aanpassingen vwo 2003 tijdvak 1

AANPASSINGEN EXAMENS 2015 TIJDVAK 1
VMBO-KB BIOLOGIE



Uitwerkbijlage vervalt.
Alle afbeeldingen in de examenopgaven en bijlage zijn vervallen.
Aanpassingen in het correctievoorschrift zijn achterin geplaatst.
EXAMENOPGAVEN
titelblad
 Tekst aangepast: Bij dit examen horen een bijlage en een uitwerkbijlage.
Bij dit examen hoort een bijlage.
De impala
 Vraag 1 t/m 3: geen aanpassing.
 Vraag 4: tekst aangepast.
Vraag 4: 1 punt
De impala is een hoefdier. Een impala staat hoog op zijn poten met aan het uiteinde een
hoef.
Dieren met zulke hoeven zijn, wat betreft hun voortbeweging, aangepast aan een harde
ondergrond.
Leg uit dat dieren met zulke hoeven zich beter kunnen voortbewegen op een harde
ondergrond dan bijvoorbeeld op een moerassige ondergrond.
Sterilisatie
 Tekst vervalt: Er zijn verschillende ... zie je er twee.
 Vraag 5: tekst aangepast.
Vraag 5: 1 punt
Welk deel van het voortplantingsstelsel bij een vrouw wordt bij sterilisatie onderbroken?

Vraag 6: tekst aangepast.
1/9
Vraag 6: 2 punten
Hieronder staan drie gebeurtenissen in het voortplantingsstelsel van een vrouw.
a. bevruchting
b. menstruatie
c. ovulatie
Geef voor elke gebeurtenis met ja of nee aan of deze na sterilisatie nog plaatsvindt in het
lichaam.
Schrijf je antwoord zó op:
bevruchting: ...
menstruatie: ...
ovulatie: ...
De blindedarm en de appendix
 Vraag 7: tekst aangepast.
Vraag 7: 1 punt
Wat is de functie van de dikke darm?
A Voedsel afbreken tot voedingsstoffen
B Vocht opnemen
C Tijdelijk opslaan van voedselresten
D Voorkomen dat voedselresten terugstromen


Vraag 8: geen aanpassing.
Vraag 9: tekst en correctievoorschrift aangepast.
Vraag 9: 1 punt
De appendix kan ontstoken raken. Dit wordt ten onrechte wel eens een
blindedarmontsteking genoemd.
Meestal wordt een ontstoken appendix uit het lichaam verwijderd.
Een ontsteking wordt veroorzaakt door een bacterie.
Noem drie kenmerken die een cel van een bacterie heeft.
Diabetes type 2
 Vraag 10 en 11: geen aanpassing.
 Vraag 12: tekst aangepast.
Vraag 12: 1 punt
Als het glucosegehalte van Barts bloed erg hoog is, haalt het uitscheidingsstelsel glucose
uit het bloed. Er zit dan glucose in zijn urine.
Welk deel van het uitscheidingsstelsel haalt glucose uit het bloed?
A nierschors
B niermerg
2/9
C urineleider
D urineblaas

Vraag 13: tekst aangepast.
Vraag 13: 2 punten
Voor het bloedonderzoek neemt de dokter wat bloed af uit een armader vlak onder de
huid. Een armslagader ligt dieper in de arm en is daarvoor niet geschikt.
Er zijn nog andere verschillen tussen een armader en een armslagader.
Hieronder staan drie eigenschappen van bloedvaten:
a. bevat kleppen
b. heeft de dikste wand
c. vervoert zuurstofarm bloed
Schrijf achter elke eigenschap of deze voor een armader of een armslagader geldt.
Schrijf je antwoord zó op:
bevat kleppen: ...
heeft de dikste wand: ...
vervoert zuurstofarm bloed: ...

Vraag 14 en 15: geen aanpassing.
Gaswisseling
 Vraag 16: tekst aangepast.
Vraag 16: 1 punt
Bij veel planten vindt gaswisseling plaats via huidmondjes.
Waar bevinden zich de meeste huidmondjes?
A wortel
B vaten
C kroon
D blad


Vraag 17: geen aanpassing.
Vraag 18: tekst aangepast.
Vraag 18: 2 punten
Veel dieren hebben ademhalingsorganen voor de gaswisseling.
Hieronder staan twee groepen dieren:
a. insecten
b. reptielen
Schrijf achter elke diergroep de juiste ademhalingsorganen. Kies uit: kieuwen, longen en
tracheeën.
3/9
Schrijf je antwoord zó op:
insecten: ...
reptielen: ...

