Den Haag, Maastricht, 17-08-2015 Beste collega, Iedereen weet dat

Den Haag, Maastricht, 17-08-2015
Beste collega,
Iedereen weet dat DSM categorieën niet valide zijn. De NIMH willen geen onderzoek meer
financieren waarin DSM categorieën als basis dienen voor diagnostiek en psychometrie.
Voor het onderzoek heeft de categoriële methode dus al geen toekomst meer en
uiteindelijk zal deze ook voor de klinische praktijk geen toekomst meer hebben.
Inmiddels dient zich een geheel nieuw soort psychiatrie aan waarmee we wel de toekomst in
willen. Deze is gebaseerd op netwerktheorie. Door de relaties tussen de symptomen van
psychopathologie af te beelden als een netwerk krijgen we het scherpste beeld dat tot nu
toe voor handen is van psychische ziektebeelden (zie Afbeelding 1). In een recent artikel
lieten we zien dat in zulke netwerken symptoomclusters zijn aan te wijzen die, gemiddeld
gesproken, voorkomen bij alle patiënten met psychopathologie (Goekoop and Goekoop,
PLOS ONE, 2014). Alle klachten en symptomen van alle psychiatrische patiënten zijn dus
onder te brengen binnen een klein aantal (ongeveer 15) elementaire syndromen. De grote
verscheidenheid aan psychopathologische ziektebeelden kan dus worden verklaard door het
bestaan van wisselende combinaties van een relatief klein aantal ‘modules’, ongeveer zoals
alle bekende verfkleuren kunnen worden gemaakt door het mengen van een klein aantal
basiskleuren (rood, blauw, geel, zwart en wit). Deze kernmodules van psychiatrische
ziektebeelden hebben we ‘elementaire syndromen’ genoemd.
Elementaire syndromen blijken te bestaan uit vicieuze cirkels van symptomen die elkaars
bestaan bevorderen via positieve causale relaties (spanning => slecht slapen => moe =>
concentratieproblemen => vergissingen => spanning... etc) (Borsboom et al, 2008). Complete
psychiatrische ziektebeelden bestaan op hun beurt uit vicieuze cirkels tussen elementaire
syndromen (Goekoop and Goekoop, 2014). Als u meer wil lezen over de achtergrond van
elementaire syndromen, kijk dan op: Elementaire Syndromen PLOS_ONE.
Dankzij de ontdekking van elementaire syndromen kunnen alle psychiatrische ziekten een
systematische naamgeving krijgen op basis van de scores van patiënten op deze elementen
(bijvoorbeeld: een ‘angstig-geremde depressie’, in plaats van een ‘melanchole’ depressie).
Door het ziektebeeld van elke patiënt weer te geven als een profiel van scores op de
elementaire syndromen kan met een klein aantal syndroomscores toch een volledig en
accuraat overzicht worden gegeven van complexe ziektebeelden. Vanwege het universele
karakter van deze syndromen verwachten we dat de diagnostiek, indicatiestelling, evaluatie
van het behandeleffect, overdracht en het doorverwijsbeleid in belangrijke mate kunnen
worden gestandaardiseerd. Het bijgevoegde manuscript (geaccepteerd voor publicatie in het
Tijdschrift voor Psychiatrie, verwacht in december 2015) beschrijft de voordelen die de
elementaire syndroomleer zou kunnen hebben voor de klinische praktijk.
Ondanks het grote potentieel van de netwerkmethode moet deze zich nog bewijzen in de
klinische praktijk. Pas als dat is gebeurd kan de transitie van een oud naar een nieuw
diagnostisch systeem pas echt plaatsvinden. Daarvoor is het nodig dat we de relaties tussen
symptomen van psychiatrische ziektebeelden met zo min mogelijk vervorming (bias) in beeld
krijgen. Dat is tot op heden nog niet gebeurd, aangezien bijna alle bestaande vragenlijsten
zijn “besmet” met het oude, categoriële denkkader (zie bijgevoegd artikel). Alle verdere
vooruitgang hangt nu dus op de ontwikkeling van een nieuw psychometrisch instrument.
1
Afb. 1. Het Psychopathologie-Web.
