Aartsbisdom Mechelen-Brussel – Vicariaat Onderwijs Diocesane Pedagogische Begeleiding Secundair Onderwijs Voor de leraren fysica en WW 1 Mededeling in verband met experimenteerkoffers en Supercomet2 Na lang en veel werken, op allerlei fronten, kan ik je meedelen dat alle (herwerkte) versies van de experimenten uit de experimenteerkoffer, zowel de basisversie als alle aanvullingen online staan, via het “Brugproject” van de UA (www.ua.ac.be/focusopwetenschap) te bereiken. Het concept van de experimenteerkoffer is een groot succes geweest. Ongeveer 100 koffers in de basisversie werden door evenveel scholen aangekocht, en ook van de aanvullende koffers werd er een 80-tal “geproduceerd”. Er werd nascholing gegeven aan honderden leraren. Ook op het internationale “podium” werden heel wat positieve geluiden opgevangen. We kunnen alleen maar hopen dat het materiaal ook daadwerkelijk gebruikt wordt! Parallel met dit project werd ook deel genomen aan een ander, internationaal initiatief in het kader van Leonardo da Vinci: SUPERCOMET2. Het einddoel is de kennis over supergeleiding vergroten. Om dit centrale thema beter te begrijpen is een basis van elektromagnetisme nodig, die uitgebreid aan bod komt. Daarnaast wordt supergeleiding in al zijn facetten uit de doeken gedaan. Door inbreng van heel wat ervaring en (onderwijskundig) onderzoek is dit uitgegroeid tot een coherent geheel met leermiddelen van het allerhoogste niveau. Kleine proeven, animaties, simulaties, werkvormen, evaluatie, alles komt er in voor. Bijgaand is een folder gestoken waarop alle informatie staat over de manier waarop deze “Europese” kennis aan jou overgedragen wordt in 2 of 4 sessies. Wij hebben er vertrouwen in dat je voort wilt evolueren in je onderwijsmethode, en dat je daarvoor het allerbeste materiaal wilt. Na 5 jaar gezamenlijk werk op hoog niveau denken we dit hier voor jou te hebben. Het eerste deel vooral is geschikt voor alle leerlingen die elektromagnetisme, geleiding en magnetisme op hun programma hebben, zowel op ASO, KSO als op TSO niveau. Ook is heel wat materiaal te beschouwen als “fysica voor de burger”, waarin eerder de nadruk op het conceptuele en de toepassingen gelegd wordt. Indien je niet direct met dit onderwerp te maken hebt, wil je deze informatie dan doorgeven aan een collega alstublieft? Hartelijk dank, en nog veel plezier in het lesgeven! Wim Peeters, projectuitvoerder Prof. J. Dirckx, projectverantwoordelijke DPB, F. de Merodestraat 18, 2800 Mechelen, tel.: 015 29 84 86 - fax: 015 29 84 03 - e-mail: [email protected] Website: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb Vademecum Vakdocumenten Maandberichten 2 Na bijna 100 jaar supergeleiding ontkom je er niet meer aan in deze maatschappij. Wat oorspronkelijk een lang onbegrepen natuurkundig verschijnsel was heeft nu een uitgebreid toepassingsgebied (zweeftrein, MRI...) en is alleen al daarom het bestuderen waard. Nog steeds is het, zeker met de meest recente ontwikkelingen, een fascinerend verschijnsel. De UA, onder verantwoordelijkheid van Prof. J. Dirckx, heeft onder het programma “Leonardo da Vinci” (EU Education and Culture)een project over supergeleiding voor het secundair onderwijs mee uitgewerkt. In dit Supercomet2 project hebben 31 Europese partners een uitgebreide, interactieve computer applicatie samengesteld met modules die het thema in zijn geheel behandelen (zie programma). De projectdeelnemers zijn een waarborg voor de hoge kwaliteit van zowel de inhoud als de vorm. Het is ook zo opgevat dat leerlingen er actief mee bezig kunnen zijn. Dit is de kern van de inhoud van het project. Er werd bijzonder veel aandacht besteed aan het conceptuele, het principiële. Hiertoe werden door professionelen originele interactieve animaties speciaal ontwikkeld. Daarnaast is een uitgebreid hoofdstuk