Persoonlijk Ontwikkelplan Leiderschap (doc)

Persoonlijk Ontwikkel Plan Leiderschap
Inhoud
1.
Inleiding ........................................................................................................................................... 3
2.
Typen leiderschap ........................................................................................................................... 4
2.1
Stijl van beïnvloeden ............................................................................................................... 4
2.2
Bronnen van beïnvloeden ....................................................................................................... 8
2.3
Rollen .................................................................................................................................... 12
2.4
Leiderschap en de ontwikkelfase van de organisatie ........................................................... 16
2
1.
Inleiding
Toelichting
In dit format staat het leiderschapsmodel uit het boek “Het geheim van de leider – zoektocht naar
essentie” van Dr. Rens van Loon centraal. In dit boek wordt leiderschap gedefinieerd als bewuste
beïnvloeding in een context; als vanuit een visie dingen gedaan krijgen door, voor en met andere
mensen binnen de context van een organisatie in een bredere sociale omgeving. Het boek biedt
zowel theorie en praktijk. In dit format kunt u met een aantal oefeningen aan de slag om voor u zelf
inzichtelijk te maken hoe u momenteel leiding geeft aan uw organisatie en waar mogelijkheden tot
verbetering liggen.
3
2.
Typen leiderschap
2.1
Stijl van beïnvloeden
Toelichting
Leiderschap gaat over beïnvloeden. We onderscheiden drie basisstijlen van beïnvloeding: De
visiestijl, de pushstijl en de pullstijl. Dit komt tot uiting in drie types van leiderschap: De visionaire
leider, de resultaatgerichte pushleider en de inspirerende pullleider.



Een visionair leider heeft een droom of visie die een belangrijke en onmiskenbare plaats in
zijn dagelijks handelen inneemt. Dit type leider beschrijft de toekomst in termen die het hart
en de geest van medewerkers raken en draagt zijn visie persoonlijk uit, waardoor hij of zij
geloofwaardig is voor anderen. Hij of zij deelt successen en durft te twijfelen aan zichzelf.
De resultaatgerichte pushleider heeft de stijl vanuit zijn of haar eigen autonomie en
stuwkracht mensen en processen in bewegingen te brengen om daarmee invloed op de
organisatie en de omgeving uit te oefenen. Hier komt het aan op daadkracht en slagkracht.
De inspirerende pullleider sluit aan bij anderen, luistert en vergeet soms zichzelf. Dit type
leider stelt vragen en weet bij anderen betrokkenheid en eigenaarschap te creëren. Een
pulleider werkt primair vanuit zijn betrokkenheid bij de organisatie. Hij of zij probeert mensen
in beweging te krijgen om daarmee invloed op de organisatie en omgeving uit te oefenen.
Hier komt het aan op een soort van bezieling waarmee de massa in beweging komt.
Zelf aan de slag
Welke stijl van beïnvloeden is bij u momenteel het meest dominant? En welke stijl van beïnvloeding
wilt u in de toekomst het meest dominant laten zijn? Verdeel per onderstaande driehoek 100%
Huidig
Gewenst
4
%
%
Visie
%
%
%
%
%
%
%
Push
%
%
push
%
Ik als
leider
Pull
5
Visie
Ik als
leider
push
Push
Pull
Gezien de verdeling over de huidige situatie en de gewenste situatie, omschrijf ik mijn ambitie
als volgt:
In onderstaande situatie was ik in staat om volgens mijn intentie te handelen:
In onderstaande situatie was ik niet in staat om volgens mijn intentie te handelen, maar had ik
dit wel gewild:
6
De situatie waarin dit wel lukte heeft mij geleerd dat:
7
2.2
Bronnen van beïnvloeden
Toelichting
We onderscheiden drie bronnen van beïnvloeden: Denken (hoofd), voelen (hart), en non-verbaal
(handen). De essentie van een geslaagd proces van beïnvloeden is dat je de juiste manier kunt
vinden om een ander mee te krijgen, afhankelijk van de behoefte van de ander. Dit vraagt flexibiliteit
en het soepel kunnen wisselen van bron.

De rationele leider (hoofd) tracht de wereld naar zijn of haar hand te zetten door vooral
gebruik te maken van zijn of haar vermogen om zaken te analyseren en daardoor te
beheersen. Gebruikt feiten, wetenschap, het is waar of niet waar. Een rationeel leider zet
denken en spreken over de inhoud van wat gedaan moet worden duidelijk op de eerste
plaats. Dit type leider is vaak conceptueel en analytisch zeer begaafd.

De fysieke leider (handen) maakt gebruik van zijn non-verbale impact. Dit type leider maakt
sterk gebruik van zijn of haar lichaam en is zich bewust van de body-mind verbinding. Dit type
leider heeft doorgaans veel charisma.

