35 Verband tussen mens- en wereldbeeld en

36 De Universele verklaring van de rechten van de mens (UVRM)
1
Geschiedenis
Er werden reeds zeer vroeg teksten geschreven in functie van de rechten van de mens als
individu.
Al van in de oudheid waren er filosofen die een bepaalde gedachtegoed hadden, die men zou
kunnen linken aan mensenrechten.
Maar één van de vroegste tastbare getuigenis in Europa is de MAGNA CHARTA (Engeland)
rond 1215 na Christus.
Hierin werd reeds vermeld dat een individu zich rechten kon opeisen of zichzelf kon
verdedigen via een bepaald forum.
Democratie; de overheid kon gehoorzaamheid eisen van zijn onderdanen, maar de onderdanen
konden ook eisen dat de overheid bepaalde rechten zouden eerbiedigen of ze mochten hun
verzetten tegen de machthebbers.
De Unie van Utrecht in 1579 zorgde voor godsdienstvrijheid in de noordelijke Nederlanden.
Binnen een tijdsbestek van 10 jaar werden in Engeland 2 belangrijke wetsdocumenten
uitgevaardigd.
In 1679 werd de Habeas Corpus Act (vrije beschikking over het lichaam) uitgevaardigd, die
individuen beschermde tegen willekeurige hechtenis.
Later volgden de BILL OF RIGHTS in 1689.
Met deze tekst komt er een einde aan de absolute monarchie. Men verwees in deze tekst dat
zowel onderdanen, als vorsten zich aan de wetten van het parlement dienden te houden.
De Amerikanen maakten tijdens de onafhankelijkheidsstrijd in 1776 de DECLARATION
OF INDEPENDENCE.
De voornaamste en opvallendste tekstregels waren:
dat de natie zelf opgevat wordt als bron van alle recht, iedereen is gelijk aan de wet;
dat ieder individu recht had op leven, vrijheid en het nastreven van geluk; (Het waren niet
langer gezagshebbers die daarover beslisten, maar het individu zelf)
dat de natie mee kon beslissen over economische mensenrechten (die hier hun intrede doen).
Enkele intellectuele Fransen die net van de Verenigde Staten waren teruggekeerd, haalden
daar de mosterd en schreven de DECLARATION DES DROITS DE l’ HOMME ET DU
CITOYEN (de Verklaring van de Rechten van de Mens en de Burger) in 1789. De
belangrijkste mijlpaal voor de ontwikkeling van de moderne mensenrechten.
Deze versie kreeg veel meer bijklank, omdat de wereld zich in die tijd vooral afspeelde in de
Franse cultuur. Deze verklaring heeft bijna elke liberale partij geïnspireerd bij het maken van
grondwetten, tot het begin van deze eeuw.
Want toen werd duidelijk dat er na de gruwel van de 2 wereldoorlogen een veelzijdige
wereldorganisatie moest worden opgericht. Dit werd uiteindelijk de Verenigde Naties
opgericht in 1945.
1
2
De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (1948)
Na de Tweede Wereldoorlog was er veel menselijk leed. Huizen waren verwoest, er was bijna
geen eten, mensen leden kou en hadden honger. Velen lieten het leven tijdens de twee
wereldoorlogen.
De Verenigde Naties, die vlak na de Tweede Wereldoorlog werd opgericht, keurden op 10
december 1948 de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens goed.
We kunnen 3 groepen mensenrechten onderscheiden:
De burgerlijke en politieke rechten, zoals het recht op leven, op vrije meningsuiting, op
privacy… (artikel 1 t.e.m. 21)
De sociale, economische en culturele rechten, zoals het recht op werk, op eigendom, op
culturele eigenheid…artikel 22 t.e.m. 27)
De collectieve rechten, zoals het recht op vrede, op zelfbeschikking, op ontwikkeling…
(nog niet in verdragen vastgelegd. Voorbeelden zijn: recht op zelfbeschikking van
natuurlijke bronnen, recht op een gezond leefmilieu, recht op behoud van moedertaal,…)
In bijlage 1 van LPDS 36 vind je de volledige versie van de UVRM.
Het is een Verklaring geworden en geen Verdrag. Deze twee woorden hebben een
verschillende betekenis met andere gevolgen. Een verklaring (alsook resoluties) hebben geen
bindend karakter voor de leden. Dus zij die niet akkoord gaan kunnen zich van deze
verklaring onttrekken.
