NL NL - IPEX

EUROPESE
COMMISSIE
HOGE VERTEGENWOORDIGER
VAN DE UNIE VOOR
BUITENLANDSE ZAKEN
EN VEILIGHEIDSBELEID
Brussel, 24.4.2015
JOIN(2015) 12 final
GEZAMENLIJK VERSLAG AAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD
Speciale administratieve regio Hongkong: jaarverslag 2014
NL
NL
SAMENVATTING
Sinds de overdracht van Hongkong aan de Volksrepubliek China in 1997 hebben de Europese
Unie (EU) en haar lidstaten de politieke en economische ontwikkelingen in de speciale
administratieve regio (SAR) Hongkong binnen het kader van het beginsel "één land, twee
systemen" op de voet gevolgd. Volgens de afspraak van 1997 met het Europees Parlement
wordt over de ontwikkelingen in Hongkong jaarlijks een verslag gepubliceerd. Dit is
inmiddels het zeventiende jaarverslag, en heeft betrekking op 2014. De EU onderschrijft een
één-China-politiek en ondersteunt het "één land, twee systemen"-beginsel en de uitvoering
ervan.
De EU is van oordeel dat ondanks een aantal problemen het beginsel "één land, twee
systemen" in 2014 naar behoren bleef functioneren, hetgeen gunstig was voor zowel
Hongkong, heel China als de internationale gemeenschap.
De rechterlijke macht bleef blijk geven van haar onafhankelijkheid en een strikte naleving van
de beginselen van een billijke rechtsgang. Tijdens de langdurige campagne van burgerlijke
ongehoorzaamheid bleven de beginselen van de rechtsstaat de richtsnoeren bij het optreden
van de overheid, de bedrijfswereld en de gehele bevolking. Corruptiebestrijding bleef een
topprioriteit, zoals bleek uit de veroordeling van twee vooraanstaande persoonlijkheden en
positieve indicatoren op het vlak van behoorlijk bestuur. Met uitzondering van twee
incidenten was het politieoptreden tijdens de drie maanden durende betogingen voor meer
democratie professioneel en was het gebruik van geweld proportioneel. De mediavrijheid
bleef gehandhaafd. Aanvallen op mediavertegenwoordigers waren evenwel zorgwekkend. De
vrije markteconomie bleef doeltreffend functioneren en Hongkong bleef een concurrerend
internationaal zakencentrum alsook het belangrijkste knooppunt voor de handel met het
Chinese vasteland.
De democratische ontwikkeling in Hongkong bevindt zich in een cruciale fase, met nooit
eerder geziene betogingen en meer gepolariseerde en heftige debatten, die een uiting zijn van
zowel de politieke als de sociaal-economische verschillen. De EU wenst nogmaals te
beklemtonen dat zij zal ijveren voor een versterking van de democratie, met inbegrip van de
rechtsstaat, de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht, grondrechten en fundamentele
vrijheden, transparantie, vrijheid van informatie en meningsuiting in Hongkong.
Als belanghebbende partij in de toekomst van Hongkong en overeenkomstig de basiswet
ondersteunt de EU de invoering van het algemeen stemrecht voor de verkiezingen van de
Chief Executive in 2017 en de Wetgevende Raad tegen 2020. De EU ondersteunt het streven
van de bevolking van Hongkong voor een hoge mate van politieke participatie, waarbij een
echte keuze kan worden gemaakt, bij de verkiezing van de Chief Executive in 2017 en de
daaropvolgende jaren. Een verantwoordingsplichtige regering bevordert stabiliteit en
welvaart, draagt bij tot het behoud van de grondrechten en fundamentele vrijheden en zorgt
voor het behoud van de status en het concurrentievermogen van Hongkong als een belangrijk
internationaal zakencentrum. Met de invoering van het algemeen stemrecht zou de regering
kunnen rekenen op grotere steun bij de bevolking en meer legitimiteit bij het bereiken van de
economische doelstellingen van Hongkong en het aanpakken van de sociale problemen.
De EU hoopt dat Hongkong in het kader van een constructieve discussie in staat zal zijn tijdig
overeenstemming te bereiken over een democratisch, rechtvaardig, open en transparant
kiesstelsel. Aansluitend verwacht de EU tevens dat onverwijld wordt begonnen met de
2
invoering van het algemeen stemrecht voor de verkiezing van alle leden van de Wetgevende
Raad in 2020.
De EU is bereid samen te werken op het gebied van de hervorming van het kiesstelsel,
inclusief interparlementaire ontmoetingen en uitwisseling van praktische ervaringen inzake
democratische ontwikkelingen, met inachtneming van het soevereiniteitsbeginsel.
POLITIEKE ONTWIKKELINGEN
De invoering van het algemeen stemrecht voor de verkiezingen van de Chief Executive in
2017 blijft het belangrijkste vraagstuk in de binnenlandse politiek van Hongkong.
Overeenkomstig de basiswet van de SAR Hongkong moeten de Chief Executive en de
Wetgevende Raad een grondwettelijke, uit vijf stappen bestaande procedure naleven. Op 15
juli 2014 heeft de regering van de SAR Hongkong de eerste stap gezet, met de indiening van
het rapport van Chief Executive Leung Chun-ying bij het permanente comité van het
Nationale Volkscongres van China (NPCSC), waarin is voorgesteld het kiesstelsel voor de
verkiezing van de Chief Executive te hervormen. Het voorstel was gebaseerd op een openbare
raadpleging van vijf maanden, die had geresulteerd in 124 700 schriftelijke voorstellen.
Volgens het rapport van de Chief Executive was het belangrijkste discussiepunt de voordracht
van kandidaten. In het rapport wordt voorgesteld dat kandidaten worden voorgedragen door
een 1 200 man sterk voordrachtscomité, zoals in de basiswet is vastgesteld. Het idee van een
voordracht door een burgeralliantie of een politieke partij dat door de pan-democratische
oppositiepartijen is bepleit, is in het rapport verworpen. Zij voerden aan dat een voordracht
door een comité niet voldeed aan de democratische normen en in de praktijk ertoe zou leiden
dat de voordracht van pan-democratische kandidaten zou worden verhinderd.
