Demografische uitdagingen vergen een sterker stedelijk beleid

Uitdagingen voor het
Vlaamse woonbeleid
Pol Van Damme
Secretaris Vlaamse Woonraad
Vlaams Parlement, Brussel
Dinsdag 21 juni 2016
Inhoud presentatie
Huidige woonproblematiek
Toekomstige uitdagingen
Hoofdlijnen toekomstig woonbeleid
Opportuniteiten voor het beleid
Huidige
woonproblematiek
‘Individuele’ problemen structurele oorzakelijke factoren
Huishoudens worden geconfronteerd met problemen inzake
Betaalbaarheid
Kwaliteit
Toegang en woonzekerheid….
Woningmarkt getypeerd door
Zwakke private huurmarkt (residualisering)
Te beperkte sociale huurmarkt
Spanningsveld marktwerking – overheidstussenkomst
Welvaartstaat als sociaal vangnet
Voldoende krachtig om problematiek te keren?
Wonen, armoede, ongelijke kansen, migratie….
Kwaliteit, betaalbaarheid
Problematiek en analyse genoegzaam gekend (GWO)
Problematiek is ernstig en vergt structurele aanpak
Bv. 30% van private huurders heeft woonkost van >40%
Bv. 350.000 woningen van structureel ontoereikende
woonkwaliteit
Woonzekerheid, toegang
Problematiek toegang minder in kaart gebracht
Indicaties van discriminatie en/of systematische selectie
(cf. onderzoek)
Bv. Weerstand t.a.v. huurders met huurwaarborg OCMW
of vervangingsinkomens
Situatie recente migranten?
Problematiek woonzekerheid minder in kaart gebracht
Perceptie woonzekerheid verschillend
Cumul van problemen
Individuele woonproblematiek is vaak combinatie van
betaalbaarheid, woningkwaliteit, energiearmoede en onzekere
toegang…
Zeer kwetsbare groepen zijn eenoudergezinnen,
alleenstaanden, huishoudens met laag inkomen, dak- en
thuislozen…
Quid grijze circuit (cf. mensen zonder wettig verblijf,
vluchtelingen, arbeidsmigranten…)
Toekomstige
uitdagingen
Demografische uitdagingen door
vergrijzing en gezinsverdunning
Nood aan bijkomend aantal woningen (schatting 300.000
woonentiteiten tegen 2030)
Waar bijkomend aantal realiseren en o.b.v. welke principes
Nood aan ander woontypologieën (meer alleenstaanden,
meer ouderen)
Waarheen met verouderende bevolking die te groot en te
ver van voorzieningen woont en hoe deze woonzorg
organiseren
Demografische uitdagingen
vergen een sterker stedelijk beleid
Bijkomende groei aantal huishoudens manifesteert zich
meer in de steden (met nood aan andere woningtypologie)
Tegelijk is het extra aantal woningen in de steden
moeilijker te realiseren
Daarenboven vangen vooral de steden de migratie en
zwakkere inkomensgroepen op (met bijkomende druk op
private en sociale huurmarkt)
De hamvraag is hoe de steden uitbouwen tot attractieve
woonpolen voor alle inkomensgroepen
Verduurzamen van het
woonpatrimonium
Doelstelling energieneutraal wonen en duurzaam bouwen
Hoe kan de energiesprong worden gerealiseerd voor het
bestaande patrimonium
Meer collectieve aanpak botst op individuele
eigendomsstructuren in de woningmarkt
Hamvraag is hoe dit aanpakken en financieren?
Verduurzamen via vernieuwing
Vernieuwende woonvormen moeten kansen krijgen
(samenhuizen, andere vormen van eigendom, CLT)
Vernieuwende concepten moeten worden toegepast
(compacter wonen, modulair bouwen, maar ook
multifunctioneel gebruik
Vernieuwende technologie toepassen (cf, ‘smard grids’, inzet
digitale technologie)
Meer aandacht voor collectieve aanpak (coöperatieve,
toepassen juridisch andere figuren e.d.m.)
Sociaal rechtvaardige en
geïntegreerde aanpak van
toekomstige uitdagingen
Hoe doelstellingen verduurzaming en stedelijk woonbeleid
sociaal rechtvaardig invullen?
Is bijkomend moeilijke opgave gelet op huidige
problematiek van (toenemende) betaalbaarheid en gelet op
huidige kenmerken huurmarkt
Aanpak uitdagingen overstijgt beleidsveld wonen en
geïntegreerde aanpak met ruimte, energie, mobiliteit, welzijn,
fiscaliteit is noodzakelijk
Sociaal rechtvaardige aanpak vergt ook
toekomstperspectief sociale welvaartstaat
Hoofdlijnen
voor toekomstig
woonbeleid
Kenmerken huidig woonbeleid
Huidige woonbeleid wordt gekenmerkt door:
Instrumenteel beleid met individueel gerichte
ondersteuning (minder gericht op oorzaken)
Ruime inzet op eigendomsondersteuning (cf. woonbonus)
Geringe ondersteuning / beleid private huurmarkt
(beperkte overheidstussenkomst)
Sociaal woonbeleid gericht op behoud (beperkt) aandeel
Kenmerken huidig woonbeleid
Huidige woonbeleid wordt gekenmerkt door:
Keuze voor een lokaal gericht beleid (versterking lokale
partners)
Geen integraal beleid met beleidsvelden welzijn, energie,
ruimte, fiscaliteit….
