Ontvangen van de heilige Geest

Ontvangen van de heilige Geest, geboren uit de maagd Maria
18 mei 2014
Gezang ???
Votum en groet
Lofzang van Maria 1/3
Geloofsbelijdenis
Lofzang van Maria 4/5
Schriftlezing
Lucas 1: 26-38 / Zondag 14
Psalm 98: 1/2 OB
Preek
Gezang 488: 1/2/3/4/5 LB
Gebed
Collecte
Gezang 412: 1/4/6
Zegen
Preek
Gemeente van Christus,
Intro
Na vier avonddiensten over de naam en de titels van Jezus stappen we vanavond over naar een
aantal zinnen die samenvatten wat hij voor ons gedaan heeft. Hij is voor ons ontvangen van de
heilige Geest, en voor ons geboren uit de maagd Maria. Hij heeft voor ons geleden en is voor ons
gekruisigd gestorven en begraven. Hij is voor ons opgestaan uit de doden en is voor ons opgevaren
ten hemel waar hij voor ons aan de rechterhand van zijn vader zit. Van de namen en de titels stappen
we over op een aantal zinnen die samenvatten wat hij voor ons heeft gedaan. Daarmee lijkt het alsof
we in ander vaarwater terecht komen maar het verschil is minder groot dan het lijkt. Want wat de
namen ons hebben verkondigd is niet anders dan wat deze zinnen ons verkondigen. Je zou het
misschien zo kunnen zeggen dat de namen en titels maggiblokjes zijn met een enorm hoge
concentratie aan smaak. De concentratie aan smaak is zo groot dat het ons soms teveel is. Er moet
water bij worden gevoegd wil het ons gaan smaken. In de zinnen die op de namen en de titels volgen
worden de maggiblokjes van de naam en de titels in het water gelegd. Dat wat in het maggiblokje is
samengeperst wordt op die manier wat uit elkaar gehaald zodat we het wat beter kunnen verteren.
Van het maggiblokje naar een eetbare bouillon, maar je zou het ook nog anders kunnen zien.
Misschien is de bouillon wel het begin en gaan we door het drinken van de bouillon wel terugvragen
naar het maggiblokje. Als de leerlingen van Jezus met hem op zee zijn en hij de storm stilt vragen ze
zich af: wie is toch deze? Als we horen over Jezus die ontvangen is van de heilige Geest en geboren
uit de maagd Maria, als we lezen over zijn lijden en sterven, over zijn opstanding en hemelvaart, dan
kan dat leiden tot de belijdenis dat hij de Messias is, de zoon van God. We leren hem kennen via zijn
daden, via de bouillon leren we het maggiblokje kennen. Genoeg hierover. Waar het om gaat is dat
de naam en de titels niet los staan van dat wat er met de zinnen die daarop volgen wordt beleden.
Mirjam
Vanavond staan we stil bij de eerste twee zinnen uit de geloofsbelijdenis over Jezus. We belijden dat
hij ontvangen is van de heilige Geest en we belijden dat hij geboren is uit de maagd Maria. Door de
naam Maria worden we verwezen naar het Oude Testament. Het is een joodse naam die herinnert
aan de zus van Mozes. Mirjam was erbij toen Mozes in het biezen mandje werd ontdekt door de
dochter van farao. Ze heeft de onderdrukking meegemaakt. De slavernij waar Israël onder gebukt
ging. Ze heeft de moeders van Israël zien huilen toen hun jongetjes werden gedood door de farao
maar ze was er ook bij toen Israël werd bevrijd. Mirjam is met het volk door de rode zee getrokken
en aan de andere oever van de zee heeft ze de tamboerijn gepakt. Ze heeft gedanst en gezongen.
Zingt voor de HEER, zijn macht en majesteit zijn groot. Paarden en ruiters wierp hij in de zee (Ex 15).
Door de naam van Maria worden we herinnert aan de naam van Mirjam en als we denken aan
Mirjam dan wordt de belangrijkste gebeurtenis uit de geschiedenis van Israël ons in gedachten
gebracht.
Onmogelijke geboorte
Niet alleen haar naam doet ons denken aan de geschiedenis van Israël. Ook de bijzondere manier
waarop haar zoon wordt geboren doet ons denken aan oude verhalen. Abraham en Sara waren
weggetrokken uit Ur de stad van de Chaldeeën. God beloofde hen een nieuw vaderland en een groot
nageslacht. Het land hebben ze gezien maar niet bezeten en het kind liet lang op zich wachten. Te
lang want Sara had de jaren waarin ze vruchtbaar was al ver achter zich gelaten. Een kind krijgen was
onmogelijk geworden maar de HERE zag om naar Sara zoals hij had beloofd. Hij gaf haar wat hij haar
had toegezegd. Ze werd zwanger en baarde Abraham een zoon. Abraham was honderd jaar oud toen
zijn zoon Izak werd geboren. Een onmogelijke geboorte staat aan het begin van de geschiedenis van
Israël en wie denkt niet aan Hanna die net als Sara onvruchtbaar was. Ze vlucht naar het heiligdom
om in tranen te roepen tot haar God. HEER van de hemelse machten, ik smeek u, heb toch oog voor
mijn ellende. Denk aan mij uw dienares. Vergeet mij niet. Schenk mij een zoon. Dat is haar gebed en
als zij een zoon ontvangt zingt zij net als Maria een loflied. Nu juicht mijn hart, dankzij de HEER. Fier
heft mijn hoofd zich op, dankzij de HEER. De zwakke en de arme helpt hij overeind, hij haalt hen uit
het stof en het slijk. Tussen de edelen zet hij hen neer. De onmogelijke geboorte speelt in de
geschiedenis van Israël een ontzettend belangrijke rol. Waar mensen tegen een muur oplopen en
niet verder kunnen, daar schept God een nieuwe weg, een pad door de golven.
