4 november 2008 amerikaanse presidents- verkiezingen

4 november 2008 amerikaanse presidents-
verkiezingen: ware democratie in actie?
I Yves Van Hoof en Pieter Vielfont I
Haast geen enkele stembusslag beroert de Vlaamse
jongeren meer dan de presidentsverkiezingen in de
Verenigde Staten van Amerika. Het is immers niet
overdreven om te stellen dat zelfs scholieren die
slechts een vluchtige interesse voor de eigen nationale politiek vertonen, wel een erg uitgesproken opinie
aangaande de Amerikaanse president en zijn beleid
naar voren weten te brengen.
dacht worden besteed aan de opstelling van de grondwet, de nieuwe staatsstructuur en de verkiezing van
een president als staatshoofd.
Historische begrippen, vaardigheden en
attitudes
De lessenreeks draait rond de vraagstelling:
“Amerikaanse presidentsverkiezingen: ware democratie in actie? Naast de inhoudelijke achtergrond worden via activerende werkvormen diverse historische
vaardigheden functioneel ingeoefend. Tenslotte, het
was allerminst onze bedoeling om met dit artikel een
gedetailleerd overzicht van alle aspecten van de
Amerikaanse presidentsverkiezingen te verzorgen.
Hiervoor verwijzen we dan ook graag naar meer
gespecialiseerde literatuur1.
Doorheen deze lessen wordt er aandacht besteed aan
begripsvorming. Enkele van de behandelde begrippen
zijn: democratie, burger, president, staatshoofd, lobbyist, partij, inauguratie, electoraal kiescollege, meerderheidsstelsel, evenredigheidsstelsel, getrapt kiessysteem, etc… Dit past binnen eindterm 3 (geschiedenis,
2de graad ASO). Bij de bestudering van het
Amerikaanse bestel zal regelmatig de vergelijking met
de meer vertrouwde Belgische situatie worden
gelegd.
Ook voor het inoefenen van historische vaardigheden
en attitudes wordt in deze lessenreeks voldoende
ruimte voorzien. Zo bekwamen de leerlingen zich in
volgende eindtermen: ET 14, ET 15, ET 16, ET 17, ET 19, ET
21, ET 22, ET 23, ET 24, 27, ET 29 en ET 30 (geschiedenis,
2de graad ASO). De nadruk ligt op het doelgericht vergaren, selecteren, vergelijken en structureren van
informatie alsook de weergave van de resultaten van
het onderzoek. Tot slot komen ook volgende vakoverschrijdende eindtermen (VOET’en) aan bod: LL2, LL3,
LL5 (leren leren, 2de graad ASO); B13, B14, B15 (opvoeden
tot burgerzin, 2de graad ASO); SV12, SV13 (sociale vaardigheden, 2de graad ASO).
Beginsituatie
Werkwijze
Bij de uitwerking van de lessenreeks hadden we een
voorbeeldklas van 20 leerlingen voor ogen. Gezien de
aard van de zoekopdrachten zijn enkele PC’s met internetaansluiting noodzakelijk.
Elk van de drie lestijden wordt opgedeeld in 2 grote
lesfases. Ook de leerlingen worden ingedeeld in 2
In deze bijdrage werd een lessenreeks van drie lestijden uitgewerkt over, de niet alleen voor de VSA, maar
voor de hele wereld o zo belangrijke “presidential elections” (procedure, verloop, campagne, partijen, kandidaten, invloed van lobbyisten en drukkingsgroepen,
etc…). Dit thema past in eerste instantie binnen het
leerplanonderdeel “2.3: De Verenigde Staten van
Amerika” voor het 2de jaar van de 2de graad ASO GO,
maar kan vanzelfsprekend - met de presidentsverkiezingen van 4 november 2008 voor de boeg - ook als
actualiteitsles voor de andere graden fungeren.
Indien deze lessenreeks wordt gebruikt voor de leerlingen van het 4de ASO dan is het aangewezen dat
eerst het hoofdstuk “Amerikaanse Revolutie en de totstandkoming van de Verenigde Staten van Amerika”
met de leerlingen werd behandeld. Hierbij kan aan-
––––––––––
1 Enkele recente werken hieromtrent zijn: HOPKINS (D.)
e.a. Presidential elections: Strategies and structures of
American politics. Littlefield and Bowman Publishers,
2007.; WASSERMAN (G.). The basics of American politics.