(Nog) geen lange termijnvisie
Vraag: is dit voldoende om huidige problemen en
uitdagingen aan te kunnen pakken
Hoofdlijn 1: kader voor effectieve
realisatie recht op menswaardig
wonen
Recht op wonen moet meer resultaatsgericht worden
uitgewerkt versus inspanningsverbintenis overheid
Decretale verankering van meer resultaatgerichte aanpak
woonproblematiek meest woonbehoeftigen
Bannen dak en thuisloosheid (HF…)
Afdwingbaar recht voor huishoudens voor manifest
problematische woonsituaties (objectiverende aanpak)
Intermediaire tussenkomst i.f.v. afdwingbaarheid recht
op wonen
Hoofdlijn 2: duidelijke aanpak
problematiek woonbehoeftigen
op private huurmarkt
Versterkt privaat huurbeleid is vereist
Vormen van ‘geconventioneerde’ verhuur en verruiming SVK
verhuur
Ondersteuning huishoudens met ernstig
betaalbaarheidsprobleem
Toegangsbeleid en non-discriminatiebeleid
Aanbodbeleid met oog op betaalbare en kwalitatieve
woningen
Hoofdlijn 3: versterkte,
emancipatorische sociale
huurmarkt
Substantiële aanbodverruiming (minimum 9 % - impact op
woningmarkt)
Aandacht voor ruimere toewijs aan meest woonbehoeftigen
Sociale huisvesting als middel tot ‘sociale stijging’
(emancipatorische opdracht)
Gelijke behandeling sociale huurders SVK – SHM
(huurprijsberekening, woonzekerheid)
Hoofdlijn 4: naar een meer
selectief woonbeleid
Overheid moet de ‘bijzondere aandacht meest
woonbehoeftigen’ meer effectieve invulling geven
De selectiviteit moet worden ingebed in bredere sociale
bescherming (gericht op de aanpak oorzaken)
Selectiviteit houdt ook in dat bepaalde (inkomens)groepen
niet worden ondersteund (eigen kracht principe)
Dit houdt fundamentele verschuiving beleidsaandacht en
budgettaire middelen in
Hoofdlijn 5: naar meer
evenwichtige deelmarkten
Streven naar evenwaardige segmenten in woningmarkt met
opwaardering private huurmarkt (attractief voor meerdere
inkomensgroepen)
Regulerende en faciliterende tussenkomst in private
huurmarkt (kwaliteit, non discriminatiebeleid, huurprijszetting
in geconventioneerde huur e.d.m.)
Doorbeken van niet-neutrale woonfiscaliteit met o.m. een
meer selectieve i.p.v. algemene eigendomsondersteuning en
fiscale incentives voor de private huurmarkt
Hoofdlijn 6: pro actief inzetten
op uitdagingen
Voorgaande hoofdlijnen gericht op remediëren bestaande
problemen (private huurmarkt – zwak recht op wonen) en
versterken bestaande sporen (sociale huisvesting)
Nood aan aanpak die een antwoord biedt t.a.v. de
(toekomstige) uitdagingen
Het woonbeleidsplan moet problemen en uitdagingen
kunnen afdekken (o.a. doorvertaling demografische
wijzigingen in woonbeleid)
Hoofdlijn 7: geïntegreerde
beleidsveld overstijgende aanpak
Nood aan adequaat nederzettingsbeleid (ruimte en wonen)
Versterkte aandacht voor het stedelijk wonen met aanpak
huidige problemen en uitdagingen (toename huishoudens,
migratie)
Verduurzamen woonpatrimonium vergt goed
uitgebalanceerde aanpak en planning (energie en wonen)
Woonzorg en vergrijzing, woonbehoeften specifieke
welzijnsgroepen (cf. ex psychiatrie) (welzijn en wonen)
Nood aan een geïntegreerde aanpak
Hoofdlijn 8: wonen als deel van
social protection / welvaartstaat
Wonen is een basisrecht en moet deel uitmaken van ‘social
protection’
Woonbeleid moet globaal onderdeel zijn van welvaartstaat
gericht op inclusieve samenleving (‘fairness’)
Welk toekomstperspectief voor de welvaartstaat: hoe
optimaliseren en solidariteit behouden?
Opportuniteiten
voor beleid
Mogelijke mijlpalen
Mogelijke ‘mijlpalen’
Visie 2050: transitie ‘slim wonen en leven’
Woonbeleidsplan
Lopende beleidsplannen (renovatiepact, klimaatenergie…)
Opmaak en implementatie van deze strategische plannen
moet kansen bieden op meer doeltreffend en coherent Vlaams
(woon)beleid
Dank voor uw
aandacht
www.vlaamsewoonraad.be