` How Mixed is the field of Mixed

T r a n s f u s i e
i n
B e e l d
‘How Mixed is the field of Mixed-field
reactions’
Auteurs
P. C. Ligthart, J.A.C.M. van der Mark en C.C. Folman
Trefwoorden
Mixed-field reacties
(Tijdschr Bloedtransfusie 2013:6;27-9)
Inleiding
In de bloedgroepenserologie worden soms zogenoemde mixed-field reacties gevonden. Bij dit reactietype is een gedeelte van de erytrocyten geagglutineerd
terwijl een ander deel van de erytrocyten niet geagglutineerd is (losse erytrocyten). Met de kolomtechnieken van de firma’s Biorad-Diamed en Ortho, is
het herkennen van mixed-field reacties eenvoudiger
dan bij gebruik van een buisjesmethode. Voor het
herkennen van een mixed-field reactie met behulp
van een buisjesmethode heb je een microscoop nodig
en ervaring in het beoordelen van dit type reacties.
Bij een kolomtechniek wordt er een scheiding gemaakt tussen geagglutineerde erytrocyten boven in
de kolom en niet-geagglutineerde erytrocyten onderin
de kolom. Hierdoor is een mixed-field reactie zowel
met het blote oog als met afleesapparatuur eenvoudig
te herkennen.
Een mixed-field reactie kan optreden als er sprake is
van een mengsel van verschillende erytrocytenpopulaties, maar kan ook voorkomen bij erytrocyten
die tot dezelfde erytrocytenpopulatie behoren. Bij
het vaststellen van de antigeentypering kan het van
belang zijn een gemengde celpopulatie te onderscheiden van de aanwezigheid van één enkele celpopulatie, daarnaast kunnen mixed-field reacties tijdens
de antistofidentificatie informatief zijn voor het
vaststellen van de specificiteit van een antistof.
Oorzaken van mixed-field reacties bij
antigeenbepalingen
Bij onderzoek naar de antigeentypering van een
patiënt kan bij de aanwezigheid van twee erytrocytenpopulaties een mixed-field reactie waargenomen
worden. De meest voorkomende oorzaak van zo’n
mixed-field reactie is een recente erytrocytentransfusie. Indien een antigeenbepaling verricht wordt na
t i j d s c h r i f t
v o o r
b l o e d t r a n s f u s i e een erytrocytentransfusie, en er een verschil is in de
antigeentypering tussen donor en patiënt, kunnen er
tijdens de antigeentypering twee populaties onderscheiden worden (zie Figuur 1, op pagina 28).
Ook na een stamcel- of beenmergtransplantatie
kunnen erytrocyten circuleren van de patiënt zelf en
van de donor en aldus bij typering tot een mixedfield reactie leiden.
Een veel zeldzamere oorzaak voor een mixed-field
reactie is de aanwezigheid van een aangeboren chimerisme waarbij één persoon twee verschillende erytrocytenpopulaties produceert. De oorsprong van dit type
chimerisme is de uitwisseling van hematopoïetische
stamcellen tussen twee niet-identieke embryo’s tijdens
de zwangerschap van een tweeling. De betreffende
persoon is dus deel van een tweeling en heeft tijdens
zijn/haar ontwikkeling bloedvormend weefsel van
zijn/haar broer of zus ontvangen.1 De tweelingzwangerschap hoeft niet altijd voldragen te zijn en
het is dan ook niet altijd bekend dat iemand ooit ‘in
utero’ een tweelingbroer of -zus heeft gehad.
Naast twee aparte celpopulaties, kan een mixed-field
reactie ook veroorzaakt worden door verlies van
bepaalde bloedgroepantigenen op een subpopulatie
van de erytrocyten. Dit kan bijvoorbeeld voorkomen
bij patiënten die lijden aan een hematologische
maligniteit, maar komt soms ook voor bij gezonde
personen.2 Verlies van de ABO-antigenen is de meest
voorkomende oorzaak van een mixed-field reactie
door dit fenomeen.
Een zwakke expressie van een bepaald antigeen op
de gehele erytrocytenpopulatie, bijvoorbeeld bij
expressie van een zwak RhD-antigeen, kan eveneens
resulteren in een mixed-field reactie. Door de zwakke
expressie zullen relatief weinig antistoffen gebonden
worden aan de erytrocyt en worden niet alle erytro-
vol.
6
nr.
1 - 2 0 13
27
T r a n s f u s i e
i n
B e e l d
Figuur 1. Een mixed-field reactie bij het typeren van het
D-antigeen veroorzaakt door aanwezigheid van twee erytrocytenpopulaties na transfusie van RhD-negatieve erytrocyten
aan een RhD-positieve ontvanger.
