. Andere thematisch werkende
gezondheidsorganisaties zorgden voor een netwerk van ondersteuning.
Op basis van een analyse van hun eigen situatie kunnen scholen zo concrete streefdoelen
formuleren en doelgerichte acties ondernemen. De schoolinspanningen zouden zo mede
moeten bijdragen tot de realisatie van de gezondheidsdoelstellingen van de Vlaamse
Regering, zoals zij in een intentieverklaring werden vastgelegd:
 het met 10% verminderen van het aantal rokers;
 aandacht voor schadelijk middelengebruik;
 de consumptie van vet- en suikerrijke dranken en voeding;
 een actieve bevordering van meer lichamelijke beweging;
 het verhogen van de vaccinatiegraad;
 een efficiënte voorlichting betreffende de preventie van seksueel
overdraagbare aandoeningen;
 het terugdringen met 20% van het aantal dodelijke ongevallen in de
privé-sfeer en in het verkeer;
 de preventie van depressie en suïcide.
Voor de samenstelling van een werkgroep op school is het belangrijk dat deze bestaat uit
gemotiveerde mensen. Het kan helemaal niet de bedoeling zijn dat de leraar LO alleen
deze taak op zich neemt. Werken aan een ‘Fitte school’ is een onderdeel van
gezondheidsbeleid en hiervoor moet de leraar LO in eerste instantie zijn
verantwoordelijkheid nemen. Vanuit de huidige ruime visie op het vak speelt de leraar LO
in elk geval een sleutelrol in het welslagen van een duurzaam gezondheidsbeleid, meer
bepaald met betrekking tot het aspect van fitheid, gezonde leefstijl en
bewegingspromotie. Een team rond gezondheidsbeleid wordt best samengesteld op basis
van engagement en met een benadering vanuit verschillende invalshoeken. Zo mag bv.
ook de participatie van ouders liefst niet ontbreken en kan men ook inspelen op de
verschillende omgevingsfactoren en gedragsdeterminanten.
In een representatieve werkgroep ad hoc werden op het Pedagogisch Bureau van het
VSKO diverse ondersteunende documenten uitgewerkt voor scholen die beleidsmatig met
een gezondheidsbeleid wensen om te gaan. Het secundair onderwijs is reeds vertrouwd
met deze vakoverschrijdende 'schoolinspanning' via gezondheidseducatie en de
DPB, F. de Merodestraat 18, 2800 Mechelen, tel.: 015 29 84 86 - fax: 015 29 84 03 - e-mail: [email protected]
Website: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb
Maandberichten
Vademecum
Vakdocumenten
- 10
inventarisering maakt duidelijk dat al zeer belangrijke inspanningen worden geleverd. De
kwaliteitscirkel die in de brochure van het VSKO besproken wordt groeide uit de VOETnascholing en sluit nauw aan bij 'het beleidsvoerend vermogen van scholen'.
Ter ondersteuning kun je een kijkje nemen op onderstaande URL en er algemeen en
specifiek ondersteunend materiaal terugvinden:
http://ond.vsko.be/portal/page?_pageid=1599,1350634&_dad=portal&_schema=PORTA
L.
Ben je als leraar LO reeds betrokken bij het gezondheidsbeleid, dan kan volgende
informatie in verband met voeding en roken op school interessant zijn.
Het ‘start to eat’-voedingsplan biedt:




een schema van 10 weken dat aansluit bij de basisschema’s van ‘start to run’;
lekkere en eenvoudige recepten voor elke dag;
een praktische uitwerking van de actieve voedingsdriehoek, met combinatie
van verse groenten en fruit, graanproducten en zuivel
kortom voedingsadvies op maat!
Op de site www.starttoeat.be vind je alle informatie over de schema’s, gezonde recepten,
met inbegrip van boodschappenlijstjes, nuttige tips, veelgestelde vragen omtrent voeding
en beweging.
Sinds 1 januari 2006 is roken verboden op school. Een rookvrije school creëert een
omgeving waarin niet-roken de norm is en leert leerlingen meer over de gevolgen van
(mee)roken. De basis van zo'n rookvrije school is een beleid met formele afspraken over
roken, educatie en aanvullende activiteiten. Maar hoe bouw je zo'n omvattend beleid uit?
