opdracht 1: over mensen, dieren en planten

ingevulde
handleiding
opdracht 1: over mensen, dieren en planten
30 minuten
Sommige mensen wonen op het platteland, anderen houden liever van de stad
om zich te vestigen.
Je kan vast verschillende redenen bedenken om te kiezen voor één van de twee.
Probeer na te gaan waarom mensen op het platteland wonen en waarom ze
kiezen voor de stad.







verzichten
rust en stilte
beroep
daar geboren
hobby
vrienden/familie
…







bereikbaarheid van
faciliteiten
vrienden/familie
beroep
uitgaan
mobiliteit
ecologische motieven
…
biotoopstudie : bos opdracht 1 Pagina 1 van 14
Bekijk goed dit kaartje.
Dit stelt de bevolkingsdichtheid voor in de wereld.
inwoners/km²
Schrijf op in eigen woorden wat bevolkingsdichtheid betekent :
De bevolkinsdichtheid geeft weer hoeveel mensen er wonen op 1 km².
Hoe meer mensen, deste groter de dichtheid.
Geef 5 oorzaken die ervoor zorgen dat mensen zich
op een bepaalde plaats gaan vestigen. Som ze hier kort op.

droogte

warmte

vruchtbaarheid bodem

rivieren

aanwezigheid voedsel
biotoopstudie : bos opdracht 1 Pagina 2 van 14
Plaats deze oorzaken in onderstaande tabel.







temperatuur
droogte
rivieren
vruchtbare bodem
vochtigheid
energiebronnen
…




bossen
aanwezigheid voedsel
aanwezigheid andere
culturen
…
Planten en dieren gaan zich ook (net als mensen) vestigen in een omgeving die goed voor ze
is. Levende organismen vind je dus niet zomaar op gelijk welke plaats, je vindt ze op die
plaatsen waar de omstandigheden optimaal zijn.
In de loop van de tijd zijn planten en dieren zo geëvolueerd dat ze aangepast zijn om ergens
te overleven.
Ze zijn aangepast aan warmte, vochtigheid, licht, roofdieren,…
Een bos is een heel andere omgeving dan een open veld.
Het is waardevol om de leefomstandigheden van bos en open veld eens te vergelijken met
elkaar. Dit is het bestuderen van factoren die de leefomgeving bepalen.
We onderscheiden drie soorten factoren :



niet-levende factoren (abiotische factoren)
= niet-levende factoren die de leefomgeving bepalen
(die bepalen bijvoorbeeld het klimaat)
levende factoren (biotische factoren)
= levende organismen die de leefomgeving bepalen
(aanwezigheid roofdieren, voedselbron, symbiose,…)
menselijke factoren (humane factoren)
= kan goed zijn voor milieu, kan slecht zijn
biotoopstudie : bos opdracht 1 Pagina 3 van 14
Zoek in de computerinfo op welke niet-levende factoren (abiotische
factoren) we onderzoeken bij het bezoek aan het natuurdomein.
Vermeld ook telkens de eenheid.
Je zal over de factoren vast en zeker nog meer leren.
Vervolledig onderstaande tabel :
lucht
V
bodem
windkracht
km/u
warmte
°C
relatieve vochtigheid
%
geluid
dB
verlichtingssterkte
lux
samenstelling
/
hardheid
cm
warmte
°C
zuurtegraad
PH
relatieve vochtigheid
%
biotoopstudie : bos opdracht 1 Pagina 4 van 14
opdracht 2: windkracht
15 minuten
Windkracht kan je op verschillende manieren meten.
Geef twee meettoestellen :

windzak

anemometer
Wind is een belangrijk gegeven in een weerbericht.
Welke twee aspecten zal de weerman altijd vermelden?

