familierecht - Samenvattingen Sofie LORIDAN
advertisement
PERSONEN- EN FAMILIERECHT DEEL I. AFSTAMMING EN ADOPTIE 1. AFSTAMMING I. ALGEMEEN A. BEGRIP Etymologisch: Filius, filia - Bloedverwantschap in de 1e graad Ouder – Kind Verschillende betekenissen: o Algemeen -> Bloedverwantschap o Bijzonder -> Ouderschap Intermenselijk niveau ↓ Verticale relatie In verhouding met elkaar Biologische afstamming DNA ≠ Juridische afstamming Interessante juridische problemen wanneer juridische afstamming verschilt van de biologische Wettelijke regels -> B.W. Niet elke biologische afstamming wordt bekrachtigd door de juridische -> Moederschap staat altijd vast -> Vaderschap niet ↓ Binnen het huwelijk? Vader = Echtgenoot vrouw Spanningsveld! B. BELANG DIVERSE GEVOLGEN, GEKOPPELD AAN EEN JURIDISCH VASTGESTELDE AFSTAMMINGSBAND o De (familie)naam: Niet gehuwd? - Prenatale erkenning door de vader o Erfrecht: Procedure vaststelling van het vaderschap Ook al is de man dood -> Werkt retroactief 1 o Alimentatie: Als ouder onderhoudsplichtig t.o.v. kind (Wederkerig) o Ouderlijk gezag en omgangsrecht 1 moeder en 1 vader op grond van afstamming Opm. Lesbisch koppel Maar 1 van de 2 juridische ouder Andere geen ouderlijk gezag -> Oplossing: Adoptie is opengesteld o Andere rechtstakken: - Fiscaal recht Sociaal recht AFSTAMMINGSRECHT Raakt integraal de openbare orde -> Men kan er niet van afwijken bij overeenkomst Voorbeeld. Draagmoederschapcontract -> = Nietig Je zult het kind moeten adopteren AFSTAMMING VERSUS ADOPTIE Declaratief van aard -> Wordt op een bepaald moment vastgesteld en werkt retroactief ↔ Constitutief van aard -> Bestond voordien niet Biologisch concept ↔ Socio-affectief concept -> Sociaal ouderschap Opm. Onderscheid tussen het biologisch en het socio-affectief concept is relatief Voorbeeld. Sociale realiteit primeert soms Ook in het afstammingsrecht dat biologisch georiënteerd is. C. BLOED- EN AANVERWANTSCHAP BLOEDVERWANTEN -> Op basis van afstamming 2 soorten: o In rechte lijn Ascendenten Descendenten Stammen van elkaar af vader grootvader overgrootvader o In de zijlijn Collateralen Gemeenschappelijke stamouder broer/ zus oom/ tante neef/ nicht 2 AANVERWANTEN -> Op basis van huwelijk o Bloedverwanten van de echtgenoot schoonbroer schoonmoeder o Echtgenoten van de bloedverwanten schoonzoon schoonbroer TOEPASSING o Stiefbroer/ zus o Halfbroer/ zus = = Aanverwant Bloedverwant Opm. Betekenisvervaging van de begrippen ‘stiefouder’ en ‘stiefkind’ ‘Stief’ -> Juridisch gebaseerd op een huwelijk, maar wordt ook bij ongehuwden, samenwonenden gebruikt SYSTEEM VAN DE GRADEN o Bloedverwanten -> o Aanverwantschap D. Elke generatie is een graad in rechte lijn, niet in de zijlijn -> Zelfde systeem Maar geen graad voor het huwelijk dat de aanverwantschap deed ontstaan AFSTAMMINGSRECHT EN E.V.R.M. ART. 8 JUNCTO ART. 14 E.V.R.M. o Arrest Marx van 13 juni 1979 Moeder moest kind erkennen om het dezelfde rechten te geven als een huwelijkskind o Arrest Vermeire van 29 november 1991 Nalatenschap open Onderscheid tussen grootvader en grootmoeder DIRECTE WERKING VAN ART. 8 E.V.R.M. Rechtspraak Hof van Cassatie o Vaststelling van de afstamming: o Erfrecht (gevolg van de afstamming): Neen Ja Verklaring -> Pragmatisch Nieuw niet-discr. erfrecht (1987) Oud discriminatoir erfrecht uit de weg helpen door de directe werking is geen probleem, het nieuw lag al klaar De vaststelling van afstamming was niet gewijzigd 3 E. AFSTAMMINGSRECHT EN DE BELGISCHE GRONDWET o Prejudiciële vragen i.v.m. art. 10-11 G.W. o Diverse schendingen van het gelijkheidsbeginsel vastgesteld o Oud discriminatoir erfrecht uit de artikelen 756 en 762 (oud) B.W. is blijven doorwerken krachtens art. 107 eerste lid Afstammingswet (31/3/1987) = Overgangsbepaling De nieuwe wet is van toepassing op kinderen geboren vóór en nog in leven op 6 juni 1987, ‘zonder dat daaruit enig recht in de voordien opengevallen erfenissen kan volgen’. Arbitragehof nr. 18/91, 4 juli 1991 - Zaak Verryt Gebrek aan erfrecht van een niet-erkend buitenhuwelijks kind in de nalatenschap van haar moeder (1956) en haar tante (1983) Genuanceerd antwoord: Moeder niet meer: Tante wel: Voor Marx Na Marx Te grote chaos wanneer terugwerkende kracht van Marx Cesuur op Marx Arbitragehof nr. 83/93, 1 december 1993 Zaak M’Bayo Wa Mwamba Gebrek aan erfrecht van overspelige kinderen a patre in de nalatenschap van hun vader (1984) Zelfde conclusie 4 II. VASTSTELLING VAN DE AFSTAMMING A. VASTSTELLING VAN MOEDERSCHAP 3 VASTSTELLINGSWIJZEN Hiërarchisch -> Enkel wanneer hogere niet meespeelt o Vermelding naam moeder in geboorteakte o Erkenning door een vrouw = Bereidwilligheid o Gerechtelijke vaststelling van moederschap = Wordt gedwongen VERMELDING NAAM MOEDER IN GEBOORTEAKTE = -> ‘Mater semper certa est’ Voor alle vrouwen, ongeacht hun burgerlijke staat, verplicht in België Anonieme bevalling -> Niet mogelijk in België (Fr.: le couchement d’X) ERKENNING DOOR EEN VROUW o Indien naam moeder niet vermeld is in geboorteakte, of o Indien er geen geboorteakte is Toepassing bij draagmoederschap en wensouders Kind wordt in Fr. geboren (X), erkenning in België. Maar het is een kind van onbekende ouders, met de Franse nationaliteit. Volgens de normale procedure onder Franse adoptiewetgeving moet kind aan Franse adoptieorganisaties worden afgestaan Onder dezelfde (toestemmings)voorwaarden als de erkenning door een man GERECHTELIJKE VASTSTELLING VAN MOEDERSCHAP o Bij gebrek aan (vermelding naam moeder in de) geboorteakte, of o Wanneer het kind onder een valse naam is ingeschreven in geboorteakte Onder dezelfde voorwaarden als de gerechtelijke vaststelling van het vaderschap Bewijs van de bevalling moet worden geleverd Opm. Valt niet altijd samen met bewijs van biologisch moederschap Voorbeeld. Eiceldonatie Afstammingsrecht is niet altijd aangepast hieraan Via bezit van staat = Sociale notie, je laat het zo uitschijnen naar de buitenwereld 5 Je bezit de staat van moederschap = Primair Door alle wettelijke middelen - Bij gebreke aan bezit van staat BIJZONDERE REGELS VOOR OVERSPELIGE KINDEREN o Erkenning door een overspelige vrouw - Mededelingsverplichting, op straffe van niet-tegenwerpelijkheid o Gerechtelijke vaststelling overspelig moederschap Vordering instellen tegen de echtgenoot Want binnen het huwelijk: Vaderschap van de echtgenoot -> Vandaar dat hij in de procedure moet zijn BIJZONDERE REGELS VOOR BLOEDSCHENNIGE KINDEREN Erkenning of gerechtelijke vaststelling waaruit absoluut huwelijksbeletsel tussen ouders blijkt = Verboden, tenzij het huwelijk waardoor ‘dat beletsel’ is ontstaan, nietig werd verklaard of ontbonden = De aanverwantschap B. VASTSTELLING VAN VADERSCHAP 3 VASTSTELLINGSWIJZEN o De vaderschapsregel (= binnen het huwelijk) o Erkenning door een man o Gerechtelijke vaststelling van vaderschap - Vaststelling van vaderschap binnen het huwelijk - DE VADERSCHAPSREGEL = -> Pater is est quem nuptiae demonstrant De echtgenoot is vader van kinderen geboren: Binnen het huwelijk van de moeder Binnen de 300 dagen na de ontbinding of nietigverklaring van dit huwelijk = 10 maanden, grote marge, verwekt op ogenblik dat huwelijk nog bestond Uitzonderingen op het vermoeden van vaderschap o Een vonnis van afwezigheidverklaring -> Kind geboren meer dan 300 dagen na verdwijning echtgenoot o Vaderschap onwaarschijnlijk -> Kind geboren meer dan 300 dagen na 6 Inleiding van een echtscheidingsprocedure Geregistreerde inschrijving op verschillende adressen Machtiging vrederechter tot afzonderlijk verblijf, en Minder dan 180 dagen nadat aan deze maatregel een eind is gekomen Tenzij -> Gemeenschappelijke verklaring van vaderschap door echtgenoten op het ogenblik van de aangifte van de geboorte Vaderschapsconflicten o Na een nieuw huwelijk van de moeder -> -> Voorkeur voor de nieuwe echtgenoot o Na bigamie (biandrie) -> Vaderschapsregel: 2 mannen zijn vader De rechter stelt meest waarschijnlijke afstamming vast Vermoedens i.v.m. verwekking o Omtrent de verwekkingsperiode Kind wordt vermoed te zijn verwekt in het tijdvak van de 300e t.e.m. de 180e dag vóór de geboorte = Vermoeden juris tantum Tegenbewijs is mogelijk o Omni meliore momento Kind wordt vermoed te zijn verwekt (binnen het wettelijk tijdvak) op het voor het kind gunstigste tijdtip = - Vermoeden juris tantum Tegenbewijs is mogelijk Vaststelling van vaderschap buiten het huwelijk - ERKENNING DOOR EEN MAN Grondvereisten o Het vaderschap staat niet vast krachtens de vaderschapsregel o 1 of meerdere toestemmingen Kind < 12 jaar Kind ≥ 12 jaar -> Kind niet wanneer: Kind meerderjarig of ontvoogd - - Moeder moet toestemmen -> Ook bij prenatale erkenning Moeder + Kind * Onbekwaam * Verlengd minderjarig * Geen onderscheidingvermogen Moet zelf toestemmen 7 Uitzondering -> Erkenning zonder toestemming moet ter kennis worden gebracht, met het oog op eventuele vordering tot nietigverklaring Verhaal na toestemmingsweigering(en): Bij de rechtbank van 1e aanleg Aspirant-erkenner dagvaardt wie weigert Partijen worden gehoord in raadkamer 2 fasen in de procedure voor de rechtbank Verzoeningspoging Zal meestal mislukken Geding (indien de nodige toestemmingen niet worden bekomen), waarna een uitspraak volgt Wat zal de rechtbank beslissen Bij bewijs van biologisch niet-vaderschap Verzoek afgewezen Niet-vaderschap -> Niet bewezen? Rechtbank kan de erkenning weigeren als ze ‘kennelijk’ in strijd is met de belangen van het kind ≥ 1 jaar op het ogenblik van de dagvaarding Opm. Kind < 1 jaar Man zal kind kunnen herkennen wanneer hij de biologische vader is van het kind en zelfs wanneer de moeder weigert -> Geen opportuniteitstoetsing Erkenner -> Vervolgd voor verkrachting van de moeder gedurende wettelijk tijdperk van de verwekking -> Geen erkenning Procedure na toestemmingsweigering geboorte Moeder gehuwd? - Mogelijk inleiden vóór Onderzoek zaak uitgesteld tot na geboorte Vormvereisten o Een authentieke akte, maar geen testament o Opgemaakt door een bevoegde ambtenaar Modaliteiten o Erkenning door een man die niet de biologische vader is = Erkenning uit welwillendheid o Erkenning door een onbekwame = Erkenning door een minderjarige met voldoende onderscheidingsvermogen o Erkenning van een verwekt kind vóór de geboorte is mogelijk Zwangerschapsattest is vereist 6 maanden zwanger Geschiedenis: Voor een foetus van minder dan 6 maanden kunnen geen documenten worden opgemaakt 8 Wanneer je sterft na verwekking, maar voor geboorte -> Kind zal erven o Erkenning van een overleden kind is mogelijk indien dit afstammelingen heeft nagelaten -> Een zonder afstammelingen overleden kind kan enkel binnen het jaar na zijn geboorte worden erkend Vroeger: Niet mogelijk Sociaal probleem Wens van de rouwende ouders o Erkenning van een reeds erkend kind = Opeenvolgende erkenningen -> Mogelijk, maar enkel de eerste erkenning heeft uitwerking, zolang ze niet is vernietigd o Erkenning van een doodgeboren kind is niet mogelijk Theorie van de juridische persoonlijkheid Akte van aangifte van levenloos kind: - Geeft geen enkele afstammingsband -> Psychologische kwestie, geen juridische Declaratief karakter Werkt retroactief tot de geboorte of zelfs tot de verwekking indien relevant -> Een verwekt kind wordt als reeds geboren beschouwd Wanneer dit in zijn belang is - Wanneer het levend en levensvatbaar geboren wordt Publiciteit Kantmelding in de geboorteakte van het erkende kind -> Niet in de geboorteakte van de erkenner Men zal dus niet weten dat hij dit kind erkend heeft en dat dat kind rechten heeft Erkenning van een overspelig kind a patre Moet ter kennis gebracht aan de echtgeno(o)t(e) van de erkenner, op straffe van niettegenwerpelijkheid -> Belang voor wettelijk erfdeel Erkenning van een bloedschennig of aanverwant kind De vader kan het kind niet erkennen wanneer uit die erkenning een absoluut huwelijksbeletsel tussen hem en de moeder zou blijken, tenzij het huwelijk waardoor ‘dat beletsel’ nietig werd verklaard of werd ontbonden door overlijden of door echtscheiding ONDERZOEK NAAR HET VADERSCHAP 9 Grondvereisten o Het vaderschap staat niet vast krachtens de vaderschapsregel o Noch o.g.v. erkenning o Het recht van verzet wordt niet succesvol uitgeoefend Regeling analoog aan de toestemmingen vereist voor een erkenning Absoluut Meerderjarige en ontvoogd kind Relatief Moeder en kind Succesvol? Geen gerechtelijke vaststelling Bewijs o Door bezit van staat = Onweerlegbaar, primair bewijsmiddel -> Als dit er volgens de rechter is, dan kan een secundair bewijsmiddel niet meer worden geleverd Biologische werkelijkheid op de achtergrond Meestal geen bezit van staat Moeder dagvaardt o Door alle wettelijke middelen Niet: De eed De bekentenis -> Raakt de staat van de persoon DNA-onderzoek Post mortem Zelfs na crematie (indirect) Casus: Grootvader wordt opgegraven en zo wordt de afstammingsband met zoon vastgesteld Rechtsgevolgen onrechtmatige weigering deskundigenonderzoek te ondergaan: In nadeel -> Maar weigering op zich volstaat niet Andere elementen die wijzen op vaderschap zijn nodig Cass. 17 december 1998 o Door vermoeden van vaderschap wegens geslachtgemeenschap met de moeder Behalve wanneer er twijfel over bestaat Causaal verband Casus: Bewijs dat moeder met meerdere mannen heeft geslapen Procedureregels o Titularissen van de vordering Het kind + ‘Elk van zijn ouders persoonlijk’ Twistvraag -> Ook de beweerde vader? Elk van zijn ouders persoonlijk -> Discussie 10 Juridische interpretatie van het begrip ‘ouders’ o Termijn 30 jaar, te rekenen vanaf het einde van het bezit van staat of, bij gebrek daaraan, vanaf de geboorte Minderjarigheid Tussen echtgenote Verjaringstermijn wordt geschorst Verjaringstermijn loopt (48 jaar) o Partijen in het geding o Vertegenwoordiging (Art. 331 sexies B.W.) -> Aanstelling voogd ad hoc bij tegenstrijdigheid van belangen, die in concreto moet worden bewezen Discussie: In concreto ↓ Altijd Hoedanigheden van eiser en verweerder kunnen niet gecombineerd worden Praktijk: Je kan niets mis doen met altijd voogd ad hoc aan te stellen o Materieel en territoriaal bevoegde rechtbank o Wijzen van gedinginleiding -> Geding kan niet voor de geboorte worden ingeleid Uitwerking van het vonnis o Declaratief karakter -> In zijn voordeel? - Retroactief Zelfs vanaf verwekking o Bijkomende vormvereisten bij overspelige kinderen a patre Betekening van het vonnis aan de echtgeno(o)t(e) van de overspelige man, op straffe van niet-tegenwerpelijkheid = Mededelingsverplichting op formele wijze -> Belang voor verdeling erfenis Echtgeno(o)t(e) en wettelijke kinderen mogen doen alsof kind niet bestaat Bloedschennig of aanverwant kind Het onderzoek naar het vaderschap is onontvankelijk wanneer uit het vonnis een absoluut huwelijksbeletsel tussen de vermeende vader en de moeder zou blijken -> Tenzij het huwelijk waardoor ‘dat beletsel’ is ontstaan, nietig werd verklaard of werd ontbonden door overlijden of door echtscheiding 11 III. BETWISTING VAN DE AFSTAMMING A. LANGS MOEDERZIJDE BETWISTING VAN HET MOEDERSCHAP BLIJKEND UIT DE GEBOORTEAKTE o Onontvankelijk wanneer het kind bezit van staat heeft dat overeenstemt met de geboorteakte o Met alle wettelijke middelen kan bewezen worden dat de moeder niet bevallen is van het kind Door éénieder met een niet louter vermogensrechtelijk belang BETWISTING MOEDERLIJKE ERKENNING o Onontvankelijk wanneer het kind bezit van staat heeft t.a.v. de erkennende vrouw o Bij betwisting door erkennende vrouw zelf of door degenen die hebben toegestemd: wilsgebrek noodzakelijk o Conditioneel vorderingsrecht van beweerde moeder juridisch moederloos wordt -> Vermijden dat het kind o Te leveren bewijs: Dat de erkennende vrouw niet de moeder is Niet bevallen van het kind Het belang van het kind speelt geen rol o Titularissen van de vordering De vader Het kind De erkennende vrouw De vrouw die het moederschap opeist -> Gegronde vordering van de persoon die beweert moeder te zijn? Als haar moederschap is komen vast te staan. -> Beslissing die betwistingvordering inwilligt brengt van rechtswege de vaststelling van het moederschap van de betwister mee (onverminderd het recht van verzet) o Termijnen Voor de vader en de erkennende vrouw: Voor de vrouw die het moederschap opeist: Voor het kind: 1 jaar na de ontdekking dat de erkennende vrouw niet moeder is 1 jaar na de ontdekking dat zijzelf de moeder is Ten vroegste de dag van de 12e verjaardag Ten laatste de dag van de 22e verjaardag Duidelijk dat regeling ontstaan is voor vader en daarna getransponeerd naar moeder 12 o Via derdenverzet B. LANGS VADERZIJDE BETWISTING VADERSCHAP ECHTGENOOT Opm. Gegrondheid wordt maar beoordeeld wanneer ontvankelijk verklaard Algemene onontvankelijkheidsgronden o Bezit van staat t.a.v. de echtgenoot Sociale realiteit verwerkelijken in het recht Patrimoniaal belang van het kind Waarschijnlijk zullen rechters, eens de wet van kracht, zich in alle mogelijke bochten wringen om geen bezit van staat vast te stellen -> Anders staat de man in de kou en zal hij voor een kind moeten zorgen dat niet van hem is o Toestemming van de echtgenoot tot K.I. of een andere daad die de voortplanting tot doel had, tenzij de verwekking van het kind hiervan niet het gevolg kan zijn = Sociale wensvaderschap Titularissen van de vordering o Moeder, echtgenoot en kind o Persoon, die het vaderschap opeist - o Subsidiair, na overlijden van de echtgenoot Is erbij gekomen Zelf actief recht in eigen handen nemen -> -> Diens bloedverwanten Echtgenoot zelf nog niets gedaan o De eerste echtgenoot bij vaderschapsconflict Termijnen o Moeder: 1 jaar na de ontdekking van de geboorte o Echtgenoot: 1 jaar na de ontdekking van het feit dat hij niet de (biologische) vader is -> Zogezegd meer vorderingsmogelijkheden - Maar: Bezit van staat o Man die het vaderschap opeist: 1 jaar na de ontdekking van het feit dat hij de (biologische) vader is o Kind: Ten vroegste op de 12e verjaardag Ten laatste op de 22e verjaardag o Subsidiair, bloedverwanten van de echtgenoot Altijd het laatste vertrekpunt: 1 jaar na de geboorte, indien de echtgenoot overleden is voor de geboorte 13 1 jaar na het overlijden, indien de echtgenoot na de geboorte is overleden o De eerste echtgenoot bij vaderschapsconflict: Zelfde termijn als de (enige) echtgenoot ↓ Vervaltermijnen Raken de openbare orde Niet vatbaar voor stuiting of schorsing Enkel verlengbaar bij overmacht -> Absolute onmogelijkheid vordering in te stellen Bewijs 2 wijzen van betwisting o Betwisting op eenvoudige verklaring Snelste en goedkoopste bewijs voor cliënt Beroepsaansprakelijkheid advocaat die dit niet toepast wanneer mogelijk Vijf gevallen waarin het vaderschap