Longman, 2007.; BARDES (B.). e.a. American government
and politics today. Wadsworth Publishing, 2007.; etc…
21
Hermes | Jaargang 11 | nr. 42 | september 2007
groepen (A en B) en elke leerling krijgt een specifieke
rol. In de eerste lesfase van de lestijden 1 en 2 voert
elke groep eigen zoekopdrachten uit. De tweede lesfase van de lestijden 1 en 2 wordt besteed aan de opvoe-
ring van een simulatiespel (een televisieshow). Tijdens
lestijd 3 kent dit simulatiespel zijn slot, waarna een
uitgebreide nabespreking en synthese volgt2.
Gieten we het lesverloop in een schema dan ziet dit er als volgt uit:
Les 1
Groep A
Groep B
Les 2
Les 3
Lesfase 1
Lesfase 2
Lesfase 1
Lesfase 2
Lesfase 1
Lesfase 2
Zoekopdracht C
Simulatiespel A
(passief)
Simulatiespel B
(actief)
Simulatiespel B
(vervolg)
Nabespreking
Zoekopdracht A
(voorbereiding
fase 2)
Simulatiespel A
(actief)
Zoekopdracht B
(voorbereiding
fase 2)
Zoekopdracht C
Simulatiespel B
(passief)
Simulatiespel B
(vervolg)
Nabespreking
Verloop van lestijd 1
Na een motiverende instap wordt het lesthema afgebakend en de probleemstelling geformuleerd. Tevens
wordt er verwezen naar de vorming van de Verenigde
Staten van Amerika en de rol van de president als
staatshoofd uit de voorgaande lessen. De leerkracht
geeft een kort overzicht van de structuur en werkmethode van de lessenreeks. Na de inleiding wordt de
klas opgedeeld in 2 groepen: een A groep (16 leerlingen) en een B groep (4 leerlingen) en krijgt elke groep
zijn eigen zoekopdracht. (ingeschatte tijdsduur:
30 min.)
De 16 leerlingen van groep A worden verdeeld over 4
subgroepjes. In het kader van een parallel groepswerk
krijgt elke groepje een opdrachtenblad aangaande de
fondsenwerving voor de kiescampagnes en de rol van
de media gedurende de presidentsverkiezingen.
Omtrent de fondsenwerving gaan de leerlingen na
welke bedrijven welke partijen steunen (het spreekt
voor zich dat bij het verzamelen van het bronnenmateriaal hieromtrent geopteerd wordt voor informatie
omtrent bedrijven die door de leerlingen gekend zijn
zoals Coca-Cola, Universal Pictures, FedEx, etc…)3. De
bevindingen worden vergeleken met Belgische situatie waar dit bij wet verboden is (vb: artikel i.v.m. de
Agusta affaire4). Bijkomende denkvragen: Waarom
denk je dat deze bedrijven bereid zijn om de kandidaten te steunen? Wat vinden jullie van deze praktijken?
Etc… Bij de opdrachten i.v.m. de rol van de media bekijken de leerlingen enkele korte fragmenten uit het
journaal en de duidingprogramma’s van de
Amerikaanse zender FOX News (bron: documentaire-
film Outfoxed5). Er wordt onderzocht in welke mate
deze berichtgeving objectief kan worden genoemd
(welke elementen wel / niet). Ook dit wordt afgezet
tegen de Belgische situatie.
Groep B moet het eerste deel van het simulatiespel
voorbereiden: een televisieshow waarin het verloop
van de Amerikaanse presidentsverkiezingen in grote
lijnen wordt toegelicht met klemtoon op de “spelregels”. Dit moet worden bereikt doordat de presentator
enkele experts interviewt. De Belgische correspondent moet bovendien de vergelijking met het
Belgische verkiezingssysteem toelichten. De verdeling
van de rollen is dan ook als volgt: presentator (rol 1),
expert A (rol 2), expert B (rol 3), correspondent in
België (rol 4). Voor de informatievergaring gebruiken
diverse bronnen: handboeken, actuele artikels en
internet. Deze zoekopdracht wordt indirect door de
leerkracht begeleid via stuurvragen. Wanneer vinden
––––––––––
2 Om de betrokkenheid bij de lessen en de motivatie van
de leerlingen te verhogen, kan de presentatie van de
zoekopdrachten (i.e., de simulatie van enkele Tv-uitzendingen) op video worden opgenomen. Dit kan dan vervolgens op eenvoudige wijze worden gemonteerd en
gebruikt worden gedurende de nabespreking.