De maagd
Nu was Maria niet onvruchtbaar, tenminste, dat wordt ons nergens met zoveel woorden verteld.
Toch is er ook bij haar sprake van een onmogelijke geboorte, onmogelijker nog dan die andere
geboorten. Want bij die andere geboorten is er steeds sprake van gemeenschap tussen een man en
een vrouw. Maria wordt zwanger zonder dat er een man aan te pas komt. Ze wordt nadrukkelijk
maagd genoemd. Ze heeft geen gemeenschap maar zal zwanger worden doordat de heilige Geest
haar overschaduwt. De heilige Geest zal over je komen en de kracht van de Allerhoogste zal je als een
schaduw bedekken. In de middeleeuwen zijn er prachtige afbeeldingen gemaakt van de ontmoeting
tussen Maria en de engel. Je ziet daarbij een lijn van de engel naar het oor van Maria en bij het oor
van Maria zie je een duif. Hij lijkt haar oor binnen te vliegen. Maria wordt zwanger door te horen. Het
is als bij de schepping van hemel en aarde. God schept door te spreken de vrucht in haar schoot. Dat
doet hij trouwens niet zonder haar toestemming. Want Maria zegt in reactie op het woord van de
engel: mij geschiede naar uw woord. Maria wordt zwanger zonder dat er een man aan te pas komt.
Jezus is ontvangen van de heilige geest, en geboren uit de maagd Maria.
Struikelblok?
Wij in de kerk zijn hier misschien enigszins mee vertrouwd. De meesten van ons hebben dit van jongs
af aan gehoord maar voor mensen die dit voor het eerst horen is dit een uiterst merkwaardig
verhaal. Dat is het trouwens niet alleen voor mensen die dit voor het eerst horen. Iedereen die hier
goed over nadenkt zou tot die conclusie moeten komen. Als je denkt vanuit dat wat er biologisch
gezien mogelijk is loop je vast. Als je denkt vanuit natuurwetenschappelijk wetten dan is dit
onmogelijk. En toch is het wat vreemd om juist hier te struikelen want had je dan niet al eerder
moeten struikelen. Bijvoorbeeld bij de schepping van hemel en aarde. Hij spreekt en het is er, hij
gebiedt en het staat er, dat is ook al tien stappen te ver als je jezelf wilt beperken tot dat wat
natuurwetenschappelijk mogelijk is. En wat te denken van de opstanding van Jezus uit de dood?
Goethe heeft ooit gezegd dat het wonder het liefste kind van het geloof is. Dat hij een weg baant
waar daar waar er geen weg is, dat is juist het hart van het geloof. God doet wat niet in de
verwachting ligt en niet in de lijn. Dat wat voor mensen onmogelijk is, is mogelijk bij God en dan is
een zwangerschap waar geen man aan te pas komt is nog niet eens het belangrijkste. Dat is peanuts
voor de schepper van hemel en aarde. Het echte wonder moeten we ergens anders zoeken. Het
echte wonder is dit dat God mens wordt zoals wij. Hij komt als een baby in een stal te liggen. Een
doodgewone baby, met kromme beentjes, met van die kleine nageltjes aan vingers en tenen.
Menswording
Nu zegt de catechismus zegt dat de eeuwige Zoon van God door de werking van de heilige Geest de
ware menselijke natuur heeft aangenomen. Wij zijn passief bij onze geboorte, wij hebben er niet om
gevraagd geboren te worden. Een kind verwekken is de meest ondemocratische en meest
dictatoriale daad die maar denkbaar is. Wij houden van het woord zelfbeschikking maar over de
meest belangrijke gebeurtenis in ons leven hebben wij niets te zeggen. Dat zou te denken moeten
geven, maar wat ons overkomt is voor de eeuwige zoon van God een keuze. Wat voor ons een lot is
dat heeft hij gewild. Hij verachte het lichamelijke bestaan niet maar is mens geworden van vlees en
bloed. In de geschiedenis van de kerk zijn er meerdere keren stromingen geweest die hebben willen
afdingen op het mens zijn van Jezus. Ze vonden het maar vreemd dat hij het lichamelijke bestaan
heeft gewild. Want is het lichaam geen beperking voor de bewegingsvrijheid van de ziel. Leidt ons
lichaam ons niet af van de dingen die echt belangrijk zijn. De verachting van het lichaam lijkt in onze
cultuur niet zo’n groot probleem te zijn. Bij ons wordt het lichaam eerder vergoddelijkt maar dan
hebben we het wel over het jonge lichaam. Als het gaat over de waardering van het oude lichaam
dan wordt het een heel ander verhaal. Ik heb me afgevraagd hoe dat in de kerk zit, hoe waarderen
wij in de kerk het lichaam? Wij staan natuurlijk sterk onder invloed van de cultuur waarin het jonge
lichaam wordt verheerlijkt, dus van die verachting hebben we niet erg last, maar dat kan niet
wegnemen dat in ons denken de ziel nog steeds belangrijker dan het lichaam. Bij het eeuwige leven
denken we vooral aan de hemel waar onze ziel bij God zal zijn. Maar onze bestemming is geen
lichaamloos bestaan in de hemel. Ons is een nieuwe hemel en een nieuwe aarde belooft en de
opstanding van ons lichaam. God neemt in Jezus de menselijke natuur aan uit het vlees en bloed van
Maria.
