Koninklijke Musea

TEL +32 (0)2 741 72 11
FAX +32 (0)2 733 74 01
W WW .KMK G. BE
[email protected]
PERSBERICHT 18/11/15
Wetenschappellijk onderzoek en archeologische opgravingen door het Jubelparkmuseum
Het museum en wetenschap
Nieuwsgierigheid, fascinatie, de durf om vragen te stellen én minutieus naar antwoorden te zoeken, vormen de basis
van wetenschap. Ook binnen de museummuren, waar het gonst van wetenschappelijke activiteit.
Het wetenschappelijke karakter van onze instelling uit zich op tal van manieren. Voor een museum is inventarisering en
classificering natuurlijk het absolute vertrekpunt. Maar het gaat om meer dan dat. De Koninklijke Musea voor Kunst en
Geschiedenis staan voor meer dan een eeuw expertise in kunstgeschiedenis, musicologie en archeologie, met een
reputatie die tot ver buiten de grenzen reikt. Ook het publiek dient hierbij betrokken te worden. Historische
wetenschappen zouden immers aan relevantie inboeten zonder ‘vulgarisering’ van de verworven kennis.
Een baanbrekende nieuwe theorie over Paaseiland, de vondst van een zeldzaam koningsbeeld in Egypte, opgravingen in
Libanon, chemische analyses van Europees lakwerk, nieuwe beeldvormingstechnieken om bijvoorbeeld
spijkerschrifttabletten tot in de kleinste details te bestuderen, eigentijdse reserves voor de verzamelingen van de
Nationale archeologie…
zijn stuk voor stuk belangrijke recente wetenschappelijke projecten. Onze vorsers geven het publiek graag inkijk in hun
wetenschappelijke werk en passie op de Dag van de Wetenschap (zondag 22/11).
Recente projecten
KMKG archeologen in Tyr (Libanon)
Eric Gubel & Vanessa Boschloos
Sinds 2012 zijn archeologen van de KMKG betrokken bij opgravingen van het Archeologisch Museum van de American
University of Beirut in Tyr (Zuid-Libanon). Deze Fenicische eilandstad werd door Alexander de Grote belegerd en
verbonden met het vasteland. Inmiddels geklasseerd als UNESCO werelderfgoed, is Tyr vooral beroemd om haar
indrukwekkende Romeinse resten.
Het KMKG team concentreert zijn archeologische activiteiten op een zone aan de rand van een herontdekte Fenicisch
tempel, die werd opgetrokken in de 5de eeuw v.Chr. en verschillende uitbreidingen kende tijdens de Hellenistische en
Romeinse periodes. De vondsten gaan van Fenicische voorraadskruiken (eind 8e eeuw v.Chr.) tot Romeinse citernen
gevuld met ceramiek, lampen, een tafelservies in glas en loden “Defixio” tabletjes beschreven met magische teksten…
Prof. dr. Eric Gubel, departementshoofd Oudheid in de KMKG, onderwijst archeologie en kunst van het oude Nabije
Oosten en Egypte aan de V.U.B. en heeft opgegraven in Cyprus, Syrië en Libanon. Dr. Vanessa Boschloos is
wetenschappelijk medewerkster in het Departement Oudheid en nam eveneens deel aan de opgravingen in Tell Kazel
(Syrië). Sinds het uitbreken van de oorlog in Syrië graven beide archeologen op in Tyr, Libanon.
ElINC: European Lacquer in context.
Emile Van Binnebeke en Delphine Steyaert
Het project Elinc, European Lacquer in Context is een wetenschappelijk project dat in 2014 werd gestart en zal lopen tot
2018. Het is een samenwerking tussen De Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis (KMKG), de universiteit
Antwerpen (UA) en Het Koninklijk Instituut voor het Kunst Patrimonium (KIK/IRPA). Deze drie partners hebben alle een
duidelijke taak die betrekking heeft verschillende aspecten van Europees lakwerk. Het KIK voert chemische analyses uit
om te achter halen uit welke elementen de oppervlakte afwerking van de bemonsterde objecten bestaat. De UA richt
zich op de reconstructie van historische lakrecepturen en afwerkingslagen op basis van receptenboeken en de objecten
uit de collecties van de KMKG. De KMKG bestudeert een representatieve selectie van gelakte objecten in de Collecties
van het museum en voert Kunsthistorisch onderzoek uit naar de objecten en aspecten van de lakproductie in België. Het
onderzoek bestrijkt een langere periode, namelijk van de 17de tot en met begin van de 20ste eeuw. De keuze voor deze
lange periode is gemaakt om echt een overzicht te krijgen van de lakproductie in de Nederlanden in deze periode omdat
een dergelijk overzicht tot op heden niet bestaat. Noodzakelijkerwijs zullen niet alle aspecten van de Europese
lakproductie kunnen worden onderzocht om de eenvoudige reden dat door het museum nooit op systematische wijze is
verzameld. Desalniettemin is er genoeg materiaal voorhanden om een representatief beeld van de ontwikkeling te
schetsen.