van de echtgenoot onwaarschijnlijk is = Vermoedens juris tantum van niet-vaderschap o Betwisting op tegenbewijs -> Door alle wettelijke middelen (behalve de eed) kan worden bewezen dat echtgenoot niet de vader is Voorbeeld. DNA Weigering = Interpretatie tegen hem Indien de beweerde biologische vader de betwistingvordering inleidt -> Bewijs van diens vaderschap is noodzakelijk De beslissing die de betwistingvordering inwilligt, brengt van rechtswege de vaststelling van het vaderschap van de betwister mee (onverminderd het recht van verzet) -> Systematiek Conditioneel Kinderen niet juridisch vaderloos maken -> Niet roekeloos instellen Verantwoordelijkheden Partijen in het geding o Het kind (of zijn afstammelingen) Voorbeeld. Moeder = -> Praktisch probleem: Vertegenwoordiging Eiser Vader en kind = Verweerder -> Kind moet in het geding geroepen worden -> Kan echtgenoot kind vertegenwoordigen? - Discussie o De moeder o De echtgenoot BETWISTING VADERLIJKE ERKENNING 14 Ontvankelijkheidvoorwaarden o Algemeen Afwezigheid van bezit van staat t.a.v. de erkenner -> Bezit van staat is een onontvankelijkheidsgrond voor elke vordering tot betwisting van een erkenning o Bijzondere ontvankelijkheidsvoorwaarde -> Bij een betwisting door de erkenner zelf of door iemand die tot de erkenning heeft toegestemd = Wilsgebrek Verschoonbare dwaling Casus: Kind wordt geboren minder dan 6 maanden nadat erkenner seks had gehad met moeder, dacht echt dat het zijn kind was, niet opzettelijk door de moeder gezegd Rechter: Geen dwaling Bedrog Geweld - Wordt aanvaard bij mensen met vrij laag IQ Moreel geweld Het bewijs van een wilsgebrek is een ontvankelijkheidvoorwaarde voor de betwistingvordering Impliceert niet altijd de gegrondheid van de vordering Correlatie tussen bewijs van dwaling/ bedrog en het bewijs van niet-vaderschap Voorwaarde voor de gegrondheid van de vordering Bewijs van niet-vaderschap door alle wettelijke middelen -> Geen toetsing van het belang van het kind Procedureregels Opm. Uniformisering van de procedureregels o Titularissen van de vordering: De moeder Het kind De erkennende man De man die het vaderschap opeist Gegronde vordering van de persoon die beweert vader te zijn? Wanneer diens vaderschap is komen vast te staan De beslissing die de betwistingvordering inwilligt, brengt van rechtswege de vaststelling van het vaderschap van de biologische vader mee (onverminderd het recht van verzet) o Termijnen 15 Voor de moeder en de erkennende man: 1 jaar na de ontdekking dat de erkennende man niet de vader is Voor de man die het vaderschap opeist: Voor het kind: 1 jaar na de ontdekking dat hijzelf de vader is Ten vroegste de dag van de 12e verjaardag Ten laatste de dag van de 22e verjaardag BETWISTING GERECHTELIJK VASTGESTELD VADERSCHAP o Via derdenverzet, in te stellen door degenen die ten onrechte niet in de procedure werden betrokken o Kan tot 30 jaar na de uitspraak - Of 3 maanden na betekening aan de derde OVERGANGSBEPALINGEN Opm.: - Franse tekst naar het Nederlands vertaald, Franse tekst is kwalitatief beter Er zal nog een reparatiewet komen Extra betwistingsrecht voor de beweerde ouder Deze kan het vaderschap van de echtgenoot of een erkenning betwisten gedurende 1jaar vanaf de inwerkingtreding, ook al zou de termijn van 1 jaar na de (ontdekking van de) geboorte reeds verstreken zijn -> Afwijking algemeen principe : Verruiming -> Voornamelijk toepassing vaderschap - Nog ruimer dan nieuwe wet Derden behouden het recht om een erkenning te betwisten Gedurende een periode van 1 jaar vanaf de inwerkingtreding kan een belanghebbende derde nog steeds een erkenning betwisten, onder de voorwaarden van het oude recht -> Praktijk: Grootouders Vertrekpunt van de termijn voor betwisting erkenning Dag van inwerkingtreding van de nieuwe wet, tenzij de vordering reeds verjaard was onder het oude recht, zonder dat de totale duur van de verjaringstermijn 30 jaar kan overschrijden Betwisting vaderschap echtgenoot en erkenning i.v.m. kinderen geboren onder het oude recht Is mogelijk voor echtgenoot of erkenner, binnen 2 jaar vanaf de ontdekking dat men niet de (biologische) vader is, ook al is meer dan een jaar na de (ontdekking van de) geboorte verstreken 16 -> Bepaling ingevoerd o.w.v. arrest Shofman (Rusland) EHRM - Zeer strikte vervaltermijn 1 jaar om vaderschap Geen rekening houden met sociale werkelijkheid Ook in België wordt met dit arrest rekening gehouden Strijdig 17 IV. GEVOLGEN VAN DE AFSTAMMING A. PRINCIPE = GELIJKE GEVOLGEN WEDERKERIGE GELIJKHEIDSREGEL o Ongeacht de wijze van vaststelling van de afstamming, hebben kinderen t.o.v. ouders en vice versa dezelfde rechten en verplichtingen o Discriminatie van buitenhuwelijkse kinderen afgeschaft UITZONDERINGEN M.B.T. DE OVERSPELIGE AFSTAMMING Diverse wetsbepalingen beperk(t)en de rechten van overspelige kinderen en ouders Afschaffing van de beperkingen ten nadele van de kinderen door de nieuwe afstammingswetgeving o Instemming van de echtgenote was vereist opdat het overspelige kind a patre de familienaam van de erkenner kan dragen Absoluut vetorecht Opgeheven o Een overspelig kind kon enkel in de echtelijke verblijfplaats worden opgevoed mits de toestemming van de echtgeno(o)te Huwelijks-gezin Opgeheven o Het overspelige kind kon de omzetting van het vruchtgebruik van de langstlevende echtgenoot niet vragen Opgeheven o Een overspelig kind kon de verdeling in natura worden uitgesloten door de overlevende echtgenoot en de huwelijkse kinderen Had erfdeel, maar kon specifieke goederen niet uit erfenis halen Wel gelddeel Opgeheven o De overspelige ouder verliest automatisch de voordelen door de echtgenoot toegestaan bij huwelijkscontract en schenkingen in het huwelijkscontract gedaan = Automatische herroeping Welke voordelen verdwijnen o Huwelijksvoordelen Bedingen van vooruitmaking -> Echtgenoot mag gratis bepaald goed of categorie van goederen uit gemeenschap vooraf nemen Bedingen van ongelijke verdeling principe dan elk de helft -> Er wordt verdeeld volgens een ader 18 Verblijvingsbedingen -> Heel de gemeenschap aan de langstlevende, de ongelijkheid is algemeen (100%) Niet: - Langs leeft, al heeft Beding van inbreng o Schenkingen bij huwelijkscontract M.b.t. tegenwoordige goederen M.b.t. toekomstige goederen = Contractuele erfstellingen -> Uitzondering op verbond te contracteren over nog niet opengevallen erfenissen o Correcties Handhaving van huwelijksvoordelen en schenkingen is mogelijk door de bedrogen echtgenoot bij notariële akte Verval doet geen afbreuk aan de rechten van derden te goeder trouw Voorbeeld. Man heeft goed van echtgenote gekregen en verkocht aan derde Derde is ter goeder trouw wanneer hij niet wist dat er een overspelige afstamming bestaat Schenking is vervallen, maar echtgenoot zal alleen prijs kunnen terugvorderen van overspelige echtgenoot De overspelige ouder kan geheel of gedeeltelijk worden onterfd door zijn medeechtgenoot, met uitzondering van het vruchtgebruik op de gezinswoning en het daarin aanwezige huisraad -> Onterving: B. - Schenking Testament Legaat FAMILIENAAM DIVERSE REGELS IN ART. 335 B.W. o Enkel vaderschap staat vast -> Naam vader = Zonder vaste afstamming aan moederzijde: Voorbeeld. * Geen geboorteakte * Geen naam in akte Anonieme bevalling en erkenning door vader in België o Enkel moederschap staat vast -> Naam moeder Voorbeeld. Overspelige man en moeder wil niet dat kind zijn naam krijgt Toestemming tot erkenning weigeren tot na geboorte o Vaderschap en moederschap staan tegelijk vast -> Naam vader ↓ Wordt de vrouw gediscrimineerd door deze verplichte patrilineaire naamsverkrijging? 19 Arbitragehof: Geen discriminatie Doel wettelijke regeling: Naam bepalen op eenvoudige en eenvormige wijze Voorkeur vader: Historisch Vaststelling dat de samenleving veranderd is en andere regels nodig zijn is nog niet voldoende om discriminatie Recht om je naam door te geven is geen grondrecht (zwak argument) o Moederschap komt vast te staan na vaderschap -> Naam vader -> Impliciet maar zeker Geen modaliteiten tot naamswijziging o Vaderschap komt vast te staan na moederschap -> Naam moeder Modaliteiten tot naamswijziging Ouders kunnen samen verklaring tot naamswijziging afleggen voor ABS Binnen het jaar na het vernemen van de vaststelling van de afstamming Bij erkenning van een overspelig kind a patre begint de termijn van 1 jaar te lopen op de dag die volgt op de kennisgeving of betekening Voor de meerderjarigheid of ontvoogding Absoluut vetorecht van de echtgenote = Afgeschaft - Arbitragehof: Discriminatoir Worden buitenhuwelijkse kinderen gediscrimineerd door de mogelijkheid voor de moeder haar toestemming tot de erkenning te weigeren? Arbitragehof: Beide ouders zijn best geplaatst om te beslissen over belang van het kind Worden buitenhuwelijkse kinderen gediscrimineerd doordat bij onenigheid tussen vader en moeder hun naam onveranderd blijft? Arbitragehof: Beide ouders zijn best geplaatst om te beslissen over belang van het kind Worden buitenhuwelijkse kinderen gediscrimineerd nu hun naamswijziging niet meer mogelijk is doordat de moeder weigert de verklaring af te leggen, hoewel zij eerder heeft toegestemd tot de erkenning? Arbitragehof: Niet relevant dat er eerder geen onenigheid was Administratieve mogelijkheid tot naamwijziging Beide ouders zijn best geplaatst om te beslissen over belang van het kind Is verlies naam vader na betwisting vaderschap discriminatoir voor meerderjarigen, vergeleken met behoud naam moeder voor meerderjarigen met laat vastgestelde afstamming van vaderszijde? Arbitragehof Discriminatie Schiet over met maar 1 afstammingsband -> Automatische naamsverandering Vermenging in uitoefening van recht op eerbiediging privé-leven 20 Administratieve mogelijkheid tot naamswijziging -> Hier niet zeker dat naamswijziging verkregen wordt Remediëring door de wetgever in de nieuwe afstammingswet: -> ‘Indien de afstamming van een kind wordt gewijzigd wanneer het de meerderjarige leeftijd heeft bereikt, mag er zonder zijn akkoord geen enkele verandering aan zijn naam worden aangebracht.’ Curiosum: De naam van de vondeling -> Door ABS aan wie kind werd afgegeven 2 of meer voornamen, waarvan 1 als familienaam Omstandigheden waarin het kind gevonden werd Feitelijke gegevens NAAMSBETWISTING ‘Iedereen is verplicht de naam te dragen die in zijn geboorteakte is vermeld’ o Recht op naam Persoonlijkheidsrecht Onvervreemdbaar Onverjaarbaar Verdragsrechtelijk gewaarborgd o Bescherming -> Gerechtelijke vordering tot naamsbetwisting Stopzetting wederrechtelijk gebruik naam Schadevergoeding Elke belanghebbende Alledaags karakter naam kan vordering niet beletten NAAMSVERANDERING Administratieve procedure = ≠ Gunst, toegestaan door de UM Recht van de aanvrager o Familienaamsverandering -> Bij K.B. Het verzoek moet op ‘ernstige redenen’ steunen Een belachelijke, hatelijke of onzedelijke naam Belgicisering van een naam Toekenning van de naam van de biologische vader Toekenning van de naam van de pleegouder Voorkomen van het uitsterven van een naam (uitzonderlijk) Gevraagde naam mag geen aanleiding geven tot verwarring en de verzoeker of derden niet schaden 21 K.B. in B.W. - Wordt tegenwerpelijk -> Derden die zich geschaad voelen kunnen verzet aantekenen Registratierecht is verschuldigd veroordeeld worden -> Je bent beter het kind van niemand, dan het kind van iedereen € 740: - familienaam toevoegen - Kleine letter veranderen in grote letter o Voornaamsverandering -> Bij M.B. Kan ‘om enigerlei reden’ Gevraagde voornaam mag geen aanleiding geven tot verwarring en de verzoeker of derden niet schaden M.B. niet in B.W. Registratierecht is verschuldigd € 490 € 49: -> - Verzet is niet mogelijk Belachelijk of hatelijk of manifest ouderwets Aanleiding tot verwarring Vreemd klinkend NAAMSVERBETERING Gerechtelijke procedure -> Ingeval van onjuiste naam in de geboorteakte Juiste naam = Deze van vader, zoals vermeld in de geboorteakte van het kind Maar als de fout vroeger is gebeurd, dan blijft dit de juiste naam Procedure: o Verzoekschrift bij de rechtbank van eerste aanleg van de plaats waar de foutieve akte van de burgerlijke stand is opgemaakt o Behandeling in raadkamer -> Delicate materie C. + Kantmelding in de foutieve akte WETTELIJKE ERFOPVOLGING ‘Erfenissen vallen open door de dood’ o De nalatenschap wordt verdeeld onder de wettelijke erfgenamen van de erflater o Afwijkingen van het wettelijk erfrecht -> Bedingen: Testament Huwelijkscontract WIE ZIJN DE WETTELIJKE ERFGENAMEN 22 o De bloedverwanten -> Bij gebrek: o De langstlevende echtgenoot De Staat = De onregelmatige Erfopvolging VOORWAARDEN OM TE ERVEN Bestaan bij het openvallen van de nalatenschap o Verwekt uiterlijk op het ogenblik van overlijden o Naderhand levend en levensvatbaar geboren -> = Theorie van de juridische persoonlijkheid Medische beoordelingsmarge Kan in testament opgenomen worden vanaf verwekking - Nog niet erven De erflater overleven Problemen bij: o Afwezigheid -> o Gelijktijdig overlijden Wanneer bestaan afwezige wordt ontkend, dan wordt er verdeeld zonder hem. Keert terug? 30 jaar om rechten op te eisen Zoals nooit weggeweest -> Leer commorientes - Erven niet van elkaar Niet onwaardig zijn o Limitatief in de wet omschreven oorzaken van onwaardigheid o Ontzetting uit ouderlijk gezag kan leiden tot onwaardigheid m.b.t. nalatenschap kind of echtgenoot -> Gehele ontzetting -> Gedeeltelijke ontzetting: Rechtbank beslist: erfrecht bij deel waaruit ze worden ontzet DE ORDEN VAN ERFOPVOLGING Wat is een orde? = -> Een geheel van erfgenamen die (samengenomen) andere uitsluiten (of worden uitgesloten), ongeacht de graad t.o.v. de erflater Indeling o.b.v. bloedverwantschap van erflater 4 orden Strikte hiërarchie tussen de verschillende orden - Uitz. Kloving o Eerste orde = De afstammelingen van de overledene 23 = Descendenten o Tweede orde Ouders overledene, indien zij tot de nalatenschap komen samen met (half)broers of (half)zussen of afstammelingen van deze (half)broers of (half)zussen De (half)broers en (half)zussen van de overledene De afstammelingen van de (half)broers en (half)zussen van de overledene o Derde orde = Alle ascendenten van de overledene -> Ook de ouders Niet 2e orde o Vierde orde = Alle bloedverwanten in de zijlijn tot en met de vierde graad - Niet 2e orde DE LIJN Bloedverwanten: - In rechte lijn: Stammen van elkaar af: * Ascendenten * Descendenten Gemeenschappelijke stamouder - In zijlijn: DE GRAAD o Bloedverwanten verder dan de vierde graad erven niet - Uitz. Plaatsvervulling o Binnen elke orde erft de dichtste in graad Uitz. Plaatsvervulling o Gelijken in graad verkrijgen een gelijk aandeel o Het aandeel van de verwerpende erfgenaam gaat naar de mede-erfgenamen van dezelfde orde en dezelfde graad PLAATSVERVULLING Wat? = De afstammelingen van een vooroverleden erfgenaam komen samen tot het erfdeel waarop hun ouder, grootouder… recht had o Fictie van de wet o Ze erven bij staken Niet bij hoofden = Al de afstammelingen die de plaats van de overleden erfgenaam vervullen, komen gezamenlijk en ten belope van diens erfdeel tot de nalatenschap -> Indien eenzelfde staak verscheidene takken heeft voortgebracht, geschiedt de onderverdeling in elke onderscheiden tak eveneens bij staken en delen de leden van dezelfde tak bij hoofden 24 Wie kan bij plaatsvervulling opkomen? o De afstammelingen van afstammelingen van de overledene o De afstammelingen van (half)broers en (half)zussen van de overledene o Afstammelingen van ooms en tantes van de overledene Voorwaarden voor plaatsvervulling o Degene wiens plaats men vervult, moet vooroverleden zijn of gelijktijdig overleden o De plaats van een verwerpende of onwaardige erfgenaam kan niet worden ingenomen -> Wat wel kan: De plaats van een afwezige Opkomen voor persoon wiens nalatenschap men - verworpen heeft Opkomen voor persoon t.a.v. wie men onwaardig was om van te erven KLOVING Wat? De nalatenschap wordt in twee gelijke delen verdeeld: o ½ voor bloedverwanten in vaderlijke lijn o ½ voor bloedverwanten in moederlijke lijn Wanneer? o Altijd vanaf de derde orde o Kleine kloving -> Tweede orde Techniek o Binnen elk van de lijnen -> Normale principes Dichtste in orde en graad Erfgenamen in dezelfde orde en graad erven evenveel o Als er geen erfgenamen zijn in de ene lijn, wordt hun deel geërfd door de erfgenamen in de andere lijn o Kloving doorbreekt de prioriteitsregel van de orden Voorbeeld. Erfgenamen uit de 3e orde in de ene lijn, sluiten erfgenamen uit de 4e orde in de andere lijn niet uit Mildering van het klovingsprincipe Lijn1 -> Ouder -> Ouder erft ook 1/3 van de goederen die 25 Lijn2 -> Zijverwant uit de 4e orde geërfd worden in de andere lijn Kleine kloving o Wanneer? Wanneer er naast een volle broer of zus ook een halfbroer of halfzus tot de nalatenschap komt Wanneer een halfbroer of halfzus van moederszijde en een halfbroer of halfzus van vaderzijde tot de nalatenschap komen -> 2 verschillende lijnen o Uitwerking De nalatenschap (of het gedeelte ervan dat niet toekomt aan de ouders van de erflater) wordt in 2 gelijke delen verdeeld tussen vaderlijke lijn en moederlijke lijn Volle broers en zussen erven dan in beide lijnen, terwijl halfbroers en halfzussen enkel erven in hun lijn TOEBEDELING -> Zie cursus ERFRECHT LANGSTLEVENDE ECHTGENOOT In samenloop met afstammelingen van de erflater o LLE krijgt het vruchtgebruik van de gehele nalatenschap o Afstammelingen krijgen de blote eigendom In samenloop met andere bloedverwanten dan afstammelingen van de erflater o LLE krijgt de volle eigendom van het deel van de eerst stervende in het gemeenschappelijk vermogen en het vruchtgebruik van diens eigen vermogen o Opm. Huwelijksvermogensrecht gaat altijd voor op erfrecht In een nalatenschap zonder erfgerechtigde bloedverwanten van de erflater o LLE krijgt de volledige nalatenschap in volle eigendom Omzetting van het vruchtgebruik van de LLE o Ratio: Remedie tegen blokkering van nalatenschap door het vruchtgebruik -> Tussen vruchtgebruiker en blote eigenaar bestaat geen onverdeeldheid o Concretisering van het omzettingsrecht -> Omzetting in: Volle eigendom van de met vruchtgebruik belaste goederen Geldsom 26 Gewaarborgde en geïndexeerde rente o Titularissen -> Afhankelijk van aan wie de blote eigendom toebehoort: Aan afstammelingen of geadopteerde kinderen erflater LLE + Blote eigenaars Geen termijn Andere personen Enkel LLE Kan tevens (te allen tijde) de afkoop eisen van de blote eigendom van zgn. ‘preferentiële goederen’ Vordering binnen vervaltermijn van 5 jaar na openvallen van nalatenschap Het recht om de omzetting te vorderen kan niet ontnomen worden