gewijd aan de toepassingen die illustreert hoeveel onze maatschappij steunt op (sterke) magneten en hoezeer nieuwe materialen en technologieën mogelijke oplossingen bieden voor een betere en duurzamere wereld. Het Leonardo da Vinci programma echter handelt in dit kader over leer- en lesmethoden. Bijgevolg werd een strategie ontwikkeld waarin via 12 actieve werkvormen het thema in al zijn facetten benaderd wordt: een handleiding voor leerkrachten werd ontwikkeld, met daarnaast ook een serie kleine experimenten om in de klas uit te voeren (in de prijs inbegrepen). Een voor u! Europees project SUPERCOMET2 Met Elektrische geleiding, Elektrische inductiespanning en Magnetisme kun je al Supergeleiding voor iedereen! uitleggen. De Geschiedenis en de Toepassingen zijn niet te missen, terwijl de Verklaring, de HighTech proeven en Materialen elke specialist inspireert! LdV pilot project no.: N/04/B/PP/165.008 Inschrijven voor 5 maart alstublieft! DPB, F. de Merodestraat 18, 2800 Mechelen, tel.: 015 29 84 86 - fax: 015 29 84 03 - e-mail: [email protected] Website: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb Vademecum Vakdocumenten Maandberichten 3 PROGRAMMA Het geheel bestaat uit 4 nascholingssessies: twee “delen” van twee sessies. Deel 1 is letterlijk voor alle leerlingen (zeker ook TSO!) die elektromagnetisme op het programma hebben uiterst geschikt: het brengt de materie op een overzichtelijke en begrijpelijke manier via animaties, simulaties, kleine experimenten en enkele motiverende werkvormen. Ook uiterst geschikt voor leerkrachten die niet echt vertrouwd zijn met de materie. Deel 2 zet een stap verder: hier komt “nieuwe” materie aan bod, geschikt voor de geïnteresseerde collega, de vrije ruimte, projectwerk (GIP), enzovoort. De uitgebreide bespreking van toepassingen opent dan weer een breed perspectief op maatschappelijk relevante thema’s die voor elke geïnteresseerde burger van belang zijn. Deel1, eerste sessie: inleiding, modules “Geschiedenis van de supergeleiding”, “Elektrische geleiding” en “Magnetisme”. Vier werkvormen worden actief gebruikt. Deel1, tweede sessie: modules “Inductiespanning”, “Inleiding tot supergeleiding” en verder een reeks eenvoudige experimenten. Opnieuw komen 3 actieve werkvormen ter sprake Deel2, derde sessie: module “Verklaring van supergeleiding” en activiteiten; hier worden enkele baanbrekende en fascinerende experimenten getoond met hoge temperatuur supergeleiders; ook Physible (elektronische leeromgeving) en nog eens 3 actieve werkvormen worden gebruikt Deel2, vierde sessie: een groot deel gaat naar de “Toepassingen van supergeleiding”, en discussie van de gebruikte werkvormen. Ook (voorlopige) ervaringen in de klas en met Physible worden besproken. In elke sessie is er een ruime inbreng van de participanten. DOELSTELLINGEN - Deelnemers zijn in staat hun leerlingen inzicht te geven in elektrische geleiding, magnetisme en inductieverschijnselen, en hoe supergeleiding vanuit deze achtergrond kan begrepen worden. - De deelnemers kunnen vanuit de fysische hoek een essentiële bijdrage leveren aan het vakoverschrijdend werken en aan maatschappelijke bewustwording ten aanzien van de natuurwetenschappen (vakoverschrijdende eindtermen). - Deelnemers kunnen met hun leerlingen meteen aan de slag dankzij de aangeboden actieve werkvormen, de gebruiksklare leraarshandleiding, enkele kleine experimenten, ondersteunende PowerPoint presentaties en de digitale, interactieve modules. LEIDING Wim Peeters, leraar fysica en uitvoerder van het Supercomet2 project voor de Universiteit Antwerpen. De supervisie hiervan lag bij prof. Dr. J. Dirckx. DOELGROEP Leraren die fysica geven in ASO, TSO én KSO. Het materiaal werd ook getest in TSO en men was daar bijzonder positief over. PRAKTISCH Kostprijs voor de 4 sessies: 150 € per