windkracht

windrichting
In de computerinfo vind je drie eenheden voor windkracht die naast elkaar worden geplaatst.
Probeer de onderstaande tabel te vervolledigen.
eenheid :
km/u
eenheid :
beaufort
eenheid :
knopen
schaal : 0-120
schaal : 1-12
schaal : 1-63
gebruikt in:
wetenschappen
gebruikt in:
meteorologie
gebruikt in:
scheepvaart
biotoopstudie : bos opdracht 1 Pagina 5 van 14
Windkracht wordt gebruikt bij de productie van windenergie.
Bekijk het filmpje op de computerinfo bij de windenergie en beantwoord volgende vraagjes.
Schrijf in eigen woorden op wat "hernieuwbare energiebron" is.
Energiebronnen die onuitputtelijk zijn en telkens opnieuw kunnen worden gebruikt voor het
opwekken van energie zijn hernieuwbare energiebronnen.
vb : windenergie, zonne-energie, golfslag-energie
Wat is de Thortonbank?
De Thortonbank is een zandbank voor de Belgische kust die men gebruikt voor de bouw van een
windmolenpark.
Hoe krachtig moet de wind zijn opdat een windmolen begint te draaien?
(2 Bft)
Hoe krachtig moet de wind zijn opdat een windmolen echt goed werkt?
(6 Bft)
Hoe krachtig moet de wind zijn opdat de windmolen wordt stilgelegd?
(11 Bft)
biotoopstudie : bos opdracht 1 Pagina 6 van 14
Bekijk goed onderstaande grafiek :
Je merkt dat de hoeveelheid energie die opgewekt wordt uit de wind spectaculair is gestegen. Zoek
samen met je leerkracht naar mogelijke oorzaken van deze stijging.
Welke oorzaken zorgen voor de stijging van het vermogen opgewekt door de wind?






schaarste fossiele brandstoffen
klimaatopwarming door CO2-toename als gevolg van verbranding
opgang groene economie
toenemende vraag naar energie
rendabeler worden van de techniek
enz…
biotoopstudie : bos opdracht 1 Pagina 7 van 14
opdracht 3: geluid
15 minuten
Bekijk goed het filmpje "Wat is geluid?" in de computerinfo
en lees de definities ernaast.
Stel dat je roept in de ruimte, ben je dan hoorbaar?
Verklaar kort je antwoord.
In de ruimte is geen lucht.
Je zal dus wellicht niet hoorbaar zijn omdat er geen middenstof is waar de trilling zich
kan in voortplanten

Wat is de eenheid van geluidssterkte?
decibel (dB)

Bij de eenheid staat er ook een hoofdletter.
Waar komt die vandaan?
De B verwijst naar Graham Bell, de uitvinder van de telefoon.
biotoopstudie : bos opdracht 1 Pagina 8 van 14
Hoe sterk is geluid?
Het gehoororgaan is een uiterst gevoelig orgaan. Het hoort ritselende bladeren,
maar ook het lawaai van een drilboor. Dit zijn twee geluiden waarvan het ene
10 miljard keer sterker is dan het andere. Als het oor zou vergeleken worden met
een weegschaal, zou dit betekenen dat het afwisselend voorwerpen moet kunnen
wegen van 1 gram en 10 000 ton. Dit komt neer op het verschil tussen een sigaret
en een groot vrachtschip.
De laagste geluidsdruk die de mens kan waarnemen wordt de gehoordrempel
genoemd. De geluidsdruk bij de pijngrens is 10 miljard keer hoger dan bij de
gehoordrempel. Om te voorkomen dat er moet gewerkt worden met onhandig grote
getallen gebruikt men een makkelijk hanteerbare logaritmische schaal met als
eenheid decibel (dB).
Als de geluidssterkte stijgt van 50dB naar 70dB,
hoeveel keer sterker wordt het geluid dan?
50  70 = +20  x10x10 = x100  100 maal luider
Lawaai is een probleem in Vlaanderen. Verkeer (auto, spoor, lucht) veroorzaken heel wat hinder.
Hier zie je een kaart met gemeten geluid langs de grotere autowegen. Zoek maar eens een rustig
plekje!
bron : MIRA
Lden is een eenheid die naast geluid ook
de overlast weergeeft.
Hoe hoger het getal, deste groter de
overlast
biotoopstudie : bos opdracht 1 Pagina 9 van 14
Bedenk drie redenen waarom geluidsoverlast hinderlijk kan zijn in een bos.