aan: De afstammelingen uit vorig huwelijk van de vooroverleden echtgenoot De LLE m.b.t. de preferentiële goederen o Waardering van het vruchtgebruik Feitenkwestie Waarde Opbrengst van de goederen De eraan verbonden schulden en lasten Vermoedelijke levensduur vruchtgebruiker Ouder o Opm. = Minder waard Tweede huwelijk erflater -> LLE wordt geacht ten minste 20 jaar ouder te zijn dan de oudste afstammeling uit het eerste huwelijk Kinderen uit 1e huwelijk: Zullen minder moeten betalen bij afkopen ANOMAAL ERFRECHT = = Wettelijke terugkeer Erfrecht van de ascendenten -> Erven, met uitsluiting van alle andere erfgenamen, de goederen door hen geschonken aan hun kinderen of afstammelingen -> Voorwaarden: De erflater is zonder nakomelingschap gestorven De geschonken goederen zijn nog in natura in de nalatenschap van de erflater aanwezig Indien verkocht: Ascendenten bekomen nog verschuldigde verkoopprijs o Opm. Je kan er niet van afzien -> Beding niet-opengevallen nalatenschap o De conventionele terugkeer: Mensen doen schenking, in schenkingsakte voorwaarden wanneer goed terugkeert Aanvaarden van de schenking = Aanvaarden conventionele terugkeer 27 AANVAARDING EN VERWERPING VAN DE NALATENSCHAP Principe -> Drievoudig keuzerecht Zuivere aanvaarding o Uitdrukkelijk -> Via een akte o Impliciet Door de goederen in bezit te nemen of te beheren Meer dan daad van behoud Meer dan daad van voorlopig beheer Binnen de 30 jaar na het overlijden o Retroactief -> Vanaf het overlijden treedt de aanvaardende erfgenaam in de rechten en plichten van de overleden o Definitief o Niemand is verplicht de nalatenschap (zuiver) te aanvaarden -> Uitz. Gedwongen aanvaarding na heling Verwerpen Verwerping van de nalatenschap o Verwerping wordt nooit vermoed - Verklaring griffie rechtbank eerste aanleg = Geldigheid o Nalatenschap van nog levende persoon kan niet worden verworpen o De verwerpende erfgenaam wordt vermoed nooit erfgenaam geweest te zijn: zijn erfdeel komt toe aan zijn mede-erfgenamen, zonder plaatsvervulling o Ouders hebben machtiging nodig om namens hun kinderen te verwerpen Wettelijke vertegenwoordiging Voorwaarden ouderlijke beheer Machtiging zwaarwichtige handelingen Aanvaarding onder voorrecht van boedelbeschrijving De erfgenaam is slechts gehouden tot betaling van de schulden en lasten van de nalatenschap tot het bedrag van de waarde der goederen die hij verkrijgt De boedels van erflater en erfgenaam worden niet vermengd o Hoe? Verklaring ter griffie rechtbank eerste aanleg, waar erfenis is opengevallen Bekendgemaakt in het B.S. Derdeschuldeisers zien dat er niet verhaald kan worden op persoonlijk vermogen aanvaarder 28 Verklaring moet voorafgegaan of gevolgd worden door een getrouwe en notariële inventaris van de goederen van de nalatenschap Termijn: 3 maanden + 40 dagen om zich te beraden: - Zuiver aanvaarden Verwerpen o Verplicht Telkens wanneer minderjarigen of beschermde meerderjarigen gerechtigd zijn Waneer erfgenamen van mening verschillen over het aanvaarden of verwerpen van een aan hun onbesliste rechtsvoorganger toekomende nalatenschap VEREFFENING EN VERDELING Algemeen Wanneer meerdere erfgerechtigden aanvaard hebben -> Onverdeeldheid o De verdeling kan te allen tijde gevorderd worden o De verdeling kan conventioneel worden uitgesteld, telkens voor max. 5 jaar 3 vormen van verdeling o Minnelijke verdeling Verdelen in zodanige vorm en bij zodanige akte als zij dienstig oordelen Onroerende goederen -> Authentieke akte o Bijzonder minnelijke verdeling Minnelijk, maar onder gerechtelijk toezicht Wanneer er een minderjarige of beschermde meerderjarige mede-eigenaar is De verdeling geschiedt door een notaris, onder voorzitterschap en met goedkeuring van de vrederechter o Gerechtelijke verdeling Wanneer? Als er ambras is 1 van de mede-eigenaars weigert in te stemmen met de verdeling Er rijzen geschillen over de wijze van verdeling (of over de wijze om de verdeling te beëindigen Meest gerede partij vordert gerechtelijke verdeling voor rechtbank van 1e aanleg Rechtbank wijst 1 of 2 notarissen aan Plus een notaris om de niet-verschijnende of weigerende partijen te vertegenwoordigen De aanwezige notaris maant de belanghebbenden aan om: 29 - Aanwezig te zijn bij de opmaak van het proces verbaal van de opening der werkzaamheden - Hem alle nuttige inlichtingen te verschaffen Verdeling in natura Maar de rechtbank beveelt de openbare verkoop van goederen die niet gevoeglijk kunnen worden verdeeld Indien de roerende en onroerende goederen niet openbaar worden verkocht -> Aangewezen notaris Vijfvoudige opdracht Opmaak van de boedelbeschrijving Opmaak van de rekeningen die de deelgenoten elkaar verschuldigd mochten zijn Vorming van de algemene massa Samenstelling van de kavels Afrekening met elk der deelgenoten Nadat de roerende en onroerende goederen geschat of verkocht zijn, maakt de notaris in een staat van vereffening het ontwerp van verdeling op, waarbij eventueel een proces verbaal van beweringen en zwarigheden wordt gevoegd Wanneer niet akkoord met staat van vereffening De rechtbank beslist de geschillen: Ofwel homologeert zij de staat van vereffening zonder meer Ofwel vraagt ze de notaris om een aanvullende staat of een staat overeenkomstig haar richtlijnen Betaling van de schulden o Iedere erfgenaam kan, voor verdeling in natura, de verkoop van de onverdeelde goederen vorderen, zo dit is nodig ter voldoening van de schulden en lasten van de nalatenschap o Na verdeling dragen mede-erfgenamen onderling bij in de betaling van de schulden en lasten van de nalatenschap -> Naar evenredigheid van wat hij daaruit ontvangt o Schuldeisers van de overleden hebben het recht de afscheiding van de boedels te vorderen Mogelijk zich bij voorkeur op de goederen van de nalatenschap laten betalen Voor de persoonlijke schuldeisers van de erfgenaam o Schuldeisers van een erfgenaam kunnen de boedelafscheiding niet vorderen, maar hebben het recht om (op eigen kosten) in de verdeling tussen te komen = Preventief recht van verzet <-> Repressieve actio pauliana Gevolgen van de verdeling 30 Iedere erfgenaam wordt geacht alleen en onmiddellijk te zijn opgevolgd in alle goederen die in zijn kavel zijn begrepen of die hem bij veiling ten deel zijn gevallen en nooit de eigendom van de andere goederen van de nalatenschap te hebben gehad = Declaratoir karakter -> Alsof er nooit enige onverdeeldheid heeft bestaan Nietigheid van de verdeling o Geweld o Bedrog o Benadeling voor meer dan en vierde = Relatieve nietigheid ERFRECHTELIJKE RESERVE EN BESCHIKBAAR DEEL Relevantie Wanneer de erflater bij schenking of testament over zijn goederen heeft beschikt Beschikbaar deel = Het gedeelte van de nalatenschap waarover de erflater bij schenking onder de levenden of bij testament vrij kon beschikken, zonder het voorbehouden deel (de reserve) van de reservataire erfgenamen te schenden Reserve o Reservataire ergenamen De descendenten De ascendenten De langstlevende echtgeno(o)t(e) o Omvang -> Zie schema o Reserve van de langstlevende echtgenoot ½ vruchtgebruik = Abstracte reserve Minstens het vruchtgebruik van de gezinswoning en het aldaar aanwezige huisraad = Concrete reserve D. ALIMENTATIE DIVERSE CATEGORIEËN ONDERHOUDSVERPLICHTINGEN De gemeenrechtelijke familiale alimentatieplicht Tussen welke personen? o Tussen bloedverwanten in rechte lijn 31 -> Anderen: De omzetbare natuurlijke verbintenis -> Burgerrechtelijk Zijlijn Biologische vader bij overspelig kind o Tussen schoonouders en schoonkinderen -> Diverse oorzaken van verval Wanneer de schoonvader of schoonmoeder een 2e huwelijk aangaat Wanneer de zoon of dochter die de aanverwantschap deed ontstaan en de kinderen uit het huwelijk geboren, overleden zijn Wanneer het huwelijk van kind en schoonkind ontbonden is door echtscheiding Voorwerp van de onderhoudsverplichting o Levensonderhoud = Alimentatie Alles wat noodzakelijk is om een menswaardig bestaan te leiden Impliceert minimalistische levensstandaard Grondvoorwaarden voor het recht op levensonderhoud o Alimentatie wordt slechts toegestaan naar verhouding van feitelijke gegevens De behoeften van de schuldeiser Het vermogen van de schuldenaar -> Geen abstracte gegevens -> Diegene die het geld nodig heeft, moet behoeftig zijn o Het bedrag van het onderhoudsgeld is afhankelijk van de ‘draagkracht’ van SE en SA Gezinslasten Gezinsinkomen -> Fluctuerende gegevens Inzake levensonderhoud bestaan geen oorzaken van onwaardigheid van de SE o 1 wettelijke uitzondering -> De (volledig) ontzette ouder Kenmerken o Wederkerig o Van dwingend recht Niet van openbare orde Verzaken alleen mogelijk voor het verleden Overeenkomsten kunnen geen afbreuk doen aan de wettelijke principes o Veranderlijk Inkomsten SA Behoeften SE o Persoonlijk Actief Passief = Niet overdraagbaar 32 o Maandelijkse uitkeringen zijn ten dele niet vatbaar voor beslag Pluraliteit van onderhoudsplichtigen Hiërarchie Geen samenloop Zelfde rang? Niet hoofdelijk Niet in solidum 1. 2. 3. 4. 5. -> Slechts zijn deel Persoonlijk karakter De echtgenoot De ex-echtgenoot De ouders De bloedverwanten in rechte lijn De aanverwanten o Bloedverwanten voor aanverwanten - o Dichtere graad voor verdere Ouders > Grootouders Kinderen > Kleinkinderen Kinderen > Ouders - o Descendenten voor ascendenten - Ouders Kinderen > > Schoonouders Schoonkinderen Pluraliteit van onderhoudsgerechtigden Globaal dezelfde regels als voor pluraliteit van onderhoudsplichtigen Niet: Eerst kinderen en echtgenote, dan pas ex-echtgenote 1. 