Vraag 19: tekst aangepast.
Vraag 19: 1 punt
Bij mensen vindt gaswisseling plaats in de ademhalingsorganen.
In welk deel van de longen van de mens vindt gaswisseling tussen de lucht en (slag)aders
plaats?

Vraag 20: tekst aangepast.
Vraag 20: 1 punt
Aan de binnenzijde van de longen bevinden zich trilharen. Door roken raken de trilharen
beschadigd en kunnen ze hun functie niet goed uitvoeren.
Hierdoor hoopt zich slijm op in de luchtwegen. Dit remt de gaswisseling.
Wat is de functie van de trilharen in de luchtwegen?

Vraag 21: tekst aangepast.
Vraag 21: 1 punt
Welk bloedvat vervoert bloed vanuit de ademhalingsorganen naar het hart?

Vraag 22: tekst en correctievoorschrift aangepast.
Vraag 22: 2 punten
Om de gaswisseling goed te laten verlopen, ververs je de lucht in de ademhalingsorganen
door in- en uit te ademen. Daarbij gaat de lucht via je mond of je neus door de keelholte en
de luchtpijp naar binnen en naar buiten.
Kun je beter via je mond of via je neus ademen en schrijf op waarom.
Een waterlelie
 Vraag 23 en 24: geen aanpassing.
Het verteringsstelsel
 Tekst vervalt: In de afbeelding ... van zo'n darmvlok.
 Vraag 25: geen aanpassing.
 Vraag 26: tekst aangepast.
Vraag 26: 1 punt
In het verteringskanaal vindt peristaltiek plaats.
4/9
Wat is hier de functie van?
A verteren van voedsel
B voortduwen van voedsel
C onschadelijk maken van bacteriën in het voedsel


Vraag 27 en 28: geen aanpassing.
Vraag 29: tekst en correctievoorschrift aangepast.
Vraag 29: 3 punten
In de dikke darm leven veel bacteriën. De bacteriën van een bepaalde soort delen zich
onder gunstige omstandigheden in de dikke darm elk half uur.
Eén bacterie van deze soort deelt zich zodat er twee bacteriën ontstaan. Ook deze twee
bacteriën delen zich.
Hoeveel bacteriën zijn er na 120, 150, 180 en 210 minuten als elke bacterie zich weer
deelt onder de gunstige omstandigheden?

Vraag 30: geen aanpassing.
Albinisme
 Vraag 31: tekst aangepast.
Vraag 31: 1 punt
De laag waar zich pigment bevindt, ligt direct onder de hoornlaag in de opperhuid.
Hoe heet deze laag van de opperhuid?

Vraag 32: tekst aangepast
Vraag 32: 1 punt
Iemand met albinisme heeft rode ogen. Dit is het gevolg van het ontbreken van pigment.
In welk deel van het oog ontbreekt pigment bij iemand met albinisme?

Vraag 33: verwijzing naar afbeelding vervalt: (zie de afbeelding).
Bloedziekten
 Verwijzing naar afbeelding vervalt: (zie de afbeelding).
 Vraag 34: geen aanpassing.
Het syndroom van Down
 Vraag 35: tekst aangepast.
Vraag 35: 1 punt
5/9
Een afwijkend aantal chromosomen kan worden ontdekt door cellen van een ongeboren
baby te onderzoeken.
Een methode is om cellen van een ongeboren baby weg te nemen. Met een naald door de
buik- en baarmoederwand wordt vloeistof opgezogen waarin zich zulke cellen bevinden.
Hoe heet deze methode?
A echoscopie
B vlokkentest
C vruchtwaterpunctie
Vraag 36: geen aanpassing.
Tinnitus
 Vraag 37: tekst aangepast.
Vraag 37: 1 punt
Mensen met tinnitus 'horen' voortdurend een piepend of suizend geluid dat er in
werkelijkheid niet is. Er worden dan impulsen vanuit het oor doorgegeven aan de
hersenen, zonder dat de zintuigcellen in het oor geprikkeld zijn door geluid.
Welk deel van het gehoororgaan van de mens geleidt impulsen vanuit het oor naar de
hersenen?
A gehoorbeentjes
B halve cirkelvormige kanalen
C gehoorzenuw
D buis van Eustachius

Vraag 38: geen aanpassing.
Grote namen in de biologie
 Vraag 39: tekst aangepast.
Vraag 39: 2 punten
In informatie 1 staan enkele lichaamsdelen met namen van personen.
Welk orgaan hoort bij de naam Eustachius en welk bij de naam Henle? Kies uit de
organen: alvleesklier, hersenen, nier en oor.
Schrijf je antwoord zó op:
Eustachius: ...
Henle: ...


