Kathleen Vandenbroucke - Het lerend vermogen bij personen met

Het lerend vermogen bij personen met dementie.
Kathleen Vandenbroucke
Wat is leren?
Leren = veranderingen in de hersenen
Het opnemen, opslaan en opdiepen van kennis (geheugen)
Soorten leren
Bewust leren




Wat heb je gegeten bij een laatste restaurantbezoek?
Van wie heb je gisteren allemaal telefoon gekregen?
Wat is de hoofdstad van Frankijk?
Welk jaar is het nu?
Hippocampus ‘schakel’ tussen tijdelijke opslag (KTG) en
permanente geheugen (LTG): zorgt ervoor dat bewuste
herinneringen worden gevormd.
Soorten leren
Onbewust leren of automatisch leren
 Vul deze woorden aan:
LE_E_D _E_M_GE_
 Gewenning: overvliegende vliegtuigen, voorbijrijdende trein of
auto’s
 Associaties: geur van eau de cologne
Grootmoeder
 Leren fietsen, zwemmen, auto rijden
 De weg vinden
 Emotionele gebeurtenissen
Leren bij personen met dementie
Bij dementie zijn niet alle vormen van leren en
geheugen gestoord!
 Automatisch leren: herkennen van eerder geziene
informatie
 Emotioneel leren: positieve en negatieve ervaringen
worden betere onthouden dan neutrale
 Routines: veel herhaalde, geleerde vaardigheden
Leren bij personen met dementie
4 verschillende vormen van leren bij personen met
dementie!
1. Foutloos leren
2. Emotie leren
3. Associatie leren
4. Operant leren
Leren bij personen met dementie
Wanneer passen we deze leervormen toe?
 Bij het aanleren van nieuwe dingen
 Bij het aanleren van reeds verworven zaken die niet
meer lukken
 Bij het afleren van moeilijk hanteerbaar gedrag
Leren bij personen met dementie
Wat zijn de voordelen van het toepassen van het
lerend vermogen bij personen met dementie?




Meer zelfredzaamheid
Toegenomen gevoel van eigenwaarde
Minder storend gedrag
Langer zelfstandig thuis wonen
Leren bij personen met dementie
Wat zijn de nadelen van het toepassen van het lerend
vermogen bij personen met dementie?
 Vraagt veel geduld en uniforme aanpak
 Maakt de hersenbeschadiging niet ongedaan
 Hoe verder de dementie ontwikkeld, hoe moeilijker het
leren gaat. Maar het gaat wel!
Een wandeling aanleren
Emotieleren
Emotieleren
Emotieleren
Emotieleren
Emotieleren
 Vraagt het minst energie
 Emotie moet positief zijn en daadwerkelijk beleefd
worden. Hoe intenser, hoe meer impact.
 Ga op zoek naar de top 3 van positieve gevoelens bij de
persoon met dementie.
 Benoem steeds de emotie die je gehanteerd hebt.
Emotieleren
Wanneer gaan we het best de eerste keer de route
volgen?
Emotieleren
De wandeling doen met telkens om de hoek een positieve
emotie door
 Lievelingsmuziek
 Samen met vrienden een ijsje eten
 Een (achter)kleinkind met rozen
 Een goeie grap uithalen
 Picknick met het gezin
Associatieleren
Associatieleren
 Verband tussen zaken gebruiken (geuren,
geluiden,…)
 Automatische reacties uitlokken =
stimuluscontrole
 Zowel oude als nieuwe associaties
Associatieleren
Associatieleren
De wandeling doen met telkens op de hoek een andere
mogelijke associatie gebruiken:
 Voordeur een praatknop gebruiken
 Aan de bakker op de hoek naar rechts
 Aan de lichten naar rechts
 Aan de kerk naar rechts
Foutloos leren
Er zijn 3 witte koelkasten.
Welke kleur heeft de eerste?
…
En de tweede?
…
En de derde?
…
Wat drinkt een koe????
…
Foutloos leren
WATER !!!
Foutloos leren
 Handeling/activiteit in kleine stappen uitschrijven
 Handeling/activiteit voordoen, samen doen, alleen doen




Voldoende herhalen
Stap voor stap  pas nieuwe stap als vorige lukt
Leren zonder een fout te maken
De fout voor zijn
Foutloos leren
Foutloos leren
De wandeling samen doen, zonder fouten te maken
1. Uit de voordeur links
2. Aan het padje linksaf
3. Einde straat linksaf
4. Eerste straat linksaf
5. Eerste straat rondpunt linksaf
6. Einde straat linksaf
7. Aan huisnummer 7 thuis
Operant leren
Operant leren
 Straffen en belonen
 Straf = geen resultaat
 Is echt maatwerk
 Ga op zoek naar beloningen dat de persoon met
dementie graag heeft
Operant leren
Operant leren
Wandeling maken en op iedere hoek een beloning:
1. Duim omhoog
2. Schouderklopje
3. Een tas koffie drinken
4. Snoep
5. Jenever
Stappenplan
Stap 1: Goed observeren
Stap 2: Omschrijf concreet het te leren gedrag
Stap 3: Wel of niet doen?
Stap 4: Welke type leren kies ik?
Stap 5: Hoe ga ik het precies doen?
Stap 6: Evaluatie
Algemene aanbevelingen










Goed observeren
Motiveren
Niet dwingen
Niet laten falen
Angst wegnemen
Verleiden
Het moet leuk blijven
Rekening houden met beperkingen
Creëer gunstige omstandigheden
Wees consequent
Bronnen
- Dirkse, R ea, (2015). (Op)nieuw geleerd, oud gedaan. Over het lerend vermogen van
mensen met dementie. Utrecht: Kosmos uitgevers
Bedankt voor de aandacht.
[email protected] 056/32 10 75