Medische Publieksacademie Prostaatkanker, robot en nieuwe

Medische Publieksacademie
Medische Publieksacademie
24 november 2015
Welkom
#mclmpa
Medische Publieksacademie
Prostaatkanker, robot en
nieuwe ontwikkelingen
Tommy Speel, uroloog
Roos van Rijn, internist
haematoloog-oncoloog
Hans Willems, redacteur
gezondheidszorg LC, moderator
1
Medische Publieksacademie
Waar gaan we het over hebben?
Prostaat
Prostaatkanker
Da Vinci Robot
Demonstratie
Behandeling bij uitgezaaid prostaatkanker
Vragen
Forum
Medische Publieksacademie
Waar dient de prostaat voor?
Klier
Reproductieproces
Zaadvloeistof
Verschillende stoffen
oa fructose en zink
Voeding spermatozoën
Stimuleren beweeglijkheid
Dus veel plezier maar ook narigheid!
2
Medische Publieksacademie
Anatomie
Medische Publieksacademie
Moet je bij iedereen boven
de 50 jaar een PSA bepalen?
JA = GROEN
NEE = ROOD
3
Medische Publieksacademie
Prostaatkanker – getallen
Meest voorkomende kanker bij mannen
2010:
10.000 nieuwe gevallen
2.400 mannen dood
Leeftijdscategorie 45-75 jaar
Nr 1 top 12 snelst groeiende aandoeningen
2000-2020 groei 67% (bron: RIVM).
Medische Publieksacademie
PSA en prostaatkanker
Incidentie van en sterfte aan kanker, 2009
4
Medische Publieksacademie
Wat is prostaatkanker?
Abnormale en
ongecontroleerde
celgroei
Cancer
Cells
Begint in de
prostaatklier
Kan zich verspreiden en
doorgroeien in
omliggende weefsels,
organen en botten
Source: Prostate-specific Antigen Best Practice Statement 2009 Update. American Urological Association Education and Research, Inc. 2009; 14.
Medische Publieksacademie
Mogelijke symptomen van prostaatkanker
Problemen met urineren
MYTHE: Als u geen symptomen
Zwakke urinestraal
heeft, heeft u geen
prostaatkanker.
Frequente behoefte om te
Misschien.
FEIT: Veel mannen met
Pijn of branderig gevoel tijdens
urineren
Bloed in de urine of zaadlozing
Aanhoudende pijn in de rug,
heupen of bekken
prostaatkanker hebben
helemaal GEEN
symptomen. Uw arts is
vaak de eerste die bij
een onderzoek de
eerste tekenen van
prostaatkanker
ontdekt.
Pijnlijke ejaculatie
Source: http://www.cdc.gov/cancer/prostate/basic_info/symptoms.htm
5
Medische Publieksacademie
Risicofactoren
Leeftijd
80 jaar en obductie dan 80% prostaatkanker!
Familiegeschiedenis
familiegeschiedenis
Risico (%)
Nederlandse man
8
Vader of broer met pCa > 70 jr 12-15
Vader of broer met pCa < 70 jr 15-20
2 familieleden met pCa > 70 jr 20-25
2 familieleden met pCa < 70 jr 25-30
3 familieleden met pCa of
twee < 55 jr
30-40
Medische Publieksacademie
Als prostaatkanker in familie
psa bepalen?
Vanaf 50 jaar of 5 jaar voor diagnoseleeftijd van de
jongste patiënt
Eenmaal per 4 jaar; eenmaal per 2 jaar wanneer
ongerustheid dat noodzaakt
Als psa > 3 en/of afwijkend RT
Doorverwijzen voor prostaatbiopten
6
Medische Publieksacademie
Komt een man bij de dokter
PSA
Rectaal toucher
Afhankelijk hiervan prostaatbiopten
Medische Publieksacademie
PSA-test – Wat zegt het?
PSA = Prostaat-Specifiek Antigen (Een door de prostaat geproduceerd
eiwit in het bloed)
Het is geen diagnose (bevestiging) van prostaatkanker
Uw arts zal kijken naar verhoogde PSA-waarden in uw bloed
of naar een plotselinge stijging ervan.
Plotselinge/sterke
stijging van PSA
Hoge PSA-waarde
waarde
Kan
Kan goedaardig
prostaatkanker OF
zijn (geen kanker)
zijn
Waarschijnlijk
prostaatkanker
Source: What Patients Should Know About Prostate Cancer Testing With the PSA Test. American Urological Association. 2012
http://www.auanet.org/content/media/PSA_fact_sheet.pdf
7
Medische Publieksacademie
Twijfelt u of u een PSA-test moet laten
doen?