communicatie tussen vogels
rust wordt verstoord voor bezoekers
dieren krijgen stress
…
Zoek op wat onderstaande afbeelding betekent :
Dit is een vastgelegd stiltegebied. Omdat stilte schaars is in
België wordt stilte beschermd. De geluiden uit de natuur
hebben voorrang op deze van de cultuur.
biotoopstudie : bos opdracht 1 Pagina 10 van 14
opdracht 4: licht
15 minuten
Bekijk goed de filmpjes die gaan over het licht in de computerinfo.
Beantwoord onderstaande vragen.
Waarvoor hebben planten het licht nodig?
Planten zijn autotroof. Dat wil zeggen dat ze energie halen uit een andere energiebron dan
voeding.
Planten halen energie uit licht en doen hiervoor aan fotosynthese.
Wanneer we de verlichtingssterkte meten in het open veld en dat vergelijken met het bos,
wat denk je dan dat we zullen vinden?
Het bos houdt licht tegen. In het bos is het donkerder dan in het open veld.
Hoe moeten planten op de bodem van het bos volgens jou aangepast zijn aan de
aanwezige verlichtingssterkte?
Het zijn schaduwplanten. Ze gedijen in de schaduw.
Mogelijke aanpassingen zijn : grote bladeren, klimmen, heel vroeg bloeien zodat de cyclus
voorbij is voordat bladeren aan de bomen hangen (= voorjaarsbloeiers zoals bosanemoon,
speenkruid,…)
biotoopstudie : bos opdracht 1 Pagina 11 van 14
Uit een aantal teksten en foto's komen onderstaande fragmenten.
Lees ze zorgvuldig.
In totaal staan er op de Vlaamse wegen 235.000
lampen. Vorig jaar bedroeg de energiefactuur
voor de openbare verlichting 13,6 miljoen euro.
De Vlaamse regering neemt maatregelen om het
energiegebruik en de lichtvervuiling tegen te
gaan, zoals minder lampen per verlichtingspaal
gebruiken, het lampvermogen verminderen en de
afstand tussen de verlichtingspalen vergroten.
(Het Nieuwsblad, 19/3/10)
.
Een duidelijk voorbeeld: men stelt vast dat heel wat
hanen in het midden van de nacht beginnen te
kraaien omdat ze denken dat de zon opkomt.
Dooft men de straatverlichting, dan houdt het
kraaien gewoon op.
(werkstuk)
De voortplantingsperiode wordt
ontregeld. Proeven tonen aan dat
door een onnatuurlijke verlichting
diersoorten helemaal het gevoel
van de seizoenen kwijtraken.
(natuurpunt)
Zoek de betekenis op van het woord :"lichtpollutie".
De verhoogde helderheid van de nacht als gevolg van teveel kunstlicht, noemt men
lichtvervuiling of lichtpollutie.
Voor de veiligheid van het verkeer en in de stad zal altijd wel licht nodig zijn, maar denk
eens na over mogelijke oplossingen om het
's nachts donkerder te maken.
Schrijf je oplossing hieronder.
……
biotoopstudie : bos opdracht 1 Pagina 12 van 14
opdracht 5: Wat is bodem?
15 minuten
Zoek in de computerinfo wat we verstaan onder het begrip : “bodem”. Schrijf deze hier
op.
Bodem is het bovenste, losse deel van de aardkorst
tot op een diepte die voor planten van belang is.
Wij vinden het normaal dat er zoiets als een bodem bestaat, maar waar komt het
eigenlijk vandaan.
In het begin waren er veel gesteenten (moedergesteente). Wanneer gesteenten aan
weersomstandigheden worden blootgesteld, beginnen ze langzaamaan af te brokkelen.
Zo ontstaat aan het oppervlak een flinterdun laagje los materiaal dat mantelgesteente
wordt genoemd.
De bodem begint zich pas te ontwikkelen als er in het mantelgesteente leven ontstaat
zoals bacteriën en planten. Geleidelijk stapelen zich organische overblijfselen op en
geraken ze vermengd met het gesteente. De bodem ontstaat over een proces van
duizenden jaren.
Hoe een bodem verder ontwikkelt, hangt af van veel factoren : het soort gesteente
onder de bodem, het klimaat, de tijd, hellingsgraad waarop de bodem ligt, het
aanwezige leven in de bodem en niet in het minst de mens die de grond gebruikt voor
landbouw en industrie.
biotoopstudie : bos opdracht 1 Pagina 13 van 14
De verschillende lagen in de diepte,
noemen we de gelaagdheid van de
bodem.
Beschrijf kort hoe we dit gaan
onderzoeken bij de biotoopstudie.
Met een grondboor nemen we een
bodemstaal tot op 1m diepte.

Wat is "humus"?
Dat is het bovenste laagje van de bodem waarvan de gemakkelijk verteerbare
organische materialen al zijn afgebroken.

Hoe ontstaat humus?
Door de werking van bodemorganismen zoals schimmels, bacteriën en
kriebeldieren, wordt organisch materiaal afgebroken tot humus.

Waarvoor is humus belangrijk?
Het is de voedingsbodem voor planten, vol met mineralen.

Is een bosbodem volgens jou hard of zacht?
Zacht, omwille van humusvorming en zuurstofgehalte in de bodem.

Wat is de oorzaak van het hard of zacht zijn van een bosbodem?
Door een laag organisch materiaal wordt de bodem zachter.

Welke invloed heeft het betreden van een bosbodem op de hardheid?
De grond wordt hard aangestampt, luchtkamertjes sluiten zich en de bacteriën
kunnen de materie minder vlug afbreken tot humus.
biotoopstudie : bos opdracht 1 Pagina 14 van 14