Grote waternavel, parelvederkruid, waterteunisbloem

Casus
Grote waternavel
en andere invasieve (water)planten
Koen Martens, Vlaamse Milieumaatschappij (VMM)
Projectpartners
Vlaanderen
• Oost-Vlaanderen
• Antwerpen
• Vlaamse Milieumaatschappij
• ANB
• LNE
Nederland
• Provincie Noord-Brabant
• Brabantse delta
• Aa en Maas
• De Dommel
• PRI
Kenmerken
• afkomstig uit Zuid- en Midden-Amerika
Grote waternavel
(Hydrocotyle ranunculoides)
• ook wel ‘braziliaantje’
of ‘Braziliaanse waternavel’
• groeit vanuit talud via uitlopers naar
alle kanten (halve cirkels);
kruipen 1 m het land op;
vormen drijftillen
• in voedselrijk water
• explosieve groei vanaf mei
• zeer snelle verspreiding;
1 fragmentje kan nieuwe plant worden
• niet in te sterk stromend water (wel in
rechtgetrokken gestuwde waterlopen)
• op de knopen van de stengels bij elk
blad een bosje wortels (meer dan 5 cm
lang)
• temperatuurgevoelig (vooral groei bij
toenemende temperatuur, strenge
vorst verdraagt de plant moeilijker)
Kenmerken
Parelvederkruid
(Myriophyllum aquaticum)
•
afkomstig uit Zuid-Amerika
•
ook wel braziliaans of gepareld
vederkruid genoemd
• vaak in stilstaande wateren
• meestal in halve cirkels langs de
waterlijn op het water
• stengels kruipen over natte
grond of vlotten tegen
waterspiegel, tot 30 cm boven
water uitstekend
• verwarring met inheemse
vederkruiden, maar enige soort
die boven water groeit
• blauwgrijsgroene kleur
• verdwijnt meestal door vorst
Kenmerken
Waterteunisbloem
(Ludwigia grandiflora,L. uruguayensis, L. peploides)
•
afkomstig uit Zuid-Amerika
•
in stilstaand en stromend water
•
drijvende uitlopers vanaf de oever
met lepelvormige blaadjes
•
kluwens, sponzige witte wortels bij
vlottende planten
•
drijvende mat dicht genoeg: stengels
tot 1 m hoog boven het water
•
boven het water: lancetvormige
bladeren met aflopende punt, kleur
blad blauwgroen
•
gele bloem
•
stevig verankerd in oever en bodem
•
winterhard
Grote waternavel, parelvederkruid, waterteunisbloem
Waarom invasief?
• verspreiding via kleine fragmenten
• hoge groeisnelheid
• reguliere maaibeheer zorgt voor verspreiding
Grote waternavel, parelvederkruid, waterteunisbloem
Impact
•
•
•
•
•
waterafvoer
verstopping
inheemse flora en fauna
zuurstofhuishouding
hoge beheerkosten
Doelstellingen
•
•
•
•
•
→
preventie
monitoring en verspreiding
bestrijding
verwerking van de bestreden massa
interne communicatie
grensoverschrijdend, kosteneffectief,
ecologisch verantwoord beheerssysteem
Bestrijdingstechnieken
Waterstofperoxide
•Conclusie
Contactwerking
•• niet
10% zeer
H2O2:effectief
1/3 aantasting
•• hoge
30% Hdosering
2O2: 2/3 aantasting
→ gevaar voor toepasser
Bestrijdingstechnieken
Branden
• Contactwerking
• Geen effect op plantendelen onder water
• Geen fragmentatie
Bestrijdingstechnieken
Branden
Conclusie
• resultaten vergelijkbaar met manuele bestrijding
• omslachtig - tijd
Bestrijdingstechnieken
Hydroventuri / spuitlans
• Losblazen (waterbodem)
• Resultaat bevredigend
• Impact op fauna, gevaar op verspreiding
Baggeren–Ruimen / drijfbalk / …
Bestrijdingstechnieken
Intensieve manuele bestrijding
• Machinale verwijdering
van grote hoeveelheden
• Manuele verwijdering
(met resultaatsverbintenis)
• Maandelijkse controle
• Resultaat zeer bevredigend
Monitoring
Uniforme beoordelingsmethodiek
0: niet meer terug te vinden
1: enkele kleinere vlekken langs de kanten
(< 3 vlekken / 100m)
2: meer vlekken langs de kanten
(3 -10 vlekken / 100 m)
3: > 10 vlekken / 100 m en/of begroeiing bodem
Monitoring in provincie Antwerpen
Resultaten
intensieve manuele bestrijding in Vlaanderen
VMM
km
Provinciebestuur
Oost-Vlaanderen
%
km
Provinciebestuur
Antwerpen
%
km
Totaal
%
km
%
Besmetting bij start
146,1
2011 – besmetting 0
95,9
65,6
76,8
65,3
50,5
72,3
223,2
66,9
2011 – besmetting 1
39,8
27,3
30,9
26,3
4,1
5,9
74,9
22,5
2011 – besmetting 2
10,2
7,0
5,4
4,6
6,9
10,1
22,5
6,7
2011 – besmetting 3
0,2
0,2
4,6
3,9
8,0
11,5
12,8
3,8
117,8
69,5
333,3
Resultaten
intensieve manuele bestrijding in Vlaanderen
Conclusie beheermaatregelen
Voorkeur voor volledige “eliminatie”
– haalbaar door intensieve bestrijding
– duur
– minimum 3 jaar
– verdere opvolging noodzakelijk
Minder intensieve “beheersing”
– bij input uit andere gebieden
Bestrijding of beheersing ?
Verwerking - valorisatie
Veevoeder
perspectief, maar:
–
–
–
–
–
hoog vochtgehalte
relatief lage energie-inhoud
relatief hoog eiwitgehalte
kleine hoeveelheden
seizoensgebonden
Energiewinning
co-vergisting met
zuiveringsslib
biedt perspectief, maar:
– weinig homogeen
– wisselende eigenschappen
– seizoensgebonden
Conclusie
• valorisatie samen met gewoon maaisel
• zorgvuldige aanpak noodzakelijk
Invasieve soorten op oevers
Soorten
• Reuzenbalsemien
• Japanse duizendknoop
• Reuzenbereklauw
→ sterke uitbreiding langs waterlopen
→ verschillende problemen
Invasieve soorten op oevers
•
•
•
•
Verschillende ecologische kenmerken
Bestrijdingstechnieken op maat
Kostenefficiëntie
Input vanuit droge habitats
Bestrijdingsmethodes
Reuzenbalsemien
• Maaien voor zaadvorming
met afvoer
• Maaien voor zaadvorming
zonder afvoer
• Maaien + branden
• Uittrekken
Japanse duizendknoop
• 7 x maaien
• Ondoordringbaar doek
• Afdekken
• Ontgraven
• Begrazing
• …
Conclusies
• Eliminatie haalbaar voor Grote waternavel
mits intensieve, zorgvuldige bestrijding
• Snelle detectie en bestrijding essentieel
• Invasieve oeverplanten vormen nieuwe uitdaging