Naar aanleiding van de openbare raadpleging organiseerde de maatschappelijke organisatie
"Occupy Central with Love and Peace" in de periode van 20-29 juni een onofficieel
referendum. Bijna 800 000 inwoners brachten hun stem uit - ruim boven de verwachtingen waarbij een grote meerderheid voorstander was van een kandidatenvoordracht door
burgerallianties of politieke partijen. In augustus heeft de maatschappelijke organisatie
"Alliance for Peace and Democracy" anderhalf miljoen handtekeningen verzameld tegen de
door "Occupy Central" gevoerde campagne en ter ondersteuning van de door de regering
gevolgde koers; bij de ondertekenaars bevonden zich Chief Executive Leung Chun-ying en
andere hoge ambtenaren.
De discussie werd verder aangewakkerd door de publicatie op 10 juni 2014 van een witboek
van de Chinese staatsraad onder de titel "The Practice of the "One Country, Two Systems"
Policy in the Hong Kong SAR" (vert. "De tenuitvoerlegging van het "één land, twee
systemen"-beleid in de SAR Hongkong"). In het witboek werd beklemtoond dat de hoge mate
van autonomie waarop Hongkong aanspraak kan maken, onderworpen was aan het gezag van
de centrale regering, die beschikte over uitgebreide bevoegdheden om de SAR te besturen en
werd de aandacht gevestigd op de noodzaak om de soevereiniteit, veiligheid en
ontwikkelingsbelangen van China te waarborgen. In het witboek werd ook opgemerkt dat
vaderlandsliefde een essentiële politieke vereiste was voor de bestuurders van Hongkong, met
inbegrip van rechters en ander justitieel personeel. Hoewel vertegenwoordigers van de
centrale regering aanvoerden dat in het witboek een loutere weergave van de bestaande
situatie was opgenomen en dus geen nieuw beleid werd uitgestippeld, werd het document
door velen in Hongkong beschouwd als een poging om de "hoge mate van autonomie" van
Hongkong terug te schroeven en de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht in Hongkong
te ondermijnen.
3
Op 31 augustus 2014 heeft het NPCSC het kader voor de eerste verkiezing in Hongkong van
de Chief Executive in 2017 volgens het beginsel "één persoon = één stem" met eenparigheid
van stemmen goedgekeurd. Volgens deze kaderregeling zouden slechts twee of drie personen,
die kunnen rekenen op ten minste 601 stemmen van het 1 200 man sterke voordrachtscomité,
zich kandidaat kunnen stellen voor het ambt van Chief Executive. Het voordrachtscomité, dat
gebaseerd is op het model van het bestaande verkiezingscomité, zou worden opgesplitst in
vier afdelingen, waarvan de leden worden verkozen door ongeveer 250 000 kiezers (zowel
privépersonen als instellingen).
Het besluit van het NPCSC werd alom beschouwd als restrictiever dan verwacht. Volgens
oppositiegroepen was het zelfs uitermate restrictief. De orde van advocaten van Hongkong
omschreef het besluit als "onredelijk restrictief". De regering en de voorzitter van de
Wetgevende Raad voerden aan dat het besluit van het NPCSC op talrijke punten blijk gaf van
flexibiliteit die zou kunnen worden benut om het democratische karakter van het kiesstelsel te
versterken.
De belangrijkste reactie op het besluit van het NPCSC was een campagne van talrijke
studentenverenigingen en andere voorvechters van de democratie die in september van start is
gegaan. Vanaf 27 september werden hoofdverkeerswegen in Hongkong door activisten
geblokkeerd en werden de gebouwen waarin de wetgevende macht is gehuisvest en de
belangrijkste regeringsgebouwen door betogers omsingeld. Op 28 september maakte de
politie op grootschalige manier gebruik van traangras, hetgeen alom als buitensporig werd
beschouwd. Dit optreden bracht de betogers massaal op de been, waarbij het aantal betogers
op het hoogtepunt van de demonstraties geraamd werd op 100 000. Ondanks enkele
geïsoleerde gewelddadige incidenten verliepen de betogingen grotendeels vreedzaam en
maakte de politie in geringe mate gebruik van geweld. Wanneer de betogers werden
geconfronteerd met een toenemende afkeuring bij de bevolking, namen de demonstraties
geleidelijk aan af. Naar aanleiding van gerechtelijke uitspraken werden de wegversperringen
één na één opgeruimd, waarbij de laatste wegversperring op 15 december werd verwijderd.
De regering heeft getalmd om in contact te treden met de betogers en om een compromis tot
stand te brengen. Tijdens de betogingen hebben verscheidene internationale leiders,
waaronder de secretaris-generaal van de VN Ban Ki-moon, de Britse premier David Cameron
en hoge vertegenwoordiger van de Unie Catherine Ashton, verklaringen afgelegd waarin
beide partijen werden opgeroepen om terughoudendheid te betrachten en een vreedzame
oplossing na te streven voor de politieke impasse.
Hoewel de betogingen in eerste instantie een politieke aanleiding hadden, waren zij ook de
uiting van belangrijke sociaal-economische grieven. Aan de basis van deze grieven lagen
vraagstukken die verband hielden met de levensomstandigheden en een gevoel - dat in het
bijzonder bij de jongeren aanwezig was - op economisch vlak te worden buitengesloten door
een politiek stelsel waarvan wordt verondersteld dat het de belangen van de zakelijke elite
begunstigt, die er vooral belang bij heeft de goede betrekkingen met de centrale regering te
behouden.
Uit academisch onderzoek is gebleken dat jongeren in Hongkong zich sterk met Hongkong
identificeren, veeleer dan met geheel China en dat zij vrezen dat China inbreuken begint te
maken op de rechtsstaat, rechten en vrijheden in Hongkong. Op 7 januari 2015 heeft de
regering van de SAR Hongkong buiten het vijfstappenkader een rapport gepubliceerd dat
uiting gaf aan de standpunten en verzuchtingen van de bevolking in de periode tussen 31
augustus en 15 december 2014. Het rapport was een toegeving van de regering aan de
4
betogende studenten, die evenwel kritiek uitten op de regering omdat zij niet was ingegaan op
hun belangrijkste punten van zorg.