Misschien heeft u uit de media tegenstrijdige berichten over PSA-testen
vernomen
De keuze is afhankelijk van uw persoonlijke situatie (leeftijd, risicofactoren,
symptomen, etc.) en kunt u het beste met uw arts bespreken.
De Amerikaanse vereniging van urologen (American Urological Association,
AUA) raadt artsen en patiënten het volgende aan1:
“De AUA adviseert om mannen goed te informeren over
de voordelen en de risico’s van prostaatkanker screening,
voorafgaand aan een bioptie en de optie van actieve
surveillance in plaats van directe behandeling voor een
bepaalde groep mannnen die met prostaatkanker
gediagnostiseerd worden.”
1. Prostate-specific Antigen Best Practice Statement 2009 Update. American Urological Association Education and Research, Inc. 2009; p6.
Medische Publieksacademie
Punten om met uw arts te bespreken als u
gaat beslissen wel of geen test te doen
Voordelen van huidige testen
van huidige testen
Kan prostaatkanker in een vroeg
stadium opsporen, als deze nog
eenvoudiger te behandelen is
Onduidelijke testresultaten
kunnen voor verwarring en
onnodige ongerustheid zorgen
Kan over een langer tijdsinterval
veranderingen in de prostaat
opsporen
PSA testen DRE zijn niet 100%
accuraat
PSA testen en DRE zijn op dit
moment de enige makkelijk
verkrijgbare testen om
prostaatkanker op te sporen
Source: http://www.cancer.org/Cancer/ProstateCancer/DetailedGuide/prostate-cancer-detection
8
Medische Publieksacademie
Wat gebeurt er als uw PSA-waarde hoger is
dan normaal?
Uw arts kan een biopsie laten doen1
Gebaseerd op uw PSA-test of DRE-resultaten
En afgaan op andere factoren, zoals uw
familiegeschiedenis, ras, leeftijd,
algehele conditie en eerdere
biopsie-resultaten
1. What Patients Should Know About Prostate Cancer Testing With the PSA Test. American Urological Association. 2012
http://www.auanet.org/content/media/PSA_fact_sheet.pdf 2. http://www.cancer.org/Cancer/ProstateCancer/DetailedGuide/prostate-cancer-detection
Medische Publieksacademie
Wat gebeurt er als uw PSA waarde hoger is
dan normaal?
zekerheid te kunnen stellen1
Met een dunne naald neemt de huisarts kleine stukjes
weefsel (meestal 12 staaltjes) om deze te controleren op
kankercellen
Er bestaat een kleine kans op pijn, ontsteking of bloeding2
9
Medische Publieksacademie
Biopsie en indeling1
Biopsie
Om de diagnose te besvestigen
Dunne naald om kleine stukjes
weefsel af te nemen (meestal 12
staaltjes)
Gleason score (2-10)
Om de agressiviteit van de
kankercellen in te delen
Tel de scores van 2 gebieden waarin
de meeste kankercellen voorkomen,
bij elkaar op
Voorbeeld: Gleason 7 (3+4)
Indeling: Gleason Score
Minst
1 agressief
2
3
4
5
Meest
Aggressief
1. http://www.cancer.org/cancer/prostatecancer/detailedguide/prostate-cancer-diagnosis
Medische Publieksacademie
Het is UW beslissing, u bent de baas
De beslissing of en hoe prostaatkanker te behandelen
ligt bij u, in overleg met uw arts
Wat voor de ene patiënt goed is, is dat misschien niet
voor u
Als u een second opinion wilt om informatie te
verifiëren of om meer informatie in te winnen, zal uw
arts u hierin steunen
10
Medische Publieksacademie
Roken vergroot de
kans op prostaatkanker?
