Leerlingen hebben verschillende capaciteiten, verschillende fysieke

Leermoeilijkheden
Over hoe een stoornis een probleem wordt
Opvoedkunde s3
Mr. Timmermans
16 december 2009
2SA2
Audrey Corthaus
Dominique Pennemans
Elias Foulon
Thomas Meuris
Fente Swinnen
Inleiding
Alle leerlingen zijn verschillend. Ze hebben verschillende capaciteiten, fysieke eigenschappen en
leervermogens. Leerlingen die niet meekunnen worden vaak door hun medeleerlingen bestempeld als 'dom'
en 'lui' en krijgen vaak te horen dat ze gefaald hebben.
Dit ‘niet meekunnen’ heeft betrekking op leerstoornissen en leermoeilijkheden en is het onderwerp van
deze paper. In het eerste deel wordt er een definitie gegeven van deze twee termen, om nadien verder te
gaan met het verschil tussen deze twee sterk gelijkende begrippen. In een tweede deeltje worden
verschillende leerstoornissen besproken en deel drie handelt over de stigmatisering die deze
leerstoornissen met zich meebrengt. Nadien wordt er nadrukkelijk halt gehouden bij de leerstoornis
dyslexie. Tot slot worden er ook nog een aantal tips gegeven om als leerkracht op een goede manier om te
gaan met leerstoornissen.
1.
Leerproblemen en leerstoornissen
1.1. Leerproblemen
Leerproblemen worden omschreven als problemen met het verwerven en gebruiken van luister-, spreek-,
lees-, schrijf-, of rekenvaardigheden. Een leerprobleem is een vaag en breed begrip en is een
verzamelnaam voor vele problemen. Toch kan er een algemene definitie verwoordt worden: een
leerprobleem is, wanneer er sprake is van een discrepantie tussen de daadwerkelijke prestaties van het
kind en het vermogen om te leren, bijvoorbeeld: Jan heeft een zeer groot inlevingsvermogen en fantasie en
kan de mooiste verhalen schrijven, maar door zijn dysorthografie1 zijn de prestaties ondermaats, aangezien
spelling een groot probleem is.
Het begrip ‘leerprobleem’ geeft een omschrijving van een groep heterogene 2 problemen. Rond de oorzaken
van leerproblemen rijzen er heel wat vraagtekens. Sommige onderzoekers besluiten dat het om een
hersenstoornis gaat en anderen zien de oorzaak begraven liggen in de omgeving van het kind. Ook slechte
voeding en omgevingsfactoren komen vaak op de voorgrond te liggen wanneer de oorzaken ter sprake
komen.
Er is een verschil tussen primaire en secundaire leerproblemen. Primaire leerproblemen zijn leerstoornissen
die de mens zelf ervaart. Met andere woorden, de oorzaken van het probleem liggen in de ontwikkeling van
kennis en komen tot uiting in het leren zelf. Secundaire leerproblemen zijn problemen waarbij de aanleiding
buiten het leren zelf ligt. Bijvoorbeeld slechthorenden, zwakbegaafdheid, gezinsproblemen, ernstige
emotionele stoornissen en gedragsstoornissen.
1.2. Leerstoornissen
Leerstoornissen zijn specifieke primaire leerproblemen, waarvan de oorzaak ligt in de cognitieve
ontwikkeling van het kind. Een persoon met een leerstoornis heeft een al dan niet aangeboren handicap die
het leren bemoeilijkt. In die regel moet het leerproces, de didactiek en de leerdoelen aanpassen. Ook moet
de persoon ‘leren leven’ met zijn stoornis.
Leerstoornissen worden ook aanzien als neurologische afwijkingen die persisterend zijn, anders gezegd, de
afwijkingen zullen nooit weggaan, maar door middel van hulpverlening kan de persoon normaal
functioneren. Daarnaast zijn de afwijkingen ook specifiek voor bepaalde vakgebieden: taal, rekenen,...
Er kunnen verschillende leerstoornissen onderscheiden worden:
dyslexie (of woordblindheid), bv.: boot wordt gelezen als poot
dysorthografie (of spellingprobleem), bv.: oud wordt geschreven als oudt
dyscalculie (rekenprobleem), bv.: 34 wordt gelezen als 43
dysgrafie (of ontwikkelingsprobleem)
ADHD (Attention deficit hyperactivity disorder), bv.: hyperactiviteit
autisme spectrum, bv.: slechte concentratie en het verkeerd interpreteren van orders
NLD (Non verbal Learning Disorder), bv.: moeilijkheden met visueel ruimtelijke vaardigheden of
sociale vaardigheden
1
2
Dysorthografie: meer informatie volgt
Heterogene problemen zijn problemen die verschillend zijn van aard
2.
Stigmatisering
Stigmatiseren wordt in de Vandale omschreven als ‘brandmerken’. Ook in de context van leerproblemen
kan stigmatiseren als brandmerken omschreven worden. Primaire en secundaire leerproblemen zorgen er
vaak voor dat mensen vooroordelen gaan koppelen aan een bepaald persoon met een bepaald probleem.