Emile Van Binnebeke is conservator Meubelkunst van de KMKG en Delphine Steyaert is wetenschappelijk medewerkster
van het ElinC-project.
Nieuwe beeldvormingstechnieken voor het Erfgoed van het Midden Oosten
Hendrik Hameeuw & Athena Van der Perre
De collecties Oude Nabije Oosten, Iran en Egypte van de KMKG tellen duizenden objecten waarop de kleinste details het
verschil maken; denk maar aan spijkerschrifttabletten, zegelkunst of miniatuurbeschilderingen. Om deze uiteenlopende
karakteristieken te kunnen bestuderen werden in samenwerking met de KU Leuven verschillende projecten opgezet
waarbij de zogenaamde Portable Light Dome (PLD) voor oplossingen zorgt. Dit systeem gebruikt de fysische wetten van
lichtreflectie. Het PLD toestel registreert datasets bestaande uit foto’s, allen van één en hetzelfde oppervlak, waarop
telkens enkel de invalshoek van het licht verschilt. Op basis van deze informatie kunnen zowel de kleuren als de
oriëntatie – pixel per pixel – virtueel met zeer hoge nauwkeurigheid gereconstrueerd worden. Aan de KMKG wordt dit
toestel sinds enkele jaren met groot succes ingezet ter ondersteuning van talloze onderzoeksprojecten. Recente
ontwikkelingen en aanpassingen aan dit toestel laten intussen ook multispectrale opnames toe; deze werden onder
meer ingezet om geschilderde Fayoem-portretten en vervaagde hiëratische inscripties te bestuderen en te ontcijferen.
Hendrik Hameeuw is assyrioloog, archeoloog en wetenschapscommunicator en gespecialiseerd in
beeldvormingstechnieken met ervaring in Syrië, Egypte, de VS en België. Hij werkt als wetenschapper voor het
departement Oudheid van de KMKG. Athena Van der Perre behaalde haar MA in Egyptologie (2008) en Culturele Studies
(2009) aan de KU Leuven. Sinds 2010 maakt zij deel uit van het Dayr al-Barsha Project. Zij verdedigt weldra haar
doctoraat over steengroeven in de Amarna-periode aan de KU Leuven. Sinds januari 2015 werkt zij voor het Egyptian
Execration Statuettes (EES) project aan de KMKG.)
Elkab (Egypte): opgravingen van een nederzetting met een koninklijk staartje
Dirk Huyge & Wouter Claes
Elkab - tussen Luxor en Edfoe - is al 75 jaar lang het werkterrein van de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis
(KMKG). Aanvankelijk werd vooral in de tempelzone en de rotsnecropool van de antieke stad gewerkt, maar sinds 2009
spitst het onderzoek zich toe op het nederzettingsgebied. De vondsten aldaar documenteren een onafgebroken
bewoning van nagenoeg 2000 jaar (4500 tot 2500 v.Chr.). Ze getuigen van de geleidelijke evolutie van een
prehistorische dorpsnederzetting naar een stedelijke samenleving uit de vroeghistorische tijd, het vroege Oude Rijk. Een
spectaculaire vondst in 2015 was de ontdekking van een fragment van een zittend koningsbeeld uit het Oude Rijk. De
bewaarde hiëroglifische inscripties tonen aan dat het om een zeldzaam beeld van koning Sahoere uit de 5de dynastie
(ca. 2458-2446 v.Chr.) gaat. Er zijn slechts twee andere beelden van hem bekend. Voor de toekomst worden
opgravingen gepland van een heiligdom uit de 2de dynastie, dat aan de hand van inschriften aan koning Chasechemoei
(ca. 2700 v.Chr.) kan worden toegeschreven.