De emotieleider (hart) betrekt vooral intuïtie en gevoel in zijn of haar leiderschap. Via emotie
of intuïtie naar de wereld kijken betekent opgaan in wat je ziet. Uitdrukkingen als ‘voelen hoe
het is’ en ‘dat weet ik gewoon’ passen bij deze manier van kijken.
Zelf aan de slag
Welke bronnen gebruikt u om anderen te beïnvloeden? En welke bronnen zou u willen gebruiken om
anderen te beïnvloeden? Verdeel per onderstaande driehoek 100%.
Huidig
Gewenst
8
%
%
%
%
%
%
%
%
push
%
Denken
(hoofd)
%
%
%
Ik als
leider
Voelen
(hart)
Nonverbaal
(handen)
9
Denken
(hoofd)
Voelen
(hart)
Ik als
leider
push
Nonverbaal
(handen)
.
Gezien de verdeling over de huidige situatie en de gewenste situatie, hoe zou u uw ambitie
willen omschrijven?
In onderstaande situatie was ik in staat om volgens mijn intentie te handelen:
In onderstaande situatie was ik niet in staat om volgens mijn intentie te handelen, maar had ik
dit wel gewild:
10
De situatie waarin dit wel lukte heeft mij geleerd dat:
11
2.3
Rollen
Toelichting
We onderscheiden drie basisrollen voor leiderschap: De ondernemer, de manager en de coach.
Essentie van goed leiderschap is dat je afhankelijk van de situatie in de organisatie flexibel kunt
wisselen tussen deze rollen. Dit vraagt om bewustzijn maar bovenal om flexibiliteit.