2. 3. 4. ↓ Samenloop Lasten van het huwelijk Opm. Er zijn ook argumenten om samenloop niet te aanvaarden -> Het verschil: Van openbare orde Niet van openbare orde De echtgenoot en de niet-zelfstandige kinderen De gewezen echtgenoot De bloedverwanten in rechte lijn De aanverwanten Verhaal o De onderhoudsplichtige heeft geen verhaal op de onderhoudsgerechtigde Criterium -> Behoeftigheid Geld nodig, dus opgesoupeerd Uitz.: Bedrog o De onderhoudsgerechtigde heeft een verhaal op zijn medeschuldenaar Voor de som die zijn aandeel overtreft Persoonlijk karakter o De derde-betaler heeft een verhaal op de onderhoudsplichtigen(n) 33 Verjaart na 10 jaar o Het OCMW -> Verhaalrecht voor kosten maatschappelijke dienstverlening Gerechtelijke verwezenlijking/ afdwinging van de onderhoudsplicht o Wanneer? - Bij gebrek aan vrijwillige naleving o Hoe? Via een rechtsvordering -> Veroordeling tot (maandelijks) onderhoudsgeld -> Vooraf te betalen -> Geen automatische indexering Moet je vragen - ↓ Uitzonderlijk kan de rechter de uitvoering in natura bevelen = SA toelaten SE in huis te nemen en hem aldaar kost en onderhoud verschaffen Waneer de SA bewijst dat hij de uitkering niet kan betalen Waneer de vader of moeder (aangesproken door het kind) dit aanbieden o Bevoegde rechter -> De vrederechter o Gedinginleidend stuk -> Verzoekschrift op tegenspraak o Alternatief voor een gerechtelijke procedure = -> Oplossing die gedragen wordt door alle partijen Bemiddeling in familiezaken o Retroactief vorderen van onderhoudsgeld Adagium: Aliments n’arréragent pas Mogelijk, ondanks adagium = -> Onderhoudsgeld laat geen achterstallen Weerlegbaar vermoeden van niet-behoeftigheid Opm. Verjaringstermijn van 5 jaar Nuancering: Vordering tot tenuitvoerlegging (10 jaar) door authentieke titel: - Vonnis - Not. akte o De herziening van een rechterlijke beslissing Nieuwe feiten = Nog niet bekend op het ogenblik van de uitspraak Wel? -> Mogelijkheid heropenen van de debatten Gewijzigde omstandigheden o Gedwongen tenuitvoerlegging? Door beslag of via sommendelegatie Door tussenkomst van de DAVO o Beslag -> Logge procedure: Omslachtig Duurt lang Onbeperkt beslag op de inkomsten van de schuldenaar 34 -> Supervoorrecht van de alimentatieschuldeiser Wat blijft over voor de andere schuldeisers? Enkel het eventuele restant Berekening beslagbaar gedeelte loon schuldenaar Aftrek volledig bedrag onderhoudsgeld of sommendelegatie o Sommendelegatie Geen automatisme -> Wettelijk voorzien voor diverse, maar niet voor alle onderhoudsverplichtingen o Voor problemen inzake samenloop -> Bericht van delegatie ter griffie van de rechtbank van eerste aanleg wordt gevoegd bij de berichten van beslag -> Wie zal er eerst betaald worden? Rangschikking o DAVO bij FOD Financiën Toepassingsgebied: Vastgesteld door: Onderhoudsgelden voor kinderen, echtgenoten of samenwonenden Uitvoerbare gerechtelijke beslissing Uitvoerbare minnelijke schikking Familierechtelijke overeenkomst voorafgaand aan een EOT Dubbele functie: Toekennen van voorschotten: -> -> Bij wanbetaling van minimum 2 termijnen in de laatste 12 maanden Maximum € 175 per maand Inning/ invordering onderhoudsgelden I.p.v. onderhoudsgerechtigde Grens = Leefloon Vordert in voor zijn rekening en in zijn naam Kan dus beslag laten leggen o Strafsanctie bij wanbetaling alimentatie -> Voorwaarden voor familieverlating: Een definitieve rechterlijke veroordeling tot betaling van een uitkering of sommendelegatie Kracht van gewijsde Wanneer de SA meer dan 2 maanden vrijwillig in gebreke blijft te betalen Drie bijzondere onderhoudsverplichtingen Bijzondere onderhoudsplicht van de ouders o Kenmerken Eenzijdig Materieel en moreel Het kind moet de levensstandaard van zijn ouders kunnen delen 35 Tijdelijk o Loopt door na de meerderjarigheid van het kind, ‘indien de opleiding niet voltooid is’ Normale voortgang van de studies Bisjaar wordt getolereerd -> Rechter beslist hier zelf 2 en 3 bisjaren wordt moeilijker over Veranderen van richting kan ook 1 maal Einde na einddiploma hoger onderwijs dat toegang geeft tot arbeidsmarkt Master behoort tot de opleiding MaNaMa kan ook verplicht gefinancierd worden, voor zover zij verband houden met eerdere studies Niet voor niet-noodzakelijke meeruitgaven o Wordt een gebrek aan wederzijds respect bestraft? -> Rechtspraak is niet eensluidend Sommige rechters zijn hier gevoelig voor -> Opm. Je kan niet zeggen dat kind onwaardig is! o Invordering Door het meerderjarige kind zelf Door de andere ouder Die het ouderlijk gezag uitoefent Het minderjarige kind zelf Via een voogd ad hoc Bijzondere onderhoudsplicht van de stiefouder o Persoonlijke plicht voor stiefouder na het overlijden van de hertrouwde ouder o Begrensde plicht -> Uitkering kan niet méér bedragen dan hetgeen de stiefouder verkregen heeft uit de nalatenschap of bij wijze van huwelijksvoordeel, schenking of testament Bijzondere onderhoudsvordering tegen de vermoedelijke verwekker o Nut -> Hiermee kan de moeder onderhoudsgeld verkrijgen, zonder rechten toe te kennen aan vader o Ontvankelijkheid Moederschap vastgesteld Vaderschap niet o Gegrondheid: ‘Gemeenschap’ met de moeder gedurende het wettelijk tijdvak van de verwekking = 300e – 180e dag voor geboorte o Bewijs van gemeenschap -> Alle wettelijke middelen Getuigenbewijs Voorbeeld. Dat moeder relatie had met die man DNA Beslecht de zaak onmiddellijk o Tegenbewijs = Bewijs van niet-vaderschap -> Alle wettelijke middelen 36 o Meerdere mannen kunnen worden aangesproken, maar slechts 1 kan tot uitkering veroordeeld worden -> Je bent beter het kind van niemand, dan het kind van iedereen o Procedure Persoonlijke vordering kind Rechtbank van eerste aanleg Verzoekschrift op tegenspraak Geen vervaltermijn -> Vroeger wel -> Ratio: -> Opm. Gegrondheid -> -> Moeder als wettelijke vertegenwoordiger (Bijzondere onderhoudsvordering) Discriminatie Getuigenbewijs niet betrouwbaar na lange tijd 5 jaar Voor max. 5 jaar retroactief onderhoudsgeld o Gevolgen van een geslaagde vordering Veranderlijke uitkering Last ervan gaat over op de nalatenschap van de uitkeringsplichtige Geen uitkering meer verschuldigd na erkenning of adoptie -> Vermoedelijke verwekker kan terugbetaling vorderen van de erkenner voor na de erkenning betaalde bedragen Ontstaan van huwelijksbeletselen Onderhoudsvorderingen ten laste van de nalatenschap o Ongelukkige combinatie van een statisch en een dynamisch element Statisch = Erfrecht Dynamisch = Onderhoud o 2 categorieën begunstigden Onderhoudsvordering van de langstlevende echtgenoot Nut indien deze niet erft Ook na scheiding van tafel en bed Enkel voor onschuldige echtgenoot Onderhoudsvordering van de ascendenten Erflater overleden zonder nakomelingen Slechts ten belope van de erfrechten die de ascendenten verliezen ten gevolge van giften aan de LLE Kunnen volledige nalatenschap omvatten Opm. Ascendenten enkel reservatair als er geen afstammelingen zijn = Verlies van erfrecht -> Compensatie o Gemeenschappelijke kenmerken Behoeftigheid bij overlijden is vereist Uitkering is een last van de nalatenschap 37 Zekerheidsverschaffing, waarbij de erfgenamen kiezen hoe zij de uitbetaling waarborgen Inleiding van de vordering binnen het jaar na het overlijden RECHT OP PERSOONLIJK CONTACT Samenhang met ouderlijk gezag = Het eigenlijke gevolg van afstamming -> Als er maar 1 ouder het ouderlijk gezag uitoefent, dan heeft de andere recht op persoonlijk contact o Terminologie Bezoekrecht - Te eenzijdig Omgangsrecht Wederkerig Recht op persoonlijk contact - Wettelijke term o Wettelijke basis o Verdragsrechtelijk gewaarborgd EVRM Kinderrechtenverdrag Maar in België is het niet mogelijk voor het kind om zelf het persoonlijk contact te vorderen = Procesonbekwaamheid -> Niet conform? Geen directe werking o Titularissen Principieel contactgerechtigd = Er wordt verondersteld dat zij al een bijzondere affectieve band met het kind hebben Ouder Enkel de ouder die het ouderlijk gezag niet uitoefent = Regime van exclusief ouderlijk gezag <-> Regime gezamenlijke gezagsuitoefening -> Verblijf -> Huisvesting Grondslag: Bloedband -> Principieel contractrecht: * De oorspronkelijke ouder na adoptie * De uit het ouderlijk gezag ontzette ouder Ouderlijk gezag Kan enkel om ‘bijzonder ernstige redenen worden geweigerd Grootouder Subsidiair t.o.v. het recht van de ouder Eenvoudigere weigering Gegrond op het natuurrecht * Oorspronkelijke grootouders behouden hun principieel omgangsrecht, zelfs na volle adoptie 38 * Adoptieve grootouders hebben enkel een principieel omgangsrecht na volle adoptie Kan worden ontzegd ‘in het belang van het kind’ bij degene die zich verzet tegen het omgangsrecht - Bewijslast Virtueel contactgerechtigd = Bijzondere affectieve band bewijzen Derden Moeten zelf een ‘bijzondere affectieve band’ met het kind aantonen Hun contactrecht kan steeds worden geweigerd in het belang van het kind Voorbeeld. De lesbische ex-partner van de moeder = De mee-moeder o Modaliteiten Heel veel mogelijkheden Worden best nauwgezet en gedetailleerd overeengekomen of in het vonnis bepaald, om latere betwistingen te vermijden o Procedure Bevoegde