persoon, alle (digitale) materiaal inbegrepen. Een tweede persoon van dezelfde school: 100 €. Kostprijs voor deel 1 of deel 2 (telkens 2 sessies): 100 €, alle materiaal inbegrepen. Een tweede persoon van dezelfde school: 50 €. Data: (/ er moet rekening gehouden worden met de bezetting van de labo’s voor universitaire practica): keuze uit telkens 2 data: Deel 1 : dinsdag 11 maart, van 14h tot 17h en van 18h30 tot 21h30 of Deel 1 : woensdag 12 maart, van 14h tot 17h en van 18h30 tot 21h30 Deel 2: sessie 3: vrijdag 11 april van 14h30 tot 17h30 en sessie 4 van 18h30 tot 21h30 of Deel 2, sessie 3: zaterdag 12 april, van 9h30 tot 12h30 en sessie 4: maandag 14 april, van 18h30 tot 21h30 De sessies vinden plaats voor minimum 14 en maximum 28 ingeschrevenen. Indien één sessie niet aan de eis voldoet worden de deelnemers bij de andere sessie toegevoegd. Zij worden hiervan op de hoogte gebracht ten minste één week voordien. Indien er meer belangstelling is worden de volgende reservedata voorzien (automatisch, bij chronologische inschrijving): Deel 1 : woensdag 19 maart, van 14h tot 17h en van 18h30 tot 21h30 Deel 2: dinsdag 22 april van 14h30 tot 17h30 en van 18h30 tot 21h30 Plaats: de universitaire labo’s aan de Groenenborgerlaan, Antwerpen HOE INSCHRIJVEN? Je stuurt eenvoudig een mail met de schoolhoofding (liefst directeur) naar [email protected] waarin je het volgende meedeelt: ALLE SCHOOLGEGEVENS (voor de factuur), WIE de nascholing volgen, WELKE sessie(s), en WANNEER (zie data boven). Je maakt ook meteen de som van het te betalen bedrag. Een factuur krijg je mee tijdens de nascholing. Je betaalt de rekening nadien. Inschrijven voor 5 maart alstublieft! DPB, F. de Merodestraat 18, 2800 Mechelen, tel.: 015 29 84 86 - fax: 015 29 84 03 - e-mail: [email protected] Website: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb Vademecum Vakdocumenten Maandberichten 4 2 Eerst zien en dan geloven Eenvoudige proeven optica Met behulp van een aantal eenvoudige opstellingen kunnen vele aspecten uit de optica toegelicht worden. Het aanwezige materiaal bij de klassieke optische bank helpt ons hierbij een flink stuk op weg. Maar ook spiegels, zaklampen, brilglazen, ... gadgets en goedkoop, eenvoudig te vervaardigen demo-opstellingen kunnen gebruikt worden om een en ander te verduidelijken. Op die manier worden weerkaatsing, breking, verstrooiing, buiging, grenshoek, beeldvorming, ... tot kleurenmenging en polarisatie op een aanschouwelijke manier verhelderd. En wat gedacht van een zelfgemaakt stereogram of eigenhandig gefabriceerde spectroscoop? Dit alles werpt zeker een ander licht op de optica! Doelgroep: leraren fysica secundair onderwijs (maximum 15 deelnemers) Leiding: Wim Verreycken, docent K.H.Mechelen Datum: vrijdag 14 maart 2008 van 13.30 tot 16.30 Plaats: K.H.Mechelen, departement Verpleegkunde en lerarenopleiding, campus De Vest, Zandpoortvest 60, 2800 Mechelen Cursusgeld: € 30 Cursusnummer: K.H.Mechelen0708/LU29 Meer uitleg hieromtrent vind je op de website www.khm.be/navorming/onderwijs, onder de rubriek ‘Leergebieden uitdiepen’ deel 2, cursusnummer LU29. Inschrijven liefst via het digitale inschrijvingsformulier dat je op de website vindt (ofwel via een mailtje naar [email protected] waarin je ons dan de nodige gegevens van jezelf, je school, betalingswijze, … meedeelt). 3 Meesterklas deeltjesfysica Op zaterdag 8 maart kunnen leerlingen van de derde graad secundair, al dan niet begeleid door een leraar, naar de meesterklas deeltjesfysica aan de Universiteit Antwerpen. Daar staan vragen centraal als 'wat zijn de fundamentele bouwstenen van de materie?' en 'welke krachten houden deze deeltjes samen?'