Wetgevende Raad
De betrekkingen tussen de uitvoerende en wetgevende macht werden in 2014 steeds meer
gespannen, waarbij oppositieleden van de Wetgevende Raad een obstructiepolitiek voerden en
gingen filibusteren om regeringsinitiatieven vertraging te doen oplopen. Bij verscheidene
gelegenheden heeft de voorzitter van de Wetgevende Raad gebruik gemaakt van zijn
discretionaire bevoegdheid om de besprekingen af te ronden. Toen dit optreden bij de
gerechtelijke autoriteiten werd aangevochten, velde de rechtbank een arrest ten gunste van de
voorzitter. De besprekingen in de Wetgevende Raad zouden gebaat zijn bij duidelijkere
schriftelijke regels met betrekking tot het verloop van de debatten.
In april heeft de voorzitter van de Wetgevende Raad een delegatie van wetgevers geleid naar
Shanghai voor een ontmoeting met hoge ambtenaren van de centrale regering waarop de
hervorming van de wetgeving is besproken. In juni en november hebben radicale betogers de
gebouwen bestormd waarin de Wetgevende Raad van Hongkong is gehuisvest, waarbij
personeelsleden van de Wetgeving Raad verwondingen opliepen en delen van de gebouwen
werden beschadigd.
Rechtsstaat en rechterlijke macht
In 2014 werden de beginselen van de rechtsstaat doorgaans nageleefd en werden de hoge
normen van de rechterlijke macht gehandhaafd. Bij verscheidene gelegenheden verzochten
partijen om rechterlijke beslissingen met verstrekkende politieke gevolgen. De rechterlijke
instanties bleven evenwel onafhankelijk en professioneel functioneren en werden niet
beïnvloed door externe factoren of politieke overwegingen. Spraakmakende zaken waren
onder meer verscheidene gerechtelijke bevelen waarom economische actoren hadden
verzocht, waarbij met succes de rechtmatigheid werd aangevochten van de wegversperringen
die tijdens de betogingen in de periode van september - december waren opgeworpen. Hierbij
volgden de rechterlijke instanties de correcte procedurele stappen - er was een gelijke toegang
tot de rechter voor beide partijen, rechtsbijstand werd verleend, de procesvoering verliep in
het openbaar en het rechterlijk vonnis werd bekendgemaakt en nageleefd. Uit de
veroordelingen van een voormalig hoofdsecretaris van de regering en een vastgoedmagnaat,
die beiden gedurende de behandeling van het beroep dat ze hadden aangetekend in de
gevangenis bleven, blijkt ook het onpartijdig optreden van de rechterlijke macht van
Hongkong.
In het Global Economic Competitiveness Report 2014-2015 van het Wereld Economisch
Forum staat Hongkong als vijfde gerangschikt van de 144 rechtsgebieden en als eerste in Azië
voor gerechtelijke onafhankelijkheid. Sommige vraagstukken moeten nog steeds worden
opgelost, zoals de moeizame aanwerving van rechters, het tekort aan griffiepersoneel en de
lage vergoedingen voor advocaten die rechtsbijstand verlenen, in het bijzonder in strafzaken.
Het handhaven van de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht en de volledige
eerbiediging van de rechtsstaat zijn essentieel bij het hooghouden van een geloofwaardig
democratisch bestuur in Hongkong, zijn status als een belangrijk internationaal zakencentrum
en de steeds grotere rol die Hongkong vervult als internationaal centrum voor arbitrage en
bemiddeling.
5
Rechtshandhaving
In 2014 is de handhaving van de openbare orde over het algemeen verbeterd in Hongkong.
Volgens het hoofd van de politie Andy Tsang is het aantal misdrijven met 7,1% gedaald ten
opzichte van 2013. De misdaadcijfers bleven dalen - van 72 911 naar 67 740 zaken, het
laagste cijfer sinds 1997.
Tijdens de campagne van burgerlijke ongehoorzaamheid bleef het politieoptreden zeer
transparant. Op enkele opvallende uitzonderingen na is de politie steeds professioneel
opgetreden met een proportioneel gebruik van geweld. Uitzonderingen waren onder meer het
buitensporig gebruik van traangras op 28 september en de mishandeling op 15 oktober van
een betoger door zeven politieagenten. Dit laatste incident is door een plaatselijke
televisieomroep op beeld vastgelegd. De rechtszaak tegen de zeven politieagenten is
momenteel lopende.
In totaal werden 955 mensen vastgehouden voor verschillende overtredingen tijdens de
periode waarin de protestacties plaatsvonden. De politiediensten streefden ernaar alle
onderzoeken binnen een termijn van drie maanden af te ronden. Tot op heden zijn
30 demonstratieleiders aangehouden en vervolgens vrijgelaten in afwachting van het
onderzoek.
De dienst die belast is met de behandeling van klachten tegen politieagenten, ontving
1 972 klachten, waarvan er slechts 106 ontvankelijk zijn bevonden (de resterende klachten
zijn meestal ingediend door burgers op grond van berichten in de media of beeldopnames).
Leden van het onafhankelijke klachtenbureau bij de politiediensten volgden de onderzoeken,
inclusief het onderzoek naar de mishandeling van een betoger.
Corruptiebestrijding
In het algemeen werd ervan uitgegaan dat corruptie - ook binnen de overheidsdiensten volkomen beheersbaar is gebleven. Het systeem van corruptiebestrijding bleef robuust en
veerkrachtig. In de corruptieperceptie-index van Transparency International voor 2014 daalde
Hongkong evenwel met twee plaatsen tot de 17de plaats op een totaal van 175 landen.
Volgens deze enquête, die is uitgevoerd door een onafhankelijk enquêtebureau, hebben
slechts 1,5% van de geënquêteerden aangegeven dat zij in de voorbije 12 maanden met
corruptie waren geconfronteerd. 81% van de geënquêteerden waren van oordeel dat de
onafhankelijke Commissie tegen corruptie (ICAC) doeltreffend optrad en 97% was van
oordeel dat de ICAC hun steun verdiende. In 2014 heeft de ICAC 222 mensen onderzocht in
114 zaken. Het op personen gebaseerde veroordelingenpercentage steeg van 78% tot 85%,
terwijl het op de zaak gebaseerde veroordelingenpercentage opliep van 81% tot 87% ten
opzichte van 2013. Van alle corruptieklachten die in 2014 werden ingediend, had 63%
betrekking op de particuliere sector, 30% op met de overheid gerelateerde diensten en 7% op
overheidsorganen.