rechter In principe -> De jeugdrechtbank Aantal bijzondere contentieux -> Vrederechter -> Voorzitter rechtbank 1e aanleg Komen in de praktijk zeer veel voor Discussie -> Nee Ja Kunnen grootouders en derden tussenkomen in een procedure ex 1280 Ger.W. te bekomen? Juridisch Om proceseconomische redenen Om tegenstrijdige beslissingen te vermijden Gedinginleidend stuk: Voor de jeugdrechtbank Horen van het kind -> Bijzondere rechtspleging bij de jeugdrechtbank = Verzoekschrift Hoormogelijkheid voor elke minderjarige met onderscheidingsvermogen De rechtbank poogt de partijen te verzoenen en verstrekt hen alle nuttige inlichtingen -> In het bijzonder: Bemiddeling Eventuele schorsing van de procedure (Max. 1 maand) Maatregel alvorens recht te oden of voorlopige regeling van de toestand is mogelijk, zelfs ambtshalve Na een voorlopige regeling moet de zaak uiterlijk binnen het jaar opnieuw worden onderzocht, op een latere zitting, onverminderd een nieuwe oproeping op een vroegere datum 39 Permanente saisine - = Voortdurende aanhangigheid Zonder ambtshalve doorhaling Tot meerderjarigheid of ontvoogding van de betrokken kinderen o Sancties bij niet-naleving Misdrijft niet-afgifte van het kind -> Schadevergoeding Fysieke dwang -> Grote nieuwigheid: Correctionele straf Kind moet mee, ook al wil het niet Manu militare Dwangsom ► Ingeval 1 ouder weigert de rechterlijk beslissing of overeenkomst bij EOT na te leven, kan de zaak opnieuw voor de rechter worden gebracht die laatst kennis heeft genomen van de vordering -> Uitspraak ‘met voorrang boven alle andere zaken’ Nieuwe onderzoeksmaatregelen nemen Een poging tot verzoening ondernemen De partijen bemiddeling voorstellen - Niet in geval van dringende noodzakelijkheid ► De rechter kan steeds Nieuwe beslissingen nemen Het slachtoffer (= degene wiens recht op persoonlijk contact geboycot wordt) toestaan een beroep te doen op dwangmaatregelen en – indien hij zulks nodig acht – de personen aanwijzen die gemachtigd zijn de gerechtsdeurwaarder te vergezellen voor de uitvoering van zijn beslissing Een dwangsom uitspreken -> Supervoorrecht: Grenzen beslag gelden niet ► De beslissing is van rechtswege uitvoerbaar bij voorraad ► In geval van absolute noodzaak, kunnen de dwangmaatregelen via eenzijdig verzoekschrift worden bekomen -> De verzoeker moet staven: De weigerende partij werd aangemaand haar verplichtingen na te komen De weigerende partij heeft zich verzet tegen de tenuitvoerlegging 40 2. ADOPTIE EN VOLLE ADOPTIE I. ALGEMEEN A. = DEFINITIE Instelling die, ten gevolge van een rechterlijke beslissing, een band schept tussen 2 individuen, met gevolgen gelijkaardig aan de afstammingsband o Werkt constitutief -> o Vroeger ook via adoptieakte Niet retroactief -> Afgeschaft o Onderscheid: Gewone adoptie: - Je krijgt alleen band met adoptant(en) Je treedt niet in familie, je blijft in oorspronkelijke B. Volle adoptie: - Trekt u weg van oorspronkelijke familie - Je komt terecht in de familie die u vol adopteert HISTORIEK Evolutie in de doelstelling van de adoptie o 19e eeuw -> Erfgenaam bezorgen aan kinderlozen e o 20 eeuw -> Ouder bezorgen aan kinderen o 21e eeuw -> Jeugdbeschermingsmaatregel als ultieme remedie = Ultieme middel om kind uit oorspronkelijk milieu te halen en in nieuw te plaatsen -> Werd daar niet goed behandeld -> Buitenland: Aantonen dat het bij u beter af is Subsidiair - De oorspronkelijke afstamming is primair Verdragsrecht Geen recht op adoptie o Art. 8 EVRM -> -> Familie- en gezinsleven (ook na adoptie) wordt gewaarborgd Kan niet aangevoerd worden om kind te adopteren o Voornaamste overweging -> Art. 21 I.V.R.K. = Het belang van het kind Huidige adoptiewetgeving o Federale wetgeving o Regionale wetgeving = Decreten 41 II. INTERN RECHT A. GRONDVOORWAARDEN VOOR ADOPTIE Preliminair Volle adoptie -> Minderjarig (< 18 jaar) bij neerlegging van het verzoekschrift tot volle adoptie bij de griffie van de bevoegde rechtbank Algemeen o Wettige redenen -> Niet: - Adoptie van de echtgenoot/ concubant Adoptie van het eigen kind = Adoptie door de genetische moeder van een draagkind -> Ingeplante eicel Verboden Grootouderadoptie Indien ze een bestaande toestand bevestigt De ouders van de adoptandus zijn overleden of hebben zich geruime tijd niet bekommerd om hun kind o Het hoger belang van het kind en met eerbied voor de fundamentele rechten die het o.g.v. het internationaal recht toekomen o Wettige belangen -> Weegt voordeel van de adoptie wel op tegen nadeel? Adoptant Geadopteerde Echtgenoot adoptant/ adoptandus Kinderen adoptant Ouders adoptandus Volle stiefouderadoptie In hoofde van de adoptant(en) o Op het vlak van hun burgerlijke staat: Voor eenpersoonsadoptie Voor een gehuwd koppel -> Geen vereisten Opm. Sinds enkele maanden opengesteld voor personen van hetzelfde geslacht Voor een ongehuwd koppel -> Samenwonenden 2 personen die een verklaring van wettelijke samenwoning hebben afgelegd of 2 personen die op een permanente en affectieve wijze samenwonen sedert tenminste 3 jaar op het tijdstip van de indiening van het verzoek om adoptie, -> Geen vereisten 42 voor zover zij niet door een band van bloedverwantschap of aanverwantschap zijn verbonden die leidt tot een huwelijksverbod waarvoor de Koning geen ontheffing kan verlenen In leven op het ogenblik van het verzoekschrift Je mag sterven tijdens de procedure Geadopteerde moet ook in leven zijn op het ogenblik van het adoptievonnis Prenatale en postume adoptie = Onmogelijk o Op het vlak van hun leeftijd 25 jaar op het ogenblik van de indiening van het verzoekschrift Minimum 15 jaar ouder dan de geadopteerde Gunstregime voor stiefouder- en partneradoptie 18 jaar Minimum 10 jaar ouder dan de geadopteerde o Geschiktheidbeoordeling bij adoptie van minderjarigen De vereiste sociaalpsychologische eigenschappen Supermensen -> Worden geweldig gecontroleerd Beoordeeld door de jeugdrechtbank d.m.v. maatschappelijk onderzoek Voorbereiding, georganiseerd door de gemeenschap De stappen in de procedure - Informatie over: De juridische en andere gevolgen van de adoptie De mogelijkheid en het nut van nazorg na de adoptie Maatschappelijk onderzoek is niet verplicht voor adoptie van een kind Verwant tot in de derde graad met adoptant, diens echtgenoot of partner -> Impliciet de mogelijkheid voor verwanten om te adopteren Met wie de adoptant het dagelijkse leven deelt of een sociale en affectieve band heeft Toestemmingen o Van de geadopteerde -> Vanaf 12 jaar Bij uitspraak Tenzij: Geen verhaal tegen toestemmingsweigering - - Veto-recht Onbekwaam verklaard Verlengd minderjarig Zonder onderscheidingsvermogen o Van de echtgenoot of samenwonende partner van adoptant en geadopteerde Bij verschijning voor de rechtbank 43 Tenzij: - Onmogelijkheid - Geen gekende verblijfplaats Afwezig verklaard Verhaal tegen toestemmingsweigering is mogelijk o Van ouders of voogd van de minderjarige Beide ouders of de enige ouder Bedenktijd -> Pas mogelijk 2 maanden na de geboorte Worden geïnformeerd door (de sociale dienst van) de jeugdrechtbank Subsidiariteitsbeginsel De voogd - Indien: Er geen ouders zijn Beide ouders of de enige ouder: - Onmogelijkheid Geen gekende verblijfplaats - Afwezig verklaard Bij adoptie door de voogd: Van de toeziende voogd Bij tegenstrijdigheid van belangen -> Voogd ad hoc, aangewezen door de rechtbank Verhaal tegen een toestemmingsweigering door ouder(s) of voogd is mogelijk ► Hoe toestemmen of een toestemming weigeren? Persoonlijke verklaring voor de rechtbank Akte voor notaris of vrederechter ► Toestemming moet specifiek zijn: Voor gewone adoptie Voor volle adoptie ► Niet-verschijning voor rechtbank = Toestemmingsweigering ► Blanco-toestemming Door wie? Hoe? -> -> -> Ieder lid van de oorspronkelijke familie van het kind van wie de toestemming vereist is In de akte/ verklaring bepalen dat men: De identiteit van de adoptant(en) niet wenst te kennen In de procedure niet tussenbeide wenst te komen Aanwijzen van een vertegenwoordiger ► Intrekken van een gegeven toestemming -> Zelfde wijze geven toestemming 44 Slechts mogelijk tot de uitspraak van de adoptie Uiterlijk tot 6 maanden na indiening verzoekschrift tot adoptie ► Verhaal tegen toestemmingsweigering Adoptie kan toch worden uitgesproken Op verzoek van de adoptant(en) of het openbaar ministerie Indien de rechtbank oordeelt dat de weigering onverantwoord is -> Marginale toetsing B. Na toestemmingsweigering door ouder -> Grondig maatschappelijk onderzoek Niet meer om het kind bekommerd Gezondheid, veiligheid of zedelijkheid van het kind in gevaar gebracht PROCEDURE Art. 1231-1 t.e.m. 1231-25 Ger.W. Vroeger -> Veel gepubliceerde rechtspraak Nu -> Bijna geen Problemen van vroeger opgelost in de wet zelf Bevoegde rechtbank o Ratione materiae Jeugdrechtbank -> Adoptandus < 18 jaar Rechtbank eerste aanleg -> Adoptandus ≥ 18 jaar o Ratione loci inzake verzoeken tot adoptie -> Cascadesysteem = Woonplaats of gewone verblijfplaats van Adoptant(en) Geadopteerde Rechter van de plaats waar de adoptant(en) keuze van woonplaats doe(t)(n) Eenzijdig verzoekschrift o Indienen bij Jeugdrechtbank -> Adoptandus < 18 jaar Rechtbank van eerste aanleg -> Adoptandus ≥ 18 jaar o Te ondertekenen door de adoptant(en) of hun advocaat o Verplichte vermeldingen in het verzoekschrift Keuze van de adoptievorm Gekozen naam