Claudia Gärtner, Religionsunterricht – ein Auslaufmodell

Claudia Gärtner, Religionsunterricht – ein Auslaufmodell? Begründungen und
Grundlagen religiöser Bildung in der Schule, Paderborn, Ferdinand Schöningh, 2015;
260 blz., € 34,90, ISBN 978-3-506-78098-0.
Terwijl het godsdienstonderwijs tracht om de relevantie van de godsdienst aan te
tonen door haar functie te beklemtonen als levenshulp en als ethische oriëntatie bij
sociale vragen, heeft dit onderwijs feitelijk te maken met betekenisverlies van het
godsdienstige. Volgens de Duitse hoogleraar godsdienstpedagogiek Claudia Gärtner
vraagt dat om een godsdienstpedagogiek die de godsdienst niet functionaliseert en
die oog heeft voor het eigene van het godsdienstige dat niet door een ander
vormingsaanbod vervangen kan worden en dat voor leerlingen onontbeerlijk is. In dit
boek draagt ze bij aan een kritische diagnose van de godsdienstpedagogiek door
actuele godsdienstige en godsdienstpedagogische situaties te analyseren. Daarbinnen
zoekt ze telkens naar het eigenaardige en onontbeerlijke van godsdienstige vorming.
Het boek heeft vier delen. Het eerste begripsverhelderende gedeelte behandelt per
paragraaf een dimensie van religieus leren, en bespreekt achtereenvolgens de
filosofische, hermeneutische, ethische, spirituele, symbolisch-esthetische, liturgische
en de gemeenschapsvormende dimensie. Het tweede deel dat op de
randvoorwaarden van het hedendaagse religieuze leren ingaat, omvat paragrafen
over de historische ontwikkeling, het religieus pluralisme, heterogene leefwerelden,
religieuze ontwikkeling, religieuze competenties en het openbare onderwijs. Deel drie
bezint zich op de vier centrale strategieën die het godsdienstonderwijs binnen het
openbaar onderwijs funderen: de antropologische, cultuurhistorische, functionele en
de theologische. De zoektocht naar de eigenaardige en onontbeerlijke betekenis van
godsdienstonderwijs wordt in het vierde deel voortgezet door in te gaan op vier
thema’s: visionair denken en handelen in christelijk perspectief, de mens:
geoptimaliseerde of gerechtvaardigd, contingentie in christelijk perspectief, oordeel
en gerechtigheid. Het schetst hoe christelijk godsdienstonderwijs leerlingen in
aanraking brengt met horizonten die hun perspectief openen en hun leven verrijken.
Methodologisch volgt het boek de praktisch-theologische drieslag van zien,
oordelen en handelen. Elke paragraag begint dan ook met een herkenbaar
voorbeeld (uit onderwijs, kunst, samenleving, etc.). De daaruit voortkomende
vragen en thema’s worden kritisch geëvalueerd met het oog op
godsdienstpedagogische oordeelsvorming. Vervolgens wordt exemplarisch
een betekenisvolle godsdienstdidactische handelingsoptie aangereikt: een
optie die onderscheidend is en zicht geeft op de eigen waarde van het
godsdienstige voor de vorming van leerlingen. (Toke Elshof)