Figuur 2. Een mixed-field reactie bij het typeren van het RhDantigeen veroorzaakt door de aanwezigheid van één erytrocytenpopulatie met expressie van een zwak RhD-antigeen.
cyten geagglutineerd. Een voorbeeld hiervan is
weergegeven in Figuur 2.
Het grootste optische verschil tussen het resultaat te
zien in Figuur 1 enerzijds (twee erytrocytenpopulaties)
en het resultaat in Figuur 2 anderzijds (één erytrocytenpopulatie), is dat bij Figuur 1 het gedeelte van de
kolom tussen positief en negatief relatief schoon is
en geen erytrocyten bevat. Bij Figuur 2 is te zien dat
vrijwel door de gehele kolom erytrocyten te zien zijn
wat veroorzaakt wordt door kleine agglutinaties van
wisselende grootte. Bij Figuur 1 zijn er erytrocyten
die agglutineren en erytrocyten die niet agglutineren, terwijl bij Figuur 2 sprake is van agglutinaties
van verschillende grootte. In de praktijk is dit verschil
tussen één en twee erytrocytenpopulaties niet altijd
zo duidelijk zichtbaar als in dit voorbeeld.
een koude autoantistof die getest is met verschillende commerciële test-erytrocyten.
Behalve aspecifieke koude (auto)antistoffen zijn er
ook specifieke erytrocytenantistoffen bekend, waarvan beschreven is dat zij een mixed-field reactie
kunnen geven met test-erytrocyten. Het betreft antistoffen die gericht zijn tegen Lutheran-antigenen,
antistoffen tegen Sd(a) en antistoffen tegen anti-Xg(a).
Hierbij worden de mixed-field reacties veroorzaakt
door een wisselende expressie van de antigenen op
verschillende erytrocyten van één individu. De bevinding van zo’n specifiek mixed-field reactiepatroon
kan dus een aanwijzing zijn voor de specificiteit van
de te onderzoeken antistof.
Oorzaken van mixed-field reacties bij
onderzoek naar de aanwezigheid van
erytrocytenantistoffen
Bij onderzoek naar de aanwezigheid van erytrocytenantistoffen in het serum van een patiënt kunnen
mixed-field reacties optreden na incubatie van het
serum van de patiënt met een (commerciële) testerytrocyt afkomstig van één donor. Deze mixedfield reacties worden meestal gezien bij patiënten
met antistoffen van de IgM-klasse (voornamelijk
koude antistoffen). Een oorzaak voor dit verschijnsel
is niet bekend, mogelijk heeft dit te maken met het
temperatuur optimum en de aviditeit van de betreffende antistoffen. In Figuur 3 is een voorbeeld van
zo’n reactie weergegeven. Het betreft een serum met
28
vol.
6
nr.
1 - 2 0 13 Figuur 3. Een mixed-field lijkende reactie in kolom 4, 5 en 6.
In dit geval is er sprake van IgM-antistoffen die reactief zijn
met donorerytrocyten.
t i j d s c h r i f t
v o o r
b l o e d t r a n s f u s i e
De Nederlandse Vereniging voor Bloedtransfusie
Ontvangen
januari 2013,
januari
2013.
Conclusie
De Nederlandse Vereniging voor Bloedtransfusie (NVB) is opgericht
op 1210
december
1978.geaccepteerd
De vereniging30
heeft
ten doel
het bevorderen
van de kwaliteit van de onderzoek
bloedtransfusiegeneeskunde
in Nederland.
Tijdens
het erytrocytenserologisch
bij
De NVB kunnen
tracht dit zowel
doel te bij
bereiken
door het verzamelen
patiënten
de antigeentypering
alsen uitwisselen van informatie op het gebied van bloedtranst geven vavoorn deze kenniC
s vooor rrheaasrpleodenn dinedne tvoi remavd
anr eeesn vak tijdschrif t
f usieantistofonderzoek
geneeskunde, het vasmixed-field
tleg gen en uireacties
bij het
(Tijdschrift
voor Bloedtransfusie)
en het
beleggen
bijeenkomsten (o.a. het jaarlijkse NVB Symposium Transfusiegekomen.
De oorzaken
voor dit type
reacties
zijn van
divers
neeskunde).