en voornamen geadopteerde Attest van gevolgde voorbereiding -> - Niet: Notaris Voorbereiding opgelegd door ‘de gemeenschap’ 45 Taken van de griffier en het openbaar ministerie o Griffier Geeft binnen 3 dagen na ontvangst, kennis van het verzoekschrift aan de afstammelingen van de geadopteerde Zendt het verzoekschrift binnen de 8 dagen naar de procureur des Konings o Openbaar ministerie De procureur wint alle nuttige inlichtingen in Het advies van: De ouders/ de (toeziende) voogd van de geadopteerde of vrederechter (of hun vertegenwoordiger) De kinderen van de adoptant(en) en van de geadopteerde, ≥ 12 jaar De opvangouder Eenieder die moest toestemmen en zijn toestemming heeft geweigerd (of hun vertegenwoordiger) -> Voor stuk ‘sociale ouder’ Instelling Familieleden 2 maanden -> Terugzenden aan griffier Het verzoekschrift Zijn advies en inlichtingen Maatschappelijk onderzoek wordt bevolen Bevel: Verslag neergelegd ter griffie binnen de 2 maanden na het bevel - Verplicht voor adoptie minderjarige Facultatief voor adoptie meerderjarige (Uitz. Wet) Oproeping van adoptant en geadopteerde (> 12 jaar) bij gerechtsbrief Binnen de 3 dagen Nadat zowel het verslag van het O.M. als dat van het maatschappelijk onderzoek zijn neergelegd Met het oog op kennisname binnen de 15 dagen door adoptant en geadopteerde Vaststelling zittingsdag -> Tussen de 15e en de 45e dag na de neerlegging Rechtspleging o Algemene principes Behandeling van de zaak in raadkamer Uitspraak van het vonnis in openbare terechtzitting o Fasen Verhoor van alle betrokkenen Iedereen die op enige wijze betroken is in de procedure 46 Ook de geadopteerde < 12 jaar -> -> In staat zijn mening te vormen Als de rechtbank beslist dat de minderjarige hiertoe niet in staat is, dan kan deze reageren door te vragen dat er vastgesteld wordt dat hij nog geen onderscheidingsvermogen heeft De minderjarige kan ervan afzien te worden gehoord -> Hij wordt door het horen geen partij Onderzoek door de rechtbank Is de goede keuze van adoptievorm gemaakt? Legaliteitscontrole Voorwaarden in de wet Opportuniteitscontrole Wettige belangen -> Als de adoptant niet zodanig bemiddeld is dat hij zijn oorspronkelijke kinderen niet kan voldoende onderhouden, dan zijn hun wettige belangen geschonden o Specifieke regels Wachttermijn Uitspraak van de adoptie kan niet vroeger dan 6 maanden na de neerlegging van het verzoekschrift Tenzij geadopteerde sedert meer dan 6 maanden is opgevoed door de adoptant(en) Wijziging van adoptievorm tijdens de procedure Mogelijkheid voor adoptant(en) Na nieuw verhoor Gegrond op ernstige redenen Overeenstemmend met het hoger belang van het kind Mits de steun van al wie heeft toegestemd Rechtsmiddelen Administratieve formaliteiten o Griffier zendt beschikkend gedeelte door naar ABS o ABS schrijft dit over in de registers C. GEVOLGEN VAN DE ADOPTIE o Alleen een overgeschreven vonnis/ arrest sorteert gevolgen o Retroactieve werking -> Vanaf de neerlegging van het verzoekschrift o Adoptievorm kiezen in functie van de gevolgen GEVOLGEN VAN DE GEWONE ADOPTIE 47 o Basisprincipes Geadopteerde blijft in zijn oorspronkelijke familie Geadopteerde wordt tevens kind van de adoptant Adoptieband strekt zich uit tot de afstammelingen van de geadopteerde Zullen erven in nalatenschap adoptant, indien geadopteerde vooroverleden Niet: Verwanten van de adoptant De band met de adoptant is de sterkste Voorbeeld. Huwelijk van gewoon geadopteerde, wordt afgeroepen als zoon/ dochter van de adoptant o Naam en voornaam Geadopteerde verkrijgt naam adoptant Bij adoptie door koppel van verschillend geslacht -> Naam man Bij adoptie door koppel van zelfde geslacht -> Keuze Keuzemogelijkheden Minderjarigen: Meerderjarigen: Dubbele naam: Oorspronkelijke naam Adoptieve naam Dubbele naam: Oorspronkelijke naam Adoptieve naam Behoud van de oorspronkelijke naam Familienaamsverandering geadopteerde geldt ook voor diens afstammelingen -> Meerderjarige kinderen geadopteerde kunnen verklaren hun oorspronkelijke naam te behouden Adoptant(en) kan/ kunnen in de loop van de procedure vragen dat de voornamen van de geadopteerde worden gewijzigd -> Geadopteerde > 12 jaar -> Toestemming nodig o Ouderlijk gezag Bij éénouderadoptie -> Gezag enkel voor de adoptant Uitz. Adoptie van een (adoptief) kind van de echtgenoot of persoon met wie de adoptant samenwoont -> Gezamenlijke gezagsuitoefening Bij adoptie door echtgenoten of samenwonenden Inrichting van de voogdij De enige adoptant of beide adoptanten zijn overleden De oorspronkelijke kunnen aan de jeugdrechtbank vragen dat het kind opnieuw onder hun ouderlijk gezag wordt geplaatst -> Voogdij neemt een einde -> Gezamenlijke gezagsuitoefening o Huwelijksbeletselen 48 7 Huwelijksbeletselen gegrond op de adoptie -> Laatste 2 niet absoluut Geen huwelijksbeletselen tussen de geadopteerde en de ouders van de adoptant Huwelijksbeletselen in de oorspronkelijke familie van de geadopteerde blijven integraal bestaan o Alimentatie Onderhoudsplicht in hoofde van de adoptant(en) t.a.v. de geadopteerde en diens afstammelingen Geadopteerde moet zijn adoptant aanspreken voor zijn oorspronkelijke ouders Criterium -> Levensstandaard Alimentatieplicht van geadopteerde en diens afstammelingen Geen afstammelingen -> Plicht = Last van de nalatenschap Criterium -> Behoeftigheid o Erfrecht Actief In geval van een geadopteerde erfgenaam = Geadopteerde erft zelf -> In zijn oorspronkelijke familie -> Van de adoptant(en) Niet: Fam. Passief In geval van een geadopteerde erflater, kinderloos overleden Anomaal erfrecht -> Goederen gekregen van ascendenten of adoptant(en) keren terug Overige goederen -> -> Vorm van kloving: ½ voor oorspronkelijke ½ voor adoptieve familie Verdelingscriteria in de wet GEVOLGEN VAN DE VOLLE ADOPTIE o Algemeen Geadopteerde en zijn afstammelingen hebben dezelfde rechten en plichten als een kind van de adoptant(en) Ten volle geadopteerde houdt op tot zijn oorspronkelijke familie te behoren Uitz. - Huwelijksbeletselen in oorspronkelijke familie blijven bestaan Recht op persoonlijk contact voor oorspronkelijke ouders en grootouders Volle stiefouderadoptie en volle partneradoptie o Ouderlijk gezag Volle stiefouderadoptie Volle partneradoptie -> Banden met oorspronkelijke ouder blijven = Gezamenlijke uitoefening 49 o Naam Geadopteerde verkrijgt naam van adoptant of adopterende man Keuze Geldt dan ook voor de later door hen geadopteerde kinderen = Sociale functie Bij gelijktijdige volle adoptie door personen van hetzelfde geslacht Wanneer één persoon het kind van zijn echtgenoot of partner van hetzelfde geslacht adopteert D. OPEENVOLGENDE ADOPTIES, HERROEPING EN HERZIENING VAN DE ADOPTIE HERROEPING o Enkel mogelijk bij gewone adoptie Om ‘zeer gewichtige redenen’ - T.a.v. 1 of 2 adoptanten Onwaardig gedrag Zeer slechte verstandhouding Niet: Louter meningsverschil Discussie Onverschilligheid Op verzoek van: De adoptant(en) De geadopteerde De procureur des Konings o Gevolgen Alle gevolgen van de herroepen adoptie verdwijnen Vanaf de overschrijving van de beslissing Niet: De huwelijksbeletselen Inrichting van de voogdij -> Tenzij kind opnieuw onder het ouderlijk gezag van (1 van) de oorspronkelijke ouders wordt geplaatst HERZIENING VAN DE ADOPTIE o Mogelijk voor gewone en volle adoptie Op vordering van Het O.M. Een lid van de oorspronkelijke familie (t.e.m. 3e graad) Uitsluitend indien bewezen Ontvoering van kinderen - Interlandelijke adoptie m.b.t. kinderhandel 50 Verkoop van kinderen Handel in kinderen Geen appreciatiebevoegdheid voor de rechter -> Ambtshalve o Gevolgen Herziene adoptie heeft geen gevolgen meer vanaf de overschrijving van het beschikkend gedeelte van het vonnis in de registers van de BS Statuut? -> -> Zelfde gevolgen als herroeping Naar analogie Juridisch vacuüm, maar kind juridisch niet in de steek laten NIEUWE ADOPTIE o Adoptie van een reeds (gewoon of ten volle) geadopteerd kind o Een persoon die reeds eerder door 2 adoptanten is geadopteerd, kan nogmaals (gewoon of ten volle) worden geadopteerd door de nieuwe echtgenoot of partner -> Mogelijk indien: - De adoptant(en) overleden is/ zijn De vorige adoptie herroepen of herzien is Er zeer gewichtige redenen bestaan die vereisen dat op verzoek van het OM een nieuwe adoptie wordt uitgesproken OMZETTING VAN GEWONE ADOPTIE IN VOLLE ADOPTIE o Ook nog mogelijk na de overschrijving van de beslissing in de registers o Op verzoek van de adoptant(en) Mits: De nodige toestemmingen Naleving van alle andere voorwaarden voor volle adoptie E. VASTSTELLING VAN DE AFSTAMMING NA ADOPTIE Ten aanzien van de adoptant(en) o Maakt ex nunc een einde aan de adoptie o Oorspronkelijke afstamming kom in de plaats van de adoptie via erkenning door adoptant Ten aanzien van een derde o De adoptie blijft bestaan Gewone adoptie -> Afstamming heeft slechts gevolgen voor zover zij niet strijdig zijn met de adoptie Strijdige gevolgen: Naam van de erkenner 51 - Ouderlijk gezag - Volle adoptie -> Niet: Levensonderhoud Erfrecht Afstamming genereert enkel huwelijksbeletselen o Overgangsbepaling = Art. 18 Wet 24 april 2003 De adoptie van het eigen buitenhuwelijks kind geadopteerd voor 6 juni 1987 wordt als niet verkregen beschouwd Mogelijkheden voor de man die dergelijk geadopteerd kind nadien erkent: -> Zijn erkenning zal alle gevolgen sorteren 52
