Slide 1 - Federatie Nabestaanden Geweldslachtoffers

faculteit gedrags- en
maatschappijwetenschappen
Datum 23-10-2014 |
Rouw na Moord
Onderzoek naar de psychische klachten van
nabestaanden na verlies door moord of doodslag
Mini symposium 23 oktober 2014
Mariëtte van Denderen, MSc
Prof. Dr. Jos de Keijser
Prof. Dr. Paul Boelen
faculteit gedrags- en
maatschappijwetenschappen
Datum 23-10-2014 |
Op 15 april 2008 was onze zoon Brian niet op de afgesproken tijd
bij ons hotel in Spanje. Vijf dagen later kregen we het bericht: hij
lag dood aan de weg, mishandeld.
Op het politiebureau hoopten we informatie te krijgen, maar in
plaats daarvan werden we uren verhoord, alsof wij verdacht
werden.
Na jaren is er nog geen dader. Ik blijf mijzelf kwellen: waarom
gebeurde dit bij hem, en door wie. Mijn leven is verdeeld, in voor
2008 en daarna.
Geschreven door een moeder wiens zoon is vermoord.
faculteit gedrags- en
maatschappijwetenschappen
Datum 23-10-2014 |
Prevalentie
› 150 a 180 mensen jaarlijks vermoord in
Nederland
› Ieder slachtoffer laat een aantal nabestaanden
achter
faculteit gedrags- en
maatschappijwetenschappen
Datum 23-10-2014 |
Vragen
1. Wat is de prevalentie van Posttraumatische
Stress Stoornis (PTSS) en Gecompliceerde
Rouw (GR) bij nabestaanden van moord?
2. Wat is de rol van wraak op het rouwproces?
Vragenlijstonderzoek
3. Wat is het effect van een behandeling
bestaande uit cognitieve therapie en EMDR op
de PTSS en GR klachten bij nabestaanden
na moord?
Behandelstudie
faculteit gedrags- en
maatschappijwetenschappen
Datum 23-10-2014 |
Vraag 1
› Wat is de prevalentie van Posttraumatische
Stress Stoornis (PTSS) en Gecompliceerde
Rouw (GR) bij nabestaanden van moord?
faculteit gedrags- en
maatschappijwetenschappen
Datum 23-10-2014 |
Deelnemers
1. Lotgenotenorganisaties:
› VOVK: Vereniging Ouder van een Vermoord kind
› ADS: Aandacht Doet Spreken
› VVRS: Vereniging voor Veiligheid, Respect en Solidariteit
2. Casemanagers Slachtofferhulp Nederland
3. Website en media
› www.rouwnamoord.nl
faculteit gedrags- en
maatschappijwetenschappen
Datum 23-10-2014 |
In- en exclusiecriteria
› Familieleden; ouders, kinderen, broers/zussen
van 18 jaar en ouder
› Partners
› Meerdere personen binnen één gezin kunnen
meedoen
Exclusiecriteria:
› De Nederlandse taal niet machtig
› Verdachten/daders
faculteit gedrags- en
maatschappijwetenschappen
Datum 23-10-2014 |
Vragenlijstonderzoek
›
›
›
›
›
Gecompliceerde rouwklachten
Posttraumatische stressklachten
Wraak
Angst
Fysieke klachten
faculteit gedrags- en
maatschappijwetenschappen
Datum 23-10-2014 |
Kenmerken van deelnemers
› 330 ingevulde vragenlijsten
› Leeftijd nabestaanden: 58 jaar (range 25 - 82)
Leeftijd slachtoffers: 27 jaar (range 0 – 69)
› Gemiddelde tijd sinds het overlijden: 7 jaar
(range 0 - 35 jaar)
› 89% van de moorden vond plaats in Nederland, 11% in
het buitenland
› 5.1% was getuige van de moord (N=17)
Tabel 1. Demografische gegevens
Categorie
Subcategory
Geslacht
Man
Dader is
Nabestaande is … van het
slachtoffer
Dader is … van de
nabestaande
N = 113
Vrouw
Niet gevonden
N = 218
N = 24
Veroordeeld
N = 202
De rechtszaak
is nog bezig
Vrijspraak/sepot
N = 56
N = 14
(ex) partner
N = 29
Ouder
Kind
Broer/zus
Ander familielid
N = 159
N = 42
N = 54
N = 28
Vriend/bekende
N =19
(ex) partner
N = 14
faculteit gedrags- en
maatschappijwetenschappen
Datum 23-10-2014 |
Directe familie
N = 19
(ouder, kind, broer/zus)
Ander familielid
Vriend/bekende
Lid van een lotgenotenvereniging?