In de rol van ondernemer geeft een leider richting aan de organisatie of een onderdeel
daarvan. Hij of zij kent de omgeving en de (interne) klanten goed. Hij of zij heeft toegang tot
markten en doelgroepen en heeft het vermogen om daarop te reageren, te anticiperen en te
innoveren.
In de rol van manager stuurt een leider op doelen en resultaten vanuit een degelijke ‘planning
& control’ cyclus. Zijn of haar focus is gericht op de structuur en inrichting van de organisatie
in hiërarchie, taken, verantwoordelijkheden, bevoegdheden en processen.
In de rol van coach begeleidt de leider anderen op gedragsniveau, op professioneel niveau of
op zakelijk niveau. Hij of zij mobiliseert mensen, geeft richting en sturing. De leider zorgt
ervoor dat anderen in de organisatie in staat zijn de dingen op het juiste niveau te doen,
passend bij de doelstellingen en het niveau van de medewerkers. Hij of zij ‘empowert’
mensen door hen verantwoordelijkheid te geven. In de rol van coach brengt de leider anderen
verder dan ze zelf zouden komen.
Zelf aan de slag
Welke rol vervult u als leider? En welke rol zou u willen vervullen? Verdeel per onderstaande driehoek
100%.
Huidig
Gewenst
12
%
%
%
%
%
%
Ondernemer
%
%
%
%
%
Manager
push
%
Coac
h
Ik als
leider
13
Ondernemer
Manager
push
Coac
h
Ik als
leider
Gezien de verdeling over de huidige situatie en de gewenste situatie, hoe zou u uw ambitie
willen omschrijven?
In onderstaande situatie was ik in staat om volgens mijn intentie te handelen:
In onderstaande situatie was ik niet in staat om volgens mijn intentie te handelen, maar had ik
dit wel gewild:
14
De situatie waarin dit wel lukte heeft mij geleerd dat:
15
2.4
Leiderschap en de ontwikkelfase van de organisatie
Toelichting
Of uw leiderschap effectief is hangt in belangrijke mate af van de context: De fase van ontwikkeling
van uw organisatie en de cultuur van de organisatie. Bij elke fase van ontwikkeling van de organisatie
staat een andere leiderschapsrol centraal. Deze staan in onderstaand model genoemd.
ontwikkelingscultuur
efficiëntie
Intern
markt
cultuur
flexibiliteit
hiërarchische
cultuur
Manager
creativiteit
Coach
proactief
IV
groeps
cultuur
III
I
Pionier
effectiviteit
Flexibiliteit
 Kwadrant I wordt gekenmerkt door een extern gerichte focus op controle; kernwoorden zijn het
richten van de organisatie, activiteit en productgeoriënteerde, daadkracht en marktgeoriënteerd.
De ondernemer staat centraal, die effectief en succesvol reageert op een situatie in de
buitenwereld. Excelleren gebeurt op de werkplek, in het eigen vak.
In dit kwadrant vinden we vaak ondernemers die succesvol zijn, vaak klein, snel groeiend, door
een product of dienst waarmee ze een gat in de markt vullen.
Illustratie
De plaatselijke bakker. Kent zijn klanten. Weet wat de klant wil en speelt daar ook
gemakkelijk op in. Dankt zijn succes aan de eigen kwaliteit, stuurt eigenhandig en direct bij
16
als er iets fout gaat. Er gaat geen tijd verloren met lange wachttijden. De handen uit de
mouwen.
 Kwadrant II wordt gekenmerkt door intern gerichte focus op beheersing. Centrale termen zijn het
inrichten van de organisatie, proces georiënteerd, hiërarchisch georiënteerd, interne daadkracht.
De rol van manager staat centraal, die efficiënt reageert op een situatie in de organisatie.
Excelleren vindt plaats in het eigen proces, vaak ook binnen het eigen vak.
In deze fase treedt de leider op als een soort spelverdeler, waarbij het spel het proces is. De
manier waarop de resultaten tot stand komen staat centraal. Voor de leider betekent deze fase dat
hij onderdeel uitmaakt van een groter proces, dat moet leiden tot het bedrijfsresultaat. Er begint
een zekere afstand tussen het primaire proces en de leider te ontstaan.
Illustratie
De plaatselijke bakker met een paar winkels blijkt een succes en breidt uit. Neemt bakkerijen
over in andere plaatsen en wil zijn succesformule op meerdere plaatsen uitventen. Kies voor
een franchiseconcept. Moet een cyclus van planning en control instellen, met duidelijke
prestatie-indicatoren. Per bakkerij dezelfde kwaliteitsnormen. Kenmerkend is sturing op
output, beschrijving van functies en bevoegdheden, competenties.
 Kwadrant III wordt gekenmerkt door interne focus op flexibiliteit, het centrale begrip is verrichten,
de focus verschuift van de processen, naar de mensen, de blik op de omgeving is niet meer
reactief maar wordt nu proactief, meer georiënteerd op de relaties tussen mensen in de
organisatie; georiënteerd op teams en hoe mensen samenwerken en kennis en vaardigheden
verankerd zijn in de organisatie.
De rol van coach staat centraal: Hij of zij zorgt ervoor dat de mensen in de organisatie in staat zijn
om effectief te handelen. Excelleren vindt plaats in de gehele organisatie.
De overgang van II naar III is het lastigst aangezien een overgang van een dominante pushstijl
moet plaatsvinden naar een dominante pullstijl
Illustratie
De leiderschapsrol van de kleine ondernemer is niet meer voldoende om het bakkersconcern
dat is ontstaan te leiden. De leider moet afstand doen van zijn behoefte om rechtstreeks
invloed uit te oefenen op alle activiteiten en processen. Bevoegdheden moeten worden
gedelegeerd, mensen opgeleid, de leider neemt afstand van het directe proces en moet
sturen via zijn managementteam. Visie, communicatie en inspiratie krijgen een ander
karakter.
 Kwadrant IV wordt gekenmerkt door extern gerichte focus op integrale samenhang en flexibele
ontwikkeling. Kernwoorden zijn belichten, de focus verschuift naar buiten naar de totale
organisatie als onderdeel van een keten met externe partners, meer georiënteerd op relaties
tussen organisaties. De organisatie is een open systeem, dat nieuwe ontwikkelingen proactief
aanstuurt en opneemt, de strategisch ondernemer staat centraal.
De strategisch ondernemer maakt op dit niveau de werksituatie voor medewerkers hanteerbaar en
uitdagend. Verder zorgt dit type leider vooral voor betrokkenheid van medewerkers bij het
gezamenlijk en creatief oplossen van problemen. Empowerment van medewerkers leidt tot creatief
en innovatief gedrag en maakt excelleren van organisaties mogelijk.
Illustratie
De bakkerij is onderdeel geworden van de keten. Het ondernemerschap is van kwaliteit
veranderd. De leider van de bakkerij is geen bakker meer, maar een strategisch ondernemer,
die het ondernemen van reactief en direct, naar proactief en flexibel heeft getransformeerd.
17
Zelf aan de slag
Gegeven het huidige ontwikkelniveau van uw organisatie op basis van uw individuele
rapportage (pionier, proces, systeem, netwerk) en de oefeningen in paragraaf 2.1 t/m 2.3:
In hoeverre sluit uw stijl van leidinggeven (zie paragraaf 2.3) aan op het ontwikkelniveau van
de organisatie?
Gegeven het ambitieniveau van uw organisatie op basis van uw individuele rapportage
(pionier, proces, systeem, netwerk) en de oefeningen in paragraaf 2.1 t/m 2.3:
Wat zijn uw uitdagingen in de wijze waarop u leiding geeft?
Bron: Rens van Loon. Het geheim van de leider: Zoektocht naar essentie. Assen: Van Gorcum. 2006
18