Met de checklist uit de brochure 'Als de rook uit je school is verdwenen' van het Vlaams
Instituut voor Gezondheidspromotie (VIG) breng je in kaart wat de school al doet en hoe
je het rookbeleid nog kunt verbeteren. Per aandachtsgebied – instellen, aangeven en
handhaven van een rookverbod, klassen– en schoolactiviteiten, rookverbod,
voorbeeldgedrag en rookstopactiviteiten -, krijg je een score en zie je welke gebieden
nog extra aandacht verdienen.
Voor meer informatie, download de brochure 'Als de rook uit je school is verdwenen' (pdf
9 Mb, 20 p.): http://www.vig.be/content/pdf/TB_brochure_school.pdf.
5.8
LO-internet
De groeiende interesse en het toegenomen verkeer op het web zijn aanleiding geweest
tot overleg tussen de verschillende begeleidingsdiensten LO om alle informatie nog meer
te bundelen. Dit resulteerde in een overkoepelende website: www.sip.be/loportaal. Je
vindt er niet alleen informatie over wat er in je eigen bisdom gebeurt, je kunt ook eens
op bezoek gaan bij de buren in de andere bisdommen. Beslist een bezoekje waard!
Een overzicht van alle mogelijke nascholing vind je ook hier terug.
5.9
Leerlijnen
Ter gelegenheid van een impulsnamiddag ‘leerlijnen’ in het vorig schooljaar werd door de
pedagogische begeleiding dit onderwerp geduid, onder andere via een poging tot een
vakspecifieke benadering. Het uittekenen van leerlijnen bevordert de dialoog binnen de
vakgroep, beoogt de verticale samenhang, reflecteert op het leerplan en de evolutie
doorheen de graden. Heel wat vakgroepen LO maakten reeds werk van inhoudsgebonden
DPB, F. de Merodestraat 18, 2800 Mechelen, tel.: 015 29 84 86 - fax: 015 29 84 03 - e-mail: [email protected]
Website: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb
Maandberichten
Vademecum
Vakdocumenten
- 11
leerlijnen. Zulk een ‘raamplan’ maakt een essentieel deel uit van het deelschoolwerkplan
en kan als uitgangspunt dienen voor het opmaken van jaarplannen. Een jaarplan geeft
een overzicht van de leerplandoelen en/of leerinhouden van de bewegingsgebieden,
realistisch gespreid over het schooljaar. Ook dit planningsdocument kan dienen om
leerlijnen aan te tonen. In doorlichtingsverslagen merken we geregeld een vraag naar
leerlijnen binnen de persoonsgebonden doelen. In de regionale vakvergaderingen werd in
het verleden ingegaan op dit thema. Er werd duiding gegeven bij het werk van de heer
Robert Limerkens. Het document ‘Ontwikkelen van zelfconcept en sociaal functioneren’
biedt inspiratie om concreet aan de slag te gaan met de persoonsgebonden doelen
doorheen de graden en kan geraadpleegd worden op www.sip.be/loportaal. In de
regionale vakvergaderingen van vorig schooljaar werd ingegaan op en gepleit voor het
werken met periodeplannen. Een periodeplan is een leidraad die informeert over het
thema, het bewegingsgebied en de zinvolle leertaak, de doelen (bewegingsgebonden +
persoonsgebonden doelen + eventueel vakoverschrijdende), de duur van de periode, de
leerinhouden van de opeenvolgende lessen en de evaluatie. Alle periodeplannen samen
van één graad geven een duidelijk zicht op de leerplanrealisatie. Bij het naast mekaar
leggen van alle periodeplannen doorheen de verschillende jaren verkrijgt men eveneens
een leerlijn. Deze leerlijnen in de vorm van periodeplannen kunnen aan vervangende
leraren zeer goede diensten bewijzen. Zij zien in één oogopslag waarmee je bezig bent,
hoever je staat in de periode en wat van de leerlingen verwacht wordt.