JA = GROEN
NEE = ROOD
Medische Publieksacademie
Voorkomen prostaatkanker
Regelmatig ejaculeren
30.000 mannen
Hoe vaak ejaculeren 20-40 jr
8 jaar vervolgd
4-7x /maand ejaculaties verhoogde kans
>20x/maand verminderd risico
11
Medische Publieksacademie
Behandelings- en chirurgische opties bij lokale
prostaatkanker
Andere
behandelingen
Actieve
Surveillance
Chirurgische
Bestraling
ingreep
Wat het voor
u betekent
Met uw
prostaatkanker
leven en regelmatig
getest worden
De prostaat en de
kankercellen
worden verwijderd
De kankercellen
kunnen gedood
worden maar niet
verwijderd
De kankercellen
kunnen gedood
worden maar niet
verwijderd
Hoe gaat het
in z’n werk
• PSA en DRE iedere
3-6 maanden
• Robotgestuurd
(minimaal
invasief, zenuw
wordt vaak
gespaard)
• Brachytherapie
(radioactieve
staafjes in de
prostaat)
• Hormoontherapie (vaak in
combinatie met
bestraling)
• Externe
Bestraling
 IMRT
 IGRT
 Ander EBRT
• Cryotherapie
(bevriezen; vaak
als secundaire
behandeling)
• Eén keer per jaar
een biopsie
• Traditioneel
laparoscopische
chirugie
(minimaal
invasief)
• Traditionele open
chirurgie
• Chemotherapie
(gebruik van
medicijnen)
Medische Publieksacademie
Een robotoperatie kost
minder dan 10.000 euro?
JA = GROEN
NEE = ROOD
12
Moet je met de robot niet
gewoon bij iedereen de
prostaat
verwijderen na zijn 50e?
Medische Publieksacademie
JA = GROEN
NEE = ROOD
Medische Publieksacademie
da Vinci®-chirurgie
Potentiële voordelen ten opzichte van traditionele open
chirurgie
Preciesere verwijdering van alleen het getroffen weefsel1,2,3,4
Mogelijkheid om een zenuwsparende ingreep uit te voeren, met als
gevolg:
Snellere terugkeer van erectiemogelijkheden: Studies laten zien
dat patiënten die voor de da Vinci-ingreep potent waren, hun
potentie sneller terugvinden dan voorheen potente patiënten die
open chirurgie hebben gehad5,6
Betere kansen op terugkeer van urine-continentie: Recente
studies laten zien dat na een da Vinci-ingreep meer patiënten
binnen 6 maanden hun volledige urinecontinentie terugvinden,
dan patiënten die open chirurgie hebben ondergaan4,5,6
*See references at end of presentation
13
Medische Publieksacademie
da Vinci®-chirurgie (vervolg)
Potentiële Voordelen in vergelijking met traditionele open
chirurgie (vervolg)
da Vinci
Minder bloedverlies1,4,5,6,7,8,9,10
Open Chirurgie
Chirurgische
1,4,6,7,8,9,11
Incisie
Verminderde noodzaak voor bloedtransfusie
Incisies
9
Minder pijn
Minder kans op complicaties1,4,7,8,11
Minder kans op wondinfectie1,7
Kortere ziekenhuisopname1,4,5,6,8,12
Minder kans op hernieuwde ziekenhuisopname1
Minder kans op noodzaak vervolgingrepen1
Minder dagen met een catheter5
Verminderde kans op diep-veneuse trombose (levensbedreigende situatie
waarbij diep in het lichaam een klontering in het bloed plaatsvindt)1
Sneller herstel10 en terugkeer naar normale activiteiten12
*See references at end of presentation
Medische Publieksacademie
Precisie is belangrijk: met da Vincichirurgie wordt kanker beter onder
controle gehouden
Kankercontrole
T2 positief
margepercentage1
24.1%
Hoe lager de
positiefmarge,
hoe beter
9%
Open
chirurgie
Da Vinci®chirurgie .
1. Di Pierro GB, et al. Eur Urol. 2011 Jan;59(1):1-6. Epub 2010 Oct 21.
14
Medische Publieksacademie
da Vinci®-chirurgie (vervolg)
en overwegingen met betrekking tot Prostatectomie & da
Vinci-chirurgie:
Potentiële
van iedere prostatectomie-ingreep, omvatten:
Functieverlies bij potentie en continentie, als gevolg van
schade aan een zenuw
Schade aan rectum of darmen
Longembolie
Blokkade in de darmen
Bovendien zij er
met betrekking tot minimale invasieve
chirurgie, inclusief da Vinci-prostatectomy, zoals hernia
(gezwollen weefsel/orgaan) op de plek van de incisie.1,11
*See references at end of presentation
Medische Publieksacademie
Hoe wordt da Vinci®-chirurgie
uitgevoerd?
