Erytrocyten met bloedgroep O RhD- negatief niet zonder meer de

v r aa g
& a n t w o o r d
Erytrocyten met bloedgroep O RhDnegatief niet zonder meer de beste keus
voor een wisseltransfusie
Auteur
C.C. Folman
Trefwoorden
antagonisme, HZFP, serologisch onderzoek, wisseltransfusie
(Tijdschr Bloedtransfusie 2010;3:127-8)
Inleiding
Bij de hemolytische ziekte van de foetus en pasgeborene (HZFP) kan een gevaarlijk hoog gehalte aan
bilirubine, een hyperbilirubinemie, aanleiding zijn
voor een wisseltransfusie. De wisseltransfusie heeft
tot hoofddoel het verwijderen van de bilirubine.
Daarnaast kan het de hemolyse verminderen omdat, in het geval van een bloedgroepantagonisme, de
verantwoordelijke antistoffen (deels) verwijderd worden. HZFP kan veroorzaakt worden door passief van
moeder verkregen erytrocytenalloantistoffen tegen
antigenen op de erytrocyten van het kind. Naast immuungemedieerde HZFP kunnen er ook andere oorzaken voor hemolyse en/of hyperbilirubinemie zijn,
zoals hemoglobinopathiëen, erytrocytaire enzym- of
membraanafwijkingen of metabole stoornissen. Vaak
is er voor de wisseltransfusie enige haast geboden
en is een uitgebreid bloedgroepserologisch onderzoek niet haalbaar. De keus voor erytrocyten met de
bloedgroep O RhD-negatief ligt dan voor de hand.
Vraag
Is voor een wisseltransfusie een erytrocytenproduct
met bloedgroep O RhD-negatief altijd een goede keus?
Antwoord
De keus van de erytrocytentypering voor een wisseltransfusie hangt nauw samen met de oorzaak van de
HZFP. Hoewel zowel bij een ABO-antagonisme als bij
een RhD of ander antagonisme bloedgroep O altijd een
goede keus is, gaat dit niet op voor de keus voor RhDnegatief bloed. In sommige gevallen van HZFP is de
keus voor RhD-negatief bloed zelfs een verkeerde keus.
Bij HZFP is het van belang om de specificiteit van de
erytrocytenantistoffen vast te stellen zodat wisselbloed
geselecteerd kan worden dat negatief is voor het antigeen waartegen de antistoffen gericht zijn. Bij aanwe-
t i j d s c h r i f t
v o o r
b l o e d t r a n s f u s i e zigheid van anti-RhD-antistoffen, is RhD-negatief
bloed natuurlijk geschikt. Een aantal keer per jaar is een
wisseltransfusie echter nodig door de aanwezigheid van
andere irregulaire antistoffen dan anti-D. Uit de onderzoeksresultaten van de OPZI-studie blijkt het dan
in meer dan de helft van de gevallen (~60%) te gaan
om antistoffen anti-c, gevolgd door anti-K, anti-E en
in enkele gevallen andere specificiteiten.1 In de meeste
gevallen zal de aanwezigheid van erytrocytenantistoffen al bekend zijn vanuit de antistofscreening tijdens de
zwangerschap (in eigen laboratoriuminformatiesysteem
of elders, zie ook Tabel 1). In een aantal gevallen betreft het echter niet eerder bekende antistoffen waarbij
de specificiteit in de meeste gevallen (~60%) een anti-c
blijkt te zijn.1
De keus voor RhD-negatief bloed zal bij een c-antagonisme vrijwel altijd betekenen dat er c-positief bloed
geselecteerd wordt. RhD-negatief bloed is immers
meestal ccdee en brengt dus het c-antigeen tot expressie. Bij toediening van een c-positief product zal de hemolyse in stand gehouden worden of mogelijk verergeren. Bij anti-c-antistoffen zal gekozen moeten worden
voor een c-negatief product. Dit betekent dan weer dat
de donorerytrocyten vrijwel altijd RhD-positief zullen
zijn (CCdd is uiterst zeldzaam). Omdat het kind in de
meeste gevallen ook RhD-positief is, vormt dit geen
probleem.
Door middel van serologisch onderzoek met bloed
van moeder en kind kan aangetoond of uitgesloten
worden of sprake is van HZFP. In Tabel 1 wordt samengevat welk serologisch onderzoek verricht moet
worden bij verdenking op HZFP. Een positieve directe antiglobulinetest (DAT) bij het kind, die aangeeft
dat er antistoffen aan de erytrocyten gebonden zijn
en een positieve antistofscreening bij moeder, geven
aan dat nader onderzoek verricht moet worden.
vol.
3
nr.
4 - 2010
127
v r aa g
& a n t w o o r d
Tabel 1. Serologisch onderzoek bij moeder en kind bij verdenking hemolytische ziekte van de
foetus en pasgeborene (HZFP).
Onderzoek bloed moeder
-
-
-
ABO/RhD-typering
Screening op de aanwezigheid van irregulaire antistoffen en eventueel vervolgonderzoek
Bij Sanquin Diagnostiek kan navraag gedaan worden of er gegevens met betrekking tot irregulaire
antistoffen bekend zijn. Ook kan de TRIX-database geraadpleegd worden*
Kruisproef met plasma/serum van moeder tot kind 3 maanden oud is.
Onderzoek bloed kind
- ABO/RhD-typering
- Directe antiglobuline test (DAT)
- Eluaat (als DAT positief) **
- Kruisproef met bloed van het kind indien kind eerder getransfundeerd is (Cave: intra-uteriene transfusie)
*Bij verdenking op antistoffen tegen een laagfrequent antigeen (DAT kind positief, screening moeder negatief)
kan een kruisproef tussen serum/plasma moeder en erytrocyten van vader of kind verricht worden. Dit heeft
geen invloed op de typering van het te bestellen wisselbloed maar is wel informatief voor de oorzaak van HZFP
en van belang voor een volgende zwangerschap.
**Let bij verdenking op ABO-antagonisme op A- en/of B-testerytrocyten. Let op juiste testerytrocyten bij
antistoffen tegen laagfrequent antigeen.
Tot slot, als aanwijzing voor de praktijk:
Als voor het bestellen van een erytrocytenconcentraat voor een wisseltransfusie niet gewacht kan
worden op volledig bloedgroepserologisch onderzoek, moet gekozen worden voor een RhD-positief
product dat negatief is voor c, E en K (en dus niet
voor een RhD-negatief product) indien: moeder en
kind RhD-positief zijn, de screening bij moeder positief is en de DAT van het kind positief is.
Referentie
1. Koelewijn JM, Vrijkotte TG, Van der Schoot CE, Bonsel GJ,
De Haas M. Effect of screening for red cell antibodies, other
than anti-D, to detect hemolytic disease of the fetus and
newborn: a population study in the Netherlands. Transfusion
2008;48:941-52.
Ontvangen 21 juni 2010, geaccepteerd 20 september 2010.
Correspondentieadres
Mw. dr. C.C. Folman, hoofd laboratorium Erytrocytenserologie
Sanquin Diagnostiek
Immunohematologie Diagnostiek
Plesmanlaan 125
1066 CX Amsterdam
Tel.: 020 512 33 73
E-mailadres: [email protected]
128
vol.
3
nr.
4 - 2010
t i j d s c h r i f t
v o o r
b l o e d t r a n s f u s i e