Zij
onderhoudt
tevens
contacten
met
andere
op hetanalist
gebied van de bloedtransDhr.enP. verenigingen
C. Ligthart, senior
en kunnen variëren van de aanwezigheid van één of instanties
fusiegeneeskunde in binnen- en buitenland. De NVB tracht bovendien de belangen van haar leden - zowel collectief
Mw. J.A.C.M. van der Mark, senior analist
meerdere erytrocytenpopulaties tot de aanwezigheid
als individueel - te behartigen.
Mw. dr. C.C. Folman, hoofd laboratorium
van een wisselende antigeenexpressie binnen één
Het lidmaatschap van de NVB staat open voor een ieder die werkzaam is op, dan wel geïnteresseerd is in het gebied
erytrocytenpopulatie.
Voor
de
interpretatie
van
van de bloedtransfusiegeneeskunde in de ruimste zin van het woord. De NVB telt op dit moment ongeveer 700 leden.
Sanquin Bloedvoorziening
mixed-field
reacties
enerzijds van belang
meer
Aanmelding
kan bijisdehet
ledenadministratie
van de NVB
of via de website:
www.nvbtransfusie.nl
Divisie Diagnostiek
te weten over de achtergrond van de te onderzoeken
Afdeling Immunohematologische
Diagnostiek
patiënt
(transfusieverleden,
transplantatie
ondergaan,
Samenstelling
van het bestuur:
Toegevoegd
aan het bestuur:
Ledenadministratie:
Plesmanlaan 125 Sanquin Bloedbank regio Noordoost
onderliggend
lijden,
et cetera) anderzijds
kanBohemen,
het
Dr. J.J. Zwaginga,
voorzitter
M.R. van
Dr. L. van
hemovigilantieplatform
1066 CX Amsterdam
optreden
vanPampus,
mixed vice-voorzitter
field reacties richtinggevend
zijn
t.a.v. dhr. A. Heethuis
secretaris waarnaar menDrs.
vanis.den Bos, Tel.: 020 512 33 73
voorJ.A.S.
hetHoeks,
type antistoffen
opA.G.
zoek
Postbus 1191
Drs. J.W. Smeenk, penningmeester
hoofdredacteur TvB
9701 BD Groningen
E-mailadres: [email protected]
Dr. P.J.M. van den Burg, 2e secretaris
Prof. dr. A. Brand,
E-mail: [email protected]
Referenties
Dr. A.W.M.M. Koopman-van Gemert, lid commissie opleidingen
Correspondentie graag richten aan de eerste auteur.
1. Dunsford
CC, Hutchison
AM, et
Dr. P.A.W.I,teBowley
Boekhorst,
lid
Dr.al.
M. Adehuman
Haas,
commissie wetenschap
blood group chimera. Br Med J 1953;2 (4827):81.
´
Dr. cell
V.M.J.
2. Bianco T, Farmer BJ, Sarge RE, et al. Loss of red
A, Novotny,
B, and
Belangenconflict: geen gemeld.
adviseur
H antigens is frequent in myeloid malignancies. Blood
Financiële ondersteuning: geen gemeld.
2001;97(11):3633-9.
NVB wetenschaps- en onderwijsfonds
De NVB heeft een wetenschaps- en onderwijsfonds dat ondersteuning biedt voor een studiereis of werkbezoek op
het gebied van de bloedtransfusie in brede zin voor leden van de NVB of - op voordracht van een NVB-lid - voor
personen die geen lid zijn van de NVB. Studenten behoren nadrukkelijk tot deze laatste doelgroep. Subsidiënten
kunnen uit het buitenland afkomstig zijn.
Bij toekenning verplicht de subsidiënt zich tot het schrijven van een educatieve bijdrage of verslag op basis van de
studiereis of het werkbezoek dat in principe - na ‘peer review’ - wordt opgenomen in het Tijdschrift voor Bloedtransfusie.
Reis- en/of verblijfskosten worden vergoed tot een maximum van 1.500 euro per aanvrager. Congresbezoek komt
niet in aanmerking voor subsidiëring. Vanwege het beperkte maximumbedrag zal de subsidie van de NVB vaak
aanvullend zijn op andere financiering.
Aanvragen kunnen doorlopend worden ingediend en worden eenmaal per kwartaal beoordeeld. Steeds kan 1
aanvraag worden toegekend. Het bestuur behoudt zich het recht voor om een aanvraag aan te houden tot het
volgende kwartaal.
Nadere informatie, aanvraagformulieren en regelement zijn (in het Nederlands en het Engels) te vinden op de
NVB-website: www.nvbtransfusie.nl
t i j d s c h r i f t
v o o r
b l o e d t r a n s f u s i e vol.
6
nr.
1 - 2 0 13
29