Jaargang: 1 Nr.: 4 Datum: 22 oktober 2003 PROMOTIE

Jaargang: 1
Nr.: 4
Datum: 22 oktober 2003
In deze uitgave:
◊
◊
◊
◊
◊
Promotie
Inauguratie en symposium
Methylmalonzuur
Openingstijden 24 en 31 december
Bloedafname in de kliniek
PROMOTIE
woensdag 22 oktober 2003, 13.45 uur,
Peter G. Scheffer
Physiochemical Properties of Low Density
Lipoprotein in Type 2 Diabetes
Promotoren:
prof. dr. R.J. Heine
prof. dr. M.A. Blankenstein
Copromotor:
dr. T. Teerlink
aula van de Vrije Universiteit,
de boelelaan 1105, te Amsterdam
LDL-cholesterol deeltjes zijn afwijkend bij
mensen met type 2 diabetes
Er zijn aanwijzingen dat cholesteroltransporterende deeltjes in het bloed van
mensen met type 2 diabetes
(ouderdomssuikerziekte) meer blootstaan aan
oxidatie en relatief kleiner van omvang zijn,
wat gedeeltelijk verklaart waarom deze
patiënten een verhoogd risico op hart- en
vaatziekten (HVZ) hebben.
Type 2 diabetes wordt gekenmerkt door een
abnormale glucosestofwisseling, maar recente
inzichten wijzen erop dat er ook verstoringen
zijn in de stofwisseling van vetten en
cholesterol. Cholesterol wordt, samen met
andere vetten en eiwit, voornamelijk door de
bloedbaan getransporteerd in het zogenaamde
‘lage dichtheids lipoproteïne’ (LDL). Een
verhoogde concentratie van LDL-cholesterol in
het bloed is een belangrijke risicofactor voor
HVZ. In tegenstelling tot wat men zou
verwachten, hebben mensen met type 2
diabetes echter doorgaans geen verhoogd
LDL-cholesterol. Het blijkt dat naast de
hoeveelheid LDL ook de “kwaliteit” van de
LDL-deeltjes samenhangt met het risico op
HVZ. Niet alle LDL-deeltjes zijn bijvoorbeeld
gelijk van omvang en het zijn vooral de kleine
LDL-deeltjes die het schadelijkst zijn.
Op het Klinisch Chemisch Laboratorium van
het VUmc is door Peter Scheffer een zeer
nauwkeurige methode ontwikkeld om de
diameter van LDL-deeltjes te kunnen meten.
Mensen met type 2 diabetes blijken gemiddeld
kleinere LDL-deeltjes te hebben dan gezonde
vrijwilligers. Behalve deeltjesgrootte is er ook
naar andere eigenschappen van LDL gekeken.
Oxidatie van LDL in de vaatwand is een
belangrijke stap bij het ontstaan van HVZ.
Oxidatief gemodificeerd LDL blijkt bij mensen
met type 2 diabetes meer voor te komen dan
bij gezonde vrijwilligers en draagt mogelijk,
naast klein LDL, bij aan het ontstaan van HVZ
in deze ziekte.
INAUGURATIE EN SYMPOSIUM
Ter gelegenheid van de inauguratie van prof.
dr.ir. Cornelis Jakobs tot hoogleraar in de
klinische chemie, in het bijzonder de metabole
ziekten, vindt op 17 december onder
voorzitterschap van prof. dr. M.A. Blankenstein
een internationaal symposium plaats onder de
titel "Inherited Metabolic Disorders: past,
present and perspectives".
Locatie Auditorium VU Hoofdgebouw
Amsterdam. Voor dit symposium kunt u zich
aanmelden bij Karin Studer,
[email protected], tel. 020-4442880.
Programma:
10.00
:Koffie
10.30
:prof. dr. Jean Marie Saudubray
(Parijs): Clinical historical view
11.00
:dr. John Walter (Manchester):
Phenylketonuria (PKU)
11.30
:prof. dr. Bweetien Poll-The
(Amsterdam): Peroxisomal disorders
12.00
Lunch buffet
13.00
:prof. dr. Jaak Jaeken (Leuven):
Congenital disorders of glycosylation
(CDG-syndromes)
13.30
:prof. dr. Mike Gibson (Portland):
Disorders of GABA metabolism
14.00
:prof. dr. Ton de Grauw (Cincinatti):
Creatine deficiency syndromes
14.30
:dr. Henk Blom (Nijmegen):
Disorders of homocysteine and Bvitamin metabolism
groepen patiënten te meten. De analyse van
MMA in plasma wordt aangeboden als
diagnostische parameter. Hiertoe kan een
buisje heparine- of EDTA-bloed worden
aangeboden aan het Metabool Laboratorium,
vergezeld van een metabool
aanvraagformulier. Aanvragers van extern
kunnen een buisje plasma opsturen per
expressepost aan: prof. dr. ir. C. Jakobs,
Metabool Laboratorium, afdeling Klinische
Chemie, 1WBI receptie K, de Boelelaan 1117,
1081 HV Amsterdam.
Voor verdere informatie kunt u zich richten tot:
dr. Nanda M. Verhoeven, klinisch chemicus,
tel 020-4442880,
e-mail: [email protected]
OPENINGSTIJDEN 24 EN 31 DECEMBER
Aansluitend aan het symposium vindt om
15:45 uur in de aula van de universiteit de
oratie plaats met als titel: Het humane knockout model: leerzaam tegen een hoge prijs.
