Chemie van het keukenkastje

Inleidend hoorcollege - algemeen
Scheikunde, ofwel chemie, bestudeert materie: alles om ons heen is ergens van
gemaakt. Waarvan? Hoe is het gemaakt? Waarom is het gras groen en de zee zout?
Zomaar een paar vragen waarop je een chemisch antwoord kan geven.
Alles om ons heen kan je vanuit een chemisch oogpunt bekijken. Er is door
scheikundigen een boel bedacht en onderzocht, maar je hoeft het niet bij de theorie
die door anderen is bedacht te laten.
Je kan ook zelf onderzoeken, zelf dingen uitproberen. De chemicus spreekt meestal
niet van uitproberen, maar van experimenteren. Dit uitproberen is niet hetzelfde als
zomaar wat aanklooien: experimenteren doe je gestructureerd. Het verschil is dat je
vooraf nadenkt over je experiment, opschrijft wat je wil doen en doet, wat je
verwacht dat zal gebeuren, wat je ziet gebeuren en welke conclusies je er uit trekt.
Een plek waar je chemische experimenten kan uitvoeren noemt de chemicus
laboratorium, wat Latijn is voor werkplaats. De keuken is zo'n laboratorium. In de
keuken bewaar je allerlei chemische stofjes, zoals suiker en prei en laat ze met elkaar
reageren. Als je bijvoorbeeld aardappels kookt dan veranderen ze van harde, bittere
bolletjes in smakelijk, zoet, prakbaar voedsel. Doordat je de temperatuur verhoogt
vinden allerlei chemische reacties plaats die zorgen voor deze verandering.
In het practicum van vandaag gaan we zelf wat van deze keukenexperimenten doen.
Het is niet zomaar koken of schoonmaken, het zijn chemische experimenten. Ofwel:
het gaat er om te onderzoeken wat er gebeurt. Iedereen die een beetje kan koken
weet dat een hard gekookt ei langer gekookt moet worden dan een zachtgekookt ei.
Als scheikundige vragen we ons vandaag af waarom dat zo is. Wat gebeurt er met
een ei als je het kookt? Gebeurt hetzelfde als je een ei invriest? Wat als je het ei niet
in kokend water doet, maar in kokende olie?
Door te denken en te experimenteren komen nieuwe ideeën, gedachten en
theorieën op. Deze kan je toetsen. Als je bijvoorbeeld de theorie hebt dat je een ei
een tijdje op precies 100 °C moet houden om het hard te koken, dan moet je dat
toetsen: wat gebeurt er als je het op 99 °C houdt of op 101 °C?
Wat is het nut van al deze experimenten? Niet alleen zorgen dat je veilig en smakelijk
eten krijgt, al is dat ook belangrijk en ook iets waar de scheikunde veel aan heeft
bijgedragen. Wat in een ei gebeurt tijdens het koken, gebeurt in je huid als je er
kokend water overheen morst. Hoe kan je brandwonden voorkomen en
behandelen? Kan je de huid beschermen tegen brandwonden? Kan je verbrande
huid vervangen?
Om het meeste uit je experiment te halen zijn een aantal zaken nodig:
- Bereid je experiment goed voor. Bij elk experiment hoort een protocol, een soort
handleiding wat je moet doen. Lees het protocol door, zorg dat je weet wat de
Inleidend hoorcollege algemeen - Chemie van het keukenkastje - Its Academy / De Hekserij - 2014 | Pagina 1 van
2
bedoeling is, zorg dat je vooraf weet wat je gaat doen en dat je alles hebt dat nodig
is.
- Daarnaast is er bij elk experiment een lijst met vragen, die helpen je het experiment
te begrijpen en de resultaten te verklaren.
- Zorg vooral ook voor je eigen veiligheid en de veiligheid van de anderen. Elektrische
apparaten en stoffen kunnen gevaarlijk zijn.
- Bedenk vooraf zoveel mogelijk wat je denkt dat er gebeurt als je iets doet.
- Maak aantekeningen: wat gebeurt er, beschrijf het zo goed mogelijk. Sluit dat aan
met wat je verwachte?
- Een experiment kan ook mislukken, dat is niet erg, maar ook dan moet je
opschrijven wat er gebeurt. Probeer te bedenken of te onderzoeken wat er mis ging,
dan kan je het een volgende keer beter doen.
- Aan het einde van elk experiment: opruimen en schoonmaken. Zorg dat je weet
welk afval gevaarlijk is en hoe het moet worden opgeruimd.
Inleidend hoorcollege algemeen - Chemie van het keukenkastje - Its Academy / De Hekserij - 2014 | Pagina 2 van
2