3 Een steeds actuele informatiebron wat dit betreft is:
www.opensecrets.org/
4 Vbn: http://www.vrtnieuws.net/cm/vrtnieuws.net/
nieuws/politiek/1.89051 of http://news.bbc.co.uk/1/
hi/world/europe/241345.stm
5 Outfoxed: Rupert Murdoch’s war on journalism (Robert
Greenwald, Carolina Productions, 2004, 75 min.)
22
Hermes | Jaargang 11 | nr. 42 | september 2007
de presidentsverkiezingen steeds plaats? Wat is de
duur van de ambtstermijn van de Amerikaanse president? Waarom kan George W. Bush niet opnieuw aan
de verkiezingen deelnemen? Wordt de Belgische premier rechtstreeks verkozen? Ervaring leert dat de
nauwgezette begeleiding in deze lesfase wenselijk is.
Immers, met deze lesfase wordt het inhoudelijk kader
opgetrokken waarop groep A, tijdens de volgende lestijd, zal verder bouwen.
Tijdens lesfase 2 brengt groep B hun voorbereide televisieshow naar voren. Groep A luistert aandachtig en
beoordeelt de prestatie van groep A (peerevaluatie).
Verloop van lestijd 2
Bij wijze van instap wordt gerefereerd aan het simulatiespel van de vorige les. Indien beschikbaar kan een
korte videomontage van de televisieshow worden
getoond. De leerkracht verduidelijkt dat terwijl gedurende les 1 de nadruk lag op de “spelregels”, tijdens lestijd 2 de “spelers” centraal staan. Deze lestijd kent eenzelfde lesopbouw als de eerste lestijd.
Tijdens lesfase 1 van deze lestijd bereidt groep A het
tweede en derde deel van het simulatiespel voor. De
setting blijft deze van een televisieprogramma. De
groep van 16 leerlingen wordt verder opgedeeld in vier
subgroepen:
Groep A1: De democraten: 1 partijexpert (rol 1) en 3
kandidaten voor de nominatie tot presidentskandidaat voor de democraten: Hilary Clinton (rol 2), Barack
Obama (rol 3) en John Edwards (rol 4).
Groep A2: De republikeinen: 1 partijexpert (rol 5) en 3
kandidaten voor de nominatie tot presidentskandidaat voor de republikeinen: Rudy Giuliani (rol 6), John
McCain (rol 7) en Mitt Romney (rol 8).
Groep A3: De kandidaat voor de Groene partij (rol 9),
een lobbyist voor de vakbonden (rol 10), een lobbyist
voor de wapenindustrie (rol 11) en een lobbyist voor de
petroleumindustrie (rol 12).
Groep A4: De presentator van de televisieshow (rol 13),
een correspondent aanwezig in het algemene kiesbureau van de staat Florida (rol 14), een correspondent
aanwezig in het algemene kiesbureau van de staat
Alaska (rol 15) en correspondent aanwezig in het algemene kiesbureau van de staat Mississippi (rol 16).
Groepen A1 en A2 zoeken (afzonderlijk van elkaar)
informatie op over de twee belangrijke partijen en
hun kandidaten. De “partijexpert” van elk groep concentreert zich vooral op het algemene beeld. Hij zoekt
een antwoord op vragen betreffende de geschiedenis
van de partij (Welke bekende presidenten behoorden
tot deze partij?), de aanhang (Welke groepen uit de
samenleving stemmen overwegend voor deze partij?),
de symbolen en hun oorsprong (Vanwaar een olifant
voor de republikeinen en een ezel voor de democraten?), etc… De “kandidaten” bestuderen de specifieke
standpunten van hun alter ego en vormen deze om
tot een korte verkiezingsspeech.
Ook de kandidaat van de groene partij uit groep A3
bereidt een verkiezingsspeech voor waarin hij, naast
zijn standpunten en deze van zijn partij, ook de reden
voor deelname aan de presidentsverkiezingen toelicht
(de kans tot verkiezing is immers onbestaande). De
andere groepsleden, de “lobbyisten”, zoeken uit welke
partij het best bij hun drukkingsgroep aansluit (en
waarom?).