Doordat meer en meer leerlingen door middel van multidisciplinair onderzoek gediagnosticeerd worden met
een leerstoornis, krijgen ook meer leerlingen vooroordelen opgespeld.
Maar deze discriminatie kan zowel een positieve als een negatieve uitwerking hebben. Positieve
discriminatie kan zijn: aangepast hulp voor de leerling, medische begeleiding, doelmatigere omgang met
het probleem,… Negatieve effecten: jaloezie van anderen wegens geschonken aandacht, persoon is
persoon mét stoornis, constante verwijzingen naar probleem,… Dit kan uiteindelijk leiden tot pestgedrag
van de omgeving.
3.
Dyslexie, de mythe ontrafeld
Een van de stoornissen die veel in de mond wordt genomen is dyslexie. Dyslexie, of ‘woordblindheid’ is een
frequent voorkomende leerstoornissen. Het is een verzamelnaam voor een aantal onzichtbare
aandoeningen die zich manifesteren in de geschreven taal: lezen, schrijven, spellen,… Concreet betekent
dit dat dyslectici de automatisering van de woordherkenning (lezen) en/of de schriftbeeldvorming moeizaam
of niet ontwikkelen. Ze hebben moeite met het foutloos en vlot leren, lezen en spellen. Dyslexie is een
onverwacht optredend, ernstig en hardnekkig probleem dat bovendien het zelfbeeld van het kind en zijn
relatieontwikkeling negatief beïnvloedt. Het is ook onafhankelijk van intelligentie en komt voor bij zowel
normale als hoge intelligenties.
Niet alleen is dyslexie een leerstoornis, het is ook een stoornis die kan uitgroeien tot een heuse handicap.
Personen met dyslexie zijn sneller geneigd – ongeacht hun intelligentievermogen – de school vroegtijdig te
verlaten. Door het slecht lezen, schrijven, spellen, ... voelen ze de nadelen in heel hun leven: een brief
schrijven, een CV schrijven, de krant lezen, ...
De oorzaken van dyslexie zijn te vinden in de hersenen. Meer en meer komt ook de erfelijkheid een rol
spelen. Door onderzoek is er aangetoond dat dyslectische ouders, vaker dyslectische kinderen
voortbrengen.
4.
Tips
Eerst en vooral is het belangrijk dat de leerproblemen erkend worden door een deskundige instelling. Op
die manier kan er door overleg met ouders, leerling en school een aangepaste begeleiding op maat worden
aangeboden.
Als toekomstige leerkracht is het ook belangrijk om op een constructieve manier om te gaan met
leerproblemen van leerlingen. De STICORDI – maatregelen worden de laatste tijd vaak gebruikt om
leerproblemen tegemoet te komen. STICORDO staat voor: stimuleren, compenseren, remediëren en
differentiëren.
Specifiek voor dyslectische leerlingen, kunnen volgende maatregelen door de leerkracht in acht worden
genomen, om op een opbouwde manier om te gaan met deze leerstoornis:
Hoofdzaken en kernwoorden markeren
Tussenuitkomsten laten noteren
Herhalen
Tijd geven en niet dwingen
Opgave op papier laten noteren
Schema’s en geheugensteuntjes
Toch is het vooral belangrijk bij leerproblemen om als leerkracht de problemen van leerling tot leerling te
bekijken. Een casestudy is dan ook vaak niet overbodig om de nodige hulpverlening te bieden.
5.
Besluit
Leerproblemen zijn vaakvoorkomende problemen in het onderwijs, maar ook in het dagelijkse leven.
Daarom is het cruciaal deze problemen niet te ontlopen of te negeren, maar ze te zien als uitdagingen.
Aanvaarding van het probleem door de verschillende partijen is een eerste stap in de goede richting en
door het verwerken van juiste informatie, bijscholing en een goede samenwerking met deskundige
instanties, is een billijke oplossing niet ver weg. Bekijk de leerling en niet het probleem en zelfs met
uitzonderingsmaatregelen verkeert een leerling met leerproblemen niet in een luxepositie.
Bronnenlijst
BAETEN, G., e.a., Eerste hulp bij leerstoornissen en problemen bij het leren bij normaal begaafde
kinderen, Die-’s-Lekti-Kus, Kessel-Lo, 2004, 238p.
SMEETS, I., Rekenproblemen, Dyscalculie, KHLeuven, 2004, 52p.
STRUYVEN, K., e.a., Groot worden, LannooCampus, Leuven, 2009, 309p.
VANDALE, Woordenboek,
(http://www.vandale.nl/vandale/opzoeken/woordenboek/?zoekwoord=stigmatiseren)
ONBEKEND, Gemeenschapsonderwijs, Leerstoornissen, dyslexie, 2003,
(Http://pbd.gemeenschapsonderwijs.net/so/09leerstoornissen.pd)