Het Eton van Zeist De meeste inwoners van Zeist kennen het

Het Eton van Zeist
De meeste inwoners van Zeist kennen het Christelijk Lyceum. Maar dat er aan deze
school ook vele jaren (1918-1981) een internaat was verbonden zal minder mensen
bekend zijn. Voor wie daar meer over wil weten is er nu een lijvig boek, geschreven door
oud-internist Jan van Rossem.
In 1918 kwamen school en internaat uit het Betuwse Zetten naar ons dorp. De
internisten verbleven tot 1922 in een vleugel van het Slot en de leerlingen kregen les in
een oude ULO-school in het centrum van het dorp, voordat de nieuwe gebouwen klaar
waren. Het karakteristieke schoolgebouw aan de Lindenlaan huisvest nog steeds het
Christelijk Lyceum. Het monumentale internaatsgebouw aan de Krakelingweg is
inmiddels in gebruik als Bijbelschool.
Jongens uit heel Nederland, die in hun eigen omgeving geen protestantschristelijk onderwijs konden of wilden volgen, brachten hun middelbare schooltijd op het
Christelijk jongensinternaat door. In het begin van de twintigste eeuw was het aantal
christelijke scholen voor hoger voortgezet onderwijs nog klein. Zetten en vanaf 1918
Zeist boden christelijke jonge mensen gelegenheid zich voor te bereiden op een
wetenschappelijke studie.
Het internaat gaf de school een deftig en internationaal tintje. Doordat de
internisten een uniform droegen waren ze ook herkenbaar. Veel jongens uit deftige
plattelandsmilieus verbleven er en ook jongens wiens ouders in het buitenland
verbleven. Dat deftige karakter werd in de loop der tijd wel minder. Er kwamen steeds
meer jongens die wegens hun gedrag thuis niet meer te handhaven waren of elders
mislukt waren.
Van Rossem begint zijn verhaal in het Betuwse Zetten, waar zoons van
predikanten, doktoren en andere notabelen in het internaat verbleven. In 1918
verhuisden school en internaat naar het centraler gelegen Zeist, waar een periode van
grote bloei aantrad. Bij die overgang was de latere minister-president Hendrik Colijn
intensief betrokken.
In de tweede helft van de jaren dertig begon er een vrij kwalijke ultra rechtse wind
door het internaat te waaien. Er zaten heel wat NSB-figuren op het internaat, die daar
openlijk voor uitkwamen, en ook NSB-figuren die elders gepest werden en als het ware
op het internaat 'onderdoken'.
De bezettingstijd is een periode geweest van dislokatie. De internisten verbleven
in diverse huizen in Zeist, omdat hun domicilie bezet was door de Duitsers. De
verwarrende na-oorlogse tijd werd afgesloten met de opstand van de internisten tegen
hun directeur.
Vanaf 1950 tot ongeveer halverwege de jaren zestig bloeide het internaat als
nooit tevoren, daarna takelde het heel snel af. Internaten waren veel minder populair, de
drempel voor toelating werd noodgedwongen verlaagd. De internisten presteerden
ondermaats en hadden vaak gedragsproblemen. Er ontstonden problemen met drank en
drugs. Het befaamde internaatsleven viel volledig uit elkaar. In 1981 sloot het internaat
haar deuren.
Het boek van Van Rossem gaat met name over de mensen die er verbleven als
scholier of als leidinggevende. Van Rossem blinkt uit in prachtige mini-portretjes van de
diverse directeuren en gouverneurs die aan het internaat leiding hebben gegeven,
waarvan de kleurrijkste zijn de Do’s (koosnaampje voor dominee) Van Dijk en Vunderink
en dr. Snelleman, die tevens directeur van het Christelijk Lyceum is geweest. Hij heeft
het boeiende leven van het internaat, ook in relatie met de school, even uitputtend als
deskundig beschreven. De studie is gebaseerd op jarenlang onderzoek in de
internaatsarchieven en in talloze persoonlijke archieven. Hij sprak met veel mensen en
je kunt merken dat hij het internaatsleven persoonlijk kent. Hij heeft niemand naar de
mond willen praten, maar een verhaal willen schrijven dat verder gaat dan de schone
schijn. Daardoor is een kritisch, maar ook een intiem portret ontstaan van een boeiend
stukje Zeist dat voorgoed verdwenen is.
Jan van Rossem, Het internaat. Het christelijk jongensinternaat Zetten 1909 – Zeist
1981. Uitgeverij Eburon. Verkrijgbaar in Zeist bij de boekhandels Kramer & Van Doorn,
Bruna en De Vrije Boekhandel. Prijs tot 31 januari € 27,50 Daarna € 34,99. Het boek
verschijnt op 20 december.