Visie autisme - Begeleidingscentrum autisme

Visie autisme
Autisme
We zien autisme als een gevolg van een stoornis in de hersenen, als een ‘cognitief disfunctioneren’.
Autisme treft het gehele functioneren van de persoon. De concrete kenmerken verschillen van
individu
tot
individu.
De
manier
waarop
het
autisme
zich
manifesteert,
hangt
naast
persoonskenmerken ook samen met omgevingsfactoren (opvoeding, levensfase en bijhorende
opdrachten, gezinsleven en aard van het contact met ouders, stressfactoren, …)
Personen met autisme ondervinden moeilijkheden op vlak van:
-
taal en communicatie
-
contact, relatievorming en sociaal inzicht
-
verbeelding en inlevingsvermogen
-
sensorische gewaarwordingen
-
onvoorspelbaarheid en veranderingen
-
het zien en leggen van verbanden
-
transfer: het geleerde toepassen in nieuwe situaties
-
het opbouwen van een positief zelfbeeld
-
...
Cognitief functioneren, sociaal-emotioneel functioneren en autisme
Het intellectueel functioneren van personen met autisme kan variëren van hoogbegaafdheid tot
zeer ernstige verstandelijke beperking. Het IQ is in principe een voorspeller van de capaciteiten en
vaardigheden van een persoon.
Het sociaal-emotioneel functioneren (morele ontwikkeling, iets kunnen uitstellen, realiteitsbesef,
onafhankelijkheid van anderen, … ) is een voorspeller van wat een persoon aankan - zijn/haar
draagkracht. Mensen met autisme hebben - net omwille van hun specifieke problemen op vlak van
sociale en emotionele ontwikkeling (SEO) - een laag socio-emotioneel functioneren. Globaal gezien
kunnen we zeggen dat weinig personen met autisme op dit vlak hoger functioneren dan de leeftijd
van 3 jaar (d.w.z. de socio-emotionele ontwikkeling van een normaal ontwikkelend kind van 3 jaar);
net omdat vanaf 3 jaar en ouder de sociale gerichtheid, het uitstelvermogen, de gewetensvorming,
enz. zich ontwikkeld.
We zien dat voor personen met autisme het IQ geen/niet altijd een voorspeller is; iemand met
autisme en hoogbegaafdheid kan misschien nooit functioneren zonder intensieve begeleiding,
terwijl iemand met autisme en een matig verstandelijke beperking misschien wel een minder
intensieve zorgvorm aankan. Dit kan worden verklaard vanuit de relatie tussen cognitief en sociaalemotioneel functioneren. Personen met een (rand)normale begaafdheid hebben het moeilijk met
het verschil tussen hun vaardigheden / hun kunnen (IQ) en wat ze werkelijk aankunnen op vlak van
zelfstandig leven en sociaal contact (bepaald door SEO); dit noemen we een disharmonisch
ontwikkelingsprofiel. Personen met een verstandelijke beperking hebben een (meer) harmonische
ontwikkeling (IQ en SEO liggen dichter bij elkaar). Het verband tussen het cognitief niveau en het
sociaal-emotioneel niveau waarop de persoon met autisme functioneert, bepaalt de levenskwaliteit
van de persoon en de aanpak.
Begeleiding
Dit betekent dat we de begeleiding moeten baseren op verschillende aspecten.
Sociaal-emotionele ontwikkeling
Deze ontwikkeling speelt een belangrijke rol in de belevingswereld van een persoon, in het gedrag
dat de persoon stelt en in de ontwikkeling van de persoonlijkheid. Dit valt uiteraard niet los te
koppelen de invloed van sociale omgeving. Indien personen worden ondervraagd - of overvraagd,
dan kan er probleemgedrag ontstaan die op termijn zelfs kunnen evolueren naar psychiatrische
stoornissen (zoals psychose). Het is dus belangrijk om realistische verwachtingen te stellen,
voldoende ontspanning in te bouwen / het tempo soms bewust te verlagen, voldoende nabijheid te
bieden (niet te weinig, niet te veel), ondersteuning en geruststelling te geven.
Cognitieve ontwikkeling
Deze ontwikkeling speelt een belangrijke rol in het aanleren van vaardigheden. We zien dat mensen
met autisme echter vaal een grote abstracte intelligentie hebben, maar minder praktische
vaardigheden. Een IQ-score op zich zegt dus niet zo veel over hoe je je aanpak moet afstemmen.
Het is belangrijker om te kijken naar de verschillende onderdelen: verbale mogelijkheden (zowel
begrip, als productie), ruimtelijk inzicht, werkgeheugen, concentratie, enz.
Autisme
Er moet natuurlijk ook rekening worden gehouden met de autismespecifieke problemen zoals
-
helder taalgebruik, goed nadenken over de woordkeuze
-
visuele ondersteuning van de taal, ruimte en tijd
-
inbrengen van regelmaat, structuur, voorspelbaarheid, voorbereiding
-
oefenen in dagdagelijkse reële situaties, herhalen
-
stapsgewijs nieuwe vaardigheden aanleren
-
het leren begrijpen van de wereld
-
wegnemen van storende prikkels
-
bieden van emotionele ondersteuning: het zicht krijgen op mogelijkheden, beperkingen en
het anders zijn, omgaan met faalangst, het verwerken daarvan, het zoeken naar een
positief welbevinden, het herschikken van toekomstdromen, het leren communiceren van
gevoelens, …
Hoewel personen met autisme een zeer specifieke aanpak vragen, willen we hier niet (te) rigide
mee omgaan. We willen hen niet gaan overbeschermen of afhankelijk maken van een vast
ondersteuningsprogramma.
Daarom brengen we toch regelmatig nieuwe elementen in de
begeleiding aan en stimuleren we hen stap voor stap om hier en daar los te komen van hun gekende
routine en nood aan voorspelbaarheid.
Andere factoren
Naast 'iemand mét autisme', zijn deze personen natuurlijk in de eerste plaats personen/individuen.
Ze zijn ook zoon/dochter/broer/zus/... en hebben hun eigen interesses en doelen in het leven. We
vinden het dus zeer belangrijk om respect te hebben voor de eigenheid van iedere persoon met
autisme. Ook om een positieve begeleidingshouding aan te nemen en aandacht te hebben voor
complimenten (niet alleen nadruk om tekorten!). Ten slotte ook om op een vraaggestuurde wijze
met hen te zoeken naar een begeleiding op maat (waardoor er gewerkt wordt met een persoonlijk
handelingsplan).
Conclusie
Het is dus belangrijk om goed in te spelen op het samenspel van het autisme met zowel de interne
factoren, als de omgevingsfactoren.