Diverse soorten rechten

Diverse soorten rechten
Hieronder vind je een kort overzicht van soorten rechten die op materiaal kunnen rusten. Het is erg
belangrijk dat we als uitgeverij hier correct mee omspringen. Uitgevers en redacteuren zullen dan
ook altijd hierover waken, en het is best mogelijk dat deze materie sturend is bij het finaliseren van je
kopij.
De toelichting hieronder wil beschrijvend zijn maar mag je niet als richtlijn beschouwen; daarvoor is
er steeds overleg met de uitgever nodig. De uitgeverij ontkent dan ook iedere verantwoordelijkheid
voor materiaal dat totstand gekomen is, gebaseerd uitsluitend op de informatie hieronder.
Auteursrecht
-
-
Zo goed als alles (95%) wat je aan info of documenten tegenkomt (ook bv. alle informatie op
het internet!) is door auteursrechten beschermd.
Ook zonder enige vermelding van auteursrecht zijn zaken auteursrechtelijk beschermd: er is
een activiteit gebeurd (inspanning van iemand) en er is creativiteit getoond (zelfs in het
louter selecteren van andermans teksten ligt een vorm van creativiteit).
Ook als de ‘moedertekst’ bv. publiekelijk domein is, kan een versie toch beschermd zijn, bv.
door de vertaling, door de vormgeving …
Dit geldt ook voor zaken die schijnbaar openbaar zijn zoals bv. dingen op facebook (zowel op
het persoonlijk als op het publiekelijk profiel). Foto’s op facebook zitten dan ook nog met
portretrecht (zie verder).
Waarop rust er geen auteursrecht:
o
o
70 jr na het overlijden van de (langstlevende) auteurs valt het auteursrecht weg en wordt
iets publiekelijk domein
Documenten van de overheid
Noot: het woord ‘auteursrecht’ wordt ook vaak gebruikt om de verdiensten van een auteur aan
te duiden. Zo kunnen er tussen uitgever en auteur afspraken gemaakt worden over het % aan
auteursrechten dat deze laatste bij de verkoop van zijn product zal uitbetaald worden. In deze
context wordt ook vaak het woord ‘honorarium’ gebruikt om verwarring te voorkomen.
Auteursrecht en honorarium steunen echter op dezelfde basis: een auteur wordt vergoed voor
het exploiteren van zijn auteursrechten.
Portretrecht
-
Alle herkenbare personen hebben portretrecht over hun eigen portret, tot 20 jr na
overlijden. Dit geldt ook voor openbare personen.
Waarop rust er geen portretrecht:
o
Publieke personen in het uitoefenen van hun ambt kunnen geen portretrecht voor hun
afbeelding claimen.
Morele rechten
-
Op elk ‘werk’ heeft de oorspronkelijke auteur bovendien een garantie op gebruik in een
correcte omgeving: je kunt materiaal van anderen niet gebruiken om misdaden te illustreren,
om de spot mee te drijven enz.
Naburige rechten
-
Deze rechten kleven aan zaken die ‘uitgevoerd ‘ worden, zoals bv. een theaterstuk, een
muziekstuk …
Deze rechten vervallen niet na 70 jr, maar na 50 jr!
Citaatrecht
Dankzij het citaatrecht kunnen kleine stukjes (tekst, illustratie) zonder het regelen van de rechten
overgenomen worden: ‘Het citeren uit een werk dat op geoorloofde wijze openbaar is gemaakt, ten
behoeve van kritiek, polemiek, recensie, onderwijs of in het kader van wetenschappelijke
werkzaamheden, maakt geen inbreuk op het auteursrecht, voor zover zulks geschiedt
overeenkomstig de eerlijke beroepsgebruiken en het beoogde doel zulks wettigt. Het citeren moet
de bron en de naam van de auteur vermelden, tenzij dit niet mogelijk is.’
Er zijn echter beperkingen aan het citaatrecht: zo moet een citaat in een didactisch kader verwerkt
worden, en kan een citaat maar een beperkt deel van een geheel zijn.
Wanneer is iets een citaat: ga uit van de ‘3-stappentoets’ (artikel 9, lid 2 van de Berner Conventie van
9 september 1886 en artikel 13 van de TRIPS overeenkomst van 15 april 1994) om te controleren of
iets een citaat is:
-
citaten mogen in bijzondere gevallen worden toegepast
mits daarbij geen afbreuk wordt gedaan aan de normale exploitatie van werken of ander
materiaal
en de wettige belangen van de rechthebbende niet onredelijk worden geschaad.
Hoe lang mag een citaat zijn: hiervoor is geen sluitende afspraak!
Conclusie bij het gebruik van citaten
Lengte:
- ga uit van maximaal 2 à 3% van een geheel, bv. een film van 120’  hooguit 4’ citeren,
zorg dat je géén autonome gehelen gebruikt, bv. een volledig kortverhaal uit een bundel,
een reeks van striptekeningetjes die een volledige regel in de strip omvat, een aantal
striptekeningen die een volledige grap weergeven (evt. minder dan een volledige regel) …
Aard:
- weet dat 1’ van een Disney-film al te veel is; weet dat Disney-behangpapier in een
filmfragment al aanleiding kan zijn tot een rechtenclaim …
Doel:
- zorg dat je citaat kadert in kritiek, commentaar, educatieve omkadering.
En verder: Databaserecht, Softwarerecht, Audiovisuele rechten (= rechten op
audiovisueel materiaal) ….