5.10
Implementatie van de nieuwe leerplannen en vakbegeleiding LO
De nieuwe leerplannen voor de 3e graad BSO 3e leerjaar gaan in voege vanaf september
2007. Voor de correcte nummers, het raadplegen of bestellen van de leerplannen verwijs
ik naar punt 1 van dit Vademecum. Het herwerkte leerplan LO van de 3e graad BSO 3e
leerjaar is definitief goedgekeurd door de inspectie. Omdat dit geen graadleerplan is en
omdat dit slechts een tijdelijke goedkeuring had gekregen, diende dit leerplan als eerste
herwerkt en terug ingediend te worden. De definitieve goedkeuring betekent dat het van
kracht kan gaan vanaf 1 september 2007. Wij zijn bereid om, op je vraag, je school of
scholengemeenschap te ondersteunen in je zorg om leerplannen te implementeren.
5.11
Vakgroepwerking
De pedagogische begeleiding wil prioritair ook de vakgroep ondersteunen in een
kwaliteitsvolle werking. Vakgroepen, die in dit verband op bepaalde domeinen wat willen
concretiseren of realiseren en die wensen te vergaderen in de aanwezigheid van de
pedagogisch begeleider, kunnen ongetwijfeld een vraag richten en zo nodig een afspraak
maken.
Een optimale vakgroepwerking spreekt de leraar aan als vakdeskundige, als didacticus en
als lid van een team en een school. Dit item zal een agendapunt zijn op de regionale
vakvergaderingen in december 2007. De data en plaatsen van deze regionale
vakvergaderingen worden later bepaald en zullen tijdig meegedeeld worden.
Zo is het o.a. de taak van een goede vakgroep om binnen de school beweging en sport
te promoten en te stimuleren, zowel intra, als extra muros. De organisatie van een ruim
aanbod van bewegingsactiviteiten kan bijdragen tot een levendige bewegingscultuur,
geïntegreerd in de schoolcultuur.
Wij hopen te blijven rekenen op je steun, je enthousiasme en inzet. Je kunt uiteraard
met je vragen bij ons terecht. Misschien komt het antwoord niet onmiddellijk, zullen wij
DPB, F. de Merodestraat 18, 2800 Mechelen, tel.: 015 29 84 86 - fax: 015 29 84 03 - e-mail: [email protected]
Website: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb
Maandberichten
Vademecum
Vakdocumenten
- 12
je soms doorverwijzen naar iemand die beter geplaatst is, zal er af en toe geen gepaste
oplossing zijn… Maar aarzel niet om ons aan te spreken, te telefoneren of te mailen.
De wens tot een positieve samenwerking wordt uitgedrukt in een volgend citaat uit het
boek Salto Humano van Roland Vermeylen:
“We leven in een hoogtechnologische wereld. E-mail, het Internet, virtuele realiteiten.
Alles lijkt stilaan omzetbaar in digitale data. We krijgen de indruk dat we vanuit een
geïsoleerde werkkamer de hele wereld kunnen bereiken. Hoelang nog voor we ons echt
op Mars wanen? Toch geloof ik niet dat daar onze enige toekomst ligt. De kracht van
organisaties zal afhankelijk zijn van de kwaliteit van hun menselijke, face-to-face
relaties. Onmiddellijke, lijfelijke aanwezigheid is niet te vervangen door de
gedigitaliseerde contacten via de supergeleiders van het net. De kwaliteit van onze
dialoog, vertrouwen en openheid zullen bepalen hoe we op een menselijke manier
overleven. Daar zal het welzijn van onze samenleving van afhangen. Het plezier dat je
beleeft door samen te werken met anderen, het gevoel van gemeenschappelijkheid en
verbondenheid zorgen voor veerkracht en creativiteit. Vooral die authentieke menselijke
dynamiek hebben we nodig, voor onszelf, voor onze organisaties en voor onze
maatschappij.”
Met sportieve groet
Roger Pauwels
Pedagogisch begeleider LO
Karel Verbruggenstraat 14
2870 Puurs
Tel.: 03 889 70 27
[email protected]
P.S. Raadpleeg ook onder Vakdocumenten de algemene visie op het vak lichamelijke
opvoeding.
DPB, F. de Merodestraat 18, 2800 Mechelen, tel.: 015 29 84 86 - fax: 015 29 84 03 - e-mail: [email protected]
Website: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb
Maandberichten
Vademecum
Vakdocumenten