Da Vinci-chirurgie operatiekamer
Chirurg bedient voortdurend uiterst
precieze instrumenten om:
In 3D-HD tot 10x vergrote beelden te
zien
De prostaat en kankercellen heel
voorzichtig te verwijderen
Rondom aangegeven zenuwen te
werken
15
Medische Publieksacademie
The Journey Continues
Advanced Instrumentation
2012-2013
Single-Site™
2012
Firefly™ Fluorescence Imaging
2011
Skills® Simulator™
2010
da Vinci® Si™
da Vinci® Training - Simulator
Single-Console Surgery with Bedside Training
Medische Publieksacademie
Dual-Console Surgery
with On-Console Training
+
da Vinci Skills Simulator
EndoWrist
Manipulation
Camera Control
PN874718 Rev C
Suturing & Needle
Driving
16
Medische Publieksacademie
How Firefly™ Fluorescence Imaging Works
Excitation laser light from illuminator
ICG injected into bloodstream
ICG binds to albumin protein
Return signal from fluorescing ICG
Firefly™ Fluorescence Imaging is FDA-cleared for visual assessment of vessels,
blood flow and related tissue perfusion using near-infrared imaging.
Nederland: 18 centra, 19 systemen
Medische Publieksacademie
UMC Utrecht
AZ Maastricht
UMC St Radboud Nijmegen
Erasmus MC Rotterdam
VUmc Amsterdam
NKI AvL Amsterdam
CWZ Nijmegen
Jeroen Bosch Ziekenhuis
Maasstad Ziekenhuis Rotterdam (2x)
Rijnstate Ziekenhuis Arnhem
Meander Medisch Centrum Amersfoort
Amphia Ziekenhuis Breda
Lievensberg Ziekenhuis Bergen-op-Zoom
Isala Klinieken Zwolle
Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam
St Antoniusziekenhuis, Nieuwegein
MCL Leeuwarden
Atrium Heerlen
17
Medische Publieksacademie
Radicale prostatectomie
Medische Publieksacademie
Radicale prostatectomie
18
Medische Publieksacademie
Houdt iedereen erecties nu er
met de robot geopereerd wordt?
JA = GROEN
NEE = ROOD
Medische Publieksacademie
Als prostaatkanker zo goed
mogelijk verwijderd is, is de PSA
dan altijd 0 als je genezen bent?
JA = GROEN
NEE = ROOD
19
Medische Publieksacademie
Demonstratie
Medische Publieksacademie
Pauze
20
Medische Publieksacademie
Hoe overwinnen we
prostaatkanker in de toekomst?
dr R.S. van Rijn
Internist hematoloog/oncoloog
Medisch Centrum Leeuwarden
24-11-2015
diagnose prostaatkanker
Medische Publieksacademie
uroloog: Is het te genezen?
prostaatkanker met uitzaaiingen
uroloog: hormoontherapie?
hormoontherapie-ongevoelig
=
Internist-oncoloog
21
Medische Publieksacademie
Medische Publieksacademie
22
Medische Publieksacademie
Als prostaatkanker is uitgezaaid,
dan moet diegene zo snel
mogelijk aan de chemokuren.
JA = GROEN
NEE = ROOD
Medische Publieksacademie
Hoe meer uitzaaiingen er zijn,
des te korter heeft iemand te
leven.
JA = GROEN
NEE = ROOD
23
Medische Publieksacademie
Als prostaatkanker is uitgezaaid,
is de kans dan groot dat
iemand er na 3 jaar nog is?
JA = GROEN
NEE = ROOD
Medische Publieksacademie
Als prostaatkanker is uitgezaaid:
• Is het nog te genezen?
• Hoe lang heb ik nog?
• Krijg ik pijn?
• Ben ik nu altijd ziek
?
• Wat kan ik nog wel?
• Wat voor bijwerkingen?
24
Medische Publieksacademie
Prostaatkanker en overleving
11.000 mannen
per jaar in NL
Bij uitzaaiingen is 65% na 3 jr nog in leven.
Medische Publieksacademie
Prostaatkanker met uitzaaiingen:
• Genezing is niet meer mogelijk
• Problemen zijn afhankelijk van waar de
uitzaaiingen zitten en hoe snel ze groeien
25
Medische Publieksacademie
Wat zijn uitzaaiingen en waar zitten ze?
botten
lymfklieren
NB soms ook op andere plaatsen (bijvoorbeeld lever, long)
Medische Publieksacademie
Waarom groeien uitzaaiingen?