Grafische weergave van de (correlationele) relaties tussen symptomen van psychopathologie die zijn
gescoord bij een populatie van 192 patienten met een willkeurige vorm van psychopathologie (scores
op de comprehensive psychopathological rating scale / CPRS). De symptomen blijken clusters te
vormen die gemeenschappelijk zijn aan de gehele populatie (elementaire syndromen) . Blauw:
DEPRESSIE, geel: ANGST, oranje: MANIE, groen: PSYCHOSE, grijs: RETARDATIE (remming, negatieve
symptomen), bruin: DESORANISATIE. Slechts 6 elementaire syndromen worden getoond. In
werkelijkheid zijn het er waarschijnlijk meer (ongeveer 15).Elementaire syndromen houden contact
met elkaar via een klein aantal ‘brugsymptomen’. Elementaire syndromen betreffen circulair causale
relaties tussen de symptomen (vicieuze cirkels). Psychiatrische ziektebeelden kunnen worden opgevat
als vicieuze cirkels tussen elementaire syndromen.
Wij zijn van mening dat patiënten, hulpverleners, onderzoekers, managers en verzekeraars
een groot belang hebben bij de ontwikkeling van een vragenlijst waarmee psychiatrische
toestandsbeelden volledig in beeld kunnen worden gebracht, zonder vervormingen
daarvan door minder valide classificatiemethoden.
Om die reden willen we jullie vragen je steun te betuigen aan het volgende initiatief:
2
1. Het ontwikkelen en valideren van een nieuwe vragenlijst met de naam: de
Comprehensive Assessment of Elementary Syndromes by Autonomous Rating –
Psychopathology Rating Scale (CAESAR-PRS).
Dit is 's werelds eerste meetinstrument waarmee de relaties tussen de belangrijkste
symptomen van psychopathologie volledig in kaart zijn te brengen in de vorm van een
netwerkplaatje, zonder vervormingen daarvan door oudere classificatiemethoden. Als
eerste zal een lijst van fasische (wisselvallige / state) symptomen worden opgesteld: de
CAESAR-PRS. Daarna zal een vergelijkbare lijst van tonsiche (trait) eigenschappen worden
opgesteld (de QUEPASA: Questionnaire for Personality, Autism Spectrum disorders and
ADHD).
De CAESAR-PRS zal volledig gratis ter beschikking worden gesteld voor
patiëntenzorg en onderzoeksdoeleinden.
Met deze lijst streven we de volgende concrete klinische toepassingen na:
2. Een softwaremodule die automatisch laat zien welke netwerk-clusters
(elementaire syndromen in het psychopathologie-netwerk, vgl afbeelding 1)
oplichten bij individuele patiënten. Dit aan de hand van hun scores op de
CAESAR-PRS.
Doel = een visueel-diagnostisch hulpmiddel, waarmee de belangrijkste componenten van
het ziektebeeld van de individuele patiënt in 1 oogopslag kunnen worden geïdentificeerd.
Zo’n grafisch overzicht blijkt buitengewoon handig bij patiëntenbesprekingen,
psychoeducatie, indicatiestellingen, formulering van aangrijpingspunten voor
behandeling, evaluatie van behandelsucces, formuleren van doorverwijsbeleid, en het
kiezen van uitkomstmaten van wetenschappelijk onderzoek (zie bijgevoegd TvPmanuscript). Vooral in de naïeve fase van behandeling, als er verder weinig bekend is
van de patiënt maar er toch al gehandeld dient te worden, kan een grafisch overzicht van
de belangrijkste actieve domeinen van psychopathologie zorgen voor een onmiddellijk
overzicht.
3. Een softwaremodule die automatisch een netwerkafbeelding genereert die laat
zien hoe, binnen individuele patiënten, de relaties tussen symptomen in de tijd
zijn geweest. Bij het opstellen van zulke ‘individuele symptoomnetwerken’ is het
handig te beschikken over kennis van de belangrijkste elementaire syndromen
die bij de patiënt actief zijn (zie 2). Dit geeft informatie over welk type
symptomen ten minste moeten worden meegenomen bij de zelfregistratie.
Doel =
1. Het identificeren van patiënt-specifieke aangrijpingspunten voor behandeling d.m.v.
netwerkanalyses: personalized medicine.
2. Het voorspellen van het beloop van psychiatrische ziektebeelden bij individuele
patiënten d.m.v. netwerksimulaties: forecasting.
Als u dit initiatief wil ondersteunen, maak dit dan kenbaar door een positief antwoord te
sturen op deze mail. Als u ook items wil aanleveren voor de CAESAR-PRS, volg dan de link
naar de bijbehorende enquête.
Met hartelijke groeten,
Jim, Mark, Jan Dirk, Eddo, David en Rutger
3