De ICAC onderzoekt verscheidene spraakmakende klachten. Een van deze klachten heeft
betrekking op vermeende illegale politieke schenkingen door de eigenaar van Next Media,
Jimmy Lai, aan verscheidene pan-democratische partijen en politici. Een andere klacht heeft
betrekking op het feit dat Chief Executive Leung Chun-ying naar verluidt een onwettige en
niet-aangegeven betaling heeft ontvangen van een particulier bedrijf na zijn aantreden als
Chief Executive, hoewel de desbetreffende verleende dienst voordien had plaatsgevonden.
Voor de behandeling van deze klacht heeft de minister van Justitie zijn bevoegdheden
overgedragen aan de directeur van het openbaar ministerie, om te voorkomen dat bij de
6
bevolking een indruk van vooringenomenheid of partijdigheid zou ontstaan met betrekking tot
de aanpak van de zaak. Een ander onderzoek heeft betrekking op een beschuldiging ten
aanzien van de voormalige Chief Executive Donald Tsang, die teruggaat tot 2012. Uit deze
zaken zal blijken of de ICAC en de rechterlijke macht in staat zijn om op een onafhankelijke
en onpartijdige wijze waarbij geen plaats is voor politieke overwegingen, het onderzoek naar
en de berechting van spraakmakende corruptiezaken uit te voeren. Uit de veroordelingen op
23 december van een voormalig hoofdsecretaris van de regering en een vastgoedmagnaat
blijkt dat de ICAC en de rechterlijke macht hun taken op het vlak van corruptiebestrijding
onbevreesd en onpartijdig uitvoeren.
Gelijke kansen
Op 8 mei 2014 sprak de Commissie economische, sociale en culturele rechten van de
Verenigde Naties haar ongerustheid uit en gaf zij aanbevelingen over: i) het gebrek aan breed
opgezette instellingen en wetgeving op het gebied van mensenrechten; ii) het toenemend
aantal problemen op het vlak van migratie en het ontbreken van bescherming voor
vluchtelingen, asielzoekers en migrerende werknemers; en iii) het tekort aan sociale
woningen, en de groeiende sociale en economische kloof waarmee de bevolking van
Hongkong wordt geconfronteerd.
De gelijkekansencommissie (EOC) ontving 100 000 reacties naar aanleiding van een
openbare raadpleging over de herziening van de wetgeving ter bestrijding van discriminatie.
In het tweede semester van 2015 zal de EOC een rapport met aanbevelingen bij de regering
indienen. Voorts zal de EOC aanbevelingen opstellen voor het bevorderen van gelijke kansen
voor lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen, transgenders en interseksuelen (LGBTI) door
wetgeving en concrete maatregelen. Momenteel wordt de wetgeving van Hongkong herzien
met betrekking tot huwelijken tussen personen van hetzelfde geslacht en huwelijken waarbij
transgenders betrokken zijn.
Een positieve stap was dat de regering na aanhoudende verzoeken van belangenverenigingen
van etnische minderheden het schoolprogramma heeft aangepast om rekening te houden met
niet-moedertaalsprekers van Chinees. Met ingang van het schooljaar 2014/2015 heeft de
regering dus een schoolprogramma ingevoerd waarbij Chinees als tweede taal wordt
aangeleerd in het basis- en secundair onderwijs. Hierbij is ook gezorgd voor ondersteunend
lesmateriaal en beoordelingsinstrumenten.
Op 23 oktober heeft de Commissie van de Verenigde Naties voor de uitbanning van
discriminatie van vrouwen aanbevolen dat Hongkong het mandaat van de Commissie voor
vrouwenvraagstukken zou versterken en de vertegenwoordiging van vrouwen in het openbare
en politieke leven zou bevorderen. De VN-Commissie riep tevens op meer te doen bij de
bestrijding van de onderliggende oorzaken van de handel in vrouwen en meisjes en pleitte
voor de vaststelling van wetgeving ter bestrijding van mensenhandel. Voorts vond het Comité
dat buitenlandse vrouwen die als huishoudelijk personeel werken, beter zouden moeten
worden beschermd tegen discrimininatie en misbruik door werkgevers, uitzend- en
bemiddelingsbureaus.
Er zijn concrete maatregelen genomen om de gendergelijkheid te doen toenemen door alle
overheidsdiensten te verplichten de aandachtpuntenlijst voor gendermainstreaming toe te
passen bij het uitstippelen van het regeringsbeleid. De regering heeft zich ook ertoe
verbonden de vertegenwoordiging van vrouwen in adviesorganen en publiekrechtelijke
organen te verhogen van 30 % naar 35 %. Op 18 december heeft de Wetgevende Raad een
7
wijziging van het arbeidsrecht aangenomen waardoor mannelijke werknemers uit de
particuliere sector recht kregen op maximaal drie dagen ouderschapsverlof.
Media
Op 23 april is de eerste persvrijheidsindex van Hongkong gepubliceerd. Hieruit bleek dat
journalisten aan de persvrijheid in Hongkong een score van 42 op een schaal van 100
toekenden. De score bij de bevolking lag iets hoger op 49,4. Zelfcensuur bleef een belangrijke
reden tot bezorgheid. Journalisten kenden aan zelfcensuur een score toe van 6,9 op een schaal
van nul tot tien (waarbij 10 staat voor "heel gangbaar"); de bevolking gaf een beoordeling van
5,4. Journalisten kenden een score van 6,5 toe voor door eigenaars of directie uitgeoefende
druk ten opzichte van een score van 6,2 bij de bevolking.
In juli 2014 publiceerde de journalistenvereniging van Hongkong haar 21ste jaarverslag onder
de titel "De persvrijheid belaagd - ernstige bedreigingen voor de vrijheid van meningsuitving
in Hongkong." Volgens het rapport was 2014 het somberste jaar voor de persvrijheid sinds
decennia. Journalisten zijn bij verscheidene gelegenheden aangevallen. Zo vond in februari
een brutale aanval plaats op Kevin Lau, de voormalige hoofdredacteur van het Ming Pao
Daily News. Sommige journalisten zijn ontslagen en journalisten met kritische standpunten
moesten verslag uitbrengen over minder gevoelige onderwerpen. Hierdoor kwam de
redactionele integriteit van de publicaties onder druk te staan. De journalistenvereniging
maakte melding van 24 aanvallen op journalisten in de periode tussen 22 september en
29 oktober en beschuldigde de politie van buitensporig gebruik van geweld en het verhinderen
van mediaverslaggeving. Op 26 oktober werd een incident waarbij journalisten werden
aangevallen door onbekenden, sterk veroordeeld door de Chief Executive en de regering van
Hongkong. Eind 2014 was de eigenaar van oppositiemedia, Jimmy Lai, het slachtoffer van
verscheidene aanvallen, waaronder brandstichting.