1. door testosteron (mannelijk hormoon)
kankercel was een prostaatcel en groeit door
testosteron
2. zomaar
kankercellen hebben foutjes en delen teveel
3. door extra verdedigende eigenschappen
Waar veel cellen delen ontstaan bij toeval cellen met
eigenschappen voor overleving (anti-immuunsysteem,
receptoren voor voeding)
26
Medische Publieksacademie
Testosteron en prostaatkanker:
Hormoonbehandeling van
prostaatkanker met uitzaaiingen:
Medische Publieksacademie
• Hormoonbehandeling waarbij het testosteron
onderdrukt wordt door injecties
= chemische castratie
NB kan ook door echte castratie (operatie)
• De ziekte kan zo jarenlang rustig blijven!!
• Bijwerkingen van hormoonbehandeling zijn:
opvliegers, botontkalking, impotentie
27
Medische Publieksacademie
Als hormoonbehandeling niet meer werkt?
Behandelingen door de internist-oncoloog:
1. Bestraling (als er ergens een pijnlijke uitzaaiing zit)
2. Chemotherapie (via infuus, werkt in het hele lichaam)
3. Tabletten enzalutamide of abiraterone: een nog
sterkere anti-testosteronwerking
1. Radium-223 of samarium, radioactieve stoffen die de
botten van het hele lichaam bestralen
1. In de toekomst: immuuntherapie?
Medische Publieksacademie
Prostaatkanker en bestraling
28
Medische Publieksacademie
Prostaatkanker en chemotherapie
Doel = levensverlenging en pijnbestrijding
• early docetaxel , 6 kuren elke 3 weken
• docetaxel 10 kuren elke 3 weken op dagcentrum
• als docetaxel niet meer werkt, bij een goede conditie:
cabazitaxel 10 kuren elke 3 weken op dagcentrum
Bijwerkingen: vermoeidheid, soms haaruitval, lage
bloedwaardes, misselijkheid, minder weerstand infecties
Maar: kan meevallen en geeft dan weinig beperkingen
in dagelijkse leven.
Medische Publieksacademie
Enzalutamide en abiraterone
Een nog sterkere anti-testosteronwerking:
1. enzalutamide
2. abiraterone
Werking:
- Hormoontherapie testosteron uit de testes, echter:
de bijnieren en de tumorcellen zelf maken nog
steeds testosteron aan
- abiraterone en enzalutamide remmen ook die
testosteronproductie
29
Medische Publieksacademie
Enzalutamide en abiraterone
Medische Publieksacademie
Enzalutamide en abiraterone
30
Medische Publieksacademie
Prostaatkanker met botpijn door uitzaaiingen:
bestraling van de botten met een radioactieve stof;
Radium-223 of samarium
• 6 x a 4 weken injectie van radioactieve stof in lage
dosis die zich in de botten opslaat
NB gezien lage dosis geen gevaar voor andere
mensen, vervliegt snel.
Bijwerkingen: misselijkheid, vocht vasthouden,
lage bloedgetallen, lage afweer tegen infecties
Medische Publieksacademie
Prostaatkanker met botpijn door uitzaaiingen:
bestraling van de botten met een radioactieve stof;
Radium-223 of samarium
31
Prostaatkanker met uitzaaiingen:
verdere behandelingen
Medische Publieksacademie
• Prednison 1dd 10mg gaat in het algemeen
pijnklachten en bijwerkingen van medicatie tegen
• Botversterkende medicijnen
• Pijnmedicatie
• fase 1 studies (experimentele medicijnen)
Medische Publieksacademie
Wanneer kunnen we uitgezaaid kanker genezen?
De meest recente ontwikkeling:
immuuntherapie
‘ingrijpen in de manier waarop
de natuur zelf kanker bestrijdt’
32
Medische Publieksacademie
Immuuntherapie bij uitgezaaid longkanker
Medische Publieksacademie
33
Medische Publieksacademie
Medische Publieksacademie
34
Medische Publieksacademie
Medische Publieksacademie
35
Medische Publieksacademie
Medische Publieksacademie
36
Medische Publieksacademie
Medische Publieksacademie
Binnen nu en 10 jaar is kanker te
genezen.
JA = GROEN
NEE = ROOD
37
Medische Publieksacademie
Het eigen immuunsysteem veranderen:
Hoop vs hoogmoed?
Conclusie
Medische Publieksacademie
38
Medische Publieksacademie
Vragen?
Medische Publieksacademie
Dank voor uw aandacht!
39
Medische Publieksacademie
Vragen en forumdiscussie
Medische Publieksacademie
www.mcl.nl/mpa
[email protected]
#mclmpa
Medische Publiekacademie | Medisch Centrum Leeuwarden | Leeuwarder Courant
40
Medische Publieksacademie
41