De “correspondenten” uit groep A4 moeten zich inleven in rol van “kiesman”. Wat is de verdeling der kiesmannen over de verschillende staten? Hoe was verkiezingsuitslag voor “hun staat” de afgelopen vier verkiezingen? Is er een trend merkbaar? Is er daarvoor een
verklaring? De presentator helpt de overige groepsleden bij hun opzoekwerk. Hij krijgt van de leerkracht
een script in handen waardoor hij fases 2 en 3 van het
simulatiespel zonder problemen in goede banen kan
leiden. Dit script bevat enkele vragen, bruggen naar
het volgende segment van de show, etc. Uiteraard kan
de presentator creatief omspringen met het gekregen
script.
Hoewel elke leerling een eigen rol heeft, wordt
samenwerking en onderling overleg en discussie aangemoedigd.
Groep B start meteen de zoekopdracht fondsenwerving en rol van de media. (zie opdracht groep A lestijd 1)
Tijdens lesfase 2 brengen groepen A1 en A2, onder
begeleiding van de presentator uit groep A4, hun
voorbereide televisieshow naar voren. De presentator
interviewt in eerste instantie de partijexpert, waarna
vervolgens de “primaries” of voorverkiezingen worden
nagespeeld. Groepen B, A3 en A4 verzorgen de peerevaluatie.
Verloop van lestijd 3
Tijdens deze laatste lestijd zullen de eigenlijke presidentsverkiezingen worden nagespeeld. Maar eerst
23
Hermes | Jaargang 11 | nr. 42 | september 2007
wordt er nog een interview afgenomen met de lobbyisten (groep A3) en met de kandidaat van de Groene
Partij.
De leerlingen uit groep A1 en A2, die gedurende de
vorige les de nominatie van hun partij in de wacht
hebben gesleept, zullen nu tegen elkaar strijden om
het presidentschap. Ook wordt in beide kampen één
van de verliezers opgevist als kandidaat voor het vicepresidentschap. Beide presidentskandidaten houden
een korte en ultieme verkiezingsspeech.
Vervolgens maken we een sprong naar de verkiezingsavond. De stemkantoren zijn al enige tijd gesloten en
op drie staten na zijn ook al alle stemmen geteld. De
voorlopige stand in het electorale college is exact
gelijk waardoor de uitslag van de staten Alaska,
Mississippi en Florida beslissend wordt. De presentator van de televisieshow schakelt live over naar het
hoofd van het centrale kiesbureau van elke staat. De
leerlingen uit groep A4 verstrekken algemene informatie over hun staat, maar maken uiteraard ook het
verkiezingsresultaat bekend. De stand van het aantal
kiesmannen per staat wordt ondertussen bijgehouden op een groot scorebord (eventueel projectie).
Niettegenstaande de republikeinen in de staten
Alaska (3 kiesmannen) en Mississippi (6 kiesmannen)
de overwinning binnenhalen, zal uiteindelijk toch de
democratische kandidaat het presidentschap kunnen
opeisen. Hij behaalde immers een krappe meerderheid in Florida (de 27 kiesmannen van die staat gaan
dus naar de democratische partij).
Op deze wijze worden de leerlingen vertrouwd
gemaakt met de werking van een getrapt kiessysteem
en zien in dat niet altijd de kandidaat met de meeste
stemmen over het hele land (de zogenaamde “popular
vote”) uiteindelijk de verkiezingen wint6. Dit gegeven
grijpt natuurlijk terug naar onze probleemstelling van
“ware democratie in actie?”.
Als algemeen slot wordt dan het gehele proces nog
eens overlopen. Verder wordt uitvoerig teruggekomen
op de centrale probleemstelling. De leerlingen krijgen
hierbij voldoende gelegenheid om hun mening te
uiten.
Media en documenten
• Opdrachtenbundels voor de leerlingen met verwijzingen naar nuttige internetsites (zie verder).
• Kaart van de Verenigde Staten van Amerika met de
aanduiding van het aantal kiesmannen per staat.
• Fiches met de opdrachten bij de rol (simulatiespel).