Naar aanleiding van het besluit van de regering van Hongkong om geen licentie voor vrij te
ontvangen tv-uitzendingen toe te kennen aan een van de meeste innovatieve aanvragers, het
Hong Kong Television Network, zijn er ernstige bedenkingen geuit over de vrijheid van de
elektronische media.
Internationale organisaties hebben ook gemeld dat de persvrijheid in Hongkong is afgenomen.
Op de wereldwijde persvrijheidsindex van Verslaggevers zonder grenzen staat Hongkong als
61ste gerangschikt, ten opzichte van 58ste in 2013 en 18de in 2002. De organisatie merkte op
dat "China door zijn toenemende economische macht zijn invloed kan uitbreiden over media
in Hongkong, Macau en Taiwan... en dat de onafhankelijkheid van de media in deze drie
gebieden thans in het gedrang komt".
Hoewel de media in Hongkong vrijelijk hun werk konden blijven doen en een breed spectrum
van standpunten aan bod konden laten komen, zou politieke en economische druk een risico
kunnen vormen voor de redactionele onafhankelijkheid. Voorts zijn de verscheidene daden
van agressie tegen journalisten - waarvan enkele zeer brutaal waren - zorgwekkend en is een
voortdurende bijzondere aandacht door de autoriteiten vereist.
ECONOMISCHE ONTWIKKELINGEN
Hongkong bleef het goed doen als internationaal financieel en handelscentrum in Oost-Azië,
waarbij het meelifte met de snel groeiende Chinese en Aziatische economie. Hongkong bleef
een van 's werelds toonaangevende markten voor beurshandel, beleggingen in nietbeursgenoteerde bedrijven, vermogensbeheer en valutahandel. Eind 2014 was de
effectenbeurs van Hongkong de op twee na grootste beurs in Azië en de zevende grootste ter
8
wereld op het vlak van beurskapitalisatie. Hongkong was het op één na grootste centrum voor
beleggingen in niet-beursgenoteerde bedrijven in Azië, waarbij eind september 2014 ongeveer
21% van alle kapitaalfondsen in de regio in Hongkong werden beheerd. Volgens een
driejaarlijkse enquête van de Bank voor Internationale Betalingen was Hongkong de vijfde
grootste valutamarkt ter wereld, met een netto dagomzet van valutatransacties ten belope van
275 miljard USD in 2013. Door een plotselinge opleving van de transacties op het einde van
het jaar steeg Hongkong in 2014 op de ranglijst tot de tweede plaats na New York op het vlak
van investeringen (beursintroducties).
Hongkong is ook een van de grootste ontvangers en bronnen van buitenlandse directe
investeringen (BDI) ter wereld. Volgens het jaarverslag 2014 van de de Conferentie van de
Verenigde Naties voor handel en ontwikkeling (UNCTAD) over wereldwijde investeringen
was Hongkong de op één na grootste ontvanger van BDI in Azië na China en de op twee na
grootste bron van BDI in Azië, na Japan en China. De instellingen, de ligging en de knowhow
in de dienstensector in Hongkong, die worden geschraagd door de rechtsstaat, hebben
allemaal bijgedragen tot het succes van Hongkong. In 2014 kwam nauwere economische
integratie tot stand met het Chinese vasteland, met de voortschrijdende ontwikkeling van
offshore diensten in RMB, de koppeling van beurs van Hongkong met die van Shanghai en de
aanzienlijke investeringen in Hongkong door op het Chinese vasteland gevestigde bedrijven.
Hongkong bleef hoog genoteerd in veel wereldwijde enquêtes over economische vrijheid en
concurrentievermogen.
In 2014 nam het bbp van Hongkong toe met 2,3%1 in reële termen, na een stijging met 2,9%
in 2013. Deze groei werd voornamelijk veroorzaakt door binnenlands verbruik en uitvoer van
diensten. De arbeidsmarkt was veerkrachtig met een werkloosheidspercentage dat voor de
meeste periodes van 2014 stabiel bleef op een niveau van 3,3% of lager. De
consumentenprijsinflatie steeg met 4,4% in 2014. De totale uitvoer van goederen steeg in
2014 met 3,2% op jaarbasis, na een stijging met 3,6% in 2013. Het totale aantal bezoekers
steeg met 12% tot 60,8 miljoen in 2014. De beweringen dat de beweging van Occupy Central
de economie van Hongkong had getroffen, konden niet worden onderbouwd met economische
gegevens. De ondernemingen die waren gevestigd in de zones waar werd betoogd, hebben
evenwel schade geleden. Lang voordat de betogingen van start gingen, werd detailhandel
geconfronteerd met een groeivertraging - aankopen van populaire luxeproducten (zoals
juwelen en horloges) door toeristen daalden met meer dan 10% als gevolg van de vertraging
van de Chinse economie en de corruptiebestrijding op het Chinese vasteland.
Door het handelsverkeer, de grensoverschrijdende investeringen en de ontwikkeling van
Hongkong als een offshore renminbimarkt konden de economische betrekkingen tussen
Hongkong en het Chinese vasteland verder worden verdiept. De SAR Hongkong herbergde de
grootste hoeveelheid RMB-liquiditeit buiten het Chinese vasteland, met meer dan 1 biljoen
CNY in 2014. In november 2014 heeft de monetaire autoriteit van Hongkong - nadat de
centrale regering hiervoor haar instemming had verleend - de daglimiet voor valutaomzettingen van 20 000 RMB CNY voor inwoners van Hongkong geschrapt. Door deze
wijziging in de regelgeving werd het pad geëffend voor een vrijer verkeer van RMB tussen de
onshore- en offshore-markten. Verwacht wordt dat de groei van de offshore RMBvalutamarkten hierdoor zal worden bevorderd. Hongkong beschikt weliswaar over een
1
Tenzij anders wordt aangegeven zijn alle economische indicatoren over de Hongkongse economie afkomstig van de dienst
voor bevolking en statistiek van Hongkong.
