Klimaatverandering Informatieblad 2 Klimaatverandering

Klimaatverandering Informatieblad 2 Klimaatverandering Inleiding Klimaatverandering is de verandering van het gemiddelde weertype of klimaat over een bepaalde periode. De verandering kan bijvoorbeeld bestaan uit een stijging of daling van de gemiddelde temperatuur op aarde en van de gemiddelde hoeveelheid meerslag. Tegenwoordig staat klimaatverandering volop in de belangstelling omdat men aanneemt dat door de stijging van CO2 – uitstoot door menselijk handelen er een opwarming van de atmosfeer plaatsvindt. Wat is klimaat? Klimaat is het gemiddelde weer. Over een periode van tientallen jaren nemen meteorologen op dezelfde plaats op aarde het gemiddelde van temperatuur, vochtigheidsgraad, luchtdruk, wind, bewolking en neerslag. Daarnaast kijken ze naar dagelijkse en jaarlijkse variaties en hoe vaak extremen voorkomen, zoals hittegolven en zware regens met wateroverlast. Op deze manier kan men zien hoe het klimaat zich over een langere periode ontwikkelt. Waarom stijgt de temperatuur op aarde? De aarde wordt verwarmt door de zon. Een deel van de zonnestraling wordt teruggekaatst; een ander deel wordt omgezet in warmte. Broeikasgassen (zoals waterdamp, kooldioxide, methaan) houden een deel van de zonnewarmte op aarde vast. Dat is een natuurlijk proces. Zonder die natuurlijke broeikasgassen zou het op aarde gemiddeld – 18 0 C zijn. Normaal gesproken verandert het klimaat geleidelijk. Denk maar aan de ijstijden, dien periode duurde duizenden jaren. De natuur heeft dan tijd om zich aan te passen aan de veranderingen. Klimaatveranderingen zijn dus heel normaal. Het probleem is dat de mens een schepje bovenop de natuurlijke klimaatveranderingen doet. Sinds de industriële revolutie is de uitstoot van broeikasgassen, met name CO2 , sterk toegenomen. De concentratie ervan in de atmosfeer ligt 35% hoger dan de concentratie in 1750 en de verwachting is dat de uitstoot de komende decennia zal blijven groeien. De toename van de concentratie heeft gevolgen voor de temperatuur op aarde. Sinds 1900 is de gemiddelde temperatuur op aarde met 0,6 graden gestegen. Een dergelijke opwarming heeft zich waarschijnlijk de laatste duizend jaar niet eerder voorgedaan. Drie recente
jaren (1995, 1996 en 1998) waren de warmste jaren sinds 1860 (waarschijnlijk sinds het jaar 1000). De mens is waarschijnlijk verantwoordelijk voor het merendeel van deze toename. Als er niets wordt gedaan verwacht het Intergouvernementeel Overleg over Klimaatverandering (IPCC, Intergovernmental Panel on Climate Change – een door de Verenigde Naties georganiseerd wereldwijd forum van zo’n 2500 wetenschappers en deskundigen) deze eeuw een verdere temperatuurstijging van 1,4 tot 5,8 graden Celsius. Menselijke activiteiten, zoals de uitstoot van broeikasgassen en ontbossing, zijn in belangrijke mate de oorzaak van de warmer wordende wereld, met name vanaf het midden van de twintigste eeuw. De gevolgen van klimaatverandering De exacte gevolgen van wereldwijde klimaatveranderingen zijn moeilijk te voorspellen. Op sommige plaatsen zal het warmer worden, op andere plaatsen juist kouder of natter of droger. Duidelijk is dat het natuurlijke evenwicht uit balans raakt waardoor bijvoorbeeld opeenvolgende oogsten kunnen mislukken, een tekort aan drinkwater ontstaat en de kans op overstromingen toeneemt. Water zet uit als het warmer wordt. De laatste honderd jaar is de zeespiegel met 10 tot 20 centimeter gestegen, mede door opwarming van het zeewater en smelten van het landijs. Laaggelegen landen zijn vanzelfsprekend extra kwetsbaar. De zwaarste klappen zullen vallen in ontwikkelingslanden, vooral in laaggelegen tropische en droge tropische gebieden. Ontwikkelingslanden zijn extra kwetsbaar omdat een belangrijk deel van hun economieën in klimaatgevoelige sectoren (landbouw, visserij en bosbouw) zijn geworteld, de financiële draagkracht en technologie ontbreekt, en daardoor de aanpassingsmogelijkheden geringer zijn dan in geïndustrialiseerde landen. Kleine eilandstaten en lage kustgebieden zijn zeer kwetsbaar voor zeespiegelstijging en stormen. Voorts blijkt dat bij ongewijzigd beleid, de kloof tussen ontwikkelde en ontwikkelingslanden zal toenemen als gevolg van de klimaatverandering. De impact van klimaatverandering zal in de poolgebieden naar verwachting extra groot zijn doordat de veranderingen daar het grootste zijn en het snelste gaan, terwijl het ecosysteem juist minder in staat is om veranderingen op te vangen. Voor delen van Afrika, Latijns Amerika, en Azië zijn negatieve gevolgen te verwachten. Deze betreffen onder meer verandering in de afvoer door rivieren, overstroming en watergebrek, afnemende voedselzekerheid, schade aan visserij, volksgezondheid en biodiversiteit, vooral voor die gebieden waar de aanpassingsmogelijkheden laag zijn. In gebieden met een hoger aanpassingsvermogen, zoals Noord Amerika, Europa, Australië en New Zeeland, zijn groepen met kwetsbare traditionele culturen zoals eskimo's en aboriginals een extra zorg. In Europa is de kwetsbaarheid van Zuid Europa en het arctisch gebied groter dan die van de overige gebieden. Ook de toeristenindustrie zal effecten merken. Hogere temperaturen, hittegolven en het opschuiven van de sneeuwgrens hebben namelijk invloed op de aantrekkelijkheid van de nu populaire zomer­ en wintervakantiebestemmingen. Het ligt in de lijn der verwachting dat de helft van de
alpine gletsjers en omvangrijke permafrost gebieden aan het einde van de 21ste eeuw verdwenen zullen zijn. De belangrijkste gevolgen van klimaatveranderingen zijn:
Zeespiegelstijging Bij de huidige stijging van het zeewaterniveau zal volgens voorspellingen het aantal mensen dat getroffen wordt door overstromingen toenemen van 13 naar 94 miljoen per jaar. IPCC meldt dat de zeespiegel gedurende de 12ste eeuw zal stijgen met 9 tot 88 centimeter.
· Aantasting van ecosystemen Klimaatverandering gaat gepaard met de verschuiving van klimaatzones. Sommige planten en dieren kunnen zich hieraan niet snel genoeg aanpassen en worden met uitsterven bedreigd. Klimaatverandering zal op een aantal plaatsen leiden tot meer droogte, met meer bosbranden en woestijnvorming als gevolg.
· Zoetwatertekort Een groot gedeelte van de wereldbevolking leeft in landen waar een tekort is aan schoon zoetwater. Dit wordt, naarmate de wereldbevolking groeit, alleen maar een groter probleem. Klimaatverandering zal het watertekort in diverse regio's, zoals het Midden­Oosten, de Sahel en Australië, alleen maar groter maken.
· Afname van landbouwproductiviteit Zeker in gebieden waar droogte door klimaatverandering toeneemt, zoals het Midden­Oosten en India.
·