. Na een theoretische toelichting analyseer je botsingen tussen elementaire deeltjes. Aan het einde van de dag is er een videoconferentie met deelnemers uit Gent, Kreta en Portugal om resultaten uit te wisselen en te bespreken. Deze meesterklas maakt deel uit van een jaarlijks evenement in 20 Europese landen. De meesterklas duurt van 10 tot 18 uur en is gratis, maar vooraf inschrijven is nodig. Meer info vind je hier: meesterklas van 8 maart en Internationale Masterclass Week. 4 Oneindigheid in fysica en wiskunde Nascholing in het Pedagogisch Didactisch Centrum Leuven op 10 maart 2008. Alle informatie op www.pdcl.be, kies bij ‘inividugericht’ voor ‘secundair’. 5 Hedendaagse kernfysica in de klas Er wordt nagegaan hoe de lessen kernfysica een meerwaarde kunnen krijgen door uit te gaan van de equivalentie tussen massa en rustenergie, energiebeschouwingen en de fundamentele wisselwerkingen. DPB, F. de Merodestraat 18, 2800 Mechelen, tel.: 015 29 84 86 - fax: 015 29 84 03 - e-mail: [email protected] Website: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb Vademecum Vakdocumenten Maandberichten 5 Samen wordt een semipracticum opgebouwd over de “energievallei van de nucliden” (rekenmachine meebrengen). Er wordt gewerkt a.h.v. voor leerlingen gemaakte notities, werkbladen en pptpresentaties. Het lesmateriaal wordt op cd meegegeven. Woensdag 5 maart 2008 vanaf 14 u in KaHo Sint-Lieven, Kwalestraat 92-94 9320 Aalst. Verdere informatie op www.kenniscentrumaalst.be/leerkracht. Inschrijven (€ 27) op [email protected]. 6 Dag van wetenschappen-wiskunde Op woensdag 21 mei 2008 wordt in Aalst (KAHO – campus Dirk Martens) de ‘Dag van wetenschappen-wiskunde’ (de vernieuwde ‘Vakbeurs Wetenschappen’) georganiseerd. Er zullen didactische firma’s, uitgeverijen en workshops zijn. Leraren wiskunde en wetenschappen (aardrijkskunde, biologie, chemie, fysica, wetenschappelijk werk, natuurwetenschappen) worden er verwacht. Het aantal inschrijvingen is beperkt tot 500. Meer info is te vinden op de affiche van Pedic Gent: www.pedic.be. 7 Gezocht: deelnemers onderzoek educatief project De Nationale instelling voor radioactief afval en verrijkte splijtstoffen (Niras) start in 2009 – samen met haar educatief-didactisch centrum Isotopolis – een nieuw project. Daarmee wil ze jongeren kennis aanreiken over het beheer van radioactieve afvalstoffen. Alvorens met het project te starten wil ze eerst een onderzoek voeren bij schoolbesturen, directeurs, CLB's, leraren, jongeren… Ze gebruikt de methode van de World Cafés om de dialoog op gang te brengen. Je neemt deel op 16 april in Gent, op 19 april in Antwerpen, op 23 april in Hasselt of op 26 april in Brussel. Inschrijven doe je via mail naar [email protected]. 8 Lanceer je leerlingen naar techniek en wetenschap "Met ruimtevaart en sterrenkunde kun je leerlingen enthousiast maken voor wetenschap en techniek,” zegt Belgisch astronaut Frank De Winne. Steeds minder leerlingen uit het TSO en BSO kiezen voor technische en industriële richtingen en in het hoger onderwijs verliezen de wetenschappelijke en ingenieursstudies steeds meer terrein. Voor het innoverende vermogen van ons land is dat rampzalig. Het thema 'ruimte' (ruimtevaart en sterrenkunde) zou jongeren opnieuw richting wetenschap en techniek kunnen lanceren. Het Forum denkt er sterk aan om het label van 'Space School' uit te reiken aan scholen die werken rond het thema. Het rapport 'Ruimte voor techniek en wetenschap' bestel je gratis via de website van de Koning Boudewijnstichting, via een mail naar [email protected] of via 070 233 728. Bestel het rapport online: http://www.kbs-frb.be/publication.aspx?id=224994&LangType=2067. Met vriendelijke groet Michel Van Deyck Pedagogisch begeleider fysica en WW [email protected] DPB, F. de Merodestraat 18, 2800 Mechelen, tel.: 015 29 84 86 - fax: 015 29 84 03 - e-mail: [email protected] Website: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb Vademecum Vakdocumenten Maandberichten