9
pioniersvoordeel, maar de concurrentie neemt toe doordat de centrale regering geleidelijk
commerciële transacties in RMB mogelijk maakt in andere financiële centra.
Hongkong bleef een proeftuin voor de hervorming van de Chinese kapitaalmarkt. Op
17 november 2014 kwam een verbinding tot stand tussen de beurzen van Shanghai en
Hongkong. Het proefproject is een programma voor wederzijdse markttoegang waarbij
investeerders in Hongkong en het Chinese vasteland op elkaars markten genoteerde aandelen
kunnen verhandelen en transacties kunnen afwikkelen via een wissel- en verrekenkantoor in
hun eigen lokale markt. Hoewel de handel in de aanvangsfase in een traag tempo verliep, is de
verwachting dat naarmate het proefproject verder wordt ontwikkeld en tot wasdom komt, de
Chinese investeringen in Hongkong (en omgekeerd) zullen worden bevorderd. Voorts wordt
ervan uitgegaan dat het proefproject zal resulteren in een grotere integratie van de Chinese
kapitaalmarkten in de mondiale economie. Met deze regeling werd de leidende rol van
Hongkong als een offshore renminbimarkt bevestigd.
Naast deze samenwerking inzake financiële aangelegenheden hebben Hongkong en China op
18 december een aanvullende overeenkomst gesloten in het kader van de
partnerschapsovereenkomst voor nauwere economische samenwerking (CEPA) om de handel
in diensten tussen de provincie Guangdong en Hongkong te liberaliseren. De overeenkomst is
voorgesteld als een model dat de basis moet vormen voor de liberalisering van de handel in
diensten voor geheel China.
In 2011 maakte de centrale regering bekend dat zij ernaar streefde om tegen het einde van het
twaalfde nationale Vijfjarenplan in 2015 de basis te leggen voor een liberalisering van de
handel in diensten tussen het Chinese vasteland en Hongkong.
Op het vlak van de externe betrekkingen speelde Hongkong een actieve rol in de
Wereldhandelsorganisatie (WTO). Daarnaast bleef Hongkong zich inzetten voor de
liberalisering van de wereldhandel. In dit verband was Hongkong het eerste WTO-lid dat de
WTO ervan in kennis heeft gesteld dat alle bepalingen in afdeling I van de
handelsfacilitatieovereenkomst als verplichtingen van categorie A zijn aangemerkt. Hongkong
heeft ook deelgenomen aan de onderhandelingen over de uitbreiding van de
Informatietechnologieovereenkomst, de Overeenkomst betreffende de handel in diensten en
de Overeenkomst inzake milieugoederen. Om het bestaande netwerk van
vrijhandelsovereenkomsten aan te vullen, zijn Hongkong en ASEAN in juli 2014 beginnen te
onderhandelen over een vrijhandelsovereenkomst.
De regering van Hongkong heeft beloofd een duurzame economische groei op peil te houden
als een voorwaarde voor het aanpakken van de problemen op het vlak van huisvesting,
armoede, vergrijzing en milieu. Na de bekendmaking van de eerste gegevens met betrekking
tot de armoedegrens in 2013, waaruit bleek dat het armoedecijfer 15,2% bedroeg, heeft de
regering in haar beleid ernaar gestreefd de werkgelegenheid te bevorderen en het
socialezekerheidsstelsel te verbeteren. In 2014 maakten onder meer een kindertoelageregeling
voor minder draagkrachtige gezinnen2 en een eenmalige subsidie voor lage-inkomensgroepen
deel uit van de maatregelen om de armoede terug te dringen. In 2014 werd de waarde van
tegoedbon die in het kader van het proefproject voor ouderengezondheidszorg is toegekend,
verdubbeld tot 2 000 HKD. Bejaarden konden aanspraak maken op nieuwe kortingen voor het
2
Goedgekeurd door de commissie Financiën van de Wetgevende Raad op 15 januari 2015.
10
openbaar vervoer. De regering kocht plaatsen in woonzorginstellingen in Shenzhen en
overwoog soortgelijke regelingen elders op het vasteland.
In de begroting 2014-2015 is het idee van een investeringsfonds voor de toekomst waarmee
infrastructuurprojecten in periodes met aanhoudende begrotingstekorten kunnen worden
gefinancierd, voor het eerst aan de orde gebracht door de minister van Financiën John Tsang.
Van oudsher heeft Hongkong een robuuste begrotingspositie (met een begrotingsevenwicht)
en ruime reserves3. De heer Tsjang merkte evenwel op dat de begrotingsstabiliteit op lange
termijn in het gedrang zou kunnen komen. Hij waarschuwde ervoor dat Hongkong binnen een
periode van 7 tot 15 jaar geconfronteerd zou kunnen worden met structurele tekorten wanneer
de economie zich volledig zou hebben ontwikkeld en de groei zou vertragen als gevolg van de
vergrijzing. De regering is de mogelijkheden aan het bekijken van hoe zij het best de
vergrijzing het hoofd kan bieden. Hierbij gaat het onder meer over pensioenbescherming en
een ziektekostenverzekering waaraan op vrijwillige basis kan worden deelgenomen.
In de laatste vijf jaar zijn de woningprijzen in Hongkong gestaag gestegen, waardoor de
woningprijzen nu tot de duurste ter wereld behoren. De vraag naar woningen is toegenomen
door een combinatie van lage rentevoeten en monetaire stabiliteit, waarbij het aanbod aan
grond - dat door de overheid wordt gecontroleerd - geleidelijk afneemt. In de periode 20102013 is een reeks administratieve maatregelen - waaronder een zegelrecht voor
vastgoedtransacties - genomen om de vraag te temperen. In 2014 bleven de woningprijzen
evenwel stijgen, zij het minder snel dan voorheen4. Woningprijzen zijn nog steeds
onbetaalbaar voor de meeste jongeren. Door de snelle stijging van de vastgoedprijzen is ook
de vermogenskloof steeds groter geworden. De regering heeft een nieuwe huisvestingstrategie
op lange termijn uitgestippeld die erop gericht is bijstand te verlenen aan wie nood heeft aan
toegang tot betaalbare huisvesting. In de loop van de komende 10 jaar is de regering
voornemens te voorzien in 470 000 nieuwe wooneenheden, waarbij sociale woningbouw 60%
van alle huisvesting zal uitmaken.
