China en EU onverzoenbare verschillen finaal SVH

30/03/2012
http://www.toonpool.com
ONVERZOENBARE
VERSCHILLEN?
Identiteiten en percepties in het Strategisch
Partnerschap tussen China en de EU
Sara Van Hoeymissen
OE Sinologie – KU Leuven
STRATEGISCHE PARTNERS SINDS
2003
Xinhua
1
30/03/2012
HOGE VERWACHTINGEN
CONTEXT
de VS als derde partij op de achtergrond in toenmalige
context van
verslechterende relaties tussen VS en EU
Chinese strategie van “1 superpower and 4 big powers”
in een context van en bijdragend tot
situatie van “complex interdependence”
toenemende diversificatie en institutionalisering van de
relaties
meer dan 50 dialogen op verschillende niveaus in verschillende
sectoren, samenwerkingsakkoorden...
2
30/03/2012
HET PARTNERSCHAP GEWOGEN
hoezo strategisch? hoezo een partnerschap?
van honeymoon naar marriage
zijn we compatibel genoeg voor een echt
partnerschap?
verschillen in identiteiten en percepties
willen we hetzelfde?
Babylonische spraakverwarringen
wat voor een soort partnerschap is mogelijk?
HOEZO STRATEGISCH?
lange-termijn, wederkerigheid
naast belangen ook gemeenschappelijke doelstellingen
en gemeenschappelijke strategie om deze te bereiken
convergentie
wat met gemeenschappelijke waarden?
EU: “In particular we should look to develop strategic partnerships, with
Japan, China, Canada and India as well as with all those who share our goals
and values, and are prepared to act in their support” (ESS)
cruciale thema’s, dus ook veiligheidsthema’s
EU sinds 2005 actiever op het vlak van Cross-Strait
relations
ook Iran, Noord-Korea, Midden Oosten, Afrika
eerder dialoog dan concrete samenwerking rond
objectieven
EU-China High-Level Strategic Dialogue sinds 2010
3
30/03/2012
HOEZO EEN PARTNERSCHAP?
hoe uniek?
EU: ook strategische partnerschappen met VS, Canada,
Japan, Brazilië, Rusland, India, Zuid Afrika, Mexico,
Zuid Korea
niet allemaal even formeel
China: Rusland in 1996, Frankrijk, VS, Canada, Mexico,
ASEAN, India, Pakistan, EU, UK, Japan, Zuid-Afrika,
Egypte, Saoudi Arabië, Afrika
recent: Cambodja, Brazilië, Verenigde Arabische
Emiraten...
China
1 EU policy paper in 2003
EU Commissie
1995-2006: 5 Communications over China
HOGE VERWACHTINGEN
tegen 2005 danig bekoeld - zeker realisme trad in
Shambaugh: “van honeymoon naar marriage”
Partnership and Cooperation Agreement (PCA)
onderhandelingen gestart in januari 2007 nog niet
afgerond
11de EU-China top in 2008 half jaar uitgesteld na
ontmoeting Nicolas Sarkozy met Dalai Lama
complexe relatie, fundamentele verschillen
“The discourse of "strategic partnership“
really means that China is an adversary that
could become a serious nuisance.” (Gerald
Segal – “Does China Matter?” – 1999)
4
30/03/2012
EU
China omzeilt internationale regels en afspraken
waarde van de yuan, markttoegang, gedwongen
technologieoverdracht, intellectuele eigendomsrechten,
exportbeperkingen
asymmetrische relatie
onvoorwaardelijk partnerschap heeft gefaald
nood aan wederkerigheid met Chinese toegevingen in
domeinen die relevant zijn voor de EU
2006 Communicatie
“the single most important challenge for EU trade
policy”, “level playing field”, “balance”, “fairness”,
coördinatieproblemen en vaak weinig concrete resultaten
bvb. mensenrechtendialoog (sinds 1995):
dialoogmoeheid
CHINA
EU niet de balancerende macht waar China op hoopte
“Friendship is a 2-way street” (China Daily februari 2012)
wapenembargo
“smacks of Cold War mentality”
gebrek aan vertrouwen
markteconomiestatus
“China Threat”
bvb. beperken van hoogtechnologische export
“inacceptabel in huidige context waarin EU Chinese
investeringen broodnodig heeft”
beschuldigingen van confrontatie, containment...
5
30/03/2012
EVALUATIE
veel gemeenschappelijke belangen en samenwerking
economisch
EU uitvoer in 2011: €136.2 miljard (+20%)
voor China EU n°1 bron van invoer
EU invoer in 2011: €292.1 miljard (+3%)
Financiële Crisis
China bereid EU te steunen mits voorwaarden
klimaatverandering, Afrika, ...
maar identiteiten en percepties te incompatibel om
echte partners te zijn?
wie zijn we? wat willen we?
WIE ZIJN WE?