Vleeswording
God en mensen, dat zijn twee categorieën die niet bij elkaar passen, dat God mens wordt dat is op
zichzelf al onvoorstelbaar, maar het geheim wordt nog groter als we bedenken dat wij mensen
gevallen mensen zijn. Als Jezus mens wordt dan is de mens al lang niet meer onschuldig. Het paradijs
hebben we dan al ver achter ons gelaten. De zonde is machtig geworden in de wereld. Als je dat
bedenkt wordt het geheim nog dieper. Het past nog minder bij elkaar dan we al dachten. Het
evangelie van Johannes zegt daarom niet dat het woord mens is geworden. In plaats van het woord
mens wordt het woord vlees gebruikt en het woord vlees wordt in de bijbel gebruikt om de wereld
zonder God te omschrijven. Paulus zegt ergens dat het denken van het vlees vijandschap is tegen
God. Als God mens wordt dan dompelt hij zich onder in ons zondige bestaan. We hebben soms het
idee dat kerstfeest een luwte is voor de storm. Over zonde gaat het pas als hij gaat over het lijden en
het sterven, maar dat is dus niet zo, met kerst gaat het over precies hetzelfde. God heeft hem die de
zonde niet kende voor ons een gemaakt met de zonde, zodat wij door hem rechtvaardig voor God
konden worden (2 Kor. 5: 21).
Middelaar
Deze geboorte kan je dus met recht onmogelijk noemen. God als de eeuwige, wordt een sterfelijk
mens. God als de heilige, verbind zich met ons zondige vlees en bloed. In Jezus komt dat bij elkaar.
Hij wordt daarom ook wel de middelaar genoemd. Dat betekent niet dat hij zich ergens tussen ons en
God in zou bevinden. Jezus is geen halfgod en ook geen halfmens, geen hybride vorm. Het gaat
hierom dat in hem twee werelden aan elkaar raken. Dat wat onverenigbaar is wordt in hem aan
elkaar verbonden. Jezus neemt onze zonde op zich om die met zijn onschuld te bedekken. Bezield
door de Geest weerstaat hij de verzoeking en is hij alleen maar gehoorzaam. Hij sterft onze dood aan
het kruis om ons voor altijd van de vloek te bevrijden. Op die manier is hij de middelaar.
Hij ruilt met ons op vreemde wijs:
Hij neemt ons vlees en bloed
en geeft ons in zijns vaders huis
zijn eigen overvloed.
(Gezang 474:4)
Afsluiting
Bij de voorbereiding moest ik op de een of andere manier steeds denken aan de torenbouw van
Babel. Mensen die verwoede pogingen doen door middel van een toren te raken aan de hemel. Een
beweging van beneden naar boven die gedoemd is te mislukken want de afstand is te groot. In de
belijdenis is de beweging andersom. God daalt af en dompelt zich onder in ons zondige bestaan om
te redden. Om ons te bevrijden wordt hij aan ons gelijk. Vreemd is dat eigenlijk want meestal doen
bevrijders dat niet. Bevrijders laten zich over het algemeen niet gevangen nemen om gevangenen te
bevrijden. Dokters worden over het algemeen niet ziek om patiënten te genezen. Ze bewaren juist
afstand, ze doen een witte jas aan, ze bedienen zich van dure woorden, om op die manier zoveel
mogelijk mensen te kunnen helpen. Als God in Jezus komt dan doet hij die witte jas uit. Dan
overbrugt hij de kloof en is hij ons nabij om ons op die manier te genezen. Hij wordt in Jezus onze
broeder om ons te redden en te bevrijden. Een lied zegt heel mooi wat die nabijheid met je kan
doen.
Hoe is hij mij zo innig na
Mijn alpha en mijn omega
Mijn hart doet hij ontbranden
Gij Jezus, zijt zo trouw en goed;
uw woord en geest, uw vlees en bloed,
zij zijn mijn ziel, mijn leven.
Heer des
hemels
laat, getrouwe,
mij aanschouwen
uw erbarmen.
Herder neem mij in uw armen.
(Gezang 518:7/4)
Amen