Het lopende archeologische project in het nederzettingsgebied van Elkab kon in het verleden op steun van BELSPO en
Yale University rekenen en wordt in 2015-2016 gesponsord door de Duitse Gerda Henkel Stiftung.
Dirk Huyge is conservator prehistorisch en vroegdynastisch Egypte aan de KMKG en directeur van de Belgische
Archeologische Missie naar Elkab. Wouter Claes is archeoloog en bibliothecaris aan de KMKG en ‘field director’ van het
lopende opgravingsproject
Paaseiland
Nicolas Cauwe
Sinds oudsher spreekt het transport van de grote beelden van Paaseiland (Rapa Nui in het Polynesisch) zowel tot de
verbeelding als tot de wetenschap. Het gaat dan ook om kolossen van meerdere tonnen, voortgebracht door een
samenleving die zelfs het wiel of de metaalbewerking niet kende. Voor velen staat de verplaatsing van deze stenen
reuzen van Rapa Nui op één lijn met andere grote ‘mysteries’ uit de Geschiedenis zoals de piramiden van Giza of de
Nazca-lijnen. Een nieuwe studie van alle documentatie maakte echter duidelijk dat er andere onderzoeksvragen diende
gesteld te worden en dat het transport van de beelden niets enigmatisch heeft. Ook kwam hierbij onverwacht een
grootse site in de kijker. Het gaat wellicht om een van de meest omvangrijke religieuze complexen van Polynesië,
volledig geïntegreerd in het natuurlijke landschap. Net die omvang en inbedding in de omgeving, verhinderden tot
hiertoe het monument te zien. Het ‘mysterie’ van het transport van de kolossale beelden leidde tot de ontdekking van
authentieke land art.
Nicolas Cauwe promoveerde tot doctor in de Archeologie en Kunstgeschiedenis aan de Université de Liège. Hij is
momenteel conservator van de verzamelingen Prehistorie en Oceanië in het Jubelparkmuseum (Koninklijke Musea voor
Kunst en Geschiedenis) en gastdocent aan de Université catholique de Louvain. Tevens is hij vast lid van de Koninklijke
Academie voor Overzeese Wetenschappen. Sinds 1999 leidde Nicolas Cauwe een vijftiental archeologische missies naar
Paaseiland.
Nationale archeologie
Britt Claes
De Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis herbergen een grote collectie archeologische voorwerpen. Zo omvat
de sectie Nationale Archeologie alleen al meer dan honderdduizend voorwerpen in steen, aardewerk en metaal,
daterend van de prehistorie tot de middeleeuwen. Ze zijn afkomstig uit België en de omliggende gebieden en werden
verzameld sinds het midden van de 19de eeuw via opgravingen, giften, aankopen enz.
In 2012 start een groots inventarisatieprogramma, het National Archaeology Collections Inventory Project (NACIP),
gesubsidieerd door Federaal Wetenschapsbeleid, waarbij de stukken in de reserves een voor een van onder het stof
worden gehaald, geïnventariseerd en opnieuw verpakt. Hierdoor wordt eindelijk beantwoord aan de huidige museale
normen en is onderzoek op de verzameling opnieuw mogelijk gemaakt. Daarnaast is het in de toekomst mogelijk de
collectie toegankelijk te maken via de online museumcatalogus van het museum (www.carmentis.kmkg-mrah.be) opdat
zowel vorsers in binnen- en buitenland als het brede publiek de stukken online kunnen raadplegen.
Britt Claes is archeoloog en sinds 2004 werkzaam als wetenschappelijk medewerker binnen de sectie Nationale
Archeologie. Tot 2012 was ze verantwoordelijk voor de uitvoering van meerdere archeologische opgravingen in het
Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Vanaf 1 juli 2012 is ze coördinator van NACIP (National Archaeology Collections
Inventory Project).
Praktisch
Jubelparkmuseum
Jubelpark 10
B - 1000 Brussel
www.kmkg.be – [email protected]
+32 (0)2 741 72 11
Dag van de Wetenschap
zondag 18/11 | 10:00-17:00
Meer info voor de journalisten
Alexandra De Poorter
algemeen directeur a.i. van de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis
Dienst Communicatie
Ann Calluy
Hoofd Communicatie (NL)
+32 (0)2 741 74 01
[email protected]