Op 24 en 31 december zal het
afnamelaboratrium (receptie P) vanaf 13:00
uur gesloten zijn. Voor patiënten bij wie de
bloedafname en het laboratoriumonderzoek
medisch noodzakelijk is, zal een regeling
worden getroffen die t.z.t. op receptie P
kenbaar zal worden gemaakt.
METHYLMALONZUUR
BLOEDAFNAME IN DE KLINIEK
Methylmalonzuur (MMA) is een intermediair in
de stofwisseling van valine en isoleucine. Voor
de omzetting van MMA in succinyl-CoA, een
intermediair van de citroenzuurcyclus, is
vitamine B12 nodig. Een tekort aan vitamine
B12 in het lichaam wordt weerspiegeld in een
verhoogde concentratie van MMA in plasma.
MMA is een heel gevoelige marker voor
vitamine B12 tekort, gevoeliger dan de meting
van vitamine B12 zelf.
In de vorige uitgave van de kwartaalkrant is
een foutje geslopen in de volgorde van de
buizen bij bloedafname. Vandaar in deze
kwartaalkrant nogmaals de volledige, maar nu
juiste, tekst over de regels van de
bloedafname.
Al sinds lange tijd wordt in het Metabool
Laboratorium MMA bepaald. De
achterliggende vraagstelling betrof vaak
aangeboren stofwisselingsziekten. Bij een
deficiëntie van het enzym dat MMA omzet,
worden sterk verhoogde MMA concentraties
gevonden. Maar ook bij aangeboren defecten
in het vitamine B12 metabolisme is de MMA
concentratie vaak verhoogd, al dan niet in
combinatie met homocysteïne.
Er mag geen bloed worden afgenomen uit een
arm waar een infuus in zit.
Reden: uitslagen worden sterk verlaagd/
verhoogd door menging met infuusvloeistof.
Bijvoorbeeld: een patiënt heeft een infuus met
0.9% natriumchloride (met een natrium- en een
chlorideconcentratie van 154 mmol/l). Hierdoor
worden de natrium- en de chloride-uitslag
verhoogd, terwijl de overige uitslagen sterk
verlaagd zijn door de verdunning. Ook het lang
(minstens 10 minuten) stilzetten van een infuus
is geen optie. De uitslagen zijn dan wel correct,
maar er bestaat een grote kans dat het infuus
sneuvelt.
Recent heeft het Metabool Laboratorium een
methode ontwikkeld om MMA te kwantificeren
met tandem massaspectrometrie. Het is nu
ook logistiek mogelijk om MMA bij grotere
Er mag niet in een arm geprikt worden waar
een waaknaald in zit.
Wanneer door een medewerker bloed wordt
afgenomen in de desbetreffende arm, kan door
de stuwing van de stuwband de waaknaald
sneuvelen. Hierdoor kan deze niet meer
gebruikt worden in geval van nood.
Er mag niet geprikt worden in een hematoom.
Het afnemen van bloed op een plek van een
hematoom kan resulteren in een vals
verhoogde waarde bij alle op eiwit gebaseerde
bepalingen en cellulaire elementen (LD, ASAT,
ALAT etc.)
De bloedafname op zich heeft ook een aantal
regels.
Zo is de buisvolgorde erg belangrijk, naast
contaminatie door de anticoagulantia kan er
ook intravasale stolling optreden hetgeen
resulteert in afwijkende uitslagen. Aan de
vorige kwartaalkrant is een bijlage toegevoegd
waarin is vermeld in welke volgorde de buizen
moeten worden afgenomen.
Een voorbeeld van een verkeerde afname:
Er moet bloed afgenomen worden voor
stolling, hematologie en chemie. Hiervoor zijn
nodig een blauwe, een paarse en een
lichtgroene buis. De gekozen volgorde bij de
afname is paars, groen, blauw.
De (mogelijke) gevolgen:
Het is mogelijk dat K3EDTA (Kalium Ethyleen
Di-chloride Tetra-Azijnzuur) uit de paarse buis
de afnamenaald contamineert en in de groene
buis terechtkomt. Deze contaminatie kan
leiden tot een vals verhoogde kaliumconcentratie en een vals verlaagde calcium- en
magnesiumconcentratie (door complexvorming met EDTA). Om contaminatie met
heparine te voorkomen mag de buis voor de
bepaling van stollingparameters niet na een
heparinebuis worden afgenomen. Echter een
buis voor stolling mag nooit als eerste worden
afgenomen, want bij het aanprikken komt
wondvocht vrij waardoor de stollingstijden
verkort kunnen worden.
De juiste volgorde moet zijn: rood (weggooien),
blauw, groen en als laatste paars.
Pieter de Boer (senior kernanalist, KCL)