Vraag 40: geen aanpassing.
Vraag 41: tekst aangepast.
Vraag 41: 2 punten
6/9
In de informatie staat dat Antoni van Leeuwenhoek de organismen spirogyra en hydra
beschreef.
Tot welke groep behoort elk van deze twee organismen? Kies uit de groepen: bacteriën,
dieren, planten en schimmels.
Schrijf je antwoord zó op:
spirogyra: ...
hydra: ...

Vraag 42: tekst aangepast.
Vraag 42: 1 punt
In de informatie staat dat Antoni van Leeuwenhoek tekeningen maakte van enkele
menselijke cellen.
Hoe heet dit type cellen?

Vraag 43: tekst aangepast.
Vraag 43: 1 punt
Pasteur heeft de conserveringsmethode pasteuriseren uitgevonden.
Welke van de drie methoden is pasteuriseren?
A verhitten tot maximaal 150 gr C
B verhitten tot maximaal 130 gr C
C verhitten tot maximaal 70 gr C


Vraag 44 t/m 46: geen aanpassing.
Vraag 47: tekst en correctievoorschrift aangepast.
Vraag 47: 1 punt
Eén van de vinken die Charles Darwin aantrof op de Galapagos-eilanden was de
spechtvink. De spechtvink heeft een spitse snavel waarmee hij makkelijk in kleine spleten
en openingen kan komen.
Wat eet deze vogel?
A delen van cactussen
B knoppen en fruit
C insecten
D zaden
BIJLAGE


Informatie 1: geen aanpassing.
Informatie 2: tekst aangepast: Hij maakte van ... van hetzelfde type.
7/9
Hij maakte van zijn waarnemingen gedetailleerde tekeningen. Zo maakte hij tekeningen
van menselijke cellen met een lange zweepstaart, waarvan cellen met een normale vorm,
maar ook cellen met meer dan één kop.


Informatie 3: geen aanpassing.
Informatie 4: tekst aangepast: In de afbeelding ... stierven na enige tijd.
Hij zette een experiment op met twee luchtdicht afgesloten bakken. In elke bak bevindt
zich een muis met voedsel. Beide bakken zette hij in het zonlicht. Het enige verschil tussen
bak 1 en bak 2 is dat hij in bak 1 een plant zette en in bak 2 niet. De muizen in bak 1
bleven leven, die in bak 2 stierven na enige tijd.


Informatie 5: geen aanpassing.
Informatie 6: tekst aangepast: Tijdens een lange zeereis ... (zie de afbeelding).
Tijdens een lange zeereis bezocht hij de verschillende Galapagos-eilanden bij ZuidAmerika en ontdekte daar verschillende vinken. Hij zag bij deze vogels veel verschillen in
de vorm van de snavel en het type voedsel dat ze eten.
Volgens Darwin stammen al deze vinken af van een gemeenschappelijke voorouder.
AANPASSINGEN IN CORRECTIEVOORSCHRIFT
De blindedarm en de appendix
vraag 9 (maximumscore 1)
1 pt
drie kenmerken noemen, bijv. celwand, geen celkern, geen bladgroenkorrel,
losse chromosomen, geen vacuole
Gaswisseling
vraag 22 (maximumscore 2)
1 pt
via de neus
1 pt
bijv. lucht wordt verwarmd, lucht wordt gekeurd, lucht wordt vochtig gemaakt
Het verteringsstelsel
vraag 29 (maximumscore 3)
3 pt
na 120 minuten: 16 bacteriën
na 150 minuten: 32 bacteriën
na 180 minuten: 64 bacteriën
na 210 minuten: 128 bacteriën
8/9
Grote namen in de biologie
vraag 47 (maximumscore 1)
1 pt
C
9/9