Innovatie en technologie werden genoemd als de pijlers voor het bevorderen van de
economische ontwikkeling in de financiële dienstverlening, het toerisme, de handel en de
logistiek, de vrije beroepen en andere producentgerelateerde dienstverlening. De regering
zorgde hierbij voor steun door een bedrijfsvriendelijk regelgevingsklimaat te bevorderen en te
investeren in infrastructuur. Er werd fors geïnvesteerd in transportnetwerken, onder meer in
de Hongkong-Zhuhai-Macau-brug, het traject in Hongkong van de sneltreinverbinding
Guangzhou-Shenzhen-Hongkong en de uitbreiding van het spoorwegennet voor collectief
vervoer binnen de stad.
Hongkong blijft sterk concurrerend in zijn kernactiviteiten. Toch wordt het geconfronteerd
met toenemende concurrentie van steden op het Chinese vasteland zoals Shanghai en
Shenzhen en van andere internationale financiële centra. De beperkte beschikbaarheid van
grond, infrastructuurbeperkingen en toenemende arbeidskosten hebben tot gevolg dat het nog
belangrijker wordt voor de dienstenleveranciers in Hongkong om te concurreren op het vlak
van kwaliteit, snelheid en innovatie. Op het vlak van de regelgeving heeft Hongkong
inspanningen geleverd om een billijk en concurrerend kader voor het bedrijfsleven te
3
In februari 2014 raamde de regering van Hongkong dat de budgettaire reserves tegen einde maart 2015 755 miljard HKD
zouden bedragen, of 34% van het bbp van Hongkong.
4
Volgens de dienst kredietverlening en waardering van de regering van Hongkong steeg de prijsindex van particulier
vastgoed tot 278,2, een toename met 13,5% op jaarbasis in december 2014. De index schoot omhoog van 206,2 in 2012 tot
242,4 in 2013, een toename met 17,6% op jaarbasis.
11
handhaven. In 2014 hebben zich een aantal ontwikkelingen in de regelgeving voorgedaan.
Hierbij ging het onder meer over de tenuitvoerlegging van de mededingingsordonnantie,
nieuwe mededelingen op fiscaal vlak en inspanningen om het witwassen van geld tegen te
gaan.
In 2012 is de eerste omvangrijke mededingingswet van Hongkong door de Wetgevende Raad
aangenomen. In 2013 is de mededingingsautoriteit van Hongkong opgericht en bepalingen
met betrekking tot de rechtbank voor mededinging traden in werking. In 2014 hebben de
mededingingsautoriteit en de toezichthoudende instantie voor de communicatiesector van
Hongkong ontwerprichtsnoeren bekendgemaakt voor de tenuitvoerlegging van de
mededingingsordonnantie.
In september 2014 heeft Hongkong aangekondigd dat het zijn beleid zou afstemmen op de
nieuwe mondiale standaard voor automatische uitwisseling van gegevens met het oog op meer
fiscale transparantie en de bestrijding van grensoverschrijdende belastingontduiking. De
regering van Hongkong heeft medegedeeld dat de eerste uitwisseling van fiscale informatie
eind 2018 tot stand zou kunnen komen, afhankelijk van de goedkeuring van de desbetreffende
wetgeving door de wetgevende macht in 2016.
Hongkong heeft de herziening van zijn wet- en regelgeving op het vlak van de bestrijding van
het witwassen van geld voortgezet. Hongkong is lid van de Financiële-actiegroep (FATF), die
in 2018 een doorlichting in Hongkong zal uitvoeren. In de laatste evaluatie van de FATF in
2008 werd geconcludeerd dat Hongkong slechts deels in overeenstemming was met de
normen van de actiegroep en dat er ruimte was voor verbetering. In oktober 2012 heeft de
FATF evenwel verklaard dat Hongkong "aanzienlijke vooruitgang had geboekt bij het
wegwerken van de vastgestelde tekortkomingen". De FATF was van mening dat het door
Hongkong uitgeoefende toezicht op het vlak van witwasbestrijding doeltreffend was voor de
bank- en verzekeringssector en het effectenwezen, maar zwak of onbestaande van de talrijke
niet-financiële sectoren, zoals vastgoed.
BILATERALE BETREKKING EN SAMENWERKING TUSSEN DE EU EN HONGKONG
In 2014 bleven de EU en Hongkong hun bilaterale betrekkingen verder ontwikkelen en
versterken. De EU heeft haar positie behouden als op een na grootste handelspartner van
Hongkong, na China5. Daarnaast bleef Hongkong een belangrijke rol vervullen als
handelsknooppunt en faciliteerder voor de wederzijdse handels- en investeringsstromen tussen
de EU en het Chinese vasteland.
Het bilaterale handelsverkeer in goederen tussen de EU en Hongkong daalde lichtjes met 1 %
en bedroeg 45,3 miljard EUR in 2014, met een handelsoverschot voor de EU ten belope van
24 miljard EUR6. De meeste buitenlandse ondernemingen in Hongkong zijn afkomstig uit de
EU. In totaal gaat het om 1 937 Europese ondernemingen7. De EU-bedrijven zijn in een brede
5
Deze rangschikking is gebaseerd op de handelsstatistieken van de dienst voor bevolking en statistiek van Hongkong.
Bron: Eurostat: Comext database.
7
Bron: Jaaroverzicht 2014 van ondernemingen in Hongkong die buiten Hongkong gevestigde moederbedrijven
vertegenwoordigen, dienst voor bevolking en statistiek van Hongkong.
6
12
waaier van sectoren actief, en vooral in financiële en zakelijke diensten, handel en logistiek,
bouwprojecten en detailhandel. EU-bedrijven zijn belangrijke actoren in de bank- en
verzekeringssector en het effectenwezen van Hongkong. Bijgevolg verblijven en werken een
groot aantal Europese burgers in Hongkong, waarbij Britse en Franse onderdanen het talrijkst
aanwezig zijn.
Op het vlak van investeringen bleven de betrekkingen tussen de EU en Hongkong zich
gunstig ontwikkelen. In 2013 bedroegen de buitenlandse directe investeringen van de EU in
Hongkong 10 miljard EUR; de instroom van buitenlandse directe investeringen uit Hongkong
in de EU bedroeg 3,9 miljard EUR. Eind 2013 bedroegen de uit de EU afkomstige BDI in
Hongkong 88,5 miljard EUR en de uit Hongkong afkomstige BDI in de EU tijdens dezelfde
periode bedroegen 46,2 miljard EUR.