• DVD Outfoxed: Rupert Murdoch’s war on journalism
van Robert Greenwald (Carolina Productions, 2004,
75 min.), als tevens andere actuele videofragmenten.
• Actuele artikelenreeks7.
Hoewel het allerminst onze bedoeling is om een
exhaustieve lijst met internetbronnen op te stellen,
willen we toch enkele onontbeerlijke sites aanreiken:
• Algemeen: Een overzicht van de Amerikaanse presidenten tot nog toe als tevens additionele informatie i.v.m. de verkiezingen (www.pbs.org/wnet/
amerpres/ en www.americanpresident.org) ;
Informatie i.v.m. de Amerikaanse presidentsverkiezingen (www.uselectionatlas.org/USPRESIDENT/ ;
www.multied.com/elections/ en www.presidentelect.org/); Het Amerikaanse Witte Huis (www.whitehouse.gov/) Kritisch internetmagazine Slate met
vele boeiende artikels (www.slate.com); informatie
i.v.m. de geldinzameling van de kandidaten
(www.opensecrets.org/pres08/); Klare doch
beknopte uitleg in het Nederlands omtrent de procedure bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen
(http://www.nrc.nl/geslotendossiers/amerikaanse_presidentsverkiezin/hoe_werkt_het/article84397.ece/Kiessysteem_in_VS_omstreden).
• Kiescampagnes van de kandidaten: Hillary Clinton
(DEM) (www.hillaryclinton.com/?splash=1); Barack
Obama (DEM) (www.barackobama.com/); John
Edwards (DEM) (http://johnedwards.com/splash/);
John McCain (REP) (www.johnmccain.com/); Rudy
Guiliani (REP)
(www.joinrudy2008.com/
index.php); Mitt Romney (REP) (www.mittromney.com/).
• Partijen: Democraten (www.democrats.org/);
Republikeinen (www.republicans.org/); Groenen
(www.gpus.org/).
Evaluatie
Tijdens een afsluitend reflecterend onderwijsgesprek
wordt de groepswerking en aangewende vaardigheden besproken. Ook de kennis over de Amerikaanse
presidentsverkiezingen wordt tijdens dit gesprek
getoetst. De persoonlijke inbreng van de individuele
––––––––––
6 Een recent voorbeeld hiervan treffen we aan in de verkiezingen van het jaar 2000 alwaar Al Gore 48,4 % en
George W. Bush 47,9 % van de stemmen behaalde.
7 Recente voorbeelden van zulke artikels: Naar presidentsverkiezingen van een miljard dollar in VS (De Morgen,
07/04/2007); Amerikaanse democraten halen recordbedrag op (De Morgen, 05/07/2007).
24
Hermes | Jaargang 11 | nr. 42 | september 2007
leerlingen aan het simulatiespel wordt geëvalueerd
met een peerevaluatie.
visieshow in het Engels plaatsvinden. Deze lessenreeks vormt dan ook een mooie mogelijkheid tot vakoverschrijdend werken8.
Afsluitend woordje
Yves Van Hoof
(leerkracht geschiedenis KA Pitzemburg &
Docent Lerarenopleiding Erasmushogeschool Brussel
De Amerikaanse presidentsverkiezingen zijn een
harde dobber als deze thematiek docerend wordt
gegeven. De ervaring leert dat de in deze bijdrage
behandelde werkwijze erg door leerlingen wordt
gewaardeerd en tot prachtige resultaten leidt. Niet
alleen inhoudelijk wordt er erg veel opgestoken, ook
wordt er zorgvuldig geschaafd aan de argumentaties
en betogen. Zoals reeds vermeld, bestaat de mogelijkheid tot het opnemen van de televisieshow (presentatie van de zoekopdrachten). Na montage wordt deze
opname dan gebruikt bij de nabespreking. Bovendien
kunnen deze beelden als promotiemateriaal bij de
opendeur van de school worden gebruikt. Tot slot,
indien het niveau van de klas dit toelaat, kan de tele-
Pieter Vielfont
(Docent Lerarenopleiding Erasmushogeschool
Brussel)
––––––––––
8 Vele van de bronnen die door de leerlingen worden
geraadpleegd - we denken hierbij in de eerste plaats aan
de campagnesites van de kandidaten - zullen immers
eveneens in het Engels zijn opgesteld.
25
Hermes | Jaargang 11 | nr. 42 | september 2007