Een verdrag (alsook conventies en handvesten) zijn bindend. Leden van de VN. die het
bekrachtigen of ratificeren, zetten deze verdragen om in wetten in hun land. Wanneer een lid
het gewoon ondertekend, gaat hij akkoord met het verdrag, maar is het geen wet.
Vorig jaar bestudeerden we het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind
(1989). Dit is een verdrag. Alle landen hebben dit verdrag ondertekend. En bijna alle landen
hebben het ook geratificeerd of bekrachtigd, op twee na. Weet jij nog welke twee landen:
Deze UVRM werd niet het einde van verklaringen, verdragen, wetten, … rond mensenrechten
maar het begin.
Sinds 1948 zijn er al meerdere verdragen, handvesten, wetten, … rond mensenrechten
vastgelegd. Teveel om ze allemaal te vernomen.
Maar iedere organisatie heeft weliswaar andere standpunten.
3
Verschillende waarden en normen, andere interpretatie
Doch is niet iedereen tevreden met de UVRM. Deze mensenrechten werden voornamelijk
geschreven door westerlingen. De mensen uit het Noorden, Zuiden en het Oosten hebben
dikwijls andere normen en waarden of andere opvattingen. Sommigen beweren zelfs dat deze
mensenrechten ten tijde van kolonisatie aan de inheemse volkeren werden opgedrongen.
Daardoor zijn er verschillende en aparte evoluties ontstaan bij het verder uitwerken van deze
mensenrechten.
Voorbeelden: Europees sociaal handvest, 1961
American convention on human rights, 1969
African carter on human rights and people’s rights, 1981
Taak: zie bijlage 2
2
4
Verschillende organisaties, andere interpretatie
Een aantal organisaties beschermen de mensenrechten en zien er op toe dat deze verklaringen,
verdragen, wetten, … worden nageleefd.
Hieronder vind je maar een kleine greep uit de verschillende organisaties die de
mensenrechten beschermen.
Human Rights Watch, New York, 1978 (NGO) www.hrw.org
Amnesty International, Londen, 1961 (NGO) www.aivl.be
Europees Hof voor de mensenrechten, Straatsburg, 1998, www.echr.coe.int
Pax Christi, Brussel, 1953 (NGO) www.paxchristi.be
Internationale vereniging voor holebi’s www.ilga.org
Internationaal Hof van Justitie, Den Haag, 1946 www.icj-cij.org
Internationaal Strafhof, Den Haag, 2002 www.icc-cpi.int
De liga voor mensenrechten, Gent, 1979 (NGO) www.mensenrechten.be
Vereniging voor de VN, Antwerpen, 2003 www.vvn.be
De VN, Brussel, 1945 www.un.org
VN – Commissie voor de Mensenrechten, Genève, 1946 www.unhchr.org
De internationale juristencommissie, Genève, 1952 (NGO) www.asf.be
Commissie rechtvaardigheid en vrede www.rechtvaardigheidenvrede.be
Commisie justitia et pax Europa www.juspax-eu.org
De gezinsbond, Brussel, 1921 (NGO) www.gezinsbond.be
Het Roze Huis, Antwerpen, 1994 (NGO) www.hetrozehuis.be
Het kinderrechtencommissariaat www.kinderrechtencommissariaat.be
Europa www.osce2006.be
Vereniging voor de minderheden in Vlaanderen (NGO) www.vmc.be, www.armoede.be
VN en vrouwen www.un.org/womenwatch
…
Taak: zie bijlage 3
3
Literatuurlijst
Mark Heiremans, De rechte weg, Amnesty International Vlaanderen, Antwerpen, 1985, 96
pagina’s
P.R. Baehr, Mensenrechten, Boom Meppel, Amsterdam, 1989, 179 pagina’s
Katrien Dewachter, Jennie Vanlerberghe, Recht en onrecht, omdat het niet goed gaat,
Roularta Books, Zellik, 167 pagina’s
Frans Verschueren, Aurèle Looman, De mensenrechten: een kennismaking, Liga voor
mensenrechten, Gent, 1990, 71 pagina’s
Vlaamse overheid, Gids voor gezinnen, Die keure, Brugge, 2002, 256 pagina’s
Amnesty International Vlaanderen, internet, 2007-08-02
(www.aivl.be)
Voor de leerkracht
Op de websites van www.aivl.be en www.vvn.be zijn verschillende zeer bruikbare mappen
uitgewerkt rond dit thema of thema’s die er aan linken. Misschien een ideetje voor een IO.
4
5