N = 31
N = 87
Onbekende
Ja
N = 168
N = 172
Tijd sinds overlijden 9 jaar
Nee
N = 136
Tijd sinds overlijden 3 jaar
faculteit gedrags- en
maatschappijwetenschappen
Datum 23-10-2014 |
Resultaten
› 33% heeft last van posttraumatische stress klachten
› 81% heeft veel langdurig en intense rouwklachten
› Gemiddelde tijd sinds het overlijden: 7 jaar
› Naarmate de tijd toeneemt nemen PTSS klachten en
gecompliceerde rouwklachten af
faculteit gedrags- en
maatschappijwetenschappen
Datum 23-10-2014 |
Resultaten
› Vrouwen ervaren meer PTSS en GR dan mannen
› Ouders ervaren meer klachten dan indirecte familieleden
en kinderen van het slachtoffer
› Geen effect op PTSS/ GR wat betreft:
- De relatie tussen nabestaande – dader
- Dader wel of niet veroordeeld
faculteit gedrags- en
maatschappijwetenschappen
Datum 23-10-2014 |
Vraag 2
Wat is de rol van wraak op het rouwproces?
Wat is het verband tussen wraak en
› Gecompliceerde rouw en PTSS?
› Geslacht en relatie tot de dader?
faculteit gedrags- en
maatschappijwetenschappen
Datum 23-10-2014 |
Belemmerende gedachten
›
›
›
›
Ik kom hier nooit meer overheen
Pas als de dader gevonden wordt kan ik verder...
Pas als de dader bestraft wordt kan ik verder…
Pas als ik wraak genomen heb…
faculteit gedrags- en
maatschappijwetenschappen
Datum 23-10-2014 |
Resultaten
a) Er is een samenhang tussen wraak en
PTSD/gecompliceerde rouw
b) Geslacht nabestaande speelt geen rol
c) Nabestaanden waarvan de dader een
familielid is ervaren minder wraakgevoelens
faculteit gedrags- en
maatschappijwetenschappen
Datum 23-10-2014 |
Vraag 3
Wat is het effect van een behandeling
bestaande uit Cognitieve gedragstherapie en
EMDR op PTSS en gecompliceerde rouwklachten
van nabestaanden na moord?
faculteit gedrags- en
maatschappijwetenschappen
Datum 23-10-2014 |
Behandelopzet
27 therapeuten getraind in het behandelprotocol
8 individuele sessies met een cliënt
Interventie- en wachtgroep (na 4 mnd) conditie
faculteit gedrags- en
maatschappijwetenschappen
Datum 23-10-2014 |
Inclusiecriteria
› Partners
› Familieleden; ouders, kinderen, broers/zussen
van 18 jaar en ouder
› Meerdere personen binnen één gezin kunnen meedoen
› Hoge score op de Rouwvragenlijst en/of
› Hoge score voor PTSS klachten
faculteit gedrags- en
maatschappijwetenschappen
Datum 23-10-2014 |
Opzet behandeling: 8 sessies
1.
Kennis
making
2.
Rouw in
het gezin
3.
EMDR
4.
EMDR
5.
EMDR
6.
CGT
7.
CGT
8.
CGT
3.
CGT
4.
CGT
5.
CGT
6.
EMDR
7.
EMDR
8.
EMDR
faculteit gedrags- en
maatschappijwetenschappen
Datum 23-10-2014 |
Vragen behandelstudie
1. Leidt de behandeling tot minder klachten?
2. Heeft de behandelvolgorde (CGT-EMDR of
EMDR-CGT) invloed op de behandeluitkomst?
Hypothese:
Eerst het trauma behandelen (EMDR) en daarna
rouw (CGT) leidt tot betere behandeluitkomsten
(Murphy, Johnson, Chung & Beaton, 2003; Rando, 1996; Rynearson & Geoffery, 1999)
faculteit gedrags- en
maatschappijwetenschappen
Datum 23-10-2014 |
Voorlopige resultaten (N=77)
1. Klachten van mensen in de wachtgroep daalden niet
significant puur door het wachten.
2. Na de behandeling daalden rouw en PTSS klachten
significant ten opzichte van vóór de behandeling.
Voldeed aan
criteria voor start
therapie
Voldeed aan
criteria na
therapie
% personen
klinische verbeterd
Gecompliceerde
rouw
92%
53%
39%
PTSS
92%
47%
45%
faculteit gedrags- en
maatschappijwetenschappen
Datum 23-10-2014 |
Voorlopige resultaten
3. De afname van klachten geldt zowel voor vrouwen als
voor mannen
4. De behandelvolgorde (EMDR – CGT of CGT-EMDR) heeft
geen effect op het behandelsucces.
faculteit gedrags- en
maatschappijwetenschappen
Datum 23-10-2014 |
Te onderzoeken
Wordt de afname van klachten gemedieerd door
- afname wraakgevoelens?
- afname vermijdingsgedrag?
faculteit gedrags- en
maatschappijwetenschappen
Datum 23-10-2014 |
De stand van zaken
› Behandeling implementeren: toegang voor
iedere nabestaande & therapeuten keurmerk
› Behandelartikel: in afwachting van laatste data
› Verspreiden van kennis
faculteit gedrags- en
maatschappijwetenschappen
Datum 23-10-2014 |
Artikelen
› Psychopathology among homicidally bereaved individuals A systematic review
(Online) gepubliceerd in Trauma, Violence & Abuse (2013)
M. van Denderen, J. de Keijser, M. Kleen & P. Boelen
› Prevalence and Correlates of self-rated Post-Traumatic Stress Disorder and
Complicated Grief in a Community Based Sample of Homicidally Bereaved
Individuals
Geaccepteerd in Journal of Interpersonal Violence (2014)
M. van Denderen, J. de Keijser, M. Huisman & P. Boelen
› Revenge and Psychological Adjustment after Homicidal Loss
Geaccepteerd in Aggressive Behavior (2014)
M. van Denderen, J. de Keijser, C. Gerlsma, M. Huisman & P. Boelen
› Treating Complicated Grief and Posttraumatic Stress Disorder with Cognitive
Behavioural Therapy and EMDR in Homicidally Bereaved Individuals:
a Randomised Control Trial
In preperation
M. van Denderen, J. de Keijser, M. Timmerman & P. Boelen
faculteit gedrags- en
maatschappijwetenschappen
Datum 23-10-2014 |
faculteit gedrags- en
maatschappijwetenschappen
Datum 23-10-2014 |
Met dank aan
›
›
›
›
Subsidiegever: Fonds Slachtofferhulp
Lotgenotenorganisaties VOVK, ADS, VVRS
Slachtofferhulp Nederland
Rijksuniversiteit Groningen:
Universiteit Utrecht:
Prof. Dr. Jos de Keijser
Dr. Mark Huisman
Dr. Marieke Timmerman
Dr. Coby Gerlsma
Prof. Dr. Paul Boelen