Taal en logica - Universiteit Leiden

Taal en logica
Docenten: Prof.dr. Alexander Ollongren, emeritus hoogleraar informatica,
LIACS, en gasthoogleraar sterrenkunde, Universiteit Leiden. Deze docent geeft
regelmatig colleges voor HOVO. Dr. Theo Janssen,docent aan het Institute for
Logic Language and Computation, Universiteit van Amsterdam. Geeft colleges aan
de opleiding kunstmatig inteligentie. Dr. Peter Hendriks, oud-docent van de
opleiding Slavistiek, Universiteit Leiden
30
Logica wordt traditioneel omschreven als de leer
van het correcte redeneren. Kenmerkend voor de
hedendaagse logica is het ontwikkelen van formele
talen voor de bestudering van allerlei typen redeneringen en informatie-uitwisseling. De verschillende
abstracties die hiervoor nodig zijn worden op symbolische wijze voorgesteld, zodat we met symbolische logica te maken hebben. Op die manier hoopt
men de vaagheid en meerzinnigheid van woorden
en zinnen uit natuurlijke taal te vermijden en zekerheid van in taal uitgedrukte kennis te bereiken.
In deze reeks colleges ligt de nadruk op deze vertaalslag van natuurlijke taal naar logische taal. Er
zal worden getracht enig licht te werpen – niet op
de aloude dubieuze vraag of taal al dan niet ‘logisch’
is – maar op de vraag hoe logica gebruikt kan worden om betekenis van natuurlijke taal te beschrijven
en te begrijpen. Hieronder volgen enige voorbeelden
van onderwerpen uit de cursus.
We beginnen met de grondlegger van de logica in
de westerse traditie: Aristoteles. Hij onderzocht syllogismen, redeneervormen van het type: 'Ieder mens
is sterfelijk', en 'Socrates is een mens', dus 'Socrates
is sterfelijk'. Iets later, in de Stoa, onderzocht men
redeneervormen die gebaseerd zijn op voegwoorden.
Stel we weten dat 'Als Jan komt, dan komt Marie'
en 'Marie komt niet', dan concluderen we 'Jan komt
niet'. Tegenwoordig worden situaties onderzocht
waar meerdere personen bij betrokken zijn. Dan is
niet alleen je kennis van de reële situatie van belang,
maar ook wat de kennis van de andere deelnemers
daarover is, en wat de kennis van de deelnemers
over elkaars kennis is. Zo is daar de vraag wat er
gebeurt als een deelnemer publiekelijk naar waarheid zegt dat bewering B het geval is. Is het dan ook
zo dat daarna iedereen weet dat B het geval is? Het
antwoord is, verrassend genoeg, ontkennend.
8 dinsdagen, 23 februari
t/m 13 april
15.00-17.00 uur
Leiden, Snelliusgebouw
 202,- (inclusief cursusmateriaal en koffie/thee)
Werkvorm: colleges,
ondersteuning met
PowerPointmateriaal.
Zelfstudie: enkele uren per
week.
Vereisten: geen scholing in
formele logica vereist.
Cursusmateriaal: reader
en grote delen van de
Powerpointpresentaties.