Hongkong blijft een belangrijke faciliteerder voor de wederzijdse handels- en
investeringsstromen tussen de EU en het Chinese vasteland en biedt in die hoedanigheid
uitstekende kansen aan de economische actoren uit de EU. Een aanzienlijk aantal Europese
ondernemingen staan geregistreerd als "dienstverleners uit Hongkong" in het kader van de
partnerschapsovereenkomst voor nauwere economische samenwerking tussen Hongkong en
het Chinese vasteland (CEPA). De grootste groep buitenlandse ondernemingen die gebruik
maakt van de CEPA, is dus afkomstig uit de EU. Gezien de mogelijkheden die de CEPA
biedt, zal er op gezette tijden een gedachtewisseling plaatsvinden tussen de EU en Hongkong
over de ontwikkelingen van de CEPA en zal worden nagaan op welke wijze de kansen voor
ondernemingen en investeerders uit de EU maximaal kunnen worden benut.
In het kader van de officiële bilaterale betrekkingen vond op 11 november 2014 in Brussel de
achtste gestructureerde dialoog tussen de EU en Hongkong plaats. De belangrijkste
agendapunten waren het economisch beleid, de regelgeving voor de financiële sector, de
versterking van de bescherming van de intellectuele eigendom en het besluit van Hongkong
om de nieuwe mondiale standaard voor automatische uitwisseling van financiële inlichtingen
in fiscale aangelegenheden toe te passen. Voorts vond overleg plaats tussen de partijen over
nieuwe middellangetermijndoelstellingen om de betrekkingen verder te ontwikkelen.
In 2014 vond een aantal bezoeken op hoog niveau plaats van vertegenwoordigers van EUinstellingen aan Hongkong. Commissaris voor de interne markt en diensten Michel Barnier
bezocht Hongkong in januari en commissaris voor belastingen en douane-unie, audit en
fraudebestrijding Algirdas Semeta in mei. Tijdens dit laatste bezoek konden de positieve
ontwikkelingen in Hongkong verder worden bevorderd. Hierbij ging het om: de automatische
uitwisseling van financiële inlichtingen in fiscale aangelegenheden, douanesamenwerking en
de handhaving van de intellectuele-eigendomsrechten. Een delegatie van leden van het
Europees Parlement bezocht Hongkong in januari.
In mei bracht de Chief Executive van de SAR Hongkong Leung Chun-ying een bezoek aan
Brussel, waarbij een ontmoeting plaatsvond met voorzitter van de Europese Raad Herman
Van Rompuy en Europees Commissievoorzitter José Manuel Barroso. Voorts brachten ook de
minister van Onderwijs, Eddie Ng Hak-kim en de minister bevoegd voor financiële diensten
en de schatkist, professor KC Chan, in 2014 een bezoek aan Brussel en hadden zij een
ontmoeting met hun EU-ambtgenoten.
De EU en Hongkong zijn overeengekomen te werken aan de opstelling van een actieplan voor
de verdere ontwikkeling van de douanesamenwerking om de internationale handel in IERinbreukmakende goederen in alle schakels van de toeleveringsketen aan banden te leggen.
13
Het Europese bedrijfsleven in Hongkong wordt hoofdzakelijk vertegenwoordigd door de
Europese Kamer van Koophandel (ECC). De ECC is een "kamer van kamers". De leden van
de ECC zijn veertien in Hongkong gevestigde Europese kamers van koophandel, een in
Macau gevestigde kamer en vijf ondernemingsraden voor sectoren. In samenwerking met het
Bureau van de Europese Unie in Hongkong heeft de ECC een groot aantal activiteiten
georganiseerd om de dialoog met de regering te bevorderen en het bedrijfsleven en de
industrie uit de EU te stimuleren. De ECC heeft zich ook met succes ingeschreven voor de
volgende fase van het European Union Business Information Programme dat tot doel heeft
het economische partnerschap en de commerciële samenwerking met Hongkong en Macau te
versterken, waarbij wordt gezorgd voor een sterkere en beter gecoördineerde
vertegenwoordiging van het Europese bedrijfsleven en zijn belangen in Hongkong en Macau.
In 2014 bleven de diplomatieke missies van de EU en de lidstaten in Hongkong samenwerken
om het profiel van de EU in Hongkong aan te scherpen. Met het oog hierop organiseerde het
Bureau van de Europese Unie in Hongkong ontmoetingen tussen de EU-missiehoofden,
hooggeplaatste leden van de regering van Hongkong, de Wetgevende Raad en de rechterlijke
macht en andere leidinggevenden.
Voor talrijke activiteiten op het vlak van interpersoonlijke contacten werkten de diplomatieke
missies en de culturele instellingen van de EU samen met lokale partners. Belangrijke
evenementen waren onder meer het EU-filmfestival, de EU-onderwijsbeurs, de EUkookwedstrijd, de Europese Dag van de talen en een schoolkalenderwedstrijd. Daarnaast
hebben de EU en haar lidstaten samengewerkt met de EOC en de Chinese universiteit van
Hongkong bij de organisatie van het eerste internationale symposium in Hongkong voor de
bevordering van de rechten van lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen, transgenders en
interseksuelen (LGBTI). De EU wil deze gelegenheid aangrijpen om verder samen te werken
met de regering, het maatschappelijk middenveld en het bedrijfsleven bij het bevorderen van
gedachtewisselingen over rechten en vrijheden.
Het academisch EU-programma in Hongkong (EUAP), een consortium waarvan de
Baptistenuniversiteit van Hongkong, de universiteit van Hongkong, de Chinese universiteit
van Hongkong en de Lingnan universiteit deel uitmaken, bleef bijdragen tot een versterking
van de betrekkingen tussen de EU en Hongkong door middel van academische
werkzaamheden en het opbouwen van netwerken met lokale, regionale en Europese partners.
In 2014 heeft het EUAP een aantal evenementen op touw gezet waarop de Europese
benaderingen van stedelijke ontwikkeling werden voorgesteld. Het EUAP heeft een
succesvolle simulatie "model EU" georganiseerd, waarbij studenten de rol speelden van
staats- en regeringsleiders van de EU-lidstaten op een bijeenkomst van de Europese Raad.
14