6
30/03/2012
DE VELE IDENTITEITEN VAN
CHINA
identiteit en rol van EU vaak in vraag gesteld
ook: hoe kan de EU middelen in macht vertalen?
hetzelfde geldt echter voor China
ontwikkelingsland, regionale macht, grootmacht,
supermacht?
diverse en soms tegenstrijdige identiteiten
welke vertaling en kanalisering moet toenemende
Chinese rijkdom en macht krijgen?
zeer veel debat in China
officieel: major powers are the key, surrounding areas
are the first priority, developing countries are the
foundation, and multilateral forums are the important
stage
ONTWIKKELINGSLAND
“developing countries are the foundation”
diepgewortelde zelfidentiteit en sociale
identiteit van China
“grootste ontwikkelingsland ter wereld”
tactisch-strategisch
China baat bij huidige internationale orde
maar slechts beperkt bereid om
instandhouding ervan te financieren
“common but differentiated responsibilities”
retorische basis voor relatie met Derde
Wereldlanden
7
30/03/2012
ONTWIKKELINGSLAND
anderzijds: capabilities-expectations gap
binnenlandse uitdagingen zijn groot en primeren
reële kloof
BBP/capita Griekenland in 2011 door IMF geschat op
27.875 dollar, China 5.184 dollar
ook lange tijd EU beeld van China
hulp bij hervormingen, ontwikkelingshulp
verschillend van VS
interne versus externe aspecten van opkomst van China
nog steeds samenwerking op vlak van infrastructuur,
milieu (expertise, technologie, financiële hulp)
maar de vraag naar billijke compensatie en rijst meer
OPKOMENDE GROOTMACHT
VS, Rusland, Japan en EU
handel, investeringen, technologie
idee dat toenemende macht internationale
verantwoordelijkheid meebrengt grotendeels
aanvaard in China MAAR
ook verwachting bij elite en bevolking dat
China voor zichzelf opkomt
toenemend nationalisme
2009-2010: stijlbreuk t.o.v. Deng Xiaoping
periode
wantrouwig t.o.v. Westerse vraag naar
actiever China
8
30/03/2012
RESPONSIBLE POWER
EU en Chinese visie op verantwoordelijk
verschilt
EU civilian power, normative power
uitdragen van waarden als mensenrechten, goed
bestuur
samenwerkingsakkoorden van EU bevatten
mensenrechtenclausule
conditionele ontwikkelingshulp
hoop zelfs ambitie om China te laten evolueren in
richting van liberale democratie met rule of law en
markteconomie maken
RESPONSIBLE POWER
China bezorgd om imago
kijk op “verantwoordelijk” gekleurd door geschiedenis
respect voor soevereiniteit en gelijkheid, opkomen tegen
inmenging en machtspolitiek,
skeptisch over global governance
anderzijds ook invloed van Chinese cultuur:
bezorgd om imago
sterk realistische blik op internationale relaties
nadruk op nationaal belang
core interests: territoriale integriteit
aandacht voor comprehensive national power
armoede aan ideeën, modellen over concrete invulling
responsible great power, peaceful rise, peaceful
development, harmonious world
9
30/03/2012
WILLEN WE HETZELFDE?
MULTILATERALISME
EU: normatieve en regelgevende benadering “effective
multilateralism” (EU’s European Security Strategy (ESS)
van 2003)
ESS identificeert China als 1 van 3 partners in Azïë
voor effective multilateralism
China streeft naar multipolaire wereld
geen dominantie in internationale relaties
niet hetzelfde als multilateralisme maar kan wel een
instrument zijn hierin
China vaak instrumentele benadering van
multilateralisme
laatkomer - wantrouwig
nadruk op soevereiniteit, recht op eigen ontwikkeling,
nationaal belang
10
30/03/2012
EU-CHINA-AFRIKA
2008 EU voorstel voor trilaterale dialoog en samenwerking
vrede en veiligheid, infrastructuur, grondstoffen,
landbouw
lauwe Chinese reactie
wantrouwig t.o.v. EU intenties
initiatief gezien als te veel op maat van de EU
China heeft heel eigen identiteit in Afrika en
aanwezigheid gebaseerd op belangen
wat met Afrika?
wel samenwerking mogelijk
China en EU vaak dezelfde uitdagingen in Afrika
maar pragmatisch
dialoog, coördinatie, zoeken naar complementariteit
trilateraal!
Chinese voorkeur voor VS aanpak
http://www.toonpool.com
WAT VOOR EEN SOORT
PARTNERSCHAP IS MOGELIJK?
11
30/03/2012
ENKELE IDEEËN EN STRATEGIEËN
pragmatisme
belangen
als uitgangspunt versus normen
de Europese integratie van het Chinabeleid
“Europese normen versus nationale belangen”
maximale preventie van verdeel-en-heerspolitiek
wederkerigheid
onderlinge afhankelijkheid omzetten in
onderhandelingsruimte
voorbereid zijn op diversiteit in stemmen en beleidsvoering
Chinese overheid over het algemeen pragmatisch
georiënteerd op grootmachten en ontwikkelingslanden
maar moet ook aandacht geven aan realistische,
nationalistische stemmen
ENKELE IDEEËN EN STRATEGIEËN
partners zoeken
VS
assertievere lijn en meer hard power dan de EU
realistische China verkiest vaak deze rechtlijnigheid
andere relevante landen, regionale machten,
ontwikkelingslanden
inspelen op China’s verschillende identiteiten
blijven hameren op toenemende
verantwoordelijkheden
bvb. financiering van internationale organisaties
MAAR in hoeverre zijn EU en VS bereid om China
effectief een leidende rol